Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 3

Ngande wakokayɛ namaka otema ayɛ?

Ngande wakokayɛ namaka otema ayɛ?

“Laadiko dia diangɔ tshɛ dialamayɛ, olamake otema ayɛ.”​—TOK. 4:23.

OSAMBO 36 Tolamake etema aso

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1-3. a) Lande na kakokaka Jehowa Sɔlɔmɔna ngandji, ndo ɛtshɔkɔ akɔna wakakondja Sɔlɔmɔna? b) Ambola akɔna wayangaso nkadimola lo sawo nɛ?

SƆLƆMƆNA akayala nkumekanga k’Isariyɛlɛ etena kakinde eke ɔlɔngɔlɔngɔ. Oma l’etatelo k’ɛlɔmbwɛlɔ kande, Jehowa akɛnama le nde lo dɔ ndo akawotɛ ate: “Ɔnɔmbɛ kɛnɛ kalangayɛ dimi kosha.” Sɔlɔmɔna akakadimola ate: “Dimi leke dikɛnda ndo latahokɔ akambo. . . . Ɔnkɔnɛ, osha okambi ayɛ otema w’okitanyiya dia nomboshaka wodja ayɛ.” (1 Ku. 3:5-10) Ande okitshakitsha waki la nde dia nɔmba “otema w’okitanyiya” lee! Aha la taamu Jehowa akokaka Sɔlɔmɔna ngandji! (2 Sa. 12:24) Nzambi kaso akangɛnangɛna efula l’okadimwelo wa nkumekanga ka dikɛnda kɛsɔ diakɔ diakandasha Sɔlɔmɔna “lomba ndo otema wa yimba.”​—1 Ku. 3:12.

2 L’edja tshɛ kakinde la kɔlamelo, Sɔlɔmɔna akakondja ɛtshɔkɔ efula. Nde akakondja diɛsɛ dia mbika tɛmpɛlɔ “dikambo dia lokombo la Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ.” (1 Ku. 8:20) Nde akonge la lokumu efula l’ɔtɛ wa lomba lakawosha Nzambi. Ndo awui wakandate etena kakandasambiyama oma le Nzambi wakafundama l’abuku asato wa lo Bible. Dibuku dimɔtshi l’atei awɔ ko Tokedi.

3 Tshɛkɛta otema tɛkɛtamaka mbala oko nkama lo dibuku dia Tokedi. Ɛnyɛlɔ, lo Tokedi 4:23, sho mbadiaka ɔnɛ: “Laadiko dia diangɔ tshɛ dialamayɛ, olamake otema ayɛ.” Lo divɛsa nɛ, tshɛkɛta “otema” mendanaka la na? Tayokadimola dimbola sɔ lo sawo nɛ. Tayɔsɛdingola nto ekadimwelo wa ambola akina ahende anɛ: Ngande wahemba Satana dia ndanya kana nkesa otema aso? Ndo kakɔna kakokaso nsala dia nama otema aso? Dia ntshikala la kɔlamelo le Nzambi, sho pombaka nshihodia ekadimwelo wa ambola w’ohomba asɔ.

“OTEMA AYƐ,” KƐDIKƐDI NA?

4-5. a) Ngande watokimanyiya Osambo 51:6 dia nshihodia kɛnɛ kele tshɛkɛta “otema” mendanaka la tɔ? b) Ngande wɛnya yoonge yaso ya demba ohomba wa woho weso l’etei?

4 Lo Tokedi 4:23, tshɛkɛta “otema” kambemaka dia nembetshiya ‘lonto la l’etei k’otema’ kana ‘la lo woshɛshɛ.’ (Adia Osambo 51:6 ndo nɔtɛ.) L’ɛtɛkɛta ekina, “otema” nembetshiyaka tokanyi taso hita, yoho yayaokaso, eyango aso ndo nsaki yaso. Ɔsɔ ekɔ woho weso mɛtɛ l’etei, aha woho wɛnamaso l’andja.

