Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka, nyu koka monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ

Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka, nyu koka monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ

“Wɛ mɛnyakami mboka ka lɔsɛnɔ.”​—OS. 16:11.

ESAMBO: 133, 89

1, 2. Ngande wɛnya kɛnɛ kakakomɛ Tony dia onto kokaka nsala etshikitanu lo lɔsɛnɔ?

TONY akole aha la ombutshi ande wa pami. Nde aki ombeki wa lo sekɔndɛrɛ, koko nde kondjashaka efula lo kalasa. Lo mɛtɛ, nde akakanyiyaka dia mimɔ aha la nongola dipɔlɔmɛ. Lo wikɛndɛ, Tony akatshɔka dia tenda filmɛ kana dia tetshaka wenya kaamɛ l’angɛnyi ande. Nde komonga kanga ngala kana onto lakayashaka lo didjoyadjoya, koko nde komonga l’oyango lo lɔsɛnɔ. Nde komonga l’eshikikelo ɔnɛ Nzambi ekɔ. Lushi lɔmɔtshi, Tony akahomana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende, ndo akawatɛ taamu taki lande lo dikambo dia Nzambi. Vɔ wakawosha tobukubuku tohende tɔnɛ dia mbadia​—La vie a-t-elle été créée? ndo Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.

2 Mbala kekina kakawayembola Tony, ekanelo kande ka yimba kakatshikitana tshɛ lo tshɛ. Nde akadia tobukubuku takɔ mbala efula ko tɔ takayala akɔnyɛ akɔnyɛ ndo emusu. Tony akatɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa akɔ ate: “Nzambi ekɔ.” Nde akatatɛ mbeka Bible ndo yema yema kanyi yande lo dikambo dia lɔsɛnɔ yakatshikitana. Ntondo ka nde mbeka Bible, Tony komonga ombeki wa dimɛna, koko nde akayonga ɔmɔtshi l’atei w’ambeki woleki amɛna wa lo kalasa kawɔ! Kaanga prefɛ akaambe efula. Nde akatɛ Tony ate: “Wɛ ambosala etshikitanu wa weke lo lɔkɛwɔ layɛ ndo lo pwɛ yoyonda. Onde l’ɔtɛ woyeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa?” Tony akate dia ekɔ ngasɔ ndo nde akatɛ prefɛ awui amɔtshi wakandekaka. Nde akamane kalasa ka sekɔndɛrɛ ndo ɛlɔ kɛnɛ, nde ekɔ ombatshi mboka wa pondjo ndo okambi wakimanyiya. Tony ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula l’ɔtɛ wayande la She ka ngandji, Jehowa!​—Os. 68:5.

NYOKITANYIYA JEHOWA, KO NYAYOTONDOYA

3. Dako diakɔna diasha Jehowa ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka?

3 Kɛnɛ kakakomɛ Tony toholaka dia Jehowa ndjakiyanyaka mɛtɛ dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka. Nde nangaka dia nyu ntondoya ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ, diakɔ diele nde mbutaka ɔnɛ: “Ohɔke Otungi ayɛ wa Woke lo nshi yayɛ y’ɔlɔngɔlɔngɔ.” (Ond. 12:1) Aha mbala tshɛ kele dui sɔ wɔdu, koko ɔsɔ bu dui diahakoke salema. L’ekimanyielo ka Nzambi, nyu koka ntondoya lo lɔsɛnɔ oyadi etena kekenyu akɛnda kana kayonyonga epalanga. Dia tokimanyiya dia nshihodia dui sɔ dimɛna, tayanga nsɛdingola kɛnɛ kakakimanyiya ase Isariyɛlɛ dia nɛndja wedja dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka ndo kɛnɛ kakasha Davidɛ wolo wa nɛndja dihangamende Ngɔliyatɛ.

