Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Yaɛkɛ le Jehowa dia monga la lɔsɛnɔ!

Yaɛkɛ le Jehowa dia monga la lɔsɛnɔ!

“Yaɛkɛ le Jehowa la otema ayɛ tshɛ, tɛkamake yimba yayɛ hita.”​—TOK. 3:5.

ESAMBO: 3, 8

1. Lande na keso sho tshɛ l’ohomba w’esambelo?

SHO tshɛ tekɔ l’ohomba w’esambelo. Mbeyaka monga ko lɔsɛnɔ laso ndolanɛ la ekiyanu ndo ɔkɔmwɛlɔ. Ondo tekɔ lo nsowa nɛ dia tekɔ la hemɔ, totatshunde osombe kana l’ɔtɛ wa nyɔi ka lakiso ɔmɔtshi la ngandji. Amɔtshi l’atei aso wekɔ lo diɛnɛ l’akambo wa kɔlɔ waasalɛ anto akina. Laadiko dia laasɔ, anto wotodingi wekɔ lo taleke monga akanga wa ngala. Lo mɛtɛ, “tena dia paa” nɛ mɛnyaka dia tekɔ lo nsɛna “lo nshi y’ekomelo” ndo ɔnɛ lushi tshɛ leta, tekɔ lo taleke nsukana la andja w’oyoyo. (2 Tim. 3:1) Koko, mbeyaka monga ko aya edja efula kambotokongɛɛ dia alaka wa Jehowa kotshama ndo ondo tekɔ lo taleke mpomana l’ekakatanu. Laasɔ, lende akokaso ntana esambelo?

2, 3. a) Kakɔna keyaso lo dikambo dia Habakuka? b) Lande na kayangaso nsɛdingola dibuku dia Habakuka?

2 Tayanga nsɛdingola dibuku dia Habakuka dia ntana okadimwelo wa dimbola sɔ. Kaanga mbele Afundelo hawɔtɛkɛta awui efula wendana la lɔsɛnɔ la Habakuka, dibuku diande mbishaka mɛtɛ ekeketshelo. Ondo lokombo Habakuka nembetshiyaka “okumbatelo wa la wolo.” Dui sɔ koka mendana la okumbatelo wa Jehowa wa la ngandji tshɛ wakeketsha atɛmɔdi ande. Kana dui sɔ koka nto mendana la woho wele atɛmɔdi wa Jehowa wekɔ lo mbokukutɛ la wolo tshɛ. Habakuka akasawola la Nzambi ndo akawoke ambola amɔtshi. Jehowa akasambiyɛ Habakuka dia mfunda sawo diawɔ, nɛ dia Nde akeyaka dia tayoyokondja wahɔ oma lɔkɔ.​—Hab. 2:2.

3 Sawo diaki lam’asa Jehowa la omvutshi ande waki l’okiyanu ɔsɔ to mbatotɛ Bible lo dikambo dia Habakuka. Koko dibuku diande diekɔ etenyi kɛmɔtshi ka “akambo tshɛ wakafundama lo nshi y’edjedja” l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, “dia oma lo ekikelo kaso ndo oma lo esambelo k’oma lo Afundelo, sho monga la elongamelo.” (Rɔmɔ 15:4) Ngande wakoka dibuku dia Habakuka nkimanyiya onto l’onto la l’atei aso? Diɔ koka tokimanyiya dia mbeya kɛnɛ kalembetshiya ndjaɛkɛ le Jehowa. Ndo prɔfɛsiya ka Habakuka toshikikɛka dia sho koka monga la ki ka lo yimba oyadi ekakatanu kana ehemba akɔna wele la so.

LƆMBAKA JEHOWA

4. Lande na kakayakiyanyaka Habakuka?

4 Adia Habakuka 1:2, 3. Habakuka akasɛnaka l’etena ka wolo efula. Anto wakodinge waki akanga wa kɔlɔ, akanga wa ngala ndo dui sɔ diakoonyangiyaka efula. Dihole tshɛ diakandendaka, nde akɛnaka ase Isariyɛlɛ wakasalanɛka akambo la ngala ndo aha la losembwe. Habakuka akambola ate: ‘Etena kakɔna kayokomɛ awui wa kɔlɔ anɛ? Lande na katshika Jehowa etena k’otale aha la nsala dui dimɔtshi?’ Nde akayaoke dia nde aya bu l’onto l’okimanyiya. Diakɔ diakandasɛngasɛnga Jehowa dia nsala dui dimɔtshi. Ondo Habakuka akatatɛ mfɔnya dia Jehowa hayoyakiyanya dikambo di’ekambi Ande kana ɔnɛ Nde hoosala ndooko dui. Onde wɛ atayaokaka ngasɔ?

5. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dibuku dia Habakuka? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

5 Onde Habakuka akoke ambola asɔ nɛ dia nde akatshike ndjaɛkɛ le Jehowa ndo lo alaka ande? Ndooko! Habakuka akalɔmbaka Jehowa ekimanyielo l’ɔtɛ wa okandokando ndo ekakatanu waki la nde, dui sɔ mɛnyaka dia nde koshisha elongamelo, koko akatetemala ndjaɛkɛ le Jehowa. Habakuka aki mɛtɛ la lonyangu ndo akatshimbe wɔɔngɔ. Nde koshihodia lande na kakakongaka Jehowa dia nsala dui dimɔtshi ndo lande na kaketawɔka Jehowa dia nde nsowa efula. Woho wakasambiyɛ Jehowa Habakuka dia mfunda ekiyanu ande toshaka wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba. Hatohombe mboka wɔma dia mbutɛ Jehowa ekiyanu aso. Aha la taamu, la ngandji tshɛ nde totɛka dia mbɔlɔmba ndo mbotɛ woho tshɛ wayaokaso. (Os. 50:15; 62:8) Tokedi 3:5 tokeketshaka sho tshɛ ɔnɛ: “Yaɛkɛ le Jehowa la otema ayɛ tshɛ, tɛkamake yimba yayɛ hita.” Habakuka akakambe la ɛtɛkɛta ɛsɔ lo lɔsɛnɔ lande.

6. Lande na kele ekɔ ohomba dia nɔmba?

6 Habakuka akayaɛkɛka le Jehowa, Ɔngɛnyi ande ndo She ndo akatakola nna dia ntondo dia ndjasukanya la nde. Habakuka kondjakiyanyaka tsho l’ɔtɛ w’okakatanu ande kana mpemba dia mbokandola ndamɛ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, nde akalɔmbɛ lo kɛnɛ kendana la woho wakandayaokaka ndo ekiyanu ande. Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le so. Jehowa, Ɔnɛ loka dɔmbɛlɔ, totɛka dia sho mɛnya dia tekɔ lo ndjaɛkɛ le nde lo mbɔlɔmbaka ndo mbotɛka ekiyanu aso. (Os. 65:2) Naka sho nsala ngasɔ, kete tayɛna woho wakadimola Jehowa alɔmbɛlɔ aso. Tayoka dia nde ambotokumbatɛ la ngandji etena katosambande ndo katɔlɔmbɔlande. (Os. 73:23, 24) Nde ayotokimanyiya dia sho nshihodia woho wɔsande ekakatanu aso, oyadi ehemba akɔna wele la so. Nɔmba Jehowa ekɔ yoho yoleki dimɛna yɛnyaso dia sho ndjaɛkɛka le nde.

HOKAMƐ JEHOWA

7. Kakɔna kakasale Jehowa etena kakawotɛ Habakuka ekiyanu ande?

7 Adia Habakuka 1:5-7. L’ɔkɔngɔ wa Habakuka mbutɛ Jehowa ekiyanu ande, ondo nde akayambolaka woho wayosala Jehowa dia mbakandola. Oko wende Ombutshi wa ngandji, Jehowa akashihodia woho wakayaokaka Habakuka. Nde akeyaka dia Habakuka akasowaka ndo akɔɔsɛngasɛngaka dia nkondja ekimanyielo. Ɔnkɔnɛ, Jehowa kopangwɛ Habakuka, koko nde akawotɛ kɛnɛ Kakinde suke la salɛ ase Juda waki komonga la kɔlamelo. Ondo Habakuka mbaki onto la ntondo lele Jehowa akawotɛ ɔnɛ kema edja nde ayowasha dilanya.

