1, 2. a) Wɔladi akɔna wakoka monga la so ɛlɔ kɛnɛ? b) Lande na kele bu dui dia wɔdu dia sho monga la wɔladi tshɛ lo tshɛ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

SHO tshɛ nangaka wɔladi lo nsɛnɔ yaso ndo sho pombaka mbewɔ ekiyanu. Tekɔ la lowando l’efula l’ɔtɛ watosha Jehowa “wɔladi wa Nzambi.” Wɔladi ɔsɔ ekɔ ki kakoka tokokɛ oma lo tokanyi ndo nsaki yasha lonyangu. (Flpɛ. 4:6, 7) Lam’ele takayakimɔ le Jehowa, tekɔ nto la “wɔladi lam’asaso la Nzambi.” Dui sɔ nembetshiyaka dia tekɔ la diɔtɔnganelo dia dimɛna la nde.​—Rɔmɔ 5:1.

² Koko, etena ka Nzambi mbela wɔladi wa tshɛ lo tshɛ la nkɛtɛ katakoke. Tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo, diakɔ diele ekɔ akambo efula watela ekiyanu. Sho dingama l’anto walanga awui wa ngala. (2 Tim. 3:1-4) Tekɔ lo ndɔshana nto la Satana ndo wetshelo wa kashi watondjande. (2 Kɔr. 10:4, 5) Koko kɛnɛ kakoka tela ekiyanu w’efula ele ɔlɔshamelo w’oma le ewotɔ aso wahakambɛ Jehowa. Amɔtshi l’atei awɔ mbeyaka tɔnyɔla l’ɔtɛ wa dietawɔ diaso kana mbuta dia tambodja diatɔnelo lo nkumbo. Vɔ koka kaanga mbuta ɔnɛ hatokoke monga ase nkumbo nto onyake paka tambotshika kambɛ Jehowa. Ko  ngande wahombaso mbɔsa ɔlɔshamelo w’oma le ase nkumbo kaso? Ndo ngande wakokaso ntetemala monga la wɔladi etena katomba dui sɔ?

3, 4. a) Shɛngiya yakɔna yonga la wetshelo wa Yeso? b) Djekoleko l’etena kakɔna konga okakatanu dia ndjela Yeso?

³ Yeso akeyaka di’aha onto tshɛ mbakahombe mbetawɔ wetshelo ande. Nde akeyaka nto di’ambeki ande wakahombe monga la dihonga nɛ di’anto amɔtshi wakahombe mbalɔsha. Ɔlɔshamelo ɔsɔ wakakoke monga la shɛngiya lo wɔladi wa lo nkumbo yawɔ. Yeso akate ate: “Tanyɔfɔnyake dia dimi lakaye dia ndjodja wɔladi la nkɛtɛ, dimi lakaye aha dia ndjodja wɔladi, koko lakela lokuwa la ta. Nɛ dia dimi lakaye ndjodja diatɔnelo lam’asa ɔna pami la she, ɔna womoto la nyango ndo lam’asa womoto lotshukami la nyango omɛnde. Lo mɛtɛ, atunyi w’onto wayoyala anto wa lo luudu lande hita.”​—Mat. 10:34-36.

⁴ Kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandate ɔnɛ: “Tanyɔfɔnyake dia dimi lakaye dia ndjodja wɔladi”? Nde akalange di’anto mbeya ɔnɛ wayonga l’etombelo ɛmɔtshi naka vɔ monga ambeki ande. Lo mɛtɛ, oyango waki la Yeso aki wa mbetsha anto akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi, koko aha wa mbidja diatɔnelo lo nkumbo yawɔ. (Jni. 18:37) Koko ambeki ande wakahombe mbeya di’aha mbala tshɛ mbakadiongaka wɔdu dia mboyela, djekolelo naka angɛnyi awɔ wa mama kana ase nkumbo yawɔ hawetawɔ akambo wa mɛtɛ.

5. Kakɔna kakakomɛ ambeki wa Yeso?

⁵ Yeso akate dia ɔlɔshamelo w’oma le ase nkumbo ekɔ dui dimɔtshi diahomba ambeki ande monga suke dia mbikikɛ. (Mat. 10:38) Dia mbɔngɛnyangɛnya, ambeki wa Yeso wakakikɛ etena kakawaɔnyɔla ase nkumbo yawɔ kana etena kakawaatonaka. Koko vɔ wakakondja ɛtshɔkɔ efula oleki kɛnɛ kakawashisha.​—Adia Makɔ 10:29, 30.

