1. Naa weho ɛmɔtshi wa wɔma wakokaso monga lawɔ?

 TƆSƐDINGOLE akambo amɔtshi wakakomɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛmɔtshi. Nestor nde la wadɛnde María, wakakombola tokamba lɛnɛ aki ohomba efula. * Koko dia nkotsha oyango ɔsɔ, vɔ wakahombe mbetɛ nsɛnɔ yawɔ ɔsɛlɛngɛ. Vɔ wakokaka wɔma ɔnɛ naka vɔ nkamba la falanga yema tshitshɛ, kete vɔ hawotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ mɛtɛ. Etena kakakome Biniam Ɔmɛnyi wa Jehowa lo wodja wakalɔshamaka olimu aso, nde akashihodia ɔnɛ oko wende okambi wa Nzambi nde koka pɛnyahɛnyama. Kɛsɔ kakawosha wɔma. Koko nde akaleke mboka wɔma lo kɛnɛ kakakoke nkumbo kande nsala etena kayoweya dia nde aya lo ɔtɛmwɛlɔ w’oyoyo. Wakashola Valérie la woho ɔmɔtshi wa kansɛrɛ wa kɔlɔ efula ndo nde akadiɛnɛ dia ntana onganga wakakoke nɛmiya dietawɔ diande diohikami lo Bible diendana la wodjelo wa dikila. Nde akoke wɔma dia kɛsɔ akakoke mbookonya polo lo nyɔi.

2. Lande na kahombaso nsala la wolo dia mbahemɛ wɔma?

² Onde wɛ ambongaka la wɔma wa ngasɔ? Efula ka l’atei aso wekɔ la wɔma ɔsɔ. Naka hatoyangi dia mbahemɛ wɔma aso, kete ondo kɛsɔ koka tokonya dia mbɔsa tɛdikɔ ta kɔlɔ takoka monga la shɛngiya ya kɔlɔ lo diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Kɛsɔ mbakombola Satana. Nde salaka la wolo nto dia nkamba la wɔma ɔsɔ dia tokonya dia sho nsekola ɛlɛmbɛ wa Jehowa, mbidja ndo ɔlɛmbɛ wendana la nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. (Ɛny. 12:17) Satana ekɔ kanga kɔlɔ, kahokana kɛtshi ndo nde ekɔ la wolo. Koko wɛ koka ndjakokɛ oma le nde. Lo ngande?

3. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbahemɛ wɔma?

 ³ Etena keso l’eshikelo dia Jehowa tolangaka, mbuta ate ekɔ lo wedi aso, Satana hototsha wɔma. (Os. 118:6) Ɛnyɛlɔ, ofundji wa Osambo 118 akahomana l’akambo washa paa efula. Nde aki l’atunyi efula, mbidja ndo anto amɔtshi waki l’ahole wa laadiko (divɛsa 9, 10). Lo tena dimɔtshi, nde akasɛngiyamaka wolo (divɛsa 13). Ndo nde akalongola ohokwelo wa wolo oma le Jehowa (divɛsa 18). Koko, omembi w’osambo ɔsɔ akatshutshuyama dia memba ɔnɛ: “Dimi hatoka wɔma.” Kakɔna kakookimanyiya dia nde ndjaoka lo ekokelo? Nde akeyaka dia kaanga mbakohokola Jehowa, She lele l’olongo akolangaka efula. Omembi w’esambo aki l’eshikikelo ɔnɛ oyadi dui diakɔna diayohomana la nde, Nzambi kande ka ngandji ayongaka tena tshɛ suke dia mbookimanyiya.​—Os. 118:29.

4. Naa weho wa wɔma wakokaso mbahemɛ naka sho monga l’eshikikelo dia Nzambi tolangaka?

⁴ Sho pombaka monga l’eshikikelo dia Jehowa tolangaka l’onto ndo l’onto. Monga l’eshikikelo kɛsɔ ayotokimanyiya dia ntondoya weho wa wɔma esato ɛnɛ: 1) Wɔma w’ɔnɛ hatotonga l’akoka wa kotshɛ nkumbo kaso ehomba awɔ, 2) wɔma w’onto ndo 3) wɔma wa nyɔi. Anangɛso l’akadiyɛso wakatashidi l’edingɔ w’etatelo, waki l’akoka wa mbahemɛ wɔma awɔ nɛ dia vɔ waki l’eshikikelo ɔnɛ Nzambi mbalangaka.