8. Lande na kaki okadimwelo wa Jehowa komonga kɛnɛ kakalongamɛka Habakuka?

8 Jehowa akalembetshiya Habakuka dia nde aya suke la nsala dui dimɔtshi. Nde akahombe mbisha ase Juda wa kɔlɔ ndo wa ngala dilanya. Lo mbuta ɔnɛ dui sɔ diayosalema “lo nshi yanyu,” Jehowa akɛnya dia kilombo kɛsɔ kakahombe salema etena kaki Habakuka kana ase Isariyɛlɛ wakodinge weke la lɔsɛnɔ. Okadimwelo wa Jehowa komonga mɛtɛ kɛnɛ kakalongamɛka Habakuka. Ase Kaladiya, kana ase Babilɔna waki epetenge. Vɔ wakaleke ase Isariyɛlɛ wakeyaka atɔndɔ wa Jehowa lo yɛdikɔ mɔtshi ngala. Ko lande na kakakambe Jehowa la wodja w’apanganu waki ngala dia mbisha ekambi ande dilanya? Dikambo sɔ diakahombe ndeka mbela ase Juda asui. * Ngande wotoyoyaoka otondonga wɛ mbaki Habakuka?

9. Naa ambola akina wakoke Habakuka?

9 Adia Habakuka 1:12-14, 17. Kaanga mbele Habakuka akashihodia dia Jehowa aki suke la nkamba l’ase Babilɔna dia mbisha anto wa kɔlɔ wakodinge dilanya, nde akatetemala monga l’okandokando. Koko nde aki l’okitshakitsha ndo akayashikikɛ dia ntetemala ndjaɛkɛ le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, nde akate dia Jehowa akatetemala monga “Dive” diande. (Eoh. 32:4; Isa. 26:4) Habakuka aki l’eshikikelo dia Nzambi ekɔ ngandji ndo ɔlɔlɔ, diakɔ diele nde komboka wɔma dia mboka Jehowa ambola akina, ɛnyɛlɔ: Lande na ketawɔ Jehowa di’akambo talekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ la Juda ndo lande na ketawɔnde di’ekambi ande nsowa? Lande na kahandasale dikambo dimɔtshi aha la ntshimbatshimba? Lande na ‘kɔlama’ Kanga-Wolo-Tshɛ ndo ketawɔnde awui wa kɔlɔ salema ahole tshɛ? Kɛnɛ koleki tshɛ ele, Jehowa ekɔ “Ekila” ndo “washo a[nde] wekɔ pudipudi k’efula kahakoke menda kɛnɛ kele kɔlɔ.”

10. Lande na kakokaso ndjaoka oko Habakuka lo tena dimɔtshi?

10 Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka ndjaoka oko Habakuka. Sho pokamɛka Jehowa. Sho ndjaɛkɛka le nde, mbadiaka ndo mbekaka Ɔtɛkɛta ande wakeketsha elongamelo kaso. Sho mbokaka nto awui wendana l’alaka ande etena kahokamɛso kɛnɛ ketsha okongamelo ande. Koko sho koka ntetemala ndjambola ɔnɛ: ‘Etena kakɔna kayoshila asui aso?’ Sho koka nkondja wetshelo oma lo kɛnɛ kakayosala Habakuka l’ɔkɔngɔ.

KONGƐƐ JEHOWA DIA NDE NSALA AKAMBO

11. Kakɔna kakayashikikɛ Habakuka dia nsala?

11 Adia Habakuka 2:1. Sawo diaki lam’asa Habakuka la Jehowa diakawosha ki ka lo yimba. Diɔ diakokimanyiya dia ndjashikikɛ dia kongɛɛ dia Jehowa nsala dui dimɔtshi. Habakuka akatɛkɛta nto dikambo dia eshikikelo kande etena kakandate ate: “Dimi lambɔlɛmbɔhala, lakongɛɛ lushi la sui.” (Hab. 3:16) Ekambi wa Jehowa ekina wa kɔlamelo wakatetemala kongɛɛ la solo dia lotutsha tshɛ dia Jehowa nsala dui dimɔtshi. Bɛnyɛlɔ diawɔ tokeketshaka nɛ dia diɔ mɛnyaka dia sho koka nsala woho akɔ waamɛ.​—Mika 7:7; Jak. 5:7, 8.

12. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le Habakuka?

12 Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo kɛnɛ kakayashikikɛ Habakuka dia nsala? Ntondotondo, hatohombe pondjo ntshika dia nɔmbaka Jehowa oyadi ekakatanu akɔna wele la so. Dui dia hende ele, sho pombaka mpokamɛ kɛnɛ katotɛ Jehowa lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande ndo okongamelo ande. Dui dia sato ele, sho pombaka kongɛɛ la solo dia lotutsha tshɛ dia Jehowa nsala dui dimɔtshi ndo sho pombaka monga l’eshikikelo dia nde ayonya paa yaso tshɛ l’etena kakandashikikɛ. Naka sho mbokoya Habakuka, kete tayonga la ki ka lo yimba ndo tayonga l’akoka wa mbikikɛ. Elongamelo kaso kayotokimanyiya dia monga la solo dia lotutsha ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi ekakatanu akɔna wele la so. Tekɔ l’eshikikelo dia Shɛso ka l’olongo ayosala dui dimɔtshi.​—Rɔmɔ 12:12.

