1. Oko wofundamidiɔ l’Osambo 18:​46, Davidɛ akɛdika Jehowa l’ɛngɔ kakɔna?

 TEKƆ lo nsɛna l’andja wele awui wahatalongamɛ koka tokomɛ kana ntshikitanya nsɛnɔ yaso tshɛ lo tshɛ. Ande lowando lele la so l’ɔnɛ sho koka mendɛ le Jehowa Nzambi dia tokimanyiya lee! Lo sawo dietshi, wakatohola dia Jehowa ekɔ Nzambi kasɛna ndo nde ekɔ nshi tshɛ suke dia tokimanyiya. Etena katosukɛnde, dui sɔ toshikikɛka dia “Jehowa ekɔ la lɔsɛnɔ!” (Adia Osambo 18:46.) Koko, l’ɔkɔngɔ wa mbuta ɛtɛkɛta ɛnɛ, Davidɛ akelɛ Nzambi ɔnɛ “Dive diami.” Lande na kakandɛdika Jehowa, Nzambi kasɛna l’ɛngɔ kahasɛnɛ mbuta ate dive?

2. Lande na kakokaso mbidja yimba lo woho wakelɛ Davidɛ Jehowa ɔnɛ “Dive diami”?

² Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola lande na kɔsama Jehowa oko dive ndo wetshelo wakokaso nkondja oma lo wɛdikelo ɔsɔ. Tayeka nto woho wakokaso mbɔɔsa oko Dive diaso. L’ekomelo, tayɔsɛdingola toho takokaso mbokoya waonga wa Jehowa wele oko dive.

LANDE NA KELAMƐ JEHOWA DIVE?

3. Ngande wakamba Bible mbala efula la tshɛkɛta “dive”? (Enda wa lo lohoso.)

³ Bible kambaka la tshɛkɛta “dive” oko tshɛkɛta yatokimanyiya dia mɛna waonga wa Jehowa. Mbala efula yɔ tanemaka lo avɛsa wotombola oko Nzambi koleki anto tshɛ. Mbala ka ntondo kakawakambe la tshɛkɛta “Dive” le Jehowa tanemaka lo Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 32:4. Hana akate lo dɔmbɛlɔ ate: “Ndooko dive diele oko Nzambi kaso.” (1 Sa. 2:2) Habakuka akelɛ Jehowa ɔnɛ: “Dive diami.” (Hab. 1:12) Ofundji w’Osambo 73 akelɛ Nzambi ɔnɛ “dive dia otema ami.”  (Os. 73:26) Ndo kaanga Jehowa ndamɛ akayaɛdika la dive. (Isa. 44:8) Nyɛsɔ tɔsɛdingole waonga asato wele oko dive wakɛnɛmɔla Jehowa ndo tende woho wakokaso mbeetɛ “Dive diaso.”—Eoh. 32:31.

4. Lo woho akɔna wele Jehowa eshamelo? (Osambo 94:22)

⁴ Jehowa ekɔ eshamelo. Oko wakoka dive dia woke monga dihole di’eshamelo le onto oma lo lɔpɛpɛ la wolo, mbatokokɛ Jehovah etena kahomanaso l’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ. (Adia Osambo 94:22.) Nde tokokɛka ndo toshimbɛka oma l’asui wakoka tosoya pondjo pondjo. Ndo nde tolakaka awui efula: Nde ayonya awui tshɛ wakoka toshishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ekokelo.—Ɛzk. 34:​25, 26.

5. Ngande wakoka Jehowa monga Eshamelo kaso kele oko dive?

⁵ Yoho mɔtshi yetɛso Jehowa Eshamelo kaso kele oko dive ele lo mbɔlɔmbaka. Etena kalɔmbaso, Jehowa toshaka “wɔladi wa Nzambi” wakokɛ otema ndo timba taso. (Flpɛ. 4:​6, 7) Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Artem, ɔnangɛso laki lo lokanu l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande. Wakawokaka ambola mbala la mbala oma le onto ɔmɔtshi l’awui wolo lakoosalɛka akambo wa kɔlɔ ndo lakawɔnyɔlaka. Artem akate ate: “Lakayakiyanyaka etena tshɛ kakandambelɛka dia tomboka ambola. . . . Lakalɔmbaka Jehowa tena tshɛ. Lakɔɔlɔmbɛ dia dimi ntshikala ki ndo monga la lomba. Awui tshɛ wakasalɛka pami kɛsɔ komongaka la shɛngiya le mi. . . . L’ekimanyelo ka Jehowa, aki oko lekɔ memala l’ɔkɔngɔ w’ehele k’ave.”

