Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onga la ndjakimɛ

Onga la ndjakimɛ

“Olowa wa nyuma wekɔ . . . ndjakimɛ.”​—NGAL. 5:22, 23.

ESAMBO: 83, 52

1, 2. a) Etombelo akɔna wakoka monga naka onto bu la ndjakimɛ? b) Lande na kahombaso ntɛkɛta dikambo diendana la ndjakimɛ?

NDJAKIMƐ ekɔ dionga diakoka Jehowa Nzambi tokimanyiya dia monga la diɔ. (Ngal. 5:22, 23) Jehowa ekɔ la ndjakimɛ lo yoho ya kokele. Koko sho mongaka l’okakatanu dia monga la ndjakimɛ nɛ dia sho keema kokele. Koko, woho wele anto bu la ndjakimɛ mbele lo kiɔkɔ y’ekakatanu efula wele la wɔ ɛlɔ kɛnɛ. Dui sɔ koka nkonya onto dia ntaloya dia nsala akambo w’ohomba kana mbokonya diaha monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ la kalasa kana l’olimu. Monga aha la ndjakimɛ koka nkonya onto nto lo ntondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ, wodjwelo, awui wa ngala, ndjaka diwala, mbɔtɔ abasa wele bu ohomba, monga mfumbe k’awui amɔtshi, mbɔtɔ lokanu, monga la paa lo yimba, mbɔsa hemɔ yasambemɛ oma l’awui wa dieyanelo ndo ntshɔ diemi diaha la lolango.​—Os. 34:11-14.

2 Anto wele bu la ndjakimɛ ndjasalɛka vɔamɛ ndo anto akina kɔlɔ. Ndo oko watete nshi mbataleke mɛnama di’anto hawoyoleka monga la ndjakimɛ. Koko dui sɔ hahombe tambiya, nɛ dia Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakate dia monga aha la ndjakimɛ ayonga djembetelo mɔtshi yɛnya dia tekɔ lo nsɛna lo “nshi y’ekomelo.”​—2 Tim. 3:1-3.

3. Lande na kahombaso monga la ndjakimɛ?

3 Lande na kahombaso monga la ndjakimɛ? L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ehende w’ohomba. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele, mbala efula anto wahemɛ nsaki la tokanyi tawɔ hawoleke monga l’ekakatanu. Ekɔ nto dui dia wɔdu dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina ndo mbewɔ momala, ndjakiyanya kana nyanga. Ɔkɔkɔ wa hende ele, dia ntetemala monga angɛnyi wa Nzambi, sho pombaka nshika tanga la ntondo k’ehemba ndo mbahemɛ nsaki ya kɔlɔ. Dui sɔ mbaki Adama la Eva kosala. (Eta. 3:6) L’ɛnyɛlɔ kawɔ, ɛlɔ kɛnɛ anto efula wekɔ l’ekakatanu wa mamba l’ɔtɛ wewɔ bu la ndjakimɛ.

4. Kakɔna kakoka nkeketsha onto tshɛ lele l’okakatanu dia mbahemɛ nsaki yande ya kɔlɔ?

4 Jehowa mbeyaka dia sho bu kokele ndo ɔnɛ tekɔ l’okakatanu dia ndjakimɛ. Koko nde nangaka tokimanyiya dia sho mbahemɛ nsaki yaso ya kɔlɔ. (1 Ku. 8:46-50) Oko wende ɔngɛnyi wa ngandji, nde keketshaka la ngandji tshɛ wanɛ wonga l’okakatanu lo tena dimɔtshi dia mbahemɛ tokanyi ndo nsaki yawɔ. Lo sawo nɛ, tayokondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Jehowa ka ndjakimɛ. Tayɔsɛdingola nto bɛnyɛlɔ dia lo Bible di’amɛna ndo dia kɔlɔ ndo tayokondja alako wa shikaa wakoka tokimanyiya.

JEHOWA EKƆ LO MBISHA ƐNYƐLƆ

5, 6. Naa ɛnyɛlɔ kendana la ndjakimɛ katosha Jehowa?