5. Naa akambo wakoka ndeka nkiyanya owandji wa nkumbo? (Enda osato wele lo lohoso.)

⁵ Owandji wa nkumbo w’Okristo mbɔsaka la nɛmɔ ɔkɛndɛ ande wa nkotsha ehomba wa lo demba wa nkumbo kande. (1 Tim. 5:8) Naka wɛ ekɔ owandji wa nkumbo, kete mbala mɔtshi lo nshi ya hemɔ kakakokanɛ wɛ aki la wɔma wa nshisha olimu ayɛ. Ondo wɛ akayakiyanya ɔnɛ wɛ hatonga l’akoka wa tanɛ nkumbo kayɛ mbo ya ndɛ ndo dihole dia mbidjasɛ. Ondo wɛ akakoke nto monga la wɔma w’ɔnɛ naka wɛ nshisha olimu ayɛ, kete ayonga wolo dia ntana okina nto. Kana l’ɛnyɛlɔ ka Nestor nde la María, wakatatɛkɛtshi oma l’etatelo, wɛ koka monga l’okandokando dia nsɛna la falanga yema tshitshɛ. Satana akonge l’akoka wa nkonya anto efula wayaoka ngasɔ dia ntshika kambɛ Jehowa.

6. Kakɔna kalanga Satana tetawoya?

⁶ Satana pembaka tetawoya ɔnɛ Jehowa hayakiyanya dikambo diaso l’onto ndo l’onto ndo ɔnɛ shoamɛ mbele l’ɔkɛndɛ wa nkotsha ehomba wa nkumbo kaso. Etombelo wele la dui sɔ ele, sho koka mfɔnya ɔnɛ sho pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkokɛ olimu aso oyadi dui sɔ nembetshiyaka dia sho pombaka nsekola atɔndɔ wa l’Afundelo.

7. Kakɔna katoshikikɛ Yeso?

⁷ Yeso leya She dimɛna ndeka anto akina toshikikɛka dia Nzambi kaso ‘mbeyaka kɛnɛ keso l’ohomba kaanga la ntondo ka sho mbɔlɔmba.’ (Mat. 6:8) Ndo Yeso mbeyaka dia Jehowa ekɔ suke dia tokotshɛ ehomba aso. Oko weso Akristo, tekɔ ase nkumbo kaki Nzambi. Sho kokaka monga l’eshikikelo di’oko wende Owandji wa nkumbo, Jehowa ayɔlɛmiya tɔndɔ diande diakafundama lo 1 Timɔte 5:8.

8. a) Kakɔna kayotokimanyiya dia mbahemɛ wɔma w’ɔnɛ hatotonga l’akoka wa nkotsha ehomba wa nkumbo kaso? (Mateo 6:31-33) b) Ngande wakokaso mbokoya wadi l’omi wele l’osato wambela kadiyɛso kɛmɔtshi diangɔ dia ndɛ?

⁸ Etena keso l’eshikikelo dia Jehowa tolangaka ndo nangaka nkumbo kaso, hatotonga l’okakatanu dia mbetawɔ dia tayonga la diangɔ dieso l’ohomba. (Adia Mateo 6:31-33.) Oko wende kanga ngandji ndo kanga lokaho, Jehowa nangaka tokotshɛ ehomba aso!  Lam’akandatonge nkɛtɛ, nde akatonge akambo efula oleki tosha tsho kɛnɛ kele laso ohomba dia nsɛna. La ngandji tshɛ nde akalodia nkɛtɛ la diangɔ diakoka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. (Eta. 2:9) Kaanga mbele lo tena dimɔtshi sho kondjaka diangɔ yema tshitshɛ, ekɔ ohomba sho mbidja yimba lo kɛnɛ kakondjaso. Jehowa hahekɔ dia tokimanyiya dia nkondja kɛnɛ kele laso. (Mat. 6:11) Sho pombaka mbohɔka tena tshɛ dia kɛnɛ tshɛ kayotosha Jehowa ndeka kɛnɛ tshɛ kele laso l’etena kɛnɛ ndo lo nshi yayaye nde ayotosha lɔsɛnɔ la pondjo. Kɛsɔ mbakashihodia Nestor nde la María.​—Isa. 65:21, 22.