6. Kakɔna kahombaso mbohɔka naka ewotɔ aso wekɔ lo tɔlɔsha?

⁶ Kaanga naka ewotɔ aso wambotɔlɔsha l’ɔtɛ watɛmɔlaso Jehowa, sho tetemalaka mbaoka ngandji. Koko sho pombaka mbohɔ ɔnɛ ngandji kokaso Nzambi la Kristo pombaka ndeka ngandji kokaso oseka onto okina tshɛ. (Mat. 10:37) Sho pombaka nto mbeya dia Satana kokaka tokonya dia ndeka mboka nkumbo kaso ngandji diaha sho monga la kɔlamelo le Jehowa. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ekakatanu ɛmɔtshi ndo tende woho wakokaso mbikikɛ.

7. Ngande wakokayɛ mɛna okakatanu ayɛ naka olonganyi ayɛ hakambɛ Jehowa?

⁷ Bible tɔhɛmɔlaka ɔnɛ wanɛ tshɛ watshukana “wayonga la asui” kana ekakatanu. (1 Kɔr. 7:28) Naka wɛ ambotshukana l’onto lahakambɛ Jehowa, dui sɔ koka ndeka nkotsha paa ndo ekiyanu lo diwala diayɛ. Koko, ekɔ ohomba dia wɛ mɛna okakatanu ayɛ woho wawɛna Jehowa. Nde mbutaka dia hatokoke kakitɔna kana ndjaka diwala l’olonganyi aso paka l’ɔtɛ wahandakambɛ Jehowa. (1 Kɔr. 7:12-16) Naka omɛyɛ hakambɛ Jehowa ndo hanyɔlɔmbɔla l’akambo wa lo nyuma, wɛ pombaka ntetemala mbɔlɛmiya oko wende owandji wa nkumbo kanyu. Ndo naka wadɛyɛ hakambɛ Jehowa, wɛ pombaka ntetemala mbolanga ndo mbokotshɛ ehomba ande.​—Ɛf. 5:22, 23, 28, 29.

8. Ambola akɔna wakokayɛ ndjaoka naka olonganyi ayɛ okodjɛ elelo ɛmɔtshi l’ɔtɛmwɛlɔ ayɛ?

⁸ Kakɔna kahombayɛ nsala naka olonganyi ayɛ ekɔ lo koshimba awui amɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ ayɛ? Omi aki kadiyɛso kɛmɔtshi akawotɛ ɔnɛ nde pombaka tshɔka nshi mɔtshi tsho ya lo lomingu l’esambishelo. Naka wɛ ekɔ l’okakatanu akɔ waamɛ, kete yambola ɔnɛ: ‘Onde olonganyi ami nɔmbakami dia dimi ntshika ntɛmɔla Jehowa  tshɛ lo tshɛ? Ko naka bu, onde dimi koka nsala kɛnɛ kanɔmba olonganyi ami?’ Naka wɛ monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, kete wɛ honga l’ekakatanu efula lo diwala diayɛ.​—Flpɛ. 4:5.

9. Ngande wakoka Akristo mbetsha anawɔ dia nɛmiya ombutshi awɔ wele bu ombetawudi?

⁹ Koka monga tshondo y’okakatanu dia mbetsha anayɛ naka olonganyi ayɛ hakambɛ Jehowa. Ɛnyɛlɔ, wɛ pombaka mbetsha anayɛ dia vɔ nkitanyiya didjango dia lo Bible nɛ: “Lɛmiya shɔ la nyɔ.” (Ɛf. 6:1-3) Ko kakɔna kahombayɛ nsala naka olonganyi ayɛ hayele atɔndɔ wa lo Bible? Wɛ koka mbisha anayɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo nɛmiya olonganyi ayɛ. Kana yimba lo dikambo dia waonga ande w’amɛna ndo tɛ olonganyi ayɛ dia wɛ ekɔ la lowando l’ɔtɛ w’akambo tshɛ w’amɛna wasalande. Totake akambo wa kɔlɔ wendana l’olonganyi ayɛ la ntondo k’ananyu. Koko, lembetshiyawɔ di’onto tshɛ ndamɛ kahomba nsɔna dia kambɛ Jehowa kana bu. Naka wɛ mbetsha ananyu dia nɛmiya ombutshi awɔ wele bu ombetawudi, kete ɛnyɛlɔ kawɔ ka dimɛna koka nkonya olonganyi ayɛ dia nanga mbeka akambo wendana la Jehowa.