4, 5. Wetshelo akɔna w’ohomba wakokaso nkondja oma lo woho wakalɛndja ase Isariyɛlɛ ase Kanana ndo woho wakalɛndja Davidɛ Ngɔliyatɛ? (Enda esato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

4 Etena kaki ase Isariyɛlɛ suke la mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka, alako akɔna wakawasha Jehowa? Onde nde akawatɛ dia monga asɔlayi wa tomanamana kana dia ndjalowanya dikambo dia ta? Ndooko! (Eoh. 28:1, 2) Nde akawatɛ dia vɔ mbokitanyiya ndo ndjaɛkɛ le nde. (Jas. 1:7-9) Ondo dako sɔ koka mbɔsama oko anyanya le anto, koko diɔ diaki dako diakaleke dimɛna le ase Isariyɛlɛ. Mbala la mbala, Jehowa akakimanyiyaka wodja ande dia nɛndja ase Kanana. (Jas. 24:11-13) Nɔmbamaka dia monga la mbetawɔ dia nkitanyiya Nzambi, ndo mbetawɔ kɛsɔ mongaka l’etombelo w’amɛna mbala tshɛ. Dui sɔ diaki mɛtɛ lo nshi y’edjedja ndo diekɔ mɛtɛ lo nshi yaso nyɛ.

5 Ngɔliyatɛ aki ɔndɔshi w’ata wa wolo efula. Nde aki otale wa mɛtrɛ suke la shato, ndo nde akɛmbaka dihomɔ dia ta dia waale efula. (1 Sa. 17:4-7) Lo wedi okina, Davidɛ aki paka la yoka ave ndo la mbetawɔ le Nzambi. Onto lele bu la mbetawɔ akakoke mfɔnya dia Davidɛ ambahɔ abanga dia nyanga dia ndɔ la Ngɔliyatɛ! Koko lo mɛtɛ, Ngɔliyatɛ mbakahɔ abanga.​—1 Sa. 17:48-51.

6. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

6 Lo sawo dietshi, takasɛdingola awui anɛi wakoka ndeka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ndeka ntondoya lo lɔsɛnɔ. Takeke ɔnɛ sho pombaka nsala la wolo dia nkotsha ehomba aso wa lo nyuma, nyanga angɛnyi w’amɛna woka Nzambi ngandji, ndjadjɛ eyango w’amɛna ndo mbɔsa lotshungɔ latosha Nzambi la nɛmɔ. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola toho tokina takokaso nkondja wahɔ lo nsala awui w’amɛna asɔ. Dia nsala dui sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole atɔndɔ amɔtshi watanaso lo Osambo 16.

NYOSALE LA WOLO DIA NKOTSHA EHOMBA ANYU WA LO NYUMA

7. a) Ngande wakokayɛ mbeya onto lambotshunda lo nyuma? b) Aaki “yema” ya Davidɛ, ndo nshɛngiya yakɔna yaki la dui sɔ le nde?

7 Onto lambotshunda lo nyuma mongaka la mbetawɔ le Nzambi ndo nde salaka la wolo dia mɛna akambo woho wawaɛna Nzambi. Nde mbetawɔka dia Jehowa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande ndo nde mbɔsaka yɛdikɔ ya mbokitanyiya. (1 Kɔr. 2:12, 13) Davidɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka onto lambotshunda lo nyuma. Nde akembe ate: “Jehowa kele yema yami.” (Os. 16:5) Davidɛ aki la lowando l’ɔtɛ wa “yema” yande, mbuta ate diɔtɔnganelo dia ma ma diaki lam’asande la Nzambi ndo nde akayange eshamelo le nde. (Os. 16:1) Diakɔ diakandate ate: “Tshondo yami yekɔ la ɔlɔ.” Ndooko ɛngɔ kakaleke mbisha Davidɛ ɔngɛnɔngɛnɔ oleki diɔtɔnganelo diande dia ma ma la Jehowa!​—Adia Osambo 16:9, 11.