6. Lande na kakokaso ndjaɛkɛka le Jehowa? (Isaya 26:​3, 4)

⁶ Jehowa ekɔ onto lakokaso mbɛkɛ otema. Oko dive diaha sɛkɔ, Jehowa ekɔ nshi tshɛ suke la so. Sho koka ndjaɛkɛ le nde nɛ dia nde ekɔ “Dive dia pondjo.” (Adia Isaya 26:​3, 4.) Nde ayongaka nshi tshɛ la lɔsɛnɔ dia kotshaka alaka ande, pokamɛka alɔmbɛlɔ aso ndo toshaka osukɔ weso lawɔ ohomba. Sho koka nto mendɛ le Jehowa nɛ dia nde ekɔ la kɔlamelo le wanɛ wookambɛ. (2 Sa. 22:26) Nde hohɛki pondjo kɛnɛ kasalaso ndo ayotofutaka.—Hɛb. 6:10; 11:6.

7. Wahɔ akɔna wayotokondja etena kayaɛkɛso le Jehowa? (Enda ndo osato.)

⁷ Sho mbetɛka Jehowa Dive diaso etena kayaɛkɛso tshɛ le nde. Tekɔ l’eshikikelo dia naka sho mbokitanyiya kaanga lo tena dia wolo, kete tayokondja wahɔ. (Isa. 48:​17, 18) Etena tshɛ katosukɛ Jehowa, sho ndekaka ndjaɛkɛ le nde. Laasɔ, tayoyalɔngɔsɔla dimɛna dia ntokomɛ ehemba teya ɔnɛ paka Jehowa ndamɛ mbakoka tokimanyiya dia ntondoya. Mbala efula, lo tena di’ekakatanu diele ndooko onto lakokaso mendɛ le nde dia tokimanyiya, sho shihodiaka dia sho koka ndjaɛkɛ le Jehowa. Vladimir akate ate: “Shi tshɛ yakametsha lo lokanu aki etena kakaleke dimɛna lo diɔtɔnganelo diasami la Nzambi. Lakeke dia ndeka ndjaɛkɛ le Jehowa nɛ dia laki opoko ndo ndooko onto lakakoke menda dikambo diami.”

8. a) Lande na kakokaso mbuta dia Jehowa hatshikitana? b) Wahɔ akɔna wayotokondja lo mbɔsa Nzambi oko Dive diaso? (Osambo 62:​6, 7)

 ⁸ Jehowa hatshikitana. Oko dive dia woke, Jehowa ekɔ nge ndo hatshikitana. Lonto ndo alaka ande hawotshikitana pondjo. (Mal. 3:6) Etena kakawɔtɔmbɔkwɛ l’Ɛdɛna, Jehowa kotshikitanya sangwelo diande. Oko wakafunde ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, Jehowa hakoke “ndjanguna ndamɛ.” (2 Tim. 2:13) Kɛsɔ nangaka nembetshiya ɔnɛ oyadi kɛnɛ tshɛ kayotokomɛ kana kayosala anto akina, Jehowa hatshikitanyaki pondjo waonga, sangwelo kana ɛlɛmbɛ ande. Naka sho mendɛ le Nzambi kaso kahatshikitana, kete nde koka toshimbɛ ndo tokokɛ lo tena di’ekakatanu.—Adia Osambo 62:​6, 7.

9. Kakɔna kamboyeka oma lo kɛnɛ kakakomɛ Tatyana?

⁹ Sho mbetɛka Jehowa Dive diaso lo ndjasha lo woho w’Onto wende ndo lo ntetemala nama sangwelo diande lo yimba yaso. Nsala ngasɔ koka tokimanyiya dia ntshikala ki etena kalɔshanaso l’ehemba. (Os. 16:8) Dui sɔ diaki mɛtɛ le kadiyɛso kelɛwɔ Tatyana lakandama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande. Nde akate ate: “Lakayaoke mɛtɛ opoko. L’etatelo, aki tshondo y’okakatanu le mi. Lakakɔmɔka mbala efula.” Koko, etena kakandɛnyi di’ohemba ɔsɔ wakendanaka la Jehowa ndo la sangwelo diande, nde akonge l’akoka wa ndɔshana la wɔ ndo akakeketala. Nde akate ate: “Nshihodia lande na kakankomɛ dikambo nɛ akakimanyiya dia mbohɔ ɔnɛ le Jehowa mbakamatanaka ekimanyielo lo tena dia ngasɔ. Dui sɔ diakakimanyiya dia ntshika nkanyiya lo dikambo diami dimɛ.”