5 Jehowa ekɔ la ndjakimɛ lo yoho ya kokele nɛ dia nde ekɔ kokele lo toho tshɛ. (Eoh. 32:4) Koko, sho keema kokele. Koko sho kokaka nsɛdingola ɛnyɛlɔ kande ka ndjakimɛ dia ndeka mbookoya. Dui sɔ diayotokimanyiya dia mbeya woho wa nsala akambo lo yoho ya dimɛna naka wambotosalɛ awui wakoka tomadia. Naa bɛnyɛlɔ dimɔtshi diɛnya dia Jehowa ekɔ la ndjakimɛ?

6 Tokanyiya yema lo kɛnɛ kendana la woho wakasale Jehowa etena kakatɔmbɔkɔ Satana l’Ɛdɛna. Ondo kɛnɛ kakate Diabolo kakakonya ekambi waki Nzambi tshɛ wa kɔlamelo wa l’olongo dia nyanga, momala ndo mbɔnyɔla. Mbeyaka monga ko wɛ ekɔ lo ndjaoka woho akɔ waamɛ etena kakanyiyayɛ lo dikambo di’asui tshɛ w’oma le Satana. Koko Jehowa kosala akambo lo tshambandeko. Nde akakandola akambo lo yoho ya dimɛna. Jehowa komomala esadi ndo kosasɛ dia nkandola dikambo diendana l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa Satana. (Eto. 34:6; Jɔbɔ 2:2-6) Lande na? Jehowa akatshike di’etena k’otale mbeta nɛ dia nde halange dia kaanga onto ɔtɔi ndanyema koko “nde nangaka dia anto tshɛ nkondja diaaso dia ndjatshumoya.”​—2 Pe. 3:9.

7. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Jehowa?

7 Ɛnyɛlɔ ka Jehowa tetshaka dia sho pombaka nkanyiya dimɛna ntondo ka ntɛkɛta ndo aha nsala akambo l’esasesase. Diakɔ diele naka wɛ olanga mbɔsa yɛdikɔ y’ohomba, kete ɔsa etena ka nkanyiya. Lɔmba dia nkondja lomba la mbuta kana nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. (Os. 141:3) Naka tekɔ la nkɛlɛ, kete sho koka nsala awui wa kɔlɔ efula esadi eto. Diakɔ diele, anto efula ndjonyangaka l’ɔtɛ wakawatɛkɛta kana wakawasale awui amɔtshi aha la nkanyiya.​—Tok. 14:29; 15:28; 19:2.

BƐNYƐLƆ DI’AMƐNA NDO DIA KƆLƆ DI’EKAMBI WA NZAMBI

8. a) Lende akokaso ntana bɛnyɛlɔ di’amɛna di’anto waki la ndjakimɛ? b) Kakɔna kakakimanyiya Yɔsɛfu diaha nkɔ l’ohemba etena kakasale wadi aki Pɔtifara la wolo dia mbɔkɔsha? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

8 Bɛnyɛlɔ dia lo Bible diakɔna diɛnya ohomba wa ndjakimɛ? Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kakoka koyɛ lo yimba ele ɛnyɛlɔ ka Yɔsɛfu ɔna Jakɔbɔ. Nde akashike tanga la ntondo k’ohemba etena kakandakambaka olimu lo luudu la Pɔtifara laki owandji w’alami wa Farawɔ. Wadi aki Pɔtifara akɛnyi dia Yɔsɛfu aki olangala nɛ dia nde “akahame lo diema ndo lo olangala,” ko nde akasalaka la wolo mbala la mbala dia mbɔkɔsha. Kakɔna kakakimanyiya Yɔsɛfu dia nshika tanga l’ohemba? Ondo nde akɔshi etena ka nkanyiya dimɛna ntondo lo kɛnɛ kendana l’etombelo wakakoke ndjonga otondetawɔ mbolanga. Oma laasɔ, etena kakokimɛ womoto akɔ l’ahɔndɔ, nde akolawɔ. Nde akate ate: “Ngande wakokami nsala kɔlɔ ka woke kɛsɔ ndo salɛ Nzambi pɛkato?”​—Eta. 39:6, 9; adia Tokedi 1:10.