8. Naa awui amɔtshi wakoka mɛtɛ kosha ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ?

8 Anto wayasha dia nyanga falanga kana ɛngɛnɔngɛnɔ hawokoke pondjo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wele oko waki la Davidɛ. (1 Tim. 6:9, 10) Ɔnangɛso ɔmɔtshi la la Canada mbutaka ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndjaka, aha oma lo kɛnɛ kakokaso nkondja lo lɔsɛnɔ, koko oma lo kɛnɛ kashaso Ombishi wa losha tshɛ l’ɔlɔlɔ, mbuta ate Jehowa Nzambi.” (Jak. 1:17) Naka wɛ monga la mbetawɔ le Jehowa ndo mbokambɛ, kete wɛ ayonga mɛtɛ la lɔsɛnɔ lele l’oyango ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ko, kakɔna kahombayɛ nsala dia ndeka nkeketsha mbetawɔ kayɛ? Wɛ pombaka mbetsha wenya kaamɛ la Jehowa lo mbadiaka Ɔtɛkɛta ande, lo sɛdingolaka diangɔ di’amɛna diakandatonge ndo lo kanyiyaka lo dikambo dia waonga ande, mbidja ndo ngandji kakokande.​—Rɔmɔ 1:20; 5:8.

9. Ngande wakokayɛ mbetawɔ di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kokenga?

9 Lo tena dimɔtshi, Nzambi mɛnyaka ngandji kande le so lo tongola l’etena kahombama, oko watosalaka papa ka ngandji. Davidɛ akɔshi engwelo kɛsɔ la nɛmɔ ndo akate ate: “Dimi layotombolaka Jehowa lakambisha dako. Oyadi kaanga l’otsho, tokanyi tami toleki l’etei mingolakami.” (Os. 16:7) Davidɛ akakanaka yimba la tokanyi ta Nzambi ndo akatietɛ tokanyi tande hita. Nde aketawɔ dia tokanyi ta Nzambi mbokenga, mbuta ate nde aketawɔ dia tɔ mbotshikitanya dia nde monga onto ɔlɔlɔ. Naka wɛ nsala woho akɔ waamɛ, kete ngandji kokayɛ Nzambi ndo nsaki kayɛ ka mbɔngɛnyangɛnya kayofula ndo wɛ ayonga Okristo wambotshunda. Kadiyɛso kelɛwɔ Christin mbutaka dia etena kasalande eyangelo ndo kakanande yimba lo kɛnɛ kadiande, nde mbokaka dia Jehowa akasale dia awui asɔ fundama paka lo dikambo diande!

10. Oko wadiɛnya Isaya 26:3, ngande wele monga onto lambotshunda lo nyuma ayokokimanyiya?

10 Naka wɛ ekɔ onto lambotshunda lo nyuma, kete wɛ ayɛna andja ɔnɛ ndo nshi yawɔ yayaye woho wawɛna Nzambi. Jehowa koshaka ewo ka laande kɛsɔ ndo shɛnɔdi. Lande na? Nde nangaka dia wɛ mbeya kɛnɛ kele ohomba lo lɔsɛnɔ, dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo dia kongɛɛ nshi yayaye aha la mboka wɔma! (Adia Isaya 26:3.) Ɔnangɛso lelɛwɔ Joshua, ladjasɛ l’États-Unis mbutaka dia naka wɛ ntshikala suke la Jehowa, kete wɛ ayɛna hwe kɛnɛ kele ohomba ndo kɛnɛ kele bu ohomba efula.

NYONGE L’ANGƐNYI W’ESHIKA

11. Ngande wakasɔnɛ Davidɛ angɛnyi ande?

11 Adia Osambo 16:3. Davidɛ akeyaka woho wa ntana angɛnyi w’amɛna. Wanɛ wakokaka Jehowa ngandji mbakandasɔnɛ dia monga angɛnyi ande ndo dui sɔ diakawosha “ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.” Nde akate dia angɛnyi ande waki “ekilami” nɛ dia vɔ wakasalaka la wolo dia ndjela atɔndɔ wa pudipudi wa Jehowa wendana la lɔkɛwɔ. Omembi w’esambo okina akayaoke woho akɔ waamɛ lo kɛnɛ kendana la nsɔna angɛnyi ndo akafunde ate: “Dimi lekɔ ɔngɛnyi wa wanɛ tshɛ wakooka wɔma ndo wa wanɛ walama wadjango ayɛ.” (Os. 119:63) Oko wakatasɛdingola lo sawo dietshi, wɛ lawɔ koka nkondja angɛnyi efula w’amɛna l’atei wa wanɛ walanga ndo wakitanyiya Jehowa. Lo mɛtɛ, aha paka angɛnyi ayɛ monga la yɛ lɔlɔnga.