5 Tɔsɛdingole woho wɛnya yoonge yaso ya demba ohomba wa woho weso l’etei. Ntondotondo, dia sho ntetemala monga la yoonge ya demba ya dimɛna, sho pombaka ndɛka diangɔ di’amɛna ndo sutshasutshaka demba mbala la mbala. Woho akɔ waamɛ mbele, dia sho ntetemala monga la yoonge ya dimɛna ya lo nyuma, sho pombaka ndɛka mbo ya ndɛ y’amɛna ya lo nyuma ndo mɛnyaka mbala la mbala dia tekɔ la mbetawɔ le Jehowa. Sho mɛnyaka dia tekɔ la mbetawɔ le Jehowa lo nkamba la kɛnɛ kekaso ndo lo nsambisha awui wendana la dietawɔ diaso. (Rɔmɔ 10:8-10; Jak. 2:26) Dui dia hende ele, lo menda ɛnamelo kaso, sho mbeyaka mfɔnya ɔnɛ tekɔ la yoonge ya dimɛna ko tetele tekɔ la hemɔ l’etei. Woho akɔ waamɛ mbele, lo menda woho weso la mbekelo ya lo nyuma, sho mbeyaka mfɔnya ɔnɛ mbetawɔ kaso kekɔ nge, koko mbeyaka monga ko nsaki ya kɔlɔ yekɔ lo ndjahame l’otema aso. (1 Kɔr. 10:12; Jak. 1:14, 15) Sho pombaka mbohɔka dia oyango wa Satana ekɔ dia sho monga la tokanyi tande. Ngande shikaa wakokande nsala dui sɔ? Ndo ngande wakokaso ndjakokɛ?

WOHO WASALA SATANA DIA NDANYA OTEMA ASO

6. Oyango akɔna wele la Satana, ndo ngande wasalande la wolo dia mbokotsha?

6 Satana nangaka dia sho monga oko nde lele ɔtɔmbɔki wahadje yimba l’atɔndɔ wa Jehowa ndo wasala akambo la lokaki. Satana hakoke totshutshuya la wolo dia nkanyiya ndo nsala akambo oko nde. Diakɔ diele dia nkotsha oyango ande, nde pembaka toho tokina. Ɛnyɛlɔ, nde nangaka sho dingama l’anto wamondoshilaka minganyiya. (1 Jni. 5:19) Nde kombolaka dia sho mbetshaka wenya kaamɛ la wɔ kaanga mbeyaso dia lɔngɛnyi la kɔlɔ “ndanyaka” ekanelo kaso ka yimba ndo etsha aso. (1 Kɔr. 15:33) La yoho shɔ mbakandande nkumekanga Sɔlɔmɔna. Nde akatshuke wamato efula w’apanganu ndo l’ekomelo vɔ “wak[onge] la shɛngiya ya wolo le nde” ndo “wakatakotolaka otema ande yema yema” oma le Jehowa.​—1 Ku. 11:3; nɔtɛ.

Ngande wakokayɛ nama otema ayɛ oma lo welo wadja Satana dia ndanya otema akɔ la tokanyi tande? (Enda odingɔ 7) *

7. Kakɔna kakamba la Satana nto dia dianganya ekanelo kande ka yimba, ndo lande na kahombaso monga la yewo lo dikambo sɔ?

