1. Oma l’etatelo, olimu wa Nzambi wakendanaka la akambo akɔna?

JEHOWA nde la Yeso wakonge kaamɛ oma k’etatelo k’etongelo. Jehowa akatonge Yeso la ntondo ka diangɔ tshɛ. Oma laasɔ, Yeso akakambe la nde ‘oko okambi ande wa kɔmba.’ (Tukedi 8:30) Ekambi wa Jehowa nto kambaka kaamɛ l’olimu wahombawɔ nsala. Ɛnyɛlɔ, Nɔa la nkumbo kande wakasɛlɛ waato kaamɛ. Lɔkɔngɔ diko, ase Isariyɛlɛ wakayokamba kaamɛ dia mbika tabɛlɛnakɛlɛ, dia kihikola, ndo dia kisɛkɔla oma lo dihole dimɔtshi otsha lo dihole dikina. Lo tɛmpɛlɔ, vɔ wakembaka ndo wakakambaka la dihomɔ dia mishiki kaamɛ dia ntombola Jehowa la mishiki w’amɛna. Ekambi wa Jehowa waki l’akoka wa nsala akambo asɔ tshɛ l’ɔtɛ wa kaamɛ kaki lam’asawɔ.​—Etatelu 6:14-16, 22; Walelu 4:4-32; 1 Ekondo 25:1-8.

2. a) Dui diakɔna diakɛnamaka l’etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

² Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki kaamɛ lam’asawɔ.  Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya dia kaanga mbakiwɔ l’akoka ndo l’ɛkɛndɛ wotshikitanyi, vɔ waki kaamɛ. Vɔ tshɛ wakayelaka Ɔnɔmbɔdi awɔ, mbuta ate, Yeso Kristo. Pɔɔlɔ akawaɛdika la demba diele la tenyi diotshikitanyi diakamba diɔ tshɛ olimu kaamɛ. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 12:4-6, 12.) Ko, kayotota lo dikambo diaso ɛlɔ kɛnɛ? Ngande wakokaso nkamba kaamɛ lam’asaso l’olimu w’esambishelo, l’etshumanelo ndo lo nkumbo?

3. Ɛnɛlɔ kakɔna kakɛnyi ɔpɔstɔlɔ Joani?

³ Lo ntambe ka ntondo, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnyi ɛnɛlɔ ka andjelo esambele wakadaka amama. Etena kakade ondjelo wa tanu dimama diande, Joani akɛnyi “yɔɔtɔ yakakɔ oma l’olongo oya la nkɛtɛ.” “Yɔɔtɔ” shɔ yakakambe la nsapi dia ndihola lokuke la difuku diaha l’ekomelo. Ntondontondo, edinga wakatombe oma lo difuku diakɔ, oma laasɔ lemba la woke l’akata w’ɛndjɔ lakatombe oma l’edinga. Lo dihole dia salɛ tombatomba kana esongo kɔlɔ, wakatɛ akata w’ɛndjɔ dia vɔ ndjaka wanɛ “wele bu la djembetelo y’oma le Nzambi lo mfumu yawɔ.” (Ɛnyɛlɔ 9:1-4) Joani akeyaka dia lemba l’akata w’ɛndjɔ kokaka nsala akambo efula wa kɔlɔ; oko wakawasale l’Edjibito lo nshi ya Mɔsɛ. (Etumbelu 10:12-15) Akata w’ɛndjɔ wakɛnyi Joani asɔ nembetshiyaka Akristo w’akitami wasambisha losango la wolo lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. Ndo miliyɔ nkina y’anto walongamɛ difuto dia lɔsɛnɔ la nkɛtɛ wekɔ lo nkamba kaamɛ la wɔ. Lo nsala dui sɔ, vɔ wekɔ lo nkamba olimu w’esambishelo ɔsɔ kaamɛ. Olimu ɔsɔ wambokimanyiya anto efula dia ntomba oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi ndo ntshungɔ oma lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Satana.

