La dikɔlɔ dia la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akalake apɔstɔlɔ ande diaha nyanga ahole wa lokumu l’atei w’asekawɔ ambetawudi. Nde akawatɛ ate: “Nkumi ya dikanga ya wedja mbahemɛka anto awɔ ndo anto wele la lowandji le wɔ mbelamɛka ɔnɛ: Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ. Koko nyu hanyohombe monga ngasɔ.”​—Luka 22:25, 26.

Waa na waki Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ wakatɛkɛtaka Yeso lo dikambo diawɔ? Efundelo ndo falanga y’ekenga yakɛnyaka dia atshunda w’ase Ngirika ndo ase Rɔmɔ waki la mbekelo ka mbelɛka apami waki la lokumu kana ewandji lo titrɛ k’ɔnɛ: Évergète kana Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ. Wakawashaka nɛmɔ sɔ nɛ dia apami asɔ wakakambaka elimu ɛmɔtshi w’amɛna wa lo sɛkɛ.

Wakelɛka nkumi ya dikanga efula ɔnɛ Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ. L’atei awɔ mbaki ndo ewandji w’ase Edjibito ɛnɛ: Ptolémée Évergète III (c. 247-222 N.T.D.) ndo Ptolémée VIII Évergète II (c. 147-117 N.T.D.). Ewandji w’ase Rɔmɔ ɛnɛ vɔ lawɔ waki la titrɛ kɛsɔ: Jules César (48-44 N.T.D.) ndo Ogistɛ (31 N.T.D.–14 T.D.) oko wakawelɛka Hɛrɔdɛ wa woke, laki nkumekanga ka Judeya. Lo dikambo dia Hɛrɔdɛ, ondo nde akakondja nɛmɔ etena kakandela ase wodja ande waki la ndjala mbo ya ndɛ ndo kakandasha ase wola ahɔndɔ.

Lo ndjela Adolf Deissmann, nomb’ewo k’awui wa lo Bible ka l’Allemagne, okambelo wa la titrɛ k’ɔnɛ: Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ akakokanɛ. Nde akafunde ate: “Komonga dui dia wolo dia ntana titrɛ kɛsɔ lo efundelo w’edjedja, onto akakokaka mbatana lo wenya engana eto ndekana lokama.”

Ko laasɔ, kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandatɛ ambeki ande ɔnɛ: “Koko nyu hanyohombe monga ngasɔ”? Onde Yeso akawatɛ diaha nsala ɔlɔlɔ lo sɛkɛ, mbuta ate aha ndjakiyanya lo dikambo dia anto wakaadinge? Ndooko. Ondo Yeso akayakiyanyaka lo dikambo dia eyango waki ledia ka kɛnɛ katshutshuya onto dia monga la lokaho.

Lo nshi ya Yeso, akanga w’ɛngɔnyi wakayangaka dia monga la lokumu la dimɛna lo nsukɛ awui wa diambo, tɔkɛnyɔ takasalemaka lo asɛkɛ, wakasalaka waa parkɛ, wakakaka waa tɛmpɛlɔ ndo wakasukɛka awui akina wa woho ɔsɔ. Koko, vɔ wakasalaka dui sɔ l’oyango wa anto mbatombola, wa vɔ mbeyama kana dia mbetawoya anto dia vɔ mbavɔtɛ. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Kaanga mbele wanɛ wakasalaka awui asɔ waki bɛnyɛlɔ di’amɛna dia lokaho, mbala efula vɔ wakasalaka awui asɔ l’eyango wa pɔlitikɛ wa lokaki.” Dionga dia lokaki sɔ mbakakeketsha Yeso ambeki ande dia mbewɔ.

Ɛnɔnyi ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akayoka epole ɔsɛkɛ lo dui dia mɛtɛ di’ohomba sɔ diendana la nkaha l’eyango w’amɛna. Nde akafundɛ asekande ambetawudi wa la Kɔrɛtɔ ate: “Onto l’onto akimɔ oko wakandashikikɛ l’otema ande, aha la lonyangu kana lotshutshuya, nɛ dia Nzambi nangaka onto lakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”​—2 Kɔr. 9:7.