7 Satana kambaka la filmɛ ndo awui wa lo televiziɔ dia dianganya ekanelo kande ka yimba. Nde shihodiaka ɔnɛ laadiko dia tokimanyiya dia nkɔkɔla demba, ɛkɔndɔ mongaka la shɛngiya y’efula, vɔ tetshaka woho wa nkanyiya, wa ndjaoka ndo wa nsala akambo. Yeso akakambe dimɛna la yoho shɔ ya mbetsha. Ɛnyɛlɔ, wɛɛla ande w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ ndo w’ɔna la lotshito lakamɔ oma lakawɔ ndo akatotshupa diangɔ diande. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Koko, anto wasɛngiyama la tokanyi ta Satana koka nkamba l’ɛkɔndɔ dia tonganyiya. Sho pombaka monga la wɛdimo. Filmɛ ndo awui wa lo televiziɔ koka tokimanyiya dia nkɔkɔla demba ndo tetsha aha la ndanya ekanelo kaso ka yimba. Koko sho pombaka monga la yewo. Etena kasɔnaso tɔkɛnyɔ, sho la dia ndjambola ɔnɛ: ‘Onde filmɛ kana awui wa lo televiziɔ anɛ mbetshakami dia ekɔ dimɛna ndjasha lo nsaki yami ya demba?’ (Ngal. 5:19-21; Ɛf. 2:1-3) Kakɔna kahombayɛ nsala naka wɛ amboshihodia di’awui akɔ sukɛka tokanyi ta Satana? Ewɔtɔ oko woho watoyewɔka hemɔ kasambemɛ!

8. Ngande wakoka ambutshi nkimanyiya anawɔ dia namaka etema awɔ?

8 Ambutshi le, nyekɔ l’ɔkɛndɛ wa laande wa nkokɛ ananyu oma lo welo tshɛ wadja Satana dia ndanya etema awɔ. Aha la taamu nyu salaka kɛnɛ tshɛ kakokanyu nsala dia nkokɛ ananyu oma lo hemɔ. Nyu mbetɛka luudu lanyu pudipudi ndo nyu tondjaka oseka ɛngɔ tshɛ kakoka nyotatsha nyu kana ananyu hemɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, nyu pombaka nkokɛ ananyu oma lo filmɛ, awui wɛnyawɔ lo televiziɔ, tɔkɛnyɔ ta lo telefɔnɛ, tablɛtɛ kana ɔrdinatɛrɛ ndo sitɛ y’Ɛtɛrnɛtɛ yakoka mbalanya la tokanyi ta Satana. Jehowa akanyosha lowandji la nkokɛ yoonge ya lo nyuma y’ananyu. (Tok. 1:8; Ɛf. 6:1, 4) Diakɔ diele tanyokake wɔma dia mbidjɛ ase nkumbo kanyu ɛlɛmbɛ wohikami lo atɔndɔ wa lo Bible. Djɛ anayɛ w’akɛnda elelo wendana la kɛnɛ kakokawɔ menda ndo kahawakoke menda ndo kimanyiyawɔ dia mbeya ɛkɔkɔ wa tɛdikɔ tayɛ. (Mat. 5:37) Lo yɛdikɔ yatole anayɛ, etshakawɔ dia vɔamɛ shihodiaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ lo ndjela atɔndɔ wa Jehowa. (Hɛb. 5:14) Ndo ohɔka dia anayɛ wayeya awui efula oma lo kɛnɛ katayɛ, koko wayoleka mbeya awui akɔ oma lo kɛnɛ kasalayɛ.​—Eoh. 6:6, 7; Rɔmɔ 2:21.

9. Naa kanyi mɔtshi yambodianganya Satana, ndo lande na keyɔ waale?

9 Satana salaka nto la wolo dia ndanya etema aso lo totshutshuya dia ndjaɛkɛ lo lomba l’anto lo dihole dia ndjaɛkɛ lo tokanyi ta Jehowa. (Kɔl. 2:8) Tɔsɛdingole kanyi mɔtshi yambodianganya Satana, y’ɔnɛ monga ɔngɔnyi mbele dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ. Wanɛ wakanyiya yoho shɔ mbeyaka monga ɛngɔnyi kana bu. Lo wedi okina, vɔ wekɔ lo waale. Lande na? Nɛ dia ondo vɔ ndjashaka efula lo nyanga falanga polo ndo ndjokoma lo mbidja yoonge yawɔ, diɔtɔnganelo diasawɔ l’ase nkumbo yawɔ ndo kaanga diɔtɔnganelo diasawɔ la Nzambi lo waale l’ɔtɛ wa nkotsha oyango ɔsɔ. (1 Tim. 6:10) Sho koka monga la lowando le Shɛso ka lomba lele l’olongo ɔnɛ latokimanyiya dia monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia falanga.​—Ond. 7:12; Luka 12:15.

