Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Ngande wakeyaka anto wa lo nshi yakafundamaka Bible etena kakatatɛka ɛnɔnyi ndo ngɔndɔ?

LE ASE Hɛbɛru waki lo Nkɛtɛ ya daka, ɔnɔnyi wakatatɛka etena kakawatatɛka nkamba ndo monɛ, dui sɔ diakasalemaka lam’asa ngɔndɔ yelɛso nshi nyɛ ɔnɛ Ngɔndɔ ka divwa la ka dikumi.

Alamanaka wa ngɔndɔ yawalɛ waki la ngɔndɔ 12 (ngɔndɔ tshɛ nshi 29 kana nshi 30) wakongaka mondo lo mbɛdika l’ɔnɔnyi wa mɛtɛ wadiema lo ndjela woho watshimba nkɛtɛ wonya. Wakayokamba la toho totshikitanyi dia mbɔtɔnganyiya toho tohende ta mbadia tɔsɔ. Vɔ wakasalaka dui sɔ lo kotshaka nshi kina kana lo kotshaka ngɔndɔ kekina tena la tena, ondo la ntondo k’ɔnɔnyi okina ntatɛ. Lo nsala ngasɔ, alamanaka wakɔtɔnɛka la deko dia monɛ ndo dia muna.

Koko lo nshi ya Mɔsɛ, Nzambi akatɛ ekambi ande dia le ase ɔtɛmwɛlɔ, ɔnɔnyi wakahombaka ntatɛ lo ngɔndɔ ka Abiba kana ka Nisana yele ɛlɔ kɛnɛ koka monga lam’asa Ngɔndɔ ka sato la Ngɔndɔ ka nɛi. (Eto. 12:2; 13:4) Dinela di’asami mbaki fɛtɛ kakasalemaka lo ngɔndɔ kɛsɔ.​—Eto. 23:15, 16.

Nomb’ewo kelɛwɔ Emil Schürer akate lo dibuku diande dia Ɔkɔndɔ w’ase Juda lo nshi ya Yeso (Kristo The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ), ate: “Komongaka dui dia wolo dia mbeya etena ka nkotsha ngɔndɔ kekina lo alamanaka. Fɛtɛ k’Elekanelo kakasalemaka etena kaki ngɔndɔ aya emuma lo ngɔndɔ ka Nisana (Nisala 14), kakahombaka salema tena tshɛ l’ɔkɔngɔ wa lushi [kana l’eleko kamɔnga akatshi] etena kaki otsho la yanyi wambɛdima popo . . . Diakɔ diele, etena kakawashihodiaka otsha l’ekomelo k’ɔnɔnyi dia Elekanelo kayonga la ntondo ka nshi yɛdima otsho la yanyi nkoka, vɔ wakakotshaka ngɔndɔ kɛmɔtshi [ka 13] la ntondo ka Nisana nkoka.”

Ɛmɛnyi wa Jehowa kambaka la yoho shɔ etena kashikikɛwɔ datɛ dia dimɛna diayonga Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ, dui diasalema l’eleko kamɔnga akatshi ndo diɔtɔnɛ la ngɔndɔ ka Nisana 14 lo alamanaka w’ase Hɛbɛru. Vɔ mbewoyaka tshumanelo dia l’andja w’otondo datɛ sɔ la ntondo. *

Ko ngande wakeyaka ase Hɛbɛru etena kakahombaka ngɔndɔ komɛ ndo kakahombaka ngɔndɔ kekina ntatɛ? Ɛlɔ kɛnɛ, aya dui dia wɔdu di’onto mbeya dui sɔ lo menda l’alamanaka wakatondjama l’akatshi, lo telefɔnɛ kana lo tshulatshula dikina. Koko lo nshi yakafundamaka Bible ɔsɔ komonga dui dia wɔdu.