10. Ngande wakoka Jehowa monga Dive diaso oma ko kakianɛ?

¹⁰ Lo nshi yayaye, tayohomana l’ehemba walɔmbama dia sho ndeka mendɛ le Jehowa oleki nshi ya ntondo. Ɔnɛ mbele etena ka nkeketsha dietawɔ diaso di’ɔnɛ nde ayotosha kɛnɛ kayotonga l’ohomba dia mbikikɛ la kɔlamelo tshɛ. Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Lo mbadiaka ɛkɔndɔ wa lo Bible ndo kɛnɛ kakomɛ Ɛmɛnyi wa nshi nyɛ. Sɛdingola woho wakakambe Nzambi la waonga ande wele oko dive dia nsukɛ ekambi ande. Kanaka yimba l’ɛkɔndɔ ɛsɔ. Nsala ngasɔ koka kokimanyiya dia mbetɛ Jehowa Dive diayɛ.

OKOYA WAONGA WA JEHOWA WELE OKO DIVE

11. Lande na kalangaso mbokoya waonga wa Jehowa wele oko dive? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Oyango le anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ.”)

¹¹ Tambeka woho wɛnya Jehowa dia nde ekɔ oko dive. Kakianɛ, tɔsɛdingole woho wakokaso mbokoya waonga ande wele oko dive. Etena kayototalekaka nsala ngasɔ, mbayototalekaka monga l’akoka wa nkeketsha etshumanelo. Ɛnyɛlɔ, Yeso akasha Simɔna lokombo Kɛfasi (lakadimɔma “Petero”), kitshimudi ate: “Ɛtshi ka Dive.” (Jni. 1:42) Kɛsɔ akɛnyaka dia nde akahombe monga kiɔkɔ y’ekeketshelo ndo ndjoshikimadia etshumanelo. Dikumanyi dia l’etshumanelo diekɔ oko “dɛdi dia dive dia woke.” Dui sɔ mɛnyaka woho wakokɛwɔ  ase etshumanelo. (Isa. 32:2) Aha la taamu, etshumanelo kondjaka wahɔ etena kokoya anangɛso l’akadiyɛso tshɛ waonga wa Jehowa wele oko dive.—Ɛf. 5:1.

12. Shila toho takokaso monga eshamelo le anto akina.

¹² Onga eshamelo. Tena dimɔtshi, sho koka monga eshamelo le anangɛso lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ, oma lo mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama, ɛlɔshanelo wa lo ngelo kana ata. Oko watanyɔngɔmɛ “nshi y’ekomelo” tsha lo kɔlɔ, aha la taamu tayonga la waaso wa kimanyiyana lam’asaso. (2 Tim. 3:1) Sho koka nto mbisha anangɛso l’akadiyɛso ekimanyielo ka lo yimba ndo ka lo nyuma. Yoho mɔtshi yakokaso nsala dui sɔ ele lo mbalongolaka lo Mbalasa ka Diolelo ndo dui sɔ kimanyiyaka dia mbetɛ etshumanelo dihole di’ekeketshelo. Tekɔ lo nsɛna l’andja wasalanɛwɔ kɔlɔ, waha la ngandji ndo woludi l’ekiyanu. Laasɔ, etena kaya anangɛso l’akadiyɛso lo nsanganya, sho nangaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia vɔ ndjaoka dia vɔ nangemaka, wekɔ lo dihole dia dimɛna ndo l’ekokelo.

13. Ngande wakoka dikumanyi lo yoho ya laande monga eshamelo le anto akina? (Enda ndo osato.)

¹³ Dikumanyi koka monga eshamelo le ase etshumanelo wakikɛ tena dia wolo kana mpɛpɛ ya didjidji. Etena katomba mpokoso y’oma lo diangɔ diakatonga, kana hemɔ ya wanyandja, dikumanyi ndjakongɛka esadi esadi dia nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso. Vɔ mbishaka nto ekimanyielo ka lo nyuma. Anangɛso l’akadiyɛso mongaka suke dia mbɔtɔ ekumanyi kɛmɔtshi lo demba naka vɔ mbeyaka dia nde ayɔtɛkɛta lawɔ dimɛna, ayowahokamɛ ndo ayosala la wolo dia nshihodia woho wayaokawɔ. Waonga asɔ kimanyiyaka anto akina dia ndjaoka dia vɔ mbokamaka ngandji; laasɔ, dui sɔ ayonga wɔdu le wɔ dia nkamba l’ɛlɔmbwɛlɔ tshɛ ka lo Bible kakoka mbasha ekumanyi.—1 Tɛs. 2:​7, 8, 11.

14. Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ anto wakokawɔ mbɛkɛ otema?