NGANDE WAKOKASO NAMAKA OTEMA ASO?

L’ɛnyɛlɔ ka todjamu ndo alami w’asoko wa lo nshi y’edjedja, ambalɛka ndo sala dui dimɔtshi diaha tɔsɛngiya ta kɔlɔ monga l’otema ayɛ (Enda odingɔ 10-11) *

10-11. a) Kakɔna kahombaso nsala dia ndjakokɛ? b) Kakɔna kakasalaka todjamu lo nshi y’edjedja, ndo ngande wakoka nkum’otema kaso monga oko djamu yaso?

10 Naka tekɔ lo ntondoya dia nama otema aso, kete sho pombaka monga l’akoka wa nshihodia waale ndo nsala esadi dia ndjakokɛ. Tshɛkɛta yokadimɔmi ɔnɛ “olamake” lo Tokedi 4:23 toholaka olimu wakakambaka djamu. Lo nshi ya nkumekanga Sɔlɔmɔna, todjamu wakadɛka lo mpele di’osomba dia nama ndo wakadaka ombeka naka wambɛna waale suke. Ɛnyɛlɔ kɛsɔ tokimanyiyaka dia nshihodia kɛnɛ kahombaso nsala dia nshimba Satana dia ndanya tokanyi taso.

11 Lo nshi y’edjedja, todjamu wakakambaka kaamɛ l’alami wa asoko w’osomba. (2 Sa. 18:24-26) Vɔ tshɛ wakakimanyiyaka dia nkokɛ osomba ndo ndjashikikɛ ɔnɛ asoko w’osomba wakadihami oyadi otunyi kosukanaka. (Nɛh. 7:1-3) Nkum’otema * kaso kambekiyama la Bible koka nkamba oko djamu yaso lo tewolaka etena kahemba Satana dia ndɔsha otema aso, mbuta ate etena kasɛngiyande tokanyi taso, woho wayaokaso, eyango aso kana nsaki yaso. Etena tshɛ katewola nkum’otema kaso, sho pombaka mpokamɛ ndo nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbewɔ waale.

12-13. Awui akɔna wakokaso pembama dia nsala, ko ahombaso nsala?

12 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka woho wakokaso ndjakokɛ diaha sɛngiyama la tokanyi ta Satana. Jehowa tetshaka dia “awui wa mindo wa dieyanelo ndo weho tshɛ wa mindo [hawohombe nimɔma] kaanga nimɔma l’atei a[so].” (Ɛf. 5:3) Ko kakɔna kakokaso nsala naka asekaso wa l’olimu kana wa la kalasa wambotatɛ ntɛkɛta lo kɛnɛ kendana l’awui wa mindo wa dieyanelo? Sho mbeyaka dia sho pombaka “ntona akambo wa kɔlɔ ndo nsaki y’andja ɔnɛ.” (Tito 2:12) Djamu yaso, nkum’otema koka tewola naka tɔ kambɛna waale. (Rɔmɔ 2:15) Ko onde tayokihokamɛ? Sho mbeyaka pembama dia mpokamɛ asekaso kana dia menda esato watɛnyawɔ. Koko ɔsɔ ekɔ etena ka ndjiha lokuke l’osomba, mbuta ate mbewɔ waale lo ntshikitanya sawo kana mimɔ oma lawɔ.