10. Ngande wakoka ambutshi w’Akristo mbetsha anawɔ dia nanga Jehowa?

¹⁰ Elonganyi ɛmɔtshi wele bu ambetawudi koka mbetawɔ di’anawɔ nsala fɛtɛ y’apanganu kana mbeka wetshelo w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Waomi amɔtshi koka nto nshimba wadɛwɔ w’Akristo dia mbetsha ana Bible. Koko kaanga la ntondo ka dikambo dia ngasɔ, wadi pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokande nsala dia mbetsha anande akambo wa mɛtɛ. (Ets. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15) Ɛnyɛlɔ, omi lele bu ombetawudi koka ntona dia wadɛnde mbeka l’anande Bible mbala la mbala kana ntshɔ la wɔ lo nsanganya. Kaanga mbayondokitanyiya yɛdikɔ yande shɔ, nde kokaka ntetemala nsawola l’anande awui wendana la dietawɔ diande etena tshɛ kakokande  nsala dui sɔ. Lo nsala ngasɔ, vɔ koka mbeka akambo wendana la Jehowa ndo atɔndɔ ande wendana l’ɔlɔlɔ ndo la kɔlɔ. (Ets. 4:19, 20) L’ekomelo, ana wayɔsa yɛdikɔ ya kambɛ Jehowa kana bu. *—Eoh. 30:19, 20.

11. Kakɔna kakoka mbela okakatanu lam’asaso l’ewotɔ aso wahakambɛ Jehowa?

¹¹ Etena kakatatatɛ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, ondo sho kombitɛ ase nkumbo kaso. Koko etena kakahame mbetawɔ kaso, takashihodia di’ekɔ ohomba mbatɛ ɔnɛ tolanga kambɛ Jehowa. (Makɔ 8:38) Kɔlamelo yayɛ le Nzambi mbeyaka mbela okakatanu lam’asayɛ l’ase nkumbo kayɛ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole akambo amɔtshi wakokayɛ nsala dia nama wɔladi ndo ntetemala monga la kɔlamelo le Jehowa.

12. Lande na kakoka ewotɔ aso tɔlɔsha, ko ngande wakokaso mbaɛnya dia sho ndjakiyanyaka lo dikambo dia nsaki yawɔ?

¹² Sala la wolo dia mbeya woho wayaoka ewotɔ ayɛ wele bu ambetawudi. Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia mbeya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Koko, ewotɔ aso koka mfɔnya ɔnɛ wambotonganyiya kana ɔnɛ taya ase ɔtɛmwɛlɔ wahawamane mfundo. Vɔ koka mfɔnya dia hatoyowaoka ngandji kaanga yema l’ɔtɛ wahatayosala fɛtɛ kaamɛ la wɔ. Vɔ koka kaanga mboka wɔma ɔnɛ dui dimɔtshi dia kɔlɔ diayotokomɛ l’ɔkɔngɔ wa sho mvɔ. Sho pombaka nsala la wolo dia mbeya woho wayaokawɔ ndo mpokamɛ la yambalo tshɛ kɛnɛ katawɔ dia mbeya lande na kayakiyanyawɔ lo dikambo diaso. (Tok. 20:5) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasale la wolo dia mbeya “weho w’anto tshɛ” l’oyango wa mbasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Naka sho nsala la wolo dia mbeya ase nkumbo yaso, dui sɔ diayotokimanyiya dia mbeya woho wa mbaetsha akambo wa mɛtɛ.​—1 Kɔr. 9:19-23.