12. Lande na kaki Davidɛ nde la Jɔnatana angɛnyi w’amɛna?

12 Davidɛ kɔsɔna paka wanɛ waki la nde lɔlɔnga dia monga angɛnyi ande. Onde wɛ koka nshila ɔngɛnyi ɔmɔtshi wa Davidɛ wa ma ma? Ondo wɛ koka nkanyiya dikambo dia Jɔnatana. Lɔngɛnyi laki lam’asa Davidɛ la Jɔnatana ekɔ l’atei wa lɔngɛnyi loleki tshɛ dimɛna latɛkɛtama lo Bible. Ko onde wɛ mbeyaka dia Jɔnatana akolɛ Davidɛ ɛnɔnyi oko 30? Ko lande na kakiwɔ angɛnyi w’amɛna ngasɔ? Lɔngɛnyi lawɔ lakahikama lo mbetawɔ kaki la wɔ le Nzambi. Ndo nto, vɔ wakalɛmiyanaka ndo wakɔsaka waonga awɔ la nɛmɔ, ɛnyɛlɔ dihonga diaki la wɔ vɔ ahende etena kakawalɔshaka atunyi wa Nzambi.—1 Sa. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Ngande wakokayɛ ndeka monga la angɛnyi? Sha ɛnyɛlɔ.

13 L’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ la Jɔnatana, sho koka monga la “ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula” naka tekɔ angɛnyi l’anto walanga Jehowa ndo wele la mbetawɔ le nde. Kiera, lambokambɛ Nzambi l’edja k’ɛnɔnyi efula mbutaka ate: “Lambɔtɔ lɔngɛnyi l’anto wa l’andja w’otondo, anto w’oma l’ahole efula ndo mbekelo yotshikitanyi.” Naka wɛ nsala woho akɔ waamɛ, kete wɛ ayɛna wɛmɛ woho watetɛ Bible ndo nyuma k’ekila nkumbo ɔtɔi ka l’andja w’otondo k’atɛmɔdi.

NYOYADJE EYANGO W’AMƐNA

14. a) Ngande wakokayɛ ndjadjɛ eyango w’amɛna lo lɔsɛnɔ? b) Kakɔna kata ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi lo dikambo di’eyango awɔ?

14 Adia Osambo 16:8. Le Davidɛ, kambɛ Nzambi mbaki dui dioleki ohomba. Naka wɛ mbokoya Davidɛ etena kayadjɛyɛ eyango ndo kakanyiyayɛ mbala tshɛ lo dikambo dia kɛnɛ kalanga Jehowa le yɛ, kete lɔsɛnɔ layɛ layonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔnangɛso lelɛwɔ Steven mbutaka ate: “Sala la wolo dia ndjadjɛ oyango ɔmɔtshi, nkotsha oyango akɔ ndo oma laasɔ kaloya washo l’ɔkɔngɔ lo etshikitanu wamomosala, mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ.” Ɔnangɛso l’ɔlɔngɔlɔngɔ, l’oma la Allemagne lakamba nshi nyɛ lo wodja okina mbutaka ate: “L’etena kayomonga osombe, halange nkaloya washo l’ɔkɔngɔ lo lɔsɛnɔ lami ko mɛna dia dui tshɛ diakamasale aki paka lo dikambo diami.” Onde ngasɔ mbayaokayɛ? Naka ngasɔ, kete kamba l’akoka ayɛ ndo la diewo diayɛ dia ntombola Nzambi ndo dia nkimanyiya anto akina. (Ngal. 6:10) Yadjɛ eyango l’olimu wa Jehowa ndo lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia nkotsha eyango akɔ. Wɛ koka monga l’eshikikelo dia nde ayokadimola dɔmbɛlɔ diayɛ!​—1 Jni. 3:22; 5:14, 15.