13 Nɔmbamaka dihonga di’efula dia nshika tanga lo tɔsɛngiya t’oma le asekaso diaha kanaka yimba l’awui watotɛwɔ kana nsala awui wa kɔlɔ. Sho pombaka monga l’eshikikelo dia Jehowa mɛnaka welo wadjaso ndo nde ayotosha wolo ndo lomba leso l’ohomba dia nshika tanga la ntondo ka tokanyi ta Satana. (2 Ɛk. 16:9; Isa. 40:29; Jak. 1:5) Ko akokaso nsala nto dia namaka otema aso?

AMBALƐKA

14-15. a) Lo na ahombaso ndjihola otema aso, ndo ngande wakokaso nsala dui sɔ? b) Ngande watokimanyiya Tokedi 4:20-22 dia ndeka nkondja wahɔ oma lo wadielo aso wa Bible? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Woho wa kanaka yimba.”)

14 Dia nama otema aso, hatohombe tsho ntona tɔsɛngiya ta kɔlɔ, koko sho pombaka mbetawɔ nto tɔsɛngiya t’ɛlɔlɔ. Tohɔ nto ɛnyɛlɔ ka osomba wodingami la mpele. Olami wa nkuke akadihaka nkuke y’osomba diaha otunyi mbɔtɔ, koko lo tena dimɔtshi nde akadiholaka nkuke l’oyango wa mbo ya ndɛ ndo diangɔ dikina mbɔtɔ. Otondonga vɔ kodiholaka nkuke, tshike anto wakadiɛnɛka la ndjala. Woho akɔ waamɛ mbele, sho pombaka ndjiholaka etema aso mbala la mbala dia tokanyi ta Nzambi monga la shɛngiya le so.

15 Bible kekɔ la tokanyi ta Jehowa, diakɔ diele etena tshɛ kakiadiaso, sho tshikaka dia tokanyi ta Jehowa monga la shɛngiya lo yoho yakanyiyaso, yayaokaso ndo yasalaso akambo. Ko ngande wakokaso ndeka nkondja wahɔ oma lo wadielo aso wa Bible? Dɔmbɛlɔ diekɔ ohomba. Kadiyɛso kɛmɔtshi k’Okristo mbutaka ate: “Ntondo ka mbadia Bible, dimi nɔmbaka Jehowa dia nde kimanyiyami dia ‘dimi mɛna dimɛna awui wa diambo’ wele l’Ɔtɛkɛta ande.” (Os. 119:18) Sho pombaka nto kanaka yimba lo kɛnɛ kadiaso. Etena kalɔmbaso, kadiaso ndo kakanaso yimba, Ɔtɛkɛta wa Nzambi nyɔngɔmɛka “etale l’etei k’otema a[so],” ndo sho ndjolangaka tokanyi ta Jehowa.​—Adia Tokedi 4:20-22; Os. 119:97.

16. Ngande wakakondja anto efula wahɔ lo mendaka JW Televiziɔ?

16 Yoho kina yatshikaso dia tokanyi ta Nzambi monga la shɛngiya le so ele lo mendaka awui wele lo JW Televiziɔ®. Wadi l’omi amɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Ekongelo ka ngɔndɔ la ngɔndɔ kekɔ mɛtɛ tshondo y’okadimwelo l’alɔmbɛlɔ aso! Tɔ toshaka wolo ndo tokeketshaka etena keso la lonyangu kana kayaokaso ekalema. Ndo sho pokamɛka esambo wa laande mbala la mbala la ngelo. Sho pokamɛka esambo akɔ etena kakatɛso, kasolaso luudu kana etena kanɔso tshayi.” Ekongelo ka ngɔndɔ la ngɔndɔ kɛsɔ tokimanyiyaka dia sho nama etema aso. Tɔ tetshaka dia nkanyiya woho wakanyiya Jehowa ndo dia nshika tanga lo shɛngiya yatotshutshuya dia mbetawɔ tokanyi ta Satana.