 ¹⁴ Onga onto lakokawɔ mbɛkɛ otema. Sho nangaka di’anto akina ndjaɛkɛ le so, djekoleko lo tena dia paa. (Tok. 17:17) Kakɔna kakokayɛ nsala di’anto akina ndjaɛkɛ le yɛ? Sho koka nsala la wolo dia nkɛnɛmɔla waonga waki Nzambi, ɛnyɛlɔ lo kotshaka alaka aso ndo lo monga anto wasala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nɛmiya wonya. (Mat. 5:37) Sho koka nto mbisha ekimanyielo ka shikaa etena kele dui sɔ ohomba. Ndo nto, sho ndjashikikɛka dia kotshaka ɛkɛndɛ wa l’etshumanelo lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso.

15. Wahɔ akɔna wakondja etshumanelo etena konga dikumanyi anto wɛkɛwɔ otema?

¹⁵ Dikumanyi diɛkɛwɔ otema diekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ le etshumanelo. Lo ngande? Apandjudi ndjaokaka dia wekɔ lo sukamɛ etena kɛnanawɔ esadi eto la dikumanyi kana l’ɔnɔmbɔdi awɔ w’olui w’esambishelo. Apandjudi ndjaokaka nto dia vɔ mbokamaka ngandji etena keyawɔ dia dikumanyi wekɔ suke dia mbakimanyiya. Ndo oko wohikami alako wa dikumanyi  lo Bible ndo l’ekanda w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo lo dihole dia nkamba la tokanyi tawɔ hita, asekawɔ atɛmɔdi ndjaɛkɛka le wɔ. Anangɛso l’akadiyɛso wekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa ndjaɛkɛ le ekumanyi kɛmɔtshi koomba toseke ndo kakotsha alaka ande.

16. Wahɔ akɔna wakondjaso ndo wakondja anto akina etena kahatengengɔ l’akambo?

¹⁶ Onga onto lahengengɔ l’akambo. Sho koka monga la shɛngiya ya dimɛna le anto akina naka sho ntshikala nge lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo naka sho mbɔsa tɛdikɔ tohikami l’atɔndɔ wa lo Bible. Etena kekaso ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo kakeketshaso mbetawɔ kaso le Jehowa, tayonga la kɔlamelo le nde ndo l’atɔndɔ ande. Tayoshihodia wetshelo wa kashi, tokanyi tahɔtɔnɛ la wetshelo wa Jehowa ndo hatotɔsɛngiyama la tɔ. (Ɛf. 4:14; Jak. 1:​6-8) Kɔlamelo yaso le Jehowa ndo l’alaka ande tokimanyiyaka dia monga la wɛdimo etena kalongolaso nsango ya kɔlɔ. (Os. 112:​7, 8) Tekɔ nto suke dia nkimanyiya wanɛ wadiɛnɛ l’ehemba.—1 Tɛs. 3:​2, 3.

17. Kakɔna kakimanyiya dikumanyi dia monga la shɛngiya ya dimɛna?

¹⁷ Dikumanyi pombaka monga anto wasala akambo la wɛdimo, wele la yimba y’ɔlɔlɔ, wadja akambo l’ɔnɔngɔ ndo wele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Apami asɔ wekɔ la shɛngiya ya wolo le anto akina ndo vɔ keketshaka etshumanelo lo ‘nkukutɛ ɔtɛkɛta wa kɔlamelo.’ (Tito 1:9; 1 Tim. 3:​1-3) Oma lo ɛnyɛlɔ kawɔ ndo lo woho walamawɔ ɛkɔkɔ, dikumanyi kimanyiyaka ɛkɔkɔ dia mbɔtɔka nsanganya mbala la mbala, sambishaka ndo salaka wekelo w’onto ndamɛ. Etena katenyanya anangɛso l’akadiyɛso tena dia wolo, dikumanyi koka nsala awui efula dia mbakeketsha dia vɔ ntetemala mendɛ le Jehowa ndo l’alaka ande.

18. Lande na kalangaso ntombola Jehowa ndo mongaka suke la nde? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Woho wa ndjasukanya la Jehowa.”)

¹⁸ L’ɔkɔngɔ wa nshihodia waonga wa diambo wa Jehowa, sho koka mbuta oko wakate nkumekanga Davidɛ ate: “Jehowa Dive diami atombɔme.” (Os. 144:1) Jehowa ayotetemalaka monga Nzambi kakokaso ndjaɛkɛ le nde. Lo lɔsɛnɔ laso l’otondo, oyadi taya osombe, tekɔ l’ɔkɔkɔ wa mbuta ɔnɛ: “Nde kele Dive diami,” teya dia nde ayongaka nshi tshɛ suke dia tokimanyiya dia mpama lo nyuma.—Os. 92:​14, 15.