4. Olimu akɔna wahomba ekambi wa Nzambi nsala ndo naa dui diaamɛ diakoka mbakimanyiya dia nsala olimu ɔsɔ?

⁴ Tekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsambisha “lokumu l’ɔlɔlɔ” le anto wa l’andja w’otondo la ntondo k’ekomelo ndja. Ɔsɔ ekɔ shakasaka y’olimu! (Mateo 24:14; 28:19, 20) Sho pombaka mbeta wanɛ tshɛ wele la “mposa” ka ndjɔnɔ “ashi wa lɔsɛnɔ,” mbuta ate, sho pombaka mbetsha akambo wa mɛtɛ wa lo Bible le wanɛ tshɛ walanga mbashihodia. (Ɛnyɛlɔ 22:17) Koko sho koka nsala dui sɔ paka naka tekɔ lo “kaamɛ lo yoho ya dimɛna” ndo nkamba kaamɛ lam’asaso lo etshumanelo.​—Ɛfɛsɔ 4:16.

5, 6. Ngande wongaso kaamɛ etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ?

⁵ Dia sho nsambisha anto lo yɛdikɔ y’efula, sho pombaka ndjakongɛ dimɛna dia nkamba olimu aso w’esambishelo. Ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma lo etshumanelo kaso tokimanyiyaka dia nsala dui sɔ. Lɔkɔngɔ wa losanganya l’otsha lo esambishelo, sho tshɔka totɛ anto akambo wendana la lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Sho mbashaka nto ekanda walembetshiya Bible. Lo mɛtɛ, miliyɔ y’ekanda ɛsɔ yambokahanyema l’andja w’otondo. Lo ntena dimɔtshi, sho  nɔmbamaka dia mbisha lonya lo toho t’esambishelo ta laande. Lam’asalayɛ olimu ɔsɔ, wɛ mongaka kaamɛ la miliyɔ y’anto akina wa l’andja w’otondo wasambisha losango lakɔ laamɛ! Wɛ ekɔ lo nkamba nto la andjelo, wanɛ wakimanyiya ekambi wa Nzambi wasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ.​—Ɛnyɛlɔ 14:6.

⁶ Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wonga laso etena kadiaso lo Annuaire etombelo wonga l’olimu aso w’esambishelo wa l’andja w’otondo lee! Kanyiya nto, lo kɛnɛ kendana la woho weso kaamɛ l’andja w’otondo etena k’elɛso anto lo nsanganya yaso ya weke. Lɛkɔ, sho tshɛ mbokaka losango lakɔ laamɛ. Asawo, adramɛ, ndo wɛnyɛlɔ tokeketshaka dia sho mbisha Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so. Sho mongaka nto kaamɛ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso wa l’andja w’otondo etena kasalema Eohwelo ka nyɔi ka Yeso ɔnɔnyi tshɛ. (1 Kɔrɛtɔ 11:23-26) Sho sanganaka kaamɛ lo datɛ diakɔ diaamɛ, lo Nisana 14 l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya dia mɛnya Jehowa lowando laso lo kɛnɛ kakandatosalɛ ndo lo nkitanyiya didjango dia Yeso. Ndo mingu efula la ntondo ka Eohwelo, sho kambaka kaamɛ lo mbelɛ anto efula dia ndjosala la so dikambo di’ohomba sɔ.

7. Oko wakambaso kaamɛ, awui akɔna weso l’akoka wa nsala?

⁷ Dikata di’ɔndjɔ ɔtɔi hakoke nsala akambo efula la wolo ande hita. Ndo la wolo aso hita, hatokoke nsambisha anto tshɛ. Koko l’ɔtɛ wakambaso kaamɛ, tekɔ l’akoka wa mbutɛ miliyɔ y’anto akambo wendana la Jehowa ndo nkimanyiya anto amɔtshi dia mbotombola ndo mbosha kɛnɛmɔ.

