Etena katataleke mbeka waonga w’onto ɔmɔtshi, mbalekaso mbeya onto akɔ dimɛna ndo mbaleka lɔngɛnyi laso nkeketala. Woho akɔ wamɛ mbele, etena katataleke mbeka waonga wa Jehowa, mbayoteya dimɛna woho wende ndo mbayoleka lɔngɛnyi lasaso la nde monga wolo. Lo waonga tshɛ wa diambo waki Nzambi, anɛi anɛ mboleki weke: wolo, lomba, losembwe ndo ngandji kande.

“Hayii, Nkum’Olongo Nkumadiɔndjɔ Jehowa! Eenda, wɛ akasale olongo ndo nkɛtɛ la wolo ayɛ w’efula.”​—JƐRƐMIYA 32:17.

Wolo wa Nzambi mɛnamaka l’etongelo. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ memala l’andja lo yanyi ya wolo y’ɔwɔ, kakɔna kayoyoka lo lokoho layɛ la demba? Wɛ ayoka laladi l’esase wa wonya, mbuta ate woho waanda yanyi lo demba. Koko lo mɛtɛ, wɛ ekɔ lo mboka etombelo wa nkudu k’etongelo kaki Jehowa. Nkudu ka ngande kele la wonya? Lam’ewɔ l’atei w’ɔtɛ, laladi la wonya mongaka la 15 000 000°C. Lo losekɔndɛ tshɛ, wonya tondjaka esase wele la wolo wɛdimi la miliyɔ nkama ya bɔmbɛ atomikɛ.

Koko wonya wekɔ tshitshɛ lo mbɛdika la miliyara ya miliyara ya tɔɔtɔ ta l’olongo. Ase siansɛ fɔnyaka dia yɔɔtɔ mɔtshi l’atei wa tɔɔtɔ toleki weke yelɛwɔ UY Scuti, yekɔ la diamɛtrɛ dioleki diamɛtrɛ diele la wonya ndekana mbala oko 1 700. Naka yɔɔtɔ ya UY Scuti monga lo dihole dia wonya, kete yɔ yayɔmɛna nkɛtɛ ndo yayofɛ otshimbedi w’otondo wa planɛtɛ ka Jupiter. Ondo dui sɔ tokimanyiyaka dia nshihodia ɛtɛkɛta wa Jɛrɛmiya wakandate lo dikambo dia Jehowa  Nzambi ɔnɛ nde mbakatonge olongo la nkɛtɛ, mbuta ate loowa oma lo wolo ande w’efula.

Ngande wakondjaso wahɔ oma lo wolo waki Nzambi? Lɔsɛnɔ l’onto nemanɛka l’etongelo kɛnama kaki Nzambi, ɛnyɛlɔ oko wonya ndo diangɔ dia diambo diele la nkɛtɛ. Ndo nto, Nzambi kambaka la wolo ande lo wahɔ w’onto l’onto. Lo woho akɔna? Lo ntambe ka ntondo, Nzambi akasha Yeso wolo wa nsala awui wa diambo waki ahindo wa mɛtɛ. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Akanga wa totshungu wambɔsɛna, akanga wa tshumbe wambɔkɛndakɛnda dimɛna, akanga wa sudi wambɔkɔnɔ, akanga wa mpoke wamboka, edo wambolɔ.” (Mateo 11:5) Ko kayotota lo nshi yaso nyɛ? Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde mbishaka wolo le ɔnɛ lambɔlɛmba,” tɔ kotshaka nto ɔnɛ: “Wanɛ walongamɛ le Jehowa wayonyomokondja wolo.” (Isaya 40:29, 31) Nzambi koka tosha “wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto” dia tokimanyiya dia ndɔshana kana mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ ndo ehemba wa lo lɔsɛnɔ. (2 Kɔrɛtɔ 4:7) Onde wɛ hɛnyi di’ekɔ dimɛna ndjasukanya la Nzambi ka ngandji kakamba la wolo ande waha l’elelo lo wahɔ aso?

“Jehowa le, ande elimu ayɛ efula lee! Wɛ akaasale vɔ tshɛ la lomba.”​—OSAMBO 104:24.

Etena katataleke mbeka akambo wakasale Nzambi, mbatataleke monga la diambo lo lomba lande. Koko, ase siansɛ amɔtshi mbekaka etongelo ka Jehowa ndo mbɔsaka tokanyi oma l’etongelo dia nsala ehamelo efula lo diangɔ diasalawɔ. Dui sɔ mbakonyaka dia vɔ nsala diangɔ dia weke, ɛnyɛlɔ aviyɔ lo ndjela woho wele yangɔ ya tshitshɛ y’oma l’etongelo.