13. Ngande wakokaso ntɛkɛta l’ewotɔ aso wele bu ambetawudi?

¹³ Tɛkɛta la memakana. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nyotondjake nshi tshɛ ɛtɛkɛta w’amɛna, wɔsɔhanyemi la lɛɛhɔ.” (Kɔl. 4:6) Dui sɔ bu wɔdu. Sho koka nɔmba Jehowa nyuma kande k’ekila dia tokimanyiya dia sho monga la memakana ndo ɔlɔlɔ otsha le ewotɔ aso. Hatohombe mana la wɔ l’ɔtɛ wa waetawɔ awɔ wa kashi. Naka tambonyanga l’ɔtɛ wa dui dimɔtshi diambowota kana diambowosala, sho koka mbokoya apɔstɔlɔ. Pɔɔlɔ akate ate: “Etena katɔtɛngawɔ, sho mbatshɔkɔlaka. Etena katɔhɛnyahɛnyawɔ, sho mbikikɛka la solo dia lotutsha tshɛ. Etena katomamatanyɛwɔ akambo, sho mbakadimolaka la memakana.”​—1 Kɔr. 4:12, 13.

14. Etombelo akɔna wonga la lɔkɛwɔ la dimɛna?

¹⁴ Tetemala monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Lande na kele dui sɔ diekɔ ohomba? Kaanga mbele ntɛkɛta la memakana koka tokimanyiya dia ntetemala monga lo wɔladi la ewotɔ aso, lɔkɛwɔ laso la dimɛna koka ndeka monga la shɛngiya y’efula. (Adia 1 Petero 3:1, 2, 16.) Nsala di’ewotɔ ayɛ mɛna oma l’ɛnyɛlɔ kayɛ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’awala awɔ, kokɛka anawɔ dimɛna, sɛnaka lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible ndo wekɔ la lɔsɛnɔ lele l’oyango. Kaanga naka ewotɔ aso hawetawɔ akambo wa mɛtɛ, sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya ɔnɛ lɔkɛwɔ laso la dimɛna ngɛnyangɛnyaka Jehowa.

15. Ngande wakokaso nkanyiya la ntondo l’oyango wa mbewɔ ewanu l’ewotɔ aso?

¹⁵ Kana yimba la ntondo. Kanyiya la ntondo akambo wakoka ntondja ewanu lam’asayɛ l’ewotɔ ayɛ. Oma laasɔ, ɔsa yɛdikɔ ya kɛnɛ kayoyosala. (Tok. 12:16, 23) Kɛsɔ mbakasale kadiyɛso kɛmɔtshi ka l’Australie. Okilo ande wa pami akalɔshanaka l’akambo wa mɛtɛ efula ndo nde akomalaka lo tena dimɔtshi. Diakɔ diele la ntondo ka vɔ mbelɛ, kadiyɛso kakɔ nde la omɛnde wakalɔmbaka Jehowa dia mbakimanyiya diaha mbokadimola lo yoho ya mbomadia. Vɔ  wakahombaka nkanyiya akambo w’amɛna wakawakokaka nsawola la nde. Ndo dia mbewɔ asawo w’etale wendana l’ɔtɛmwɛlɔ wakakokaka nkonya l’ewanu, vɔ wakawelɛka lo tshena pe.

16. Ngande wakokayɛ mbahemɛ nsaki ka ndjaɛndja onongo lo kɛnɛ kendana la nyangiya ewotɔ ayɛ?

¹⁶ Lo mɛtɛ, wɛ hokoka mbewɔ ekakatanu tshɛ wa lam’asayɛ l’ase nkumbo kayɛ wele bu ambetawudi. Diakɔ diele naka ekakatanu wambotomba, wɛ koka ndjaɛndja onongo nɛ dia wɛ nangaka ewotɔ ayɛ ndo nangaka mbangɛnyangɛnya. Koko ohɔ dia kɔlamelo yayɛ le Jehowa pombaka ndeka ngandji kokayɛ ase nkumbo kayɛ. Naka ewotɔ ayɛ mbeya dui sɔ, vɔ koka nshihodia woho wele kambɛ Jehowa ekɔ ohomba. Wɛ hakoke ntshutshuya ndooko onto dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ. Koko wɛ koka nsala di’anto akina mɛna woho wele ndjela mboka ya Jehowa kokimanyiyaka. Ndo lo mɛtɛ, Jehowa mbashaka diaaso diamɛ diatoshande, dia nsɔna dia mbokambɛ.​—Isa. 48:17, 18.

17, 18. Kakɔna kakoka kokimanyiya naka ose nkumbo kayɛ ɔmɔtshi ambɔsɛka Jehowa?