15. Eyango akɔna wakokayɛ ndjadjɛ? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Eyango ɛmɔtshi wa ndjadjɛ.”)

15 Naa eyango ɛmɔtshi wakokayɛ ndjadjɛ? Shi wɛ koka nsala la wolo dia mbishaka kɔmatɛrɛ lo nsanganya l’ɛtɛkɛta ayɛ hita? Kana lande na kahayayadjɛ oyango wa monga ombatshi mboka kana tokamba lo Bɛtɛlɛ? Wɛ koka nto nsala la wolo dia mbeka ɔtɛkɛta okina dia wɛ nsambisha anto akina efula lokumu l’ɔlɔlɔ. Barak lele ɔnangɛso l’ɔlɔngɔlɔngɔ lakamba olimu wa lo tena tshɛ mbutaka ate: “Nkamba olimu lushi tshɛ leya ɔnɛ lekɔ lo kambɛ Jehowa la wolo ami tshɛ ekɔ nsaki kele ndooko olimu okina wakoka mbishami.”

NYƆSHI LOTSHUNGƆ LANYOSHA NZAMBI LA NƐMƆ

16. Ngande wakɔsaka Davidɛ ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ wa Jehowa, ndo lande na?

16 Adia Osambo 16:2, 4. Oko wakateke lo sawo dietshi, etena kakitanyiyaso ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo atɔndɔ ande, sho mongaka la lotshungɔ la mɛtɛ. Sho mbekaka woho wa nanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo mpetsha kɛnɛ kele kɔlɔ. (Amɔ. 5:15) Davidɛ akate ɔnɛ Jehowa ekɔ “Kiɔkɔ yami y’ɔlɔlɔ.” Ɔlɔlɔ ekɔ lɔkɛwɔ la dimɛna efula, kana dionga dia salaka kɛnɛ kele dimɛna. Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ lo kɛnɛ tshɛ kasalande ndo ɛngɔ tshɛ ka dimɛna kele la so ndja oma le nde. Davidɛ akasale la wolo dia mbokoya Nzambi ndo dia nanga awui walanga Jehowa. Koko Davidɛ akasale nto la wolo dia mpetsha kɛnɛ kata Nzambi dia kekɔ kɔlɔ. Dui dimɔtshi l’atei w’awui asɔ ekɔ ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, mbuta ate ntɛmɔla onto kana ɛngɔ kekina lo dihole dia Jehowa. Ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi salɛka anto kɔlɔ ndo mbɔsaka lotombo lahomba Jehowa nongola ko lisha onto kana ɛngɔ kekina.​—Isa. 2:8, 9; Ɛny. 4:11.

17, 18. a) Kakɔna kakate Davidɛ lo kɛnɛ kendana l’etombelo wa kɔlɔ wele la ɔtɛmwɛlɔ wa kashi? b) Kakɔna kakonya anto ɛlɔ kɛnɛ dia “fudiaka ɔkɛyi awɔ”?

17 Lo nshi yakafundamaka Bible, awui wa mindo wa dieyanelo wakasalemaka mbala efula l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. (Hɔs. 4:13, 14) Anto efula wakalangaka ɔtɛmwɛlɔ wa kashi nɛ dia vɔ wakalangaka nsala awui wa mindo, ko onde ɔtɛmwɛlɔ wa ngasɔ wakawashaka ɔngɛnɔngɛnɔ? Ndooko! Davidɛ akate dia wanɛ watɛmɔla tozambizambi ta kashi “fudiaka ɔkɛyi awɔ.” Anto asɔ nambolaka kaanga anawɔ le tozambizambi ta kashi! (Isa. 57:5) Jehowa akahetshaka awui awɔ w’esehe. (Jɛr. 7:31) Otondonga wɛ akasɛnaka lo nshi shɔ, wɛ mɛtɛ otonga la lowando l’efula le ambutshi ayɛ l’ɔtɛ wakawatɛmɔlaka Jehowa!

