1, 2. Naa tokanyi totshikitanyi tele l’anto lo dikambo dia paradiso?

ANANGƐSO l’akadiyɛso efula wakaye oma lo wedja wotshikitanyi la Séoul, Corée lo losanganya lɔmɔtshi la woke. Lam’akawatatombaka oma lo sɛkɛ dia ponde, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wodja akɔ wakadinge. Vɔ waki l’olengolengo w’efula ndo efula ka l’atei awɔ wakawahohiyaka anya watanɛ ɔnɛ: “Tayɛnana lo Paradiso!” Paradiso kakɔna kafɔnyayɛ kakawataka?

² Ɛlɔ kɛnɛ anto wekɔ la tokanyi totshikitanyi lo dikambo dia paradiso. Amɔtshi mbutaka dia paradiso kekɔ tsho dui dia lɔfɔnya. Akina mbutaka dia paradiso ekɔ dihole tshɛ diewɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Onto ɔmɔtshi lele la ndjala lodjashi la ntondo ka mɛsa woludi la mbo ya ndɛ koka ndjaoka dia nde ekɔ lo paradiso. Ambeta ɛnɔnyi efula, womoto ɔmɔtshi lakɛnyi dihole dimɔtshi dioludi la alɛmbɔlɛmbɔ akambe ndo akate ate: “Mama lɛ, eenda paradiso!” Dihole sɔ diekɔ lo mbelamɛ polo ndo ɛlɔ ɔnɛ Paradiso, kaanga mbele diɔ ndolanɛka la loonge lo woke wa mɛtrɛ ndekana 15 ɔnɔnyi tshɛ. Oko le yɛ ngande wele Paradiso? Onde wɛ ekɔ l’elongamelo ɔnɛ tɔ kayoyala?

3. Lende atɛkɛtama dikambo dia Paradiso mbala ka ntondo lo Bible?

³ Bible tɛkɛtaka dikambo dia paradiso kaki lo nshi y’edjedja ndo dikambo dia paradiso kayoyala lo nshi yayaye. Dibuku dia ntondo dia lo Bible mbatɛkɛta mbala ka ntondo dikambo dia Paradiso.  Lo ekadimwelo k’aseka Mupɛ ka Douay, kakakadimɔma oma lo Latino, Etatelo 2:8 mbutaka ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ Nzambi akakitsha paradiso k’ɔngɛnɔngɛnɔ oma k’etatelo: lɛnɛ akandakitsha onto lakandatonge.” (Sho kodjisha alɛta lo odima.) Efundelo wa Hɛbɛru tɛkɛtaka dia ekambɔ ka Ɛdɛna. Tshɛkɛta “Ɛdɛna” nembetshiyaka “ɔngɛnɔngɛnɔ” ndo ekambɔ kɛsɔ kaki mɛtɛ dihole dia dimɛna. Ɔsɔ aki mɛtɛ dihole dia dimɛna efula, diaki la mbo ya ndɛ efula ndo wɔladi lam’asa anto la waa nyama.​—Eta. 1:29-31.

4. Lande na kakokaso mbuta dia ekambɔ ka Ɛdɛna kaki paradiso?

⁴ Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru “ekambɔ” yakakadimɔma ɔnɛ pa·raʹdei·sos lo Grɛkɛ. Dibuku dimɔtshi (Cyclopaedia by M’Clintock and Strong) mbutaka dia etena koka onto latɛkɛta Grɛkɛ tshɛkɛta pa·raʹdei·sos, kɛnɛ kawoyɛ mbala ɔtɔi lo yimba ele dihole dia dimɛna, parkɛ ka woke kakokamɛ oma le ɛngɔ tshɛ kakoka salanɛ kɔlɔ, kele l’esongo watɔ weho w’elowa wotshikitanyi ndo kele la nkushi ya pudipudi la adiyo w’ashashi wakoka waa kawe l’ɛkɔkɔ ndɛka.v—Ɛdika la Etatelo 2:15, 16.