Ɛnyɛlɔ koleki diambo ka lomba laki Nzambi mɛnamaka lo woho wele demba di’onto. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka woho watatɛ ɔna ashashi. Awui tshɛ tatɛka oma lo tshɔngu tshɔi yambɔsɔngama, yele la awui tshɛ wahombama di’ɔna mpama. Tshɔngu tshɔi shɔ kahanyemaka lo tɔtshɔngu efula tafɔna. Koko, paka l’etena kahombama mbakengama tɔtshɔngu totshikitanyi ndo tɔ ndjotaka weho wa tɔtshɔngu nkama totshikitanyi, ɛnyɛlɔ tɔtshɔngu ta lo dikila, ta lo wɔɔngɔ ndo ta lo weka. Aha la ntshimbatshimba, tenyi dia demba mɛnamaka ndo tatɛka nkamba olimu. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ divwa tsho, tshɔngu ya ntondo yakasɔngama pamaka polo lo monga tshondo y’onto yele la miliyara ya tɔtshɔngu. Lomba lɛnama l’etongelo ka ngasɔ, tshutshuyaka anto efula dia mbetawɔ kɛnɛ kakate ofundji ɔmɔtshi wa Bible ɔnɛ: “Dimi kotombolaka nɛ dia lakasalema lo yoho yasha wɔma ndo ya diambo efula.”​—Osambo 139:14.

Ngande wakondjaso wahɔ oma lo lomba la Nzambi? Otungi mbeyaka kɛnɛ kele la so ohomba dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Lam’ele nde ekɔ la lomba ndo la yimba y’efula, nde koka tokimanyiya l’alako wa lomba oma l’Ɔtɛkɛta ande, mbuta ate Bible. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka ɔnɛ: “Nyotetemale . . . [dimanyiyana] l’otema ɔtɔi lam’asanyu.” (Kɔlɔsayi 3:13) Onde ɔsɔ ekɔ dako dia lomba? Eelo. Adɔkɔtɛlɛ mbutaka ɔnɛ naka onto dimanyiyanaka, kete dui sɔ koka monga la shɛngiya lo olalelo ande wa djɔ ndo kitshakitshaka wodelo wa tasiɔ. Dui sɔ nto mbeyaka nkitshakitsha waale wa mindama la hemɔ ka ɔkɔmwɛlɔ kana hemɔ kina ya lo demba. Nzambi ekɔ oko ɔngɛnyi wele la lomba, watokokɛ ndo wahahekɔ tosha alako w’ohomba. (2 Timɔte 3:16, 17) Onde wɛ hakombola monga l’ɔngɛnyi wa ngasɔ?

“Jehowa nangaka losembwe.”​—OSAMBO 37:28.

Nzambi okosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Diakɔ diele, “Nzambi ka mɛtɛ bu la kanyi ya nsala akambo lo yoho ya kɔlɔ, Kanga-Wolo-Tshɛ bu la kanyi ya nsala kɔlɔ!” (Jɔbɔ 34:10) Dombwelo diande diekɔ losembwe oko wakate omembi w’esambo etena kakandatɛka Jehowa ɔnɛ: “Wɛ ayolombosha anto la losembwe.” (Osambo 67:4) Lam’ele “Jehowa mɛnaka l’etei k’otema,” hatokoke mbokesa lo monga la lɔsɛnɔ la dongi pende, nɛ dia nde ekɔ l’akoka wa mɛna wonya tshɛ kɛnɛ kele mɛtɛ ndo nombosha lo yoho ya kokele. (1 Samuɛlɛ 16:7) Laadiko dia laasɔ, Nzambi mbeyaka awui tshɛ wele keema losembwe ndo kɔta mishiku yasalema la nkɛtɛ ndo nde tolakaka dia keema edja “akanga wa kɔlɔ wayonyɛma oma la nkɛtɛ.”​—Tokedi 2:22.

Koko, Nzambi bu shushi y’awui wolo yalanga paka dia mbisha anto dilanya. Nde mbokanaka kɛtshi l’etena kahombama. Bible mbutaka ɔnɛ: “Jehowa ekɔ lokana kɛtshi ndo lokana kandji,” kaanga otsha le akanga wa kɔlɔ naka vɔ ndjatshumoya l’otema ɔtɔi. Onde ɔsɔ keema losembwe la mɛtɛ?—Osambo 103:8; 2 Petero 3:9.

Ngande wakondjaso wahɔ oma lo losembwe laki Nzambi? Ɔpɔstɔlɔ Petero akate ate: “Nzambi keema la shɔnɔdi, koko lo wedja tshɛ, onto lawoka wɔma ndo lasala akambo w’ɛlɔlɔ mbetawɔmaka le nde.” (Etsha 10:34, 35) Sho kondjaka wahɔ oma lo losembwe la Nzambi, nɛ dia nde bu pondjo la shɔnɔdi kana hasemoya anto amɔtshi. Sho koka mbetawɔma le nde ndo monga atɛmɔdi ande, oyadi lokoho laso la demba, wodja, kalasa yakatɔtɔ kana dihole diele la so lo tshunda.