13. Ngande wakakeketsha Jehowa Habakuka?

13 Adia Habakuka 2:3. Aha la taamu, Jehowa akangɛnangɛna woho wakayashikikɛ Habakuka dia mendɛ le Nde dia nsala dui dimɔtshi. Kanga-Wolo-Tshɛ akeyaka mɛtɛ woho wakasowaka Habakuka, ɔnkɔnɛ Nde akakeketsha omvutshi ɔsɔ, ndo la ngandji tshɛ akooshikikɛ dia Nde ayokadimola ambola ande w’eshika. Habakuka akakeketshama esadi eto oma lo ekiyanu ande ɛsɔ tshɛ. Aki oko Jehowa akatɛka Habakuka ate: “Onga tsho la solo dia lotutsha ndo yaɛkɛ le mi. Layokadimola dɔmbɛlɔ diayɛ, kaanga mbakokadiɔ mɛnama oko ayɔsa etena k’otale.” Jehowa akohola Habakuka dia Nde amboshilaka nshikikɛ etena kayondokotsha alaka Ande. Ko nde akakeketsha Habakuka dia ntetemala nkonga. L’ekomelo, omvutshi ɔsɔ kɔkɔmɔ.

Lande na kambotoyashikikɛ dia kambɛ Jehowa lo yoho yoleki dimɛna lo ndjela akoka aso? (Enda odingɔ 14)

14. Eshikikelo kakɔna kahomba monga la so etena keso l’ehemba?

14 Sho lawɔ pombaka kongɛɛ dia Jehowa nsala dui dimɔtshi. Sho pombaka nto pokamɛka la yambalo tshɛ kɛnɛ katotɛnde. Lo nsala ngasɔ tayonga l’eshikikelo ndo la ki ka lo yimba oyadi ehemba akɔna wele la so. Yeso akatokeketsha diaha sho ndeka mbidja yimba lo “tena kana deko” diele Nzambi kototɛ. (Ets. 1:7) Sho pombaka monga l’eshikikelo dia Jehowa mbeyaka etena koleki ɔlɔlɔ dia nsala dui dimɔtshi. Diakɔ diele, hatohombe mpekɔ, koko sho pombaka monga l’okitshakitsha, la solo dia lotutsha ndo la mbetawɔ le Nzambi. Ndo etena kakongɛɛso, sho pombaka nkamba la wenya aso la lomba ndo kambɛ Jehowa lo yoho yoleki dimɛna yakokaso nsala.​—Makɔ 13:35-37; Ngal. 6:9.

JEHOWA AYOSHA WANƐ WAYAƐKƐ LE NDE LƆSƐNƆ

15, 16. a) Alaka akɔna wakokaso ntana lo dibuku dia Habakuka? b) Kakɔna katetsha alaka asɔ?

15 Jehowa akalake ate: “Onto ɔlɔlɔ ayɔsɛna oma lo kɔlamelo yande” ndo “nkɛtɛ kayolola la ewo ka lotombo la Jehowa.” (Hab. 2:4, 14) Jehowa ndakaka dia mbisha wanɛ wele la solo dia lotutsha ndo wayaɛkɛ le nde lɔsɛnɔ la pondjo.

16 Daka diele lo Habakuka 2:4 diekɔ ohomba efula, diakɔ diakadishile ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ mbala shato lo mikanda ande! (Rɔmɔ 1:17; Ngal. 3:11; Hɛb. 10:38) Sho kokaka monga l’eshikikelo ɔnɛ oyadi ekakatanu akɔna wele la so, tayɛna ekotshamelo k’alaka wa Jehowa naka sho ndjaɛkɛ le nde. Jehowa nangaka dia sho mbika washo lo elongamelo kaso kendana la nshi yayaye.