5, 6. Lande na kakashisha Adama l’Eva diɛsɛ dia nsɛna lo Paradiso, ndo kakɔna kakoka anto amɔtshi ndjambola?

⁵ Jehowa akakitsha Adama l’Eva l’ekambɔ ka dimɛna efula, mbuta ate paradiso. Koko lam’ele vɔ wakahindolɛ Jehowa, vɔ wakashisha diɛsɛ dia nsɛna lo Paradiso vɔ l’anawɔ. (Eta. 3:23, 24) Kaanga mbele ndooko onto lakayɔsɛna nto lo Paradiso kɛsɔ, mɛnamaka dia tɔ kakatshikala polo ndo lo Mvula k’elola ka lo nshi ya Nɔa.

⁶ Anto amɔtshi koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde Paradiso kayonga nto la nkɛtɛ?’ Tolembetelo takɔna tɛnya dui sɔ? Naka wɛ ekɔ l’elongamelo ka nsɛna la wakiyɛ wa ngandji lo Paradiso, onde wɛ ekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga l’elongamelo kɛsɔ? Onde wɛ koka nembetshiya lande na keso l’eshikikelo ɔnɛ paradiso kayonga lo nshi yayaye?

7, 8. a) Daka diakɔna diakasha Nzambi Abrahama? b) Kakɔna ondo kakakanyiyaka Abrahama lo dikambo dia daka diakawosha Nzambi?

⁷ Dihole dioleki dimɛna dia ntana ekadimwelo wendana la paradiso ele lo Bible, nɛ dia dibuku sɔ diakaye oma le Jehowa ɔnɛ lakatonge Paradiso ka ntondo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kakatɛ Nzambi ɔngɛnyi ande Abrahama. Nzambi akate dia nde ayofudia tokanula ta Abrahama “oko nsɛkɛ ya lɔkɔngɔ la l’omamu wa ndjale.” Oma laasɔ, Jehowa akayosha Abrahama daka di’ohomba efula nɛ: “Wedja tshɛ wa la nkɛtɛ wayoyakondjɛ ɔtshɔkɔ lo tshimbo ya kanula yayɛ, nɛ dia wɛ ambokitanyiya dui diami.” (Eta. 22:17, 18) L’ɔkɔngɔ diko, Nzambi akayosha ana ndo ekana wa Abrahama daka diakɔ diamɛ nto.​—Adia Etatelo 26:4; 28:14.

⁸ Bible hɛnya ndooko dihole dia Abrahama aki la kanyi y’ɔnɛ anto wayolongola difuto di’ekomelo lo paradiso l’olongo. Diakɔ diele, etena kakalake Nzambi dia “wedja tshɛ wa la nkɛtɛ” wayɔtshɔkwama, Abrahama aki la kanyi y’ɔnɛ ɛtshɔkɔ ɛsɔ wayonga la nkɛtɛ. Onde paka djembetelo shɔ tsho kɛnya Bible dia paradiso kayonga la nkɛtɛ?

9, 10. Alaka akɔna wakayoshama l’ɔkɔngɔ watosha ɛkɔkɔ wa nongamɛ dia paradiso kayoyala lo nshi yayaye?

⁹ Nzambi akasambiya kanula mɔtshi ya Abrahama, Davidɛ, dia ntɛkɛta lo dikambo dia etena kɛmɔtshi ka lo nshi yayaye kele “kanga kɔlɔ hatonga nto.” (Os. 37:1, 2, 10) Koko, “akanga wa memakana wayokita nkɛtɛ, ndo vɔ wayɔngɛnangɛnaka heyama la wɔladi w’efula.” Davidɛ akayota nto ɔnɛ: “Anto w’ɛlɔlɔ wayokita nkɛtɛ, ndo wayodjasɛka lɔkɔ pondjo pondjo.” (Os. 37:11, 29; 2 Sa. 23:2) Oko le yɛ, shɛngiya yakɔna yele l’alaka asɔ le anto walanga nsala lolango la Nzambi? Vɔ wekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika wa nongamɛ dia lushi lɔmɔtshi paka anto w’ɛlɔlɔ mbayokita  nkɛtɛ ndo tɔ kayokoma paradiso nto oko ekambɔ k’Ɛdɛna.