Lo nshi ya Mvula k’elola wakɔsaka dia ngɔndɔ yaki la nshi 30. (Eta. 7:11, 24; 8:3, 4) L’ɔkɔngɔ diko lo nshi y’ase Hɛbɛru, lo alamanaka awɔ ngɔndɔ kondjoshikikɛma lo nshi 30. L’alamanaka w’ase Hɛbɛru, ngɔndɔ kekina kakatatɛka etena kakawalɛka ngɔndɔ. Dui sɔ diakasalemaka nshi 29 kana nshi 30 l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ ketshi ntatɛ.

Lo diaaso dimɔtshi, Davidɛ nde la Jɔnatana wakatɛkɛta dikambo dia ngɔndɔ kekina ɔnɛ: “Loyi ekɔ valelo ya ngɔndɔ.” (1 Sa. 20:5, 18) Mɛnamaka dia lo ntambe ka 11 N.T.D., wakakambaka akumi la ntondo dia nshikikɛ ngɔndɔ. Ko ngande wakeyaka ase Isariyɛlɛ dia ngɔndɔ kekina kambotatɛ? Mishnah, mbutate osanganyelo w’ɛlɛmbɛ wa l’onyɔ ndo mbekelo y’ase Juda toshaka tokanyi tɔmɔtshi. Lɔkɔ vɔ mɛnyaka dia l’ɔkɔngɔ w’ase Juda nkakola oma lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, Tominadi ta laadiko t’ase Juda wakendana la dui sɔ. L’edja ka ngɔndɔ esambele yakasalemaka fɛtɛ, tominadi ta ladiko takasanganaka lushi la 30 la lo ngɔndɔ. Apami asɔ waki l’ɔkɛndɛ wa nshikikɛ etena kakahombaka ngɔndɔ kekina ntatɛ. Kakɔna kakaakimanyiyaka dia mbɔsa yɛdikɔ shɔ?

Apami wakakitshamaka l’ahole wa laadiko wa la Jɛrusalɛma dia mendaka l’olongo lotsho dia mɛna ngɔndɔ kam’awalɛtɔ. Vɔ wakahombaka mbewoya tominadi ta laadiko esadi eto. Etena kakongaka olui w’anto ɔsɔ la tolembetelo t’eshika tɛnya dia ngɔndɔ ambowalɛ, vɔ wakewoyaka anto dia ngɔndɔ kekina kambotatɛ. Ko kayotota naka mvula kana loonge lambodjɛ apami asɔ wekamu dia vɔ mɛna kana ngɔndɔ ambowalɛ? L’etena kɛsɔ, naka nshi 30 yambokoka, ngɔndɔ kɛsɔ kakahombaka nkomɛ ko kekina ntatɛ.

Mishnah nembetshiyaka ɔnɛ tominadi ta laadiko wakewoyaka yɛdikɔ shɔ lo mpɛtsha dja lo Dikona di’esongo w’ɔlivɛ suke la Jɛrusalɛma. L’ahole akina wa la diko wa l’Isariyɛlɛ w’otondo, wakakambaka la dja dia mbewoya losango lɔsɔ. Lo nshi yakayele, wakayotatɛ nkamba l’anto dia dianganya losango lɔsɔ. Lo nsala ngasɔ, ase Juda waki la Jɛrusalɛma, ase Isariyɛlɛ tshɛ ndo anto akina wakeyaka dia ngɔndɔ kekina kambotatɛ. Oma laasɔ, vɔ tshɛ wakakokaka nsala fɛtɛ y’eleko l’eleko l’etena kakɔ kaamɛ.

Wɛ koka ntana tablo kele l’awui w’ohomba wakoka kokimanyiya dia nshihodia woho wakɔtɔnɛka ngɔndɔ, fɛtɛ, ndo fɛtɛ y’eleko l’eleko lo alamanaka w’ase Hɛbɛru.

^ Enda Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka hende 15, 1990, lɛkɛ 15, ndo ya Ngɔndɔ ka divwa 15, 1977 “Ambola w’oma le ambadi” lo Falase.