8, 9. a) Ɛnyɛlɔ kakɔna kakakambe la Pɔɔlɔ dia mbetsha Akristo dia tshikalaka kaamɛ? b) Ngande wakokaso nkamba kaamɛ l’etshumanelo?

⁸ Pɔɔlɔ akalembetshiya ase ɛfɛsɔ woho wokongɛmi etshumanelo, ndo nde akate dia anto tshɛ wele l’etshumanelo wekɔ l’ohomba wa ‘mpama l’akambo tshɛ.’ (Adia Ɛfɛsɔ 4:15, 16.) Pɔɔlɔ akakambe l’ɛnyɛlɔ ka demba dia nembetshiya ɔnɛ Okristo tshɛ koka nkimanyiya di’etshumanelo ntshikala kaamɛ ndo ndjela Yeso, Ɔnɔmbɔdi w’etshumanelo. Nde akate dia tenyi tshɛ dia demba kambaka kaamɛ “l’ekimanyielo k’asɔnga tshɛ wakamba olimu awɔ dimɛna.” Ɔnkɔnɛ oyadi dikɛnda mbesokana opalanga wele la yoonge ya dimɛna kana bu, kakɔna kakoka ɔmɔmɔ wa l’atei aso nsala?

⁹ Yeso akasɔnɛ dikumanyi dia nɔmbɔla etshumanelo, ndo nde kombolaka sho mbalɛmiya lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ katoshawɔ. (Hɛbɛru 13:7, 17) Aha nshi tshɛ mbatongaka dui sɔ wɔdu nsala. Koko sho koka nɔmba Jehowa ekimanyelo. Nyuma kande k’ekila koka tokimanyiya dia nkitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ tshɛ katosha dikumanyi. Tokanyiya nto woho wakokaso nkimanyiya etshumanelo kaso naka tekɔ l’okitshakitsha ndo naka tekɔ lo nkamba kaamɛ la dikumanyi. Etshumanelo kaso kayonga kaamɛ ndo ngandji ka lam’asaso kayokeketala.

10. Lo woho akɔna washa ekambi wakimanyiya lonya dia kaamɛ monga l’etshumanelo? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

 ¹⁰ Ekambi wakimanyiya vɔ lawɔ nto kimanyiyaka dia kaamɛ monga l’etshumanelo. Vɔ kambaka la wolo dia nkimanyiya dikumanyi ndo tekɔ la lowando l’elimu tshɛ wasalawɔ. Ɛnyɛlɔ, ekambi wakimanyiya ndjashikikɛka di’ekanda wayotokamba lawɔ l’olimu w’esambishelo wekɔ lo yɛdikɔ yakoka ndo vɔ nongolaka angɛndangɛnda waya lo nsanganya yaso. Vɔ nto kambaka la wolo dia nɔngɔsɔla Mbalasa ka Diolelo ndo kietɛka pudipudi. Etena kakambaso kaamɛ l’anangɛso asɔ sho mongaka kaamɛ ndo sho kambɛka Jehowa lo yoho ya dimɛna.​—Ɛdika la Etsha 6:3-6.

11. Kakɔna kahomba ɛlɔngɔlɔngɔ nsala dia nkimanyiya dia kaamɛ monga l’etshumanelo?

¹¹ Dikumanyi dimɔtshi wakakambaka la wolo efula l’etshumanelo l’edja k’ɛnɔnyi efula. Koko ondo vɔ hawoyokoka nsala akambo efula woho wakawasalaka l’ɔtɛ watawatshunde. Anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ vɔ lawɔ koka nkimanyiya. Naka vɔ wambolowanyema, kete vɔ koka mɛmba ɛkɛndɛ efula l’etshumanelo. Ndo etena kakamba ekambi wakimanyiya la wolo vɔ kokaka ndjonga l’akoka wa nkamba oko dikumanyi lo nshi yayaye. (1 Timɔte 3:1, 10) Dikumanyi dimɔtshi dieke ɛlɔngɔlɔngɔ diakasale ehamelo efula. Ɛlɔ kɛnɛ vɔ wekɔ lo nkamba oko emendji w’etshimbedi ndo wekɔ lo takimanyiya anangɛso l’akadiɛso wa lo tshumanelo efula. Tekɔ la lowando efula etena kɛnaso ɛlɔngɔlɔngɔ wayakimɔ la lolango dia kambɛ anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ.​—Adia Osambu 110:3; Undaki 12:1.