¹⁰ L’edjedja ka wonya, ase Isariyɛlɛ efula wakakambɛka Jehowa wakayootona nde ndo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Diakɔ diele, Nzambi aketawɔ dia ase Babilɔna nɛndja wodja ande, ndanya nkɛtɛ yawɔ ndo ntɔla efula ka l’atei awɔ lo lɔhɔmbɔ. (2 Ɛk. 36:15-21; Jɛr. 4:22-27) Koko amvutshi wa Nzambi wakatatshi dia wodja ande wayokalola lo wodja awɔ wa lootɔ l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 70. Ndo prɔfɛsiya shɔ tshɛ yakakotshama. Koko yɔ yekɔ la kitshimudi nto le so ɛlɔ kɛnɛ. Etena katatasɛdingola mɔtshi l’atei ayɔ, lembetɛ woho watoshayɔ ɛkɔkɔ w’eshika wa nongamɛ dia paradiso kayoyala la nkɛtɛ lo nshi yayaye.

11. Ngande wakakotshama Isaya 11:6-9 mbala ka ntondo, ko dimbola diakɔna ondo diakokaso mimbola?

¹¹ Adia Isaya 11:6-9. Nzambi akatatshi lo tshimbo ya omvutshi Isaya dia ase Isariyɛlɛ wayokalola lo wodja awɔ wa lootɔ, ndo wodja akɔ wayoyala lo wɔladi w’efula. Ndooko kɛnɛ kakakokaka mbaotsha wɔma ɔnɛ waa nyama kana anto wayowasalɛ kɔlɔ. Akɛnda ndo epalanga waki l’ekokelo. Onde kɛsɔ koholaka dia wɔladi w’efula waki l’ekambɔ k’Ɛdɛna? (Isa. 51:3) Isaya akatatshi nto aha dia wodja w’Isariyɛlɛ oto, koko ɔnɛ nkɛtɛ k’otondo “kayolola mɛtɛ la ewo ka Jehowa oko watololaka ashi lo ndjale.” Etena kakɔna kayosalema akambo asɔ? Mbokɛmaka dia dui sɔ mendanaka la nshi yayaye.

12. a) Ɛtshɔkɔ akɔna wakakondja wanɛ wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ la la Babilɔna? b) Kakɔna kɛnya dia Isaya 35:5-10 ayokotshama nto lo nshi yayaye?

¹² Adia Isaya 35:5-10. Tolembete dia Isaya akatatshi nto dia ase Isariyɛlɛ wakahombe nkalola oma la Babilɔna, waa nyama kana anto kokoka mbasalɛ kɔlɔ. Nde akate dia nkɛtɛ yawɔ yayotondja diangɔ dia ndɛ di’amɛna efula nɛ dia ashi waki efula paka oko wakidiɔ l’ekambɔ k’Ɛdɛna. (Eta. 2:10-14; Jɛr. 31:12) Onde prɔfɛsiya kɛsɔ kakakotshama paka l’etena ka ase Isariyɛlɛ keto? Tolembete dia prɔfɛsiya kɛsɔ kakate nto dia akanga wa totshungu, akanga wa dikɔmɔ ndo akanga wa mpoke wayɔkɔnɔ. Koko prɔfɛsiya kɛsɔ kokotshama le ase Isariyɛlɛ wakakalola oma la Babilɔna. Koko, Nzambi akɛnyaka dia nde ayɔkɔnɔla hemɔ tshɛ lo nshi yayaye.