17. Kakɔna katoshikikɛ Jehowa kayondotosalɛ naka sho ndjaɛkɛ le nde?

17 Dibuku dia Habakuka diekɔ la wetshelo w’ohomba efula wendana la so sho tshɛ wanɛ wasɛna lo nshi y’ekomelo. Jehowa ekɔ lo ndaka onto l’ɔlɔlɔ tshɛ layaɛkɛ le nde lɔsɛnɔ la pondjo. Ɔnkɔnɛ, totetemale mfudia wɛkamu aso le Jehowa oyadi ekakatanu kana ekiyanu akɔna wele la so. Kɛnɛ kakatɛ Jehowa Habakuka toshikikɛka dia Nde ayotosukɛ ndo ayotoshimbɛ. La ngandji tshɛ, nde tɔlɔmbaka dia sho ndjaɛkɛ le nde ndo kongɛɛ la solo dia lotutsha tshɛ etena kakandashikikɛ dia Diolelo diande mbolɛ la nkɛtɛ. L’etena kɛsɔ, nkɛtɛ kayolola l’anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wele la wɔladi wayɔtɛmɔlaka Jehowa.—Mat. 5:5; Hɛb. 10:36-39.

YAƐKƐ LE JEHOWA DIA WƐ MONGA L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ

18. Shɛngiya yakɔna yakonge la ɛtɛkɛta wa Jehowa le Habakuka?

18 Adia Habakuka 3:16-19. Kɛnɛ kakatɛ Jehowa Habakuka kakonge la shɛngiya ya wolo le nde. Habakuka akakane yimba lo awui wa diambo wakasalɛ Jehowa ekambi ande wa lo nshi y’edjedja. L’etena kɛsɔ wɛkamu ande le Jehowa wakakeketala. Nde aki l’eshikikelo dia Jehowa akahombe nsala dui dimɔtshi aha la ntshimbatshimba! Dui sɔ diakakeketsha omvutshi ɔsɔ, kaanga mbakandeyaka dia nde akakoke ntetemala nsowa lo tshanda mɔtshi. Habakuka komonga l’okandokando nto. Lo dihole dia nde nsala ngasɔ, nde akonge la mbetawɔ tshɛ lo tshɛ ɔnɛ Jehowa ayowoshimbɛ. Lo mɛtɛ, ditelo diakandate lo divɛsa 18 diekɔ l’atei wa ditelo diɛnya wɛkamu w’efula wele l’onto. Nomb’ewɔ mɔtshi mbutaka dia diɔ nembetshiyaka ɔnɛ: “Dimi layofumbɔfumbɔ l’ɔlɔ le Nkumadiɔndjɔ; dimi layotshimbaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ le Nzambi.” Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ wetshelo w’ohomba efula le so! Jehowa kotosha tsho alaka w’amɛna wa lo nshi yayaye asɔ, koko nde ekɔ lo toshikikɛ ɔnɛ keema edja nto nde ayanga nkotsha alaka asɔ.

19. Ngande wakoka Jehowa tosamba oko wakandasambe Habakuka?

19 Wetshelo w’ohomba wakondjaso oma lo dibuku dia Habakuka ele, ndjaɛkɛ le Jehowa. (Hab. 2:4) Dia ntetemala ndjaɛkɛ le Jehowa, sho pombaka nkeketsha diɔtɔnganelo diasaso la nde. Ɔnkɔnɛ awui wahombaso nsala vɔ anɛ: 1) Ntetemala nɔmba Jehowa, mbotɛ ekakatanu ndo ekiyanu aso tshɛ. 2) Mpokamɛ la yambalo tshɛ kɛnɛ katotɛnde l’Ɔtɛkɛta ande ndo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ katoshande lo tshimbo y’okongamelo ande. 3) Monga la kɔlamelo ndo la solo dia lotutsha etena kakongaso dia Jehowa nkotsha alaka ande. Kɛsɔ mbakasale Habakuka. Kaanga mbakinde la lonyangu l’efula l’etatelo ka sawo diande la Jehowa, l’ekomelo nde akakeketshama ndo akonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula! Naka sho mbokoya Habakuka, kete Jehowa, Shɛso ka l’olongo ayotokumbatɛ ndo sho la ngandji tshɛ lo tosamba. Shi ɔsɔ ekɔ esambelo ka dimɛna efula kakokaso nkondja l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ?

^ od. 8 Habakuka 1:5 kambaka la “nyu” lo okitɔ wa hende l’efula, dia mɛnya dia elanyelo kɛsɔ kakahombe monga la shɛngiya le ase Juda tshɛ.