18 Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɛmwɛlɔ efula wa kashi mbetawɔka awui wa mindo wa dieyanelo, mbidja ndo dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto. Yoho ya lɔsɛnɔ la mindo koka nkonya anto dia ndjaoka dia wekɔ la lotshungɔ, koko lo mɛtɛ vɔ “fudiaka ɔkɛyi awɔ.” (1 Kɔr. 6:18, 19) Onde wɛ atɛnaka dui sɔ? Diakɔ diele, nyu ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nyohokame Shɛnyu lele l’olongo. Nyɛnya ɔnɛ nkitanyiya Nzambi ekɔ dui di’ɔlɔlɔ. Nyokanyiya dimɛna etombelo wa kɔlɔ waya oma l’awui wa mindo. Nyayɛna dia etombelo wa kɔlɔ wonga lo nsala awui wa mindo ndeka ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔtshi tsho kɔlɔ. (Ngal. 6:8) Joshua, lakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Sho koka nkamba la lotshungɔ laso woho tshɛ walangaso, koko nkamba la lɔ lo yoho ya kɔlɔ hatosha ɔngɛnɔngɛnɔ.”

19, 20. Ɛtshɔkɔ akɔna wayokondja ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wele la mbetawɔ le Jehowa ndo wokitanyiya?

19 Yeso akate ate: “Naka nyu ntshikala lo wetshelo ami, kete nyu nyekɔ mɛtɛ ambeki ami, ndo nyayeya akambo wa mɛtɛ, ko akambo wa mɛtɛ wayonyotshungola.” (Jni. 8:31, 32) Diɛsɛ la Jehowa, takatshungɔ oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi, oma lo woho wakatasalaka awui aha la mbeya, ndo oma lo dikanyiyakanyiya. Lo nshi yayaye, tekɔ lo kongɛɛ dia nkondja “lotshungɔ la lotombo la ana wa Nzambi.” (Rɔmɔ 8:21) Nyu koka monga la lotshungɔ lɔsɔ kaanga l’etena kɛnɛ naka nyu ndjela wetshelo wa Kristo. Lo nsala ngasɔ, “nyayeya akambo wa mɛtɛ” aha tsho lo mbaeka, koko ndo lo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la wɔ!

20 Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka le, nyɔshi lotshungɔ lanyosha Nzambi la nɛmɔ. Nyokambe la lɔ la lomba. Kɛsɔ ayonyokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ oma ko kakianɛ tayonyokimanyiya dia monga la nshi yayaye y’amɛna. Ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ akate ate: “Nkamba la lotshungɔ la lomba etena keyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ kimanyiyaka mɛtɛ etena kayoyonga la ntondo ka tɛdikɔ ta weke ta mbɔsa, ɛnyɛlɔ oko nkondja olimu wa dimɛna kana nsɔna dia tshukana kana ntshikala onyemba l’etena kɛmɔtshi.”

21. Ngande wakokanyu nkondja “lɔsɛnɔ l’oshika”?

21 Lo dikongɛ di’omusu nɛ, kaanga lɔsɛnɔ lɔsa anto dia lekɔ dimɛna lekɔ mondo. Ndooko onto leya kɛnɛ kayosalema loyi. (Jak. 4:13, 14) Ɔnkɔnɛ, dui dioleki dimɛna diakokanyu nsala ele, nsala ɛsɔnwɛlɔ wayonyokimanyiya dia nkondja “lɔsɛnɔ l’oshika,” mbuta ate lɔsɛnɔ la pondjo l’andja w’oyoyo wa dimɛna efula waki Nzambi. (1 Tim. 6:19) Jehowa hatshutshuya ndooko onto la wolo dia mbokambɛ. Onto l’onto la l’atei aso mbahomba mbɔsa yɛdikɔ yendana la kɛnɛ kayondosala. Diakɔ diele nyetɛ Jehowa “yema” yanyu lo kambaka lushi tshɛ dia ndeka ndjasukanya la nde ndo mbɔsa “diangɔ di’amɛna” tshɛ dianyoshande la nɛmɔ. (Os. 103:5) Nyonge l’eshikikelo dia Jehowa koka nyosha ɔlɔ w’efula ndo ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo!​—Os. 16:11.