12, 13. Kakɔna kakoka nkimanyiya ase nkumbo tshɛ dia nkamba kaamɛ lam’asawɔ?

¹² Ngande wakokaso nkimanyiya ase nkumbo kaso dia kaamɛ monga lam’asaso? Ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo wa lomingu tshɛ kokaka tokimanyiya. Naka ambutshi mbetshaka wenya kaamɛ l’ana lo mbekaka akambo wendana la Jehowa, ngandji ka lam’asawɔ kayohama. L’etena kɛsɔ, vɔ kokaka nsala wɛnyɛlɔ w’akambo wayowotosambisha, akambo wayokimanyiya ɔmɔmɔ la l’atei awɔ dia ndjalɔngɔsɔla dimɛna. Ndo etena kokawɔ ɔmɔmɔ la l’atei awɔ atɛkɛta akambo wa mɛtɛ ndo kɛnawɔ dia anto tshɛ wa lo nkumbo woka Jehowa ngandji ndo wakombola mbotombola, vɔ ndekaka monga suke suke lam’asawɔ.

¹³ Ngande wakoka waomi ndo waa wadi nkamba kaamɛ lam’asawɔ? (Mateo 19:6) Naka vɔ akɔ ahende mboka Jehowa ngandji ndo nkamba kaamɛ, kete vɔ wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wayonga kaamɛ lo diwala diawɔ. Vɔ pombaka nto mɛnyanya ngandji ka lam’asa onto la ɔnango, oko kɛnɛ kaki lam’asa Abrahama nde la Sara, Isaka nde la Rɛbɛka, ndo lam’asa  Ɛlɛkana nde la Hana. (Etatelu 26:8; 1 Samuele 1:5, 8; 1 Petero 3:5, 6) Etena kasala wadi l’omi dikambo sɔ, vɔ mongaka kaamɛ lam’asawɔ ndo mongaka suke suke la Jehowa.​—Adia Undaki 4:12.

14. Naka omɛyɛ kana wadɛyɛ hakambɛ Jehowa, kakɔna kakokayɛ nsala dia diwala dianyu tshikalaka nge?

¹⁴ Bible mbutaka hwe dia hatohombe ntshukana pondjo l’onto lahakambɛ Jehowa. (2 Kɔrɛtɔ 6:14) Eelo, tekɔ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso wakatshukana l’anto amɔtshi waki komonga Ɛmɛnyi wa Jehowa. Amɔtshi wakeke akambo wa mɛtɛ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ ntshukana, koko elonganyi awɔ ɛsɔ kondjokomaka Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ondo amɔtshi wakatshukana l’okambi ɔmɔtshi wa Jehowa, koko elonganyi awɔ wakayotshanyemaka l’etshumanelo. Lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ, Akristo salaka kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia nkokɛ diwala diawɔ lo nkitanyiya alako w’oma lo Bible. Aha mbala tshɛ mbatongaka dui sɔ wɔdu. Ɛnyɛlɔ, Mary nde la David y’omɛnde wakakambɛka Jehowa kaamɛ. Oma laasɔ, David akayotshikaka dia ntshɔ lo nsanganya. Koko Mary akatetemala monga womoto l’ɔlɔlɔ ndo akakɛnɛmɔlaka waonga w’Okristo. Nde aketsha nto anande asamalo akambo wendana la Jehowa ndo akatetemalaka ntshɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo lo nsanganya ya weke. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, etena kakayoolaka ana ndo kakawayomɔka vɔ tshɛ oma la ngelo, Mary akatetemala kambɛ Jehowa kaanga mbaki dui sɔ wolo le nde. Koko l’ɔkɔngɔ diko, David akayotatɛka mbadia periodikɛ yakawelaka Mary. L’edjedja ka wonya, nde akayotatɛka ntshɔ lo nsanganya mɔtshi nto. Okana ande wa pami wele l’ɛnɔnyi esamalo akawombɛka dihole lushi tshɛ lo losanganya ndo naka David haye okana ande akawotɛka ate: “Papa opalanga halokɛnyi ɛlɔ lo losanganya.” David akakalolɛ Jehowa l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 25, ndo nde la wadɛnde wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wowokambɛ Jehowa kaamɛ nto.