13, 14. Ngande wakakotshama Isaya 65:21-23 etena kakakalola ase Isariyɛlɛ oma la Babilɔna, ko naa awui akina wa lo prɔfɛsiya kɛsɔ waakahombe kotshama? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

¹³ Adia Isaya 65:21-23. Etena kakakalola ase Juda lo wodja awɔ wa lootɔ, vɔ kotana mvudu y’amɛna kana dikambɔ diakakambema ndo dikambɔ dia vinyɔ. Koko lam’ele Nzambi akaatshɔkɔla, awui wakayotshikitana. Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki la wodja ɔsɔ etena kakawakaka mvudu, kakawadjasɛka lɔkɔ ndo kakawangɛnangɛnaka la mbo ya ndɛ y’oma lo dikambɔ diawɔ!

¹⁴ Tolembe dia lo ndjela prɔfɛsiya kɛsɔ, nshi yaso “yayonga oko nshi ya esongo.” Esongo ɛmɔtshi sɛnaka ɛnɔnyi nunu. Dia nsɛna edja ka ngasɔ, anto pombaka monga la yoonge ya dimɛna. Ndo naka vɔ nsɛna lo wɔladi ndo lo dihole dia dimɛna oko wakadite Isaya, kete diɔ diayonga mɛtɛ paradiso ka dimɛna efula! Ndo prɔfɛsiya kɛsɔ kayokotshama!

15. Naa ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wakatama lo dibuku dia Isaya?

¹⁵ Kanyiya woho wɛnya prɔfɛsiya yambotɔsɛdingola dia paradiso kayoyala lo nshi yayaye. Nkɛtɛ k’otondo kayolola l’anto wakatshɔkwama oma le Nzambi. Ndooko layonga la wɔma ɔnɛ nyama kana anto wayowosalɛ kɔlɔ. Akanga wa totshungu, akanga wa mpoke ndo akanga wa tshumbe wayɔkɔnɔ. Anto wayokaka mvudu yawɔ ndo wayɔngɛnangɛnaka la mbo ya ndɛ y’oma lo dikambɔ diawɔ. Vɔ wayɔsɛnaka edja ndeka esongo. Eelo, Bible mbishaka tolembetelo tɛnya dia paradiso kɛsɔ kaya kasuke. Koko anto amɔtshi wasawola la so mbeyaka mbuta dia prɔfɛsiya shɔ hɛnya mɛtɛ dia paradiso kayonga la nkɛtɛ. Kakɔna kayoyowatɛ? Onde wɛ ekɔ l’ɛkɔkɔ  w’eshika walongamɛyɛ dia paradiso kayonga mɛtɛ la nkɛtɛ? Yeso lele onto loleki woke lo tena tshɛ akatosha ɛkɔkɔ w’amɛna.

16, 17. Etena kakɔna kakatɛkɛta Yeso dikambo dia Paradiso?

¹⁶ Kaanga mbaki Yeso komonga l’onongo, nde akaanyema ndo wakohanɛ l’otamba dia nde mvɔ kaamɛ l’atshi wa kɔlɔ w’ase Juda ɔnɛ wedi ɔnɛ wedi. Ɔmɔtshi l’atei awɔ akashihodia dia Yeso aki Nkumekanga ndo akawotɛ ate: “Yeso, kombohɔ lam’ayoyonga lo Diolelo diayɛ.” (Luka 23:39-42) Daka dia Yeso le otshi wa kɔlɔ ɔsɔ diekɔ la shɛngiya lo nshi yayɛ yayaye. Ɛtɛkɛta wa Yeso ɛsɔ tanemaka lo Luka 23:43. Nomb’ewo mɔtshi mbidjaka shilola la ntondo ka tshɛkɛta “ɛlɔ” ndo vɔ kadimolaka ɛtɛkɛta ɛsɔ ɔnɛ: “Lo mɛtɛ kakotɛmi nte, ɛlɔ wɛ ayoyala la mi lo Paradiso.” Anto wekɔ la tokanyi totshikitanyi lo dikambo dia lɛnɛ ahomba shilola mbɔtɔ l’ɔnɔngɔ ɔsɔ. Ko kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandate ate “ɛlɔ”?