9. Ngande wakokayɛ ndjalɔngɔsɔla dia nshika tanga la ntondo k’ehemba?

9 Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ ka Yɔsɛfu? Naka tambohembama dia nsekola ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi waki Nzambi, kete sho pombaka nshika tanga. Ntondo ka monga Ɛmɛnyi wa Jehowa, anto amɔtshi wakayashaka lo olelo wa tshamba ndeko, nɔshi dia tshambandeko, wakanɔka mfɔka, didjoyadjoya ndo wakayashaka l’awui wa mindo wa dieyanelo kana l’awui akina. Kaanga l’ɔkɔngɔ wa batisimu, vɔ koka pembama l’etena kakɔna tshɛ dia nsala awui asɔ. Naka dui sɔ diambokokomɛ, kete ɔsa etena ka nkanyiya woho wayofukutana diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa naka wɛ nkɔ l’ohemba. Yanga dia mbeya awui wakoka monga ohemba le yɛ ndo ɔsa yɛdikɔ dia mbaewɔ. (Os. 26:4, 5; Tok. 22:3) Naka wɛ ambohembama ngasɔ, kete lɔmba Jehowa dia nde kosha lomba ndo kokimanyiya dia wɛ ndjakimɛ diaha nkɔ l’ohemba.

10, 11. a) Kakɔna kakomɛ ɛlɔngɔlɔngɔ efula la kalasa? b) Kakɔna kakoka nkimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo dia nshika tanga diaha nsekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi?

10 Dui diele oko diakakomɛ Yɔsɛfu diekɔ lo komɛ ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula ɛlɔ kɛnɛ. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka kadiyɛso Kim. Mbala efula, asekande wa la kalasa wakasɛmaka woho wakawasalaka awui wa dieyanelo lo wikɛndɛ. Kim komonga l’ɛkɔndɔ wa ngasɔ wa mbakɔndɔlɛ. Nde mbutaka ɔnɛ ntshikitana la wɔ akokonyaka dia ndjaoka “okalema kana opoko” lo tena dimɔtshi ndo ɔnɛ asekande wa la kalasa wakafɔnyaka ɔnɛ nde aki enginya nɛ dia nde komonanaka. Koko Kim akasale akambo la lomba. Nde akeyaka ɔnɛ ohemba wa nsala awui wa dieyanelo ndekaka monga wolo etena kele onto ɔlɔngɔlɔngɔ. (2 Tim. 2:22) Mbala efula, ambeki akina wakawombolaka dia kana nde eke emuma. Dui sɔ diakawoshaka diaaso dia mbalembetshiya lande na kahandonana. Tekɔ l’ofunu lo dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo wayashikikɛ dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya ta nsala awui wa mindo wa dieyanelo ndo Jehowa nde la wɔ ekɔ l’ofunu lo dikambo diawɔ!

11 Bible toshaka ndo bɛnyɛlɔ di’anto waki koshika tanga la ntondo k’ohemba wa nsala awui wa mindo wa dieyanelo. Ndo tɔ tɛnyaka etombelo wa kɔlɔ wonga naka sho bu la ndjakimɛ. Naka ndo wɛ mbele l’okakatanu wele oko wa Kim, kete nkanyiya lo dikambo di’ɔlɔngɔlɔngɔ w’enginya wɔtɛkɛtami lo Tokedi tshapita 7. Kanyiya nto lo dikambo dia Aminɔna ndo etombelo wa kɔlɔ wakonge la dionga diande. (2 Sa. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Ambutshi kokaka nkimanyiya anawɔ dia monga la ndjakimɛ ndo lomba lo kɛtshanyaka bɛnyɛlɔ sɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo.

12. a) Ngande wakahemɛ Yɔsɛfu nsaki yande otsha le anango? b) Lo akambo akɔna wahombaso mbahemɛ nsaki yaso?

12 Lo diaaso dikina nto, Yɔsɛfu akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka monga la ndjakimɛ. Ɔsɔ aki etena kakaye anango l’Edjibito dia ndjosomba mbo ya ndɛ. Dia mbeya kɛnɛ kakawakanyiyaka mɛtɛ, Yɔsɛfu kombatɛ ɔnɛ nde mbele ɔnangɛwɔ. Ndo etena kakandoke kandji efula, nde akamɔ oma lale anango dia tolela lo shɔpɔ. (Eta. 43:30, 31; 45:1) Naka ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi ambosala dui diambokonyangiya, kete mbokoya Yɔsɛfu lo monga la ndjakimɛ ayokokimanyiya diaha mbuta kana nsala dui diakokayɛ ndjonyanga l’ɔkɔngɔ. (Tok. 16:32; 17:27) Kana mbeyaka monga ko, wɛ ekɔ l’owotɔ ayɛ wakatshanyema. Naka ngasɔ, kete wɛ pombaka mbahemɛ nsaki yayɛ dia mbewɔ asawo wele bu ohomba la nde. Dui sɔ koka monga wolo nsala. Koko ayonga dui dia wɔdu naka wɛ mbohɔ ɔnɛ wɛ ekɔ lo mbokoya Jehowa ndo ekɔ lo nsala kɛnɛ kakɔlɔmbande.

13. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’akambo wakakomɛ Davidɛ lo lɔsɛnɔ?

13 Sho kondjaka wahɔ nto oma l’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ. Etena kakoosole Saolo nde la Shimei, Davidɛ komomala kana nkamba la lowandji lande dia mbasalɛ kɔlɔ. (1 Sa. 26:9-11; 2 Sa. 16:5-10) Koko, aha tena tshɛ mbaki Davidɛ la ndjakimɛ. Sho mbeyaka dui sɔ lo mbadia awui wendana la pɛkato kakandasale la Batɛ-Shɛba ndo woho wakandayange salɛ Nabala kanga lokaki akambo. (1 Sa. 25:10-13; 2 Sa. 11:2-4) Sho koka nkondja wetshelo w’ohomba oma le Davidɛ. Wetshelo wa ntondo ele, emendji wele l’atei w’ekambi wa Nzambi pombaka monga la ndjakimɛ lo yoho ya laande diaha vɔ nkamba la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ. Wetshelo wa hende ele, ndooko onto lahomba ndjaɛkɛ lende ndaamɛ lo mfɔnya ɔnɛ nde hakoke pondjo nkɔ l’ohemba.​—1 Kɔr. 10:12.

AKAMBO SHIKAA WAKOKAYƐ NSALA

14. Dui diakɔna diakakomɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi, ndo lande na kele kɛnɛ kayotosala la ntondo k’akambo wele oko wa ngasɔ ekɔ ohomba?

14 Kakɔna kakokayɛ nsala dia ndeka monga la ndjakimɛ? Tɔsɛdingole dui diakakomɛ Luigi. Mutuka ɔmɔtshi wakakɔmama lo mutuka ande oma l’ɔkɔngɔ. Kaanga mbele shufɛlɛ yakɔ mbakasale dia aksida monga, nde akatatɛ pangɔhangwɛ Luigi ndo akayange dia vɔ ndɔ. Luigi akalɔmbɛ Jehowa dia ntshikala ki ndo akatatɛ mbɔlanya shufɛlɛ yakɔ. Koko pami kakɔ akatetemala mpangɔhangɔ. Luigi akafunde awui wendana la asiransɛ wa pami kakɔ ko akatshike pami kakɔ atetemala mpangɔhangɔ. L’ɔkɔngɔ wa lomingu ɔtɔi, Luigi akatshu le mama kɛmɔtshi dia tosala wendelo w’oyoyo. Omi aki mama kakɔ mbaki shufɛlɛ yakɔ! Pami kakɔ akoke nsɔnyi ko akalɔmbɛ edimanyielo l’ɔtɛ wa dionga diande dia kɔlɔ. Nde akawotɛ dia nde ayanga nsawola l’ase kɔpanyi k’asiransɛ ka Luigi dia vɔ nɔngɔsɔla mutuka ande esadi eto. Pami kakɔ akasukana dia ndjohokamɛ ɔkɛtshanyelo w’awui wa lo Bible ndo akangɛnangɛna efula. L’ɔtɛ wa dui sɔ, Luigi akashihodia ɔnɛ aki ohomba dia nde ntshikala ki l’ɔkɔngɔ w’aksida salema ndo etombelo wa kɔlɔ wotonga otondonga nde akomala.​—Adia 2 Kɔrɛtɔ 6:3, 4.

Woho wasalaso akambo koka monga la shɛngiya l’olimu aso w’Okristo (Enda odingɔ 14)

15, 16. Ngande wakoka wekelo wa Bible kokimanyiya wɛ la nkumbo kayɛ dia monga la ndjakimɛ?

