Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Woho wa ntondoya wɔma wendana la waale

Woho wa ntondoya wɔma wendana la waale

NDOOKO kɛnɛ kakoka ondo ndeka monga ohomba oleki eotwelo k’ɔna l’oyoyo. Etena kotɔso l’andja, ekokelo kaso nemanɛka tshɛ lo tshɛ oma le ambutshi aso. Etena kakatekaka dia nkɛndakɛnda, takahomana la anto wahateye wakatoleke etale efula. Vɔ wakatotsha wɔma, koko ambutshi aso wakatokimɛ l’anya. Koko takayaoke l’ekokelo etena kakatokimɛ ombutshi aso wa womoto kana wa pami l’anya.

Lo nshi yakiso akɛnda, lɔsɛnɔ laso lakalemanɛka la ngandji ndo la ekokelo k’oma le ambutshi aso. Etena kakatashikikɛ dia ambutshi aso wakatokaka ngandji, dui sɔ diakatokeketsha dia taki lo lotui tshitshi. Etena kakawatoshikikɛ dia kɛnɛ kakatasalaka kaki dimɛna, takaleke monga la eshikikelo dia takasale ehamelo.

Etena kakatakome yema epalanga, angɛnyi w’eshika vɔ lawɔ wakatokimanyiya dia sho monga lo lotui tshitshi. Takayaoke dimɛna lalewɔ, ndo wakatokimanyiya diaha sho mboka wɔma la kalasa.

Awui asɔ mɛtɛ, mɛnyaka tokanyi ta dikɛnda. Ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi tanaka angɛnyi w’eshika yema tshitshɛ ndo ana efula nto konongola osukɔ wa dimɛna oma le ambutshi. Melissa * mbutaka ate: “Etena tshɛ kɛnami foto ya nkumbo yele kaamɛ ya nsala awui kaamɛ, dimi kanyiyaka dikambo diami dimɛ, ‘dimi fɔnyaka dia lakasale kɛsɔ etena kakimi osekaseka.’” Ondo wɛ lawɔ ekɔ lo ndjaoka woho akɔ waamɛ.

EKAKATANU WONGA L’ONTO LAKODIAMA LO NKUMBO KELE BU LA LOTUI TSHITSHI

Mbeyaka monga ko wɛ akashisha wɛkamu etena kakayayolaka. Ondo wɛ kondeka mbokama ngandji ndo kondeka keketshama. Ondo wɛ ekɔ lo mbohɔ ata wa mbala la mbala wakalɔka ambutshi ayɛ wakakonya dia vɔ ndjaka diwala diawɔ, mbeyaka monga k’okakitwanelo ɔsɔ wakakoke monga la shɛngiya ya kɔlɔ le yɛ wɛmɛ. Kana dui dioleki kɔlɔ ko ondo ombutshi ayɛ ɔmɔtshi ambokohumuyaka l’ɛtɛkɛta kana lo demba.

Ngande wakoka ɔna lakole lo nkumbo kele bu lo lotui tshitshi nsala akambo? Amɔtshi ndjashaka lo ɔnwɛlɔ wa didjoyadjoya kana ɔnwɛlɔ wa wanu lo nshi yawɔ y’ɛlɔngɔlɔngɔ. Akina ndjɔtɔka lo elui wa dengalenga dia takɔswanaka diangɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ wakodiama lo nkumbo kele bu la lotui tshitshi koka ndjoyasha lo diɔtɔnganelo dia lam’asa pami la womoto, dia nyanga ngandji. Koko diɔtɔnganelo dia ngasɔ haleke mbiviya, pembɔka esadi ndo mbala efula diɔ mongaka lo kiɔkɔ ya ndeka fukutanya lotui tshitshi.

Ɛlɔngɔlɔngɔ watona awui asɔ, koka ntetemala mbola ko hawoyaɔshi la nɛmɔ di’efula. Ana mbutaka ate: “Dimi lakayoyashikikɛ dia dimi komonga ohomba, lam’ele kɛsɔ mbakambutɛka mama tena la tena. Dimi halohɔ dia lakalongola lowando kana mbokama ngandji oma le nde.”

Aha paka woho wakatodiama oto mbele lo kiɔkɔ ya monga aha lo lotui tshitshi. Sho koka ndjaoka aha lo lotui tshitshi oma lo odiakelo wa diwala washa paa efula, ekakatanu wendana la lotshundu kana ekakatanu wendana la ɛnamelo kaso. Oyadi kɛnɛ tshɛ kakoka monga lo kiɔkɔ, kɛsɔ koka toshishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ndanya diɔtɔnganelo diasaso la anto akina. Kakɔna kakokaso nsala dia ntondoya dikambo sɔ?