15. Ngande wakoka atshukanyi w’epalanga nkimanyiya atshukanyi w’ɛlɔngɔlɔngɔ?

¹⁵ Ɛlɔ kɛnɛ Satana ekɔ lo ndɔsha waa nkumbo. Ɔsɔ ekɔ ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wahomba  omi la wadi wakambɛ Jehowa nkamba kaamɛ lam’asawɔ. Oyadi edja ka ngande kamonyotshukana, nyokane yimba lo kɛnɛ kakokanyu mbuta kana nsala dia nkeketsha diwala dianyu. Naka nyekɔ atshukanyi w’epalanga, nyu koka monga ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le atshukanyi w’ɛlɔngɔlɔngɔ. Ondo nyu koka mbelɛ atshukanyi w’ɛlɔngɔlɔngɔ l’ɔtɛmwɛlɔ anyu wa lo nkumbo. Vɔ wayɛna dia aha l’ɔtɛ w’edja kamonyotshukana, koko vɔ pombaka mɛnyanya ngandji lam’asawɔ ndo monga kaamɛ.​—Tito 2:3-7.

16, 17. Kakɔna kakongɛ ekambi wa Nzambi l’asolo walomɔlomɔ dia nsala kaamɛ?

¹⁶ Etena kakatshu ase Isariyɛlɛ lo afɛstɔ awɔ la Jɛrusalɛma vɔ waki kaamɛ lam’asawɔ. Vɔ wakalɔngɔsɔla ɛngɔ tshɛ kaki lawɔ ohomba dikambo dia lɔkɛndɔ. Oma laasɔ, vɔ wakande lɔkɛndɔ ndo wakakimanyiyanaka lam’asawɔ. Lo tɛmpɛlɔ, vɔ tshɛ wakatombolaka ndo wakatɛmɔlaka Jehowa kaamɛ. (Luka 2:41-44) Ɛlɔ kɛnɛ, oko wayalɔngɔsɔlaso lo dikambo dia lɔsɛnɔ la l’andja w’oyoyo, tekɔ l’ohomba wa monga kaamɛ ndo nsala tshɛ kakokaso nsala dia nkamba kaamɛ lam’asaso. Onde wɛ koka kanyiya yoho yakokayɛ nyomoleka nsala dui nɛ?

¹⁷ Anto wa l’andja ɔnɛ hawokana ndo vɔ ndɔshanaka l’ɔtɛ w’akambo efula. Koko, sho tekɔ la lowando le Jehowa lakatokimanyiya dia sho monga la wɔladi ndo la eokelo k’akambo wa mɛtɛ! Ekambi ande wa l’andja w’otondo mbɔtɛmɔlaka lo yoho yalangande. Ndo djekoleko lo nshi y’ekomelo nyɛ, ekambi wa Jehowa wambonyomoleka monga kaamɛ ndeka nshi ya ntondo. Paka oko wakewoya Isaya la Mika dia tekɔ lo tadɛ lo ‘dikona dia Jehowa’ kaamɛ. (Isaya 2:2-4; adia Mika 4:2-4.) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga laso lo nshi yayaye etena kayonga anto tshɛ wa la nkɛtɛ ‘la diɔtɔnganelo lo ngɛnangɛna kaamɛ’ ndo kayowonga kaamɛ lam’asawɔ dia ntɛmɔla Jehowa lee!