15 Mbekaka Bible mbala la mbala ndo lo yoho ya dimɛna koka nkimanyiya Akristo dia monga la ndjakimɛ. Tohɔ kɛnɛ kakatɛ Nzambi Jashua ɔnɛ: “Dibuku di’Ɛlɛmbɛ nɛ diatomɔke oma l’onyɔ ayɛ, ndo kodiadiake la dui di’ɔkɔkɛ la yanyi ndo l’otsho, dia wɛ nkitanyiya dimɛna dimɛna awui tshɛ wofundami lɔkɔ, nɛ dia lo nsala ngasɔ kayoyotondoya mboka kayɛ ndo kayoyosala akambo la lomba.” (Jas. 1:8) Ko ngande wakoka wekelo wa Bible kokimanyiya dia monga la ndjakimɛ?

16 Tambɛna dia Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ diɛnya wahɔ wakondjaso naka sho monga la ndjakimɛ ndo asui wakokaso monga la wɔ naka sho bu la ndjakimɛ. Jehowa akasale dia bɛnyɛlɔ sɔ fundama l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi. (Rɔmɔ 15:4) Ayonga dui dia lomba dia sho mbadiaka, mbekaka ndo kanaka yimba dimɛna la bɛnyɛlɔ diakɔ. Sala la wolo dia nshihodia woho wendanadiɔ la yɛ ndo la nkumbo kayɛ. Lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia nkitanyiya alako w’oma lo Ɔtɛkɛta ande. Naka wɛ amboshihodia dia wɛ bu la ndjakimɛ l’awui amɔtshi, kete etawɔ dui sɔ. Oma laasɔ lɔmba lo dui sɔ ndo sala la wolo dia ndjalowanya. (Jak. 1:5) Sala eyangelo l’ekanda aso dia nkondja alako wa shikaa wakoka kokimanyiya.

17. Lo toho takɔna takoka ambutshi nkimanyiya anawɔ dia monga la ndjakimɛ?

17 Ngande wakokayɛ nkimanyiya anayɛ dia monga la ndjakimɛ? Ambutshi mbeyaka di’anawɔ kombotɔ la dionga sɔ. Diakɔ diele vɔ pombaka mbetsha anawɔ dia monga la waonga w’amɛna oma l’ɛnyɛlɔ kawɔ. (Ɛf. 6:4) Naka wɛ ambɛna dia anayɛ bu la ndjakimɛ, kete yambola dia kana wɛ ekɔ lo mbasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Wɛ koka mbasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo sambishaka mbala la mbala, lo mbɔtɔka nsanganya ndo lo nɔmbɔlaka ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo. Ndo tokake wɔma dia mbutɛ anayɛ ɔnɛ bu lo kɛnɛ kakɔlɔmbawɔ naka ekɔ ohomba! Jehowa akadjɛ Adama la Eva elelo. Elelo ɛsɔ wakakoke mbakimanyiya dia mbeka dia nɛmiya lowandji la Jehowa. Woho akɔ waamɛ mbele, naka ambutshi mpokola anawɔ ndo mbasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna, kete dui sɔ koka mbetsha ana dia monga la ndjakimɛ. Nanga lowandji la Nzambi ndo nɛmiya atɔndɔ ande ekɔ akambo amɔtshi w’ohomba efula wakokayɛ nkimanyiya anayɛ dia nsala.​—Adia Tokedi 1:5, 7, 8.

18. Lande na kahombaso nsɔna angɛnyi aso la lomba?

18 Oyadi tekɔ ambutshi kana bu, sho tshɛ pombaka nsɔna angɛnyi aso la lomba. Naka angɛnyi ayɛ nangaka Jehowa, kete vɔ wayokokeketsha dia ndjadjɛ eyango w’amɛna ndo mbewɔ awui wa kɔlɔ. (Tok. 13:20) Ɛnyɛlɔ kawɔ ka dimɛna kayokotshutshuya dia mbaokoya lo monga la ndjakimɛ. Ndo aha la taamu lɔkɛwɔ layɛ la dimɛna layowakeketsha ndo vɔ la wɔ. Monga la ndjakimɛ ayotokimanyiya dia mbetawɔma le Nzambi, ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ ndo nsambisha anto wokaso ngandji akambo w’amɛna.