¹⁷ Etena katshanyema ose nkumbo ɔmɔtshi kana kayatondjande oma l’etshumanelo, dui sɔ koka monga okakatanu wa wolo efula. Dui sɔ koka kosha kandji efula oko onto lambowoka lokuwa. Ngande wakokayɛ mbikikɛ paa kɛsɔ?

¹⁸ Tetemala ndjasha l’olimu wa Jehowa. Naka wɛ ekɔ la paa ka ngasɔ, wɛ pombaka nkeketsha mbetawɔ kayɛ. Adiaka Bible mbala la mbala, lɔngɔsɔlaka ndo ɔtɔka lo nsanganya, tetemala nsambisha ndo lɔmba Jehowa dia kosha wolo wa mbikikɛ. (Judɛ 20, 21) Kayotota naka wɛ ekɔ lo nsala akambo asɔ tshɛ koko paa kakɔ hashile? Tohekɔke! Tetemala ndjasha lo kambɛ Jehowa. L’edjedja ka wonya, dui sɔ diayokokimanyiya dia mbahemɛ tokanyi ndo nsaki yayɛ. Dui sɔ mbakakomɛ ofundji w’Osambo 73. Aki etena kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ lande kakinde l’okakatanu dia mbahemɛ tokanyi ndo nsaki yande. Koko ntɛmɔla Jehowa akookimanyiya dia mɛna akambo lo yoho ya dimɛna nto. (Os. 73:16, 17) Koka monga woho akɔ waamɛ ndo le yɛ.

19. Ngande wakokayɛ mɛnya dia wɛ nɛmiyaka yoho yahokola Jehowa ekambi ande?

¹⁹ Lɛmiya ohokwelo wa Jehowa. Nzambi mbeyaka dia ohokwelo ande wekɔ la wahɔ le oseka onto tshɛ lahokɔma, mbidja ndo ɔnɛ lambotshanyema. Kaanga mbele mongaka paa efula etena kahokɔma onto ɔmɔtshi lokaso ngandji, dui sɔ koka mbokimanyiya dia nde kalolɛ Jehowa lo nshi yayaye. (Adia Hɛbɛru 12:11.) L’etena kɛsɔ, sho pombaka nkitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa lo “ntshika mbekesanɛ” la wanɛ wambotshanyema. (1 Kɔr. 5:11-13) Dui sɔ bu wɔdu. Koko sho pombaka mbewɔ dia nsawola la wɔ lo telefɔnɛ, fundanɛ mesajɛ, mikanda, l’Ɛtɛrnɛtɛ kana lo tita nsango.

20. Kakɔna kahombaso ntetemala nongamɛ?

²⁰ Toshishake pondjo elongamelo! Ngandji “nongamɛka akambo tshɛ,” diakɔ diele sho tetemalaka nongamɛ dia wakiso wa ngandji wayokalola le Jehowa. (1 Kɔr. 13:7) Naka wɛ ambɛna di’ose nkumbo kayɛ ɔmɔtshi la mama ambolowanya lɔkɛwɔ lande, wɛ kokaka nɔmba lo dikambo diande dia nde nkondja wolo w’oma lo Bible ndo nkitanyiya leeta la Jehowa l’ɔnɛ: “Kalola le mi.”​—Isa. 44:22.

21. Kakɔna kahombayɛ nsala naka ase nkumbo kayɛ wekɔ lo kɔlɔsha l’ɔtɛ watayayele Yeso?

²¹ Yeso akate dia sho pombaka mbooka ngandji koleki kɛnɛ kokaso onto okina tshɛ. Ndo Yeso aki l’eshikikelo di’ambeki ande wakahombe monga la dihonga dia vɔ ntetemala monga la kɔlamelo le nde naka ase nkumbo yawɔ wekɔ lo mbalɔsha. Diakɔ diele naka ase nkumbo kayɛ wekɔ lo kɔlɔsha l’ɔtɛ watayayele Yeso, yaɛkɛ le Jehowa. Lɔmbande dia kokimanyiya dia mbikikɛ dimɛna. (Isa. 41:10, 13) Onga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya dia Jehowa la Yeso wekɔ lo kɔngɛnangɛna ndo vɔ wayokofuta l’ɔtɛ weyɛ la kɔlamelo.