9. Wetshelo akɔna wakokayɛ nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Nestor nde la María?

⁹ Nestor nde la María wakangɛnangɛna la lɔsɛnɔ lawɔ la la Colombie. Vɔ wakate ɔnɛ: “Takakanyiya dia mbetɛ lɔsɛnɔ laso ɔsɛlɛngɛ ndo mpamia olimu aso, koko takokaka wɔma ɔnɛ hatotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho nsɛna la falanga yema tshitshɛ.” Kakɔna kakakimanyiya dia vɔ minya wɔma awɔ? Vɔ wakakane yimba lo toho efula takawaɛnya Jehowa ngandji kande. Lo monga l’eshikikelo dia nde ayowasukɛka tena tshɛ, vɔ wakatshike elimu awɔ wakawaafutaka dimɛna. Vɔ wakasondja luudu lawɔ ndo wakonɔ otsha lo dihole dimɔtshi lo wodja wakiwɔ l’ohomba efula w’apandjudi wa Diolelo. Ngande wakawayaoke lo mbɔsa yɛdikɔ shɔ? Nestor mbutaka ate: “Takɛnyi mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wele lo Mateo 6:33. Ndooko lushi lakatahombe ɛngɔ ka l’emunyi. Ndo ɛlɔ kɛnɛ tekɔ la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”

10. Lande na kele anto amɔtshi mbotshaka asekawɔ wɔma?

¹⁰ Ɔkɔndɔ w’anto mɛnyaka di’anto salanɛka kɔlɔ lam’asawɔ. (Ond. 8:9) Ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi kambaka la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ, salaka awui wa ngala, amɔtshi pɛnyahɛnyaka, tɛngaka ndo manɛka asekawɔ wa la kalasa, ndo amɔtshi salɛka ase nkumbo yawɔ akambo la hiadi. Bu dui dia diambo dia mbeya di’anto amɔtshi mbotshaka asekawɔ wɔma! Ngande wakamba Satana la wɔma w’onto dia tɔlɔsha?

11-12. Ngande wakamba Satana la wɔma w’onto dia tɔlɔsha?

¹¹ Satana kambaka la wɔma w’onto dia totshutshuya dia sho nsekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo ntshika nsambisha. Lo shɛngiya ya Satana, mandji yekɔ lo nshimba olimu aso ndo yekɔ lo tɔhɛnyahɛnya. (Luka 21:12; Ɛny. 2:10) Atshunda wotshikitanyi wa l’andja wa Satana  dianganyaka awui wa kashi lo lokombo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Anto wetawɔ kashi shɔ koka tɔsɔka kana tɔlɔsha. (Mat. 10:36) Onde sho koka mambiyama la toho takamba la Satana tɔsɔ? Ndooko. Nde akakambe la toho takɔ taamɛ lo ntambe ka ntondo!​—Ets. 5:27, 28, 40.

¹² Wɔma wa ndɔshama oma le mandji ya lɛɛta bu tshɔi y’ehomɔ yakamba la Satana. Amɔtshi mbokaka wɔma wa kɛnɛ kayosala nkumbo yawɔ lam’ayoweya dia vɔ waya Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ndo wɔma ɔsɔ ndeka wɔma wokawɔ wa kɛnɛ kayowaasalɛ lo demba. Vɔ nangaka ase nkumbo yawɔ efula ndo vɔ nangaka dia vɔ mbeya ndo nanga Jehowa. Vɔ mongaka la paa l’asolo etena kokawɔ ewotɔ awɔ watɛkɛta kɔlɔ lo dikambo dia Nzambi ka mɛtɛ ndo di’atɛmɔdi ande. Koko lo tena dimɔtshi, ewotɔ aso wakatɔlɔshaka wakayeka akambo wa mɛtɛ l’ɔkɔngɔ diko. Ko tɔshi di’ase nkumbo kaso wambohembola laso losambi tshɛ l’ɔtɛ wa dietawɔ diaso? Kakɔna kayotosala?

13. Ngande wele monga l’eshikikelo dia Nzambi tokaka ngandji koka tokimanyiya dia mbikikɛ etena katɔsɛka ase nkumbo? (Osambo 27:10)

¹³ Sho koka nkondja ekeketshelo oma l’ɛtɛkɛta w’amɛna wele lo Osambo 27:10. (Adia.) Etena kakanyiyaso woke woke wa ngandji katoka Jehowa, sho ndjaokaka l’ekokelo la ntondo k’ɔlɔshamelo. Ndo tekɔ l’elongamelo dia nde ayotofuta l’ɔtɛ w’ekikelo kaso. Jehowa ayotokotshɛ ehomba aso wa lo demba, wa lo yimba ndo wa lo nyuma oleki kɛnɛ tshɛ kakoka onto okina nsala! Biniam lakatatɛkɛtshi oma l’etatelo, akɛnyi mɛtɛ ka dui sɔ.