¹⁷ L’ɛtɛkɛta efula wa nshi nyɛ, vɔ kambaka la toshilola dia nkimanyiya dia ɔnɔngɔ ɔmɔtshi mbokɛma hwe. Koko lo efundelo wa l’anya w’etatelo wa lo Grɛkɛ, tolembetelo t’ofundelo kokambemaka mbala tshɛ. Sho koka ndjambola ɔnɛ: Onde Yeso akataka ɔnɛ, “lambokotɛ nte, ɛlɔ wɛ ayoyala la mi lo Paradiso”? Kana onde nde akataka ɔnɛ, “lambokotɛ ɛlɔ nte, wɛ ayoyala la mi lo Paradiso”? Akadimodi mbidjaka shilola la ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa “ɛlɔ” lo ndjela woho wafɔnyawɔ wakalange Yeso mbuta, diakɔ diele wɛ koka ntana dui sɔ lo dikadimwelo dia Bible diele ɛlɔ kɛnɛ.

18, 19. Kakɔna katokimanyiya dia nshihodia kɛnɛ kakalange Yeso mbuta?

¹⁸ Koko, tohɔ kɛnɛ kakatɛ Yeso ambeki ande dikambo dia nyɔi kande. Nde akate ate: “Ɔna onto [a]yoyala l’etei ka nkɛtɛ tanyi 3 la etsho 3.” Nde akate nto ɔnɛ: “Ɔna onto ayanga tokimɔma lo anya w’anto, ndo vɔ wayowodiaka, koko nde ayolɔ lushi la 3.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Makɔ 10:34) Ɔpɔstɔlɔ Petero akate dia dui sɔ diakasalema. (Ets. 10:39, 40) Ɔnkɔnɛ, Yeso kotshɔ lo Paradiso lushi lakandavu nde la otshi wa kɔlɔ ɔsɔ. Bible mbutaka dia Yeso aki “lo Diombo” l’edja ka nshi shato, polo ndo lam’akayowolola Nzambi.​—Ets. 2:31, 32. *

¹⁹ Ɔnkɔnɛ, Yeso akakambe l’etelo k’ɔnɛ “lo mɛtɛ kakotɛmi ɛlɔ nte” dia mbɔtshiya daka diande otsha le otshi wa kɔlɔ. Kɛsɔ mbɔtɔnɛka la woho wakatɛkɛtamaka lo nshi ya Mɔsɛ. Mɔsɛ akate mbala kɛmɔtshi ate: “Awui wamomokodjangɛ ɛlɔ anɛ pombaka monga l’otema ayɛ.”​—Eoh. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Kakɔna kasukɛ eokelo kaso kendana la kɛnɛ kakalange Yeso mbuta?

²⁰ Okadimodi ɔmɔtshi wa Bible wa lo Moyen-Orient akate ɔnɛ: “Lo divɛsa nɛ tshɛkɛta yalekawɔ ntɔtɔmiya ele ‘ɛlɔ’ ndo diɔ pombaka mbadema ɔnɛ, ‘lo mɛtɛ kakotɛmi ɛlɔ nte, wɛ ayoyala la mi lo Paradiso.’ Daka diakashama lushi lɔsɔ ndo diɔ diakahombe ndjokotshama l’ɔkɔngɔ.” Okadimodi akɔ akate nto ɔnɛ ngasɔ mbatɛkɛta anto wa lo dihole sɔ ndo nde mɛnyaka ɔnɛ “daka diakashama lushi lɔmɔtshi ndo diakahombe mɛtɛ namema.” Ekadimwelo kɛmɔtshi ka syriaque ka lo ntambe ka tanu kadimolaka divɛsa nɛ ɔnɛ: “Aamɛ, lambokotɛ ɛlɔ nte wɛ ayoyala la mi lo Ekambɔ k’Ɛdɛna.” Sho tshɛ pombaka keketshama oma lo daka sɔ.