17-18. a) Etombelo akɔna wonga naka sho nkamba la kɛnɛ katetsha Jehowa, okowɛnyamidiɔ lo 1 Nkumi ya dikanga 8:61? b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Hɛzɛkiya? c) Lo mbɔtɔnganyiya la dɔmbɛlɔ dia Davidɛ dia lo Osambo 139:23, 24, awui akɔna wakokaso nɔmbaka?

17 Etena tshɛ kɛnaso wahɔ waya lo nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, mbetawɔ kaso ndekaka keketala. (Jak. 1:2, 3) Sho ndjaokaka dimɛna nɛ dia sho konyaka Jehowa dia monga l’ofunu dia telɛ ɔnɛ anande ndo nsaki kaso ka mbɔngɛnyangɛnya mongaka wolo. (Tok. 27:11) Ohemba tshɛ toshaka diaaso dia mɛnya dia sho bu akanga wa dungi pende lo kɛnɛ kendana la kambɛ Shɛso katokokɛ. (Os. 119:113) Koko, tɛnya dia sho mbokaka Jehowa ngandji l’otema aso tshɛ lo ndjashikikɛ dia nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande ndo nsala lolango lande.​—Adia 1 Nkumi ya dikanga 8:61.

18 Onde sho koka nsala wandja? Eelo, nɛ dia sho bu kokele. Naka tambotakana, tohɔ ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Hɛzɛkiya. Nde akasale wandja, koko akayatshumoya ndo akayotetemala kambɛ Jehowa “la otema ɔtɔi.” (Isa. 38:3-6; 2 Ɛk. 29:1, 2; 32:25, 26) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ toshike tanga la ntondo ka welo tshɛ wadja Satana dia sho monga la tokanyi tande. Nyɛsɔ tɔlɔmbake dia sho monga la “otema w’okitanyiya.” (1 Ku. 3:9; adia Osambo 139:23, 24.) Sho koka ntetemala monga la kɔlamelo le Jehowa, naka laadiko di’akambo tshɛ, sho namaka otema aso.

OSAMBO 54 “Mboka tɔ kɛnɛ”

^ od. 5 Onde tayotshikala la kɔlamelo le Jehowa, ko kana tayetawɔ dia Satana tanganya etale oma le Nzambi kaso? Okadimwelo wa dimbola sɔ halemanɛ la woho wambotohembama mbala efula, koko la woho walamaso otema aso. “Otema” kɛdikɛdi na? Ngande wahemba Satana dia ndanya otema aso? Ndo ngande wakokaso namaka otema? Sawo nɛ diayokadimola ambola w’ohomba asɔ.

^ od. 11 ELEMBETSHIELO W’AWUI AMƆTSHI: Jehowa akatosha dikoka dia nsɛdingola tokanyi, nsaki ndo etsha aso, ndo oma laasɔ ndjalombosha. Bible mbelɛka dikoka sɔ ɔnɛ nkum’otema. (Rɔmɔ 2:15; 9:1) Nkum’otema kambekiyama la Bible kɛdikɛdi nkum’otema kakamba la atɔndɔ wa Jehowa, oko wɛnyamidiɔ lo Bible, dia ndjalombosha dia kana kɛnɛ kakanyiyaso, kasalaso ndo kataso kekɔ dimɛna kana kɔlɔ.

^ od. 56 ELEMBETSHIELO W’ESATO: Ɔnangɛso ɔmɔtshi lambobatizama enda televiziɔ ndo esato wa kɔlɔ wambotomba l’ekra. Nde pombaka mbɔsa yɛdikɔ ya kɛnɛ kahombande nsala.

^ od. 58 ELEMBETSHIELO W’ESATO: Djamu ya lo nshi y’edjedja ambɛna waale l’andja w’osomba. Nde ambelɛ alami w’asoko wele l’ɛse ndo vɔ wodiha asoko w’osomba aha la ntshimbatshimba ndo wodja tokengete oma l’etei.