14. Wetshelo akɔna wakokayɛ nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Biniam?

¹⁴ Biniam akakome Ɔmɛnyi wa Jehowa kaanga mbakandeyaka dia nde akakoke mpomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. Tɔsɛdingole woho wele mbeya dia Jehowa mboolangaka akakimanyiya Biniam dia ntondoya wɔma w’onto. Nde mbutaka ate: “Lakahomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ oleki woho wakamafɔnyaka. Koko kɛnɛ kakamaleke mboka wɔma oleki ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma le ewandji wa lɛɛta ele ɔlɔshamelo w’ase nkumbo kami. Lakokaka wɔma ɔnɛ yɛdikɔ yami ya nkoma Ɔmɛnyi wa Jehowa yayonyangiya papa laki komonga Ɔmɛnyi ndo ɔnɛ nkumbo kami wayɔfɔnya ɔnɛ dimi hatondoyisha.” Koko, Biniam aki l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ndjakiyanyaka tena tshɛ dikambo dia wanɛ walangande. Biniam nembetshiyaka ate: “Lakakanyiya lo woho wakakimanyiya  Jehowa anto akina dia mbikikɛ ekakatanu wendana l’ekondjelo, wɛngiya ndo ɔlɔshamelo w’oma le elui w’anto. Dimi lakeyaka dia naka dimi ntshikala la kɔlamelo le Jehowa, kete nde ayɔtshɔkɔla. Etena kakamandama mbala efula ndo pɛnyahɛnyama, lakashihodia mbala ka ntondo woho watokimanyiya Jehowa etena keso lo dihombo naka sho ntshikala la kɔlamelo.” Jehowa akonge Papa ka mɛtɛ mɛtɛ le Biniam, ndo ekambi ande wakonge nkumbo ka mɛtɛ le nde.

15. Lande na kele monga la wɔma wa nyɔi bu kɔlɔ?

¹⁵ Bible mbutaka dia nyɔi ekɔ otunyi. (1 Kɔr. 15:25, 26) Sho koka ndjakiyanya etena kakanyiyaso dikambo dia nyɔi, djekoleko naka shoamɛ kana onto ɔmɔtshi lokaso ngandji ekɔ la hemɔ wolo. Lande na kokaso nyɔi wɔma? Nɛ dia Jehowa akatotonge la nsaki ka ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo. (Ond. 3:11) Koko wɔma wele la wɛdimu wa nyɔi koka tokimanyiya dia nkokɛ lɔsɛnɔ laso. Ɛnyɛlɔ, vɔ koka tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna lo kɛnɛ kendana la tɔkɛnyɔ ndo la olelo aso, nyanga ekimanyielo k’enganga ndo ekanga etena kahombama ndo mbewɔ mbidja lɔsɛnɔ laso lo waale tshanana.

16. Ngande wakamba Satana la wɔma wele laso wa nyɔi?

¹⁶ Satana mbeyaka dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ laso la nɛmɔ. Koko nde mbutaka dia tayoyahondja ɛngɔ tshɛ kele laso, mbidja ndo diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa dia nkokɛ lɔsɛnɔ laso. (Jɔbɔ 2:4, 5) Satana bu la shadiya! Lam’ele nde ekɔ “ɔnɛ lele la akoka wa ndjakisha,” Satana pembaka nkamba la wɔma wele laso wa nyɔi dia tokonya dia sho nsɛka Jehowa. (Hɛb. 2:14, 15) Lo tena dimɔtshi, ekambi waki Satana manɛka atɛmɔdi wa Jehowa dia mbadiaka naka vɔ hawɔsɛki mbetawɔ kawɔ. Lo tena dikina, Satana koka mɛna dia tekɔ l’ohomba w’esakelo ka wanyandja ndo nde koka nkamba la dui sɔ dia tokonya dia sho nsekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Adɔkɔtɛlɛ w’aseka enganga kana ase nkumbo wele bu ambetawudi koka tɔsɛngiya dia mbetawɔ nkaloya dikila, dui diasekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Kana onto ɔmɔtshi mbeyaka tetawoya osakelo ɔmɔtshi walɔshana l’atɔndɔ wa lo Bible.