Lam’ele Nzambi kombolaka dia sho nshihodia ndo nkondja wahɔ oma lo losembwe lande, nde akatosha nkum’otema. Afundelo mɛnyaka dia nkum’otema kekɔ oko ɔlɛmbɛ ‘wofundami l’etema aso, watoshikikɛ’ dia kana lɔkɛwɔ laso lekɔ dimɛna kana kɔlɔ. (Rɔmɔ 2:15) Ngande wakondjaso wahɔ? Ele lo kilowanya dimɛna, naka sho ndowanya nkum’otema kaso dimɛna, kete tɔ koka totshutshuya dia mbewɔ nsala kɛnɛ kele kɔlɔ. Ndo naka tambosala munga kɛmɔtshi, tɔ koka totshutshuya dia ndjatshumoya ndo ntshikitanya lɔkɛwɔ laso. Ndo nto, naka sho nshihodia  dimɛna dimɛna losembwe la Nzambi, kete dui sɔ diayotokimanyiya ndo tayonga suke suke la nde!

“Nzambi ekɔ ngandji.”​—1 JOANI 4:8.

Nzambi mɛnyaka wolo, lomba ndo losembwe, koko Bible hate ɔnɛ Nzambi ekɔ wolo, lomba kana losembwe. Tɔ mbutaka dia Nzambi ekɔ ngandji. Lande na? Nɛ dia aha la taamu, wolo wa Nzambi mboshaka akoka wa nsala akambo ndo losembwe la lomba nɔmbɔlaka yoho yande ya nsala akambo. Koko, ngandji ka Jehowa mbotshutshuyaka dia nsala akambo la ngandji. Ngandji mbootshutshuya dia nsala kɛnɛ tshɛ kasalande.

Lam’ele Nzambi hahombe ndooko ɛngɔ, ngandji kande mbakootshutshuya dia ntonga diangɔ diele la yimba, dia l’olongo kana dia la nkɛtɛ diakoka nkondja wahɔ oma lo ngandji ndo ekokelo kande. La lokaho tshɛ, nde akalɔngɔsɔla nkɛtɛ dia tɔ monga edjaselo ka dimɛna dikambo di’anto wakandatonge. Ndo nde ekɔ lo ntetemala mɛnya ngandji kande le anto tshɛ, nɛ dia “nde potoyaka wonya le anto wa kɔlɔ ndo le anto w’ɛlɔlɔ ndo ndɔshaka mvula le anto w’ɛlɔlɔ ndo le anto wa kɔlɔ.”​—Mateo 5:45.

Ndo nto, “Jehowa ekɔ la ngandji k’efula ndo la kɛtshi.” (Jakɔba 5:11) Nde mɛnyaka ngandji kande k’efula otsha le wanɛ wadja welo wa l’otema ɔtɔi dia mbeeya ndo ndjasukanya la nde. Nzambi mɛnaka anto wa ngasɔ l’onto ndo l’onto. Lo mɛtɛ, “nde ndjakiyanyaka dikambo dianyu.”​—1 Petero 5:7.

Ngande wakondjaso wahɔ oma lo ngandji ka Nzambi? Sho ngɛnangɛnaka mɛna woho wonga wonya dimɛna etena katawadje. Sho ngɛnangɛnaka mboka woho wɔla ɔna ashashi. Sho ngɛnangɛnaka ngandji ka dimɛna konga l’am’asa ase nkumbo. Akambo asɔ mbeyaka mɛnama dia vɔ bu ohomba, koko vɔ toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo lɔsɛnɔ.

Sho kondjaka nto wahɔ oma lo yoho kina yatɛnya Nzambi ngandji: dɔmbɛlɔ. Bible tokeketshaka ɔnɛ: “Lo oseka dikambo tshɛ, tanyoyakiyanyake, koko nyote Nzambi ehomba anyu lo dɔmbɛlɔ la ɛsɛngɔsɛngɔ kaamɛ ndo la eokelo ka losaka.” L’ɛnyɛlɔ k’ombutshi wa ngandji, Nzambi nangaka dia sho nyanga ekimanyielo kande dia ndɔshana l’ekiyanu aso w’oma k’ɛse otema. Ɔnkɔnɛ, oma lo ngandji kande ka ndjahondja, Jehowa ekɔ lo ndaka dia tosha “wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ.”​—Filipɛ 4:6, 7.

Onde kɛnɛ kambotɛna lo sawo nɛ lo kɛnɛ kendana la waonga waki Nzambi woleki weke ɛnyɛlɔ, wolo, lomba, losembwe ndo ngandji kande, wambokokimanyiya dia mbeya dimɛna dimɛna ele waonga waki Nzambi? Dia nyomoleka mɛnya lowando layɛ otsha le Nzambi, tambokɔlɔmba dia wɛ mbeka kɛnɛ kakandasale ndo kayondosala lo wahɔ ayɛ.