NZAMBI NDJAKIYANYAKA DIKAMBO DIASO

Sho pombaka mbeya ɔnɛ ekimayielo kekɔ. Sho tshɛ tekɔ l’onto lakoka tokimanyiya, onto lalanga tokimanyiya, mbuta ate Nzambi ndamɛ.

Ɔnɛ ekɔ losango lakasha Nzambi lo tshimbo ya ɔprɔfɛta Isaya: ‘Toyakiyanyake, nɛ dia dimi kele Nzambi kayɛ. Dimi layokokeketsha, eelo, dimi layokokimanyiya, lo mɛtɛ dimi layokokimɛ lo lonya lami l’omi la losembwe.’ (Isaya 41:10, 13) Ande ekeketshelo dia mbeya dia Nzambi nangaka tokimɛ lo lonya lande lo yoho ya didjidji lee! Sho bu l’ɔkɔkɔ wa ndjakiyanya.

Bible mɛnyaka dikambo dia atɛmɔdi waki Nzambi wakayakiyanya koko wakakimanyiyama dia nkimɛ lonya laki Nzambi. Hana, mama kaki Samuɛlɛ akakɔmɔ l’ɔtɛ wakinde kombota ɔna. Mbala efula wakawɔnyɔlaka l’ɔtɛ wakinde ekomba. Etombelo waki la dui sɔ ele, Hana akashishaka nsaki ka ndɛ diangɔ ndo akalelaka mbala efula. (1 Samuele 1:6, 8) Koko l’ɔkɔngɔ wa nde mbutɛ Nzambi ekiyanu ande, nde komonga nto la ɔkɛyi.​—1 Samuele 1:18.

Omembi w’esambo Davidɛ akayaoke nde la wɔ lo waale lo tena dimɔtshi. L’edja k’ɛnɔnyi efula, nkumekanga Saolo akayangaka dia mbodiaka. Davidɛ akahande lo ekakatanu efula wakahomana la nde lo lɔsɛnɔ, ndo lo tena dimɔtshi nde akayaokaka oko onto layanga mvɔ l’ɔtɛ wa ekakatanu ande. (Osambu 55:3-5; 69:1) Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, nde akafunde ate: ‘Dimi layetama ndo layolala djɔ lo ki, nɛ dia Jehowa le, wɛ oto kambidjashiya lo lotui tshitshi.’​—Osambu 4:8.

Oyadi Hana kana Davidɛ vɔ tshɛ wakakitsha wetsho awɔ le Jehowa, ndo vɔ wakɛnyi dia nde akaasukɛ. (Osambu 55:22) Ngande wakokaso nsala woho akɔ waamɛ ɛlɔ kɛnɛ?

AKAMBO ASATO DIA NDEKA NDJAOKA LO LOTUI TSHITSHI

1. Eka dia ndjaɛkɛ le Jehowa oko Ombutshi.

Yeso akatokeketsha dia sho mbeya She, mbuta ate “Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ.” (Joani 17:3) Pɔɔlɔ toshikikɛka ɔnɛ, “nde bu etale oma le ɔmɔmɔ la l’atei aso.” (Etsha 17:27) Jakɔba akafunde ɔnɛ: “Nyoyasukanya la Nzambi, ko nde ayoyasukanya la nyu.”​—Jakɔba 4:8.

Mbeya dia tekɔ la Shɛso lele l’olongo latoka ngandji ndo layakiyanya dikambo diaso, ekɔ dui di’ohomba diakoka tokimanyiya dia sho ntondoya ekiyanu. Lo mɛtɛ, koka mbɔsa etena k’efula dia ndjaɛkɛ lo dui sɔ, koko anto efula wakɛnyi dia nsala ngasɔ ekɔ ekimanyielo. Caroline mbutaka ate: “Etena kakakome Jehowa Papa kami, dimi lakayongaka l’onto lakamakoke mbisholɛ nsaki yami ya l’etei k’otema. Dui sɔ akambela ekimanyielo efula.”

Rachel mbutaka ate: “Jehowa ekɔ onto lakakimanyiya dia dimi ndjaoka lo lotui tshitshi etena kakamatshikala dimɛ aha l’ambutshi ami. Lakakoke ntɛkɛta la nde ndo mbɔlɔmba dia nde kimanyiyami lo awui ami. Ndo nde akakimanyiya.” *

2. Tana nkumbo ka lo nyuma.

Yeso aketsha ambeki ande dia nkanyiya dikambo dia asekawɔ oko anangɛwɔ la akadiyɛwɔ. Nde akawatɛ ate: “Nyu tshɛ nyekɔ onto l’ɔnango.” (Mateo 23:8) Nde akalange dia ambeki ande wa mɛtɛ mbokana ngandji lam’asawɔ ndo nkoma kɛnɛ kakokaso mbelɛ ɔnɛ nkumbo ka woke ka lo nyuma.​—Mateo 12:48-50; Joani 13:35.

Tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjashaka l’otema ɔtɔi dia monga la wangasanu ndo ekeketshelo kele la nkumbo ka lo nyuma. (Hɛbɛru 10:24, 25) Anto efula mbɔsaka dia nsanganya ya l’etshumanelo koka mbakimanyiya dia nkitshakitsha ekiyanu awɔ wa lo yimba ndo awui wawaɛnya paa.

Eva mbutaka ate: “Lakikɔ la ɔngɛnyi wa laande lo etshumanelo kaso, ɔnɛ lakashihodiaka paa kakamɛnaka. Nde akapokamɛka, akadiaka la mi ndo akalɔmbaka kaamɛ la mi. Nde akasale diaha dimi ndjaoka dimɛ. Nde akakimanyiya dia nsawola akambo tshɛ ndo dimi ndjaoka aha la wotsho. Diɛsɛ l’ekimanyielo kande, lakaleke ndjaoka lo lotui tshitshi.” Rachel kotshaka ate: “Lakatane ‘mama la papa’ l’etshumanelo. Vɔ mɛtɛ wakasale dia dimi ndjaoka dia lekɔ lo nangema ndo lekɔ lo lotui tshitshi.”

3. Onga la ngandi ndo ɔlɔlɔ le anto akina.

Monga la ngandji ndo ɔlɔlɔ le anto akina, kimanyiyaka dia mpika lɔngɛnyi l’oshika. Yeso akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” (Etsha 20:35) Aha la taamu, tayoshola dia etena tshɛ kayotolekaka mbokana ngandji, mbayowoleka tolanga. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Nyonge la mbekelo ka nkaha, ko wayonyokahɛ.”​—Luka 6:38.

Oma lo mboka anto akina ngandji ndo oma lo ngandji katokawɔ, sho ndeka ndjaoka lo lotui tshitshi. Oko wadita Bible, “ngandji hakomɛ pondjo.” (1 Kɔrɛtɔ 13:8) María mbutaka ate: “Dimi mbeyaka dia tokanyi tɔmɔtshi ta kɔlɔ tendana la mi keema mɛtɛ. Lakatondoya ekanelo kami ka kɔlɔ lo nkimanyiya anto akina ndo ndjaohɛ dimɛ. Nshi tshɛ dimi ndjaokaka dimɛna etena kasalami dui dimɔtshi dikambo di’anto akina.”

LOTUI TSHITSHI LE ONTO TSHƐ

Awui wambotɔsɛdingola la diko keema ‘fɔrmilɛ ya maji’ yakoka mbisha ekimanyielo ko wonya akɔ waamɛ kana ekimanyielo kayoviya. Koko vɔ koka nsala otshikitanu wa woke. Caroline mbutaka ate: “Dimi lekekɔ la wɔma wa waale. Koko wonya ɔnɛ lekɔ lo ndjaɔsa la nɛmɔ. Dimi mbeyaka dia Nzambi ndjakiyanyaka dikambo diami, ndo l’ekɔ l’angɛnyi efula w’eshika wasala ndo vɔ lawɔ dia dimi ndjaoka lo lotui tshitshi.” Rachel ndjaokaka woho akɔ waamɛ. Nde mbutaka ate: “Tena la tena, awui wa kɔlɔ tshindjakami wɔɔngɔ. Koko lekɔ la anangɛmi ndo akadiyɛmi wa lo nyuma wakokami nɔmba alako, wanɛ wakimanyiya dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. Laadiko dia akambo asɔ tshɛ, lekɔ la Shɛso lele l’olongo lasawola la mi lushi tshɛ. Kɛsɔ tshɛ kekɔ la otshikitanu.”

Bible tɛkɛtaka dikambo dia andja w’oyoyo wayanga ndja, lɛnɛ ele onto tshɛ la l’atei aso ayoyaoka lo lotui tshitshi

Ekɔ nto ekimanyielo kɛmɔtshi kaviya. Bible tɛkɛtaka dikambo dia andja w’oyoyo wayanga ndja, lɛnɛ ele onto tshɛ la l’atei aso ayoyaoka lo lotui tshitshi. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: ‘Vɔ wayodjasɛ onto l’onto l’ɛse k’osongo ande wa vinyɔ ndo l’ɛse k’osongo ande wa fingo, ndo ndooko onto layowaotsha wɔma.’ (Mika 4:4) Lo etena kɛsɔ, ndooko onto layosala dia sho ndjaoka aha l’ekokelo, ndo ndooko onto layotosalɛ kɔlɔ. Kaanga awui woleki kɔlɔ wa lo nshi yakete ‘hawotoya lo yimba.’ (Isaya 65:17, 25) Nzambi nde la Ɔnande Kristo Yeso, wayoshikikɛ ‘losembwe la mɛtɛ.’ Etombelo wayonga la dui sɔ ele, ‘ki la lotui tshitshi la pondjo layoyala.’​—Isaya 32:17.