17. Lo ndjela Rɔmɔ 8:37-39, lande na kele bu ohomba mboka nyɔi wɔma?

¹⁷ Kaanga mbele hatolange mvɔ, sho mbeyaka dia Jehowa hotshika toka ngandji kaanga naka tambovɔ. (Adia Rɔmɔ 8:37-39.) Etena kavɔ angɛnyi wa Jehowa, nde mbalamaka lo yimba yande wate kana oko vɔ wekɔ la lɔsɛnɔ. (Luka 20:37, 38) Nde kombolaka mbaolola. (Jɔbɔ 14:15) Jehowa akafute oshinga wele la nɛmɔ di’efula l’oyango wa sho ‘nkondja lɔsɛnɔ la pondjo.’ (Jni. 3:16) Sho mbeyaka woke woke wa ngandji katoka Jehowa ndo woho wayakiyanyande dikambo diaso. Laasɔ, lo dihole dia nsɛka Jehowa etena keso la hemɔ kana kambowotanɛ dia todiaka, sho nyangaka esambelo, lomba ndo ekeketshelo oma le nde. Kɛsɔ mɛtɛ mbakasale Valérie nde l’omɛnde.​—Os. 41:3.

18. Wetshelo akɔna kakokayɛ nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Valérie?

¹⁸ Etena kakinde l’ɛnɔnyi 35, wakashola Valérie la woho ɔmɔtshi wa kansɛrɛ wahaleke mɛnama ndo wa kɔlɔ efula. Tende woho wakokimanyiya ngandji dia ntondoya wɔma wa nyɔi. Nde mbutaka ate: “Etena kakameye dia lekɔ la kansɛrɛ aki dui dia paa efula le mi ndo le omɛmi. Lakahombe nsala epaso wa wolo dia dimi ntshikala la lɔsɛnɔ. Lakasawola l’adɔkɔtɛlɛ efula, koko vɔ tshɛ wakatone mbatami aha la nkaloya dikila. Lakoke wɔma, koko lo menda ɛlɛmbɛ wa Nzambi, takamakoke mbetawɔ  nkaloya dikila! L’edja ka lɔsɛnɔ lami, Jehowa akakɛnɛmɔlɛ ngandji k’efula. Ɛlɔ kɛnɛ, lekɔ la diaaso dia mbɛnya ngandji kawokami. Etena tshɛ kalongolami losango la kɔlɔ, dimi ndekaka ndjashikikɛ dia ngɛnyangɛnya Jehowa, koko aha ntshika Satana dia nde mbidja otshumba. L’ekomelo, lakayosalaka epaso aha la mbidja dikila. Kaanga mbele yoonge yami yekɔ lo ntetemala pɛnyahɛnyami, Jehowa toshaka mbala tshɛ kɛnɛ kele laso ohomba. Ɛnyɛlɔ, lo losanganya lɔmɔtshi la l’etshumanelo kaso lo wikɛndɛ waki la ntondo ka vɔ mbisholami la hemɔ, takeke sawo dimɔtshi diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: ‘Tonge la dihonga la ntondo k’ekakatanu wahomana laso.’ * Sawo sɔ diakatokeketsha efula. Sho diadiaka mbala la mbala. Asawo wa ngasɔ ndo monga la mbekelo y’amɛna ya lo nyuma toshaka dimi l’omɛmi ki ka l’etei ndo tokimanyiyaka dia ntshikala la wɛdimo ndo mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna.”

19. Kakɔna kayosalema kem’edja?

¹⁹ Diɛsɛ l’ekimanyielo ka Jehowa, Akristo wa l’andja w’otondo wekɔ lo ntondoya ekakatanu ndo ɔlɔshamelo wa Diabolo. (1 Pe. 5:8, 9) Wɛ lawɔ koka ntondoya. Kem’edja Jehowa ayosha Yeso ndo wanɛ wayolɛ kaamɛ la nde lotshungɔ la “ndanya etsha wa Diabolo.” (1 Jni. 3:8) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ekambi wa Nzambi wokambɛ lanɛ la nkɛtɛ “hawotoka ndooko ɛngɔ wɔma ndo ndooko ɛngɔ kayowasha sase.” (Isa. 54:14; Mika 4:4) Ntondo k’etena kɛsɔ, sho pombaka nsala la wolo dia mbahemɛ wɔma aso.

20. Kakɔna kayotokimanyiya dia ntondoya wɔma aso?

²⁰ Sho pombaka ntetemala nkeketsha mbetawɔ kaso ɔnɛ Jehowa tokaka ngandji ndo kokɛka ekambi ande. Kɛnɛ kayotokimanyiya dia nsala dui sɔ ele kanaka yimba ndo sawolaka l’anto akina lo woho wakakokɛ Jehowa ekambi ande wa lo nshi y’edjedja. Ndo sho kokaka kanyiyaka woho wakatokimanyiya Jehowa l’onto ndo l’onto dia sho ntondoya ekakatanu wakahomana laso. Diɛsɛ l’ekimanyielo ka Jehowa, sho kokaka ntondoya wɔma aso!​—Os. 34:4.