21. Naa elongamelo kaki otshi wa kɔlɔ komonga la tɔ, ndo lande na?

²¹ Etena kakatɛkɛtaka Yeso l’otshi wa kɔlɔ lo dikambo dia Paradiso, nde kɔtɛkɛtaka dikambo dia paradiso ka l’olongo. Ngande weyaso  dui sɔ? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele, otshi wa kɔlɔ ɔsɔ kombeyaka dia Yeso akadje l’apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo sheke ya tolɛ la nde l’olongo. (Luka 22:29) Ndo nto, otshi wa kɔlɔ ɔsɔ kobatizama. (Jni. 3:3-6, 12) Diakɔ diele, etena kakasha Yeso otshi wa kɔlɔ daka nɛ, nde akatɛkɛtaka dia paradiso ka la nkɛtɛ. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akayɔtɛkɛta dikambo dia ɛnɛlɔ ka pami kɛmɔtshi “[k]akatɔlama lo paradiso.” (2 Kɔr. 12:1-4) Kaanga mbele Pɔɔlɔ ndo apɔstɔlɔ akina wakasɔnama dia ntshɔ l’olongo dia tolɛ kaamɛ la Yeso, Pɔɔlɔ akatɛkɛtaka lo dikambo dia paradiso ka lo nshi yayaye. * Onde paradiso kɛsɔ kayonga la nkɛtɛ? Onde wɛ kokaka monga lɔkɔ?

22, 23. Kakɔna kakokayɛ nongamɛ?

²² Tohɔ dia Davidɛ akatɛkɛtaka dikambo dia etena kɛmɔtshi lam’akandate ɔnɛ “anto w’ɛlɔlɔ wayokita nkɛtɛ.” (Os. 37:29; 2 Pe. 3:13) Davidɛ akatɛkɛtaka dia etena kayonga anto wa lo nkɛtɛ k’otondo l’okitanyiya lo atɔndɔ wa Nzambi wosembwe. Prɔfɛsiya ka lo Isaya 65:22 mbutaka ɔnɛ: “Nshi ya anto ami yayonga oko nshi ya esongo.” Kɛsɔ mɛnyaka dia anto wayokambɛ Nzambi lo andja w’oyoyo wayɔsɛna ɛnɔnyi nunu. Onde wɛ koka nongamɛ dui sɔ? Eelo, nɛ dia lo ndjela Ɛnyɛlɔ 21:1-4, Nzambi ayɔtshɔkɔla anto ndo ɔtshɔkɔ ɔmɔtshi l’atei awɔ ele “nyɔi hatoyala nto.”

²³ Kɛnɛ ketsha Bible lo dikambo dia Paradiso mbokɛmaka hwe. Adama la Eva wakashisha diɛsɛ dia nsɛna pondjo pondjo lo Paradiso, koko nkɛtɛ kayonga paradiso nto. Oko wakalake Nzambi, nde ayɔtshɔkɔla anto wa la nkɛtɛ. Davidɛ akate ɔnɛ akanga wa memakana ndo anto w’ɛlɔlɔ wayokita nkɛtɛ ndo wayɔsɛnaka pondjo pondjo. Ndo prɔfɛsiya ya lo dibuku dia Isaya tokimanyiyaka dia nongamɛ etena kayotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo paradiso ka dimɛna efula la nkɛtɛ. Etena kakɔna kayokotshama dui sɔ? Etena kayokotshama daka diakalake Yeso otshi wa kɔlɔ. Wɛ koka monga lo Paradiso kɛsɔ. L’etena kɛsɔ, kɛnɛ kakate anangɛso l’akadiyɛso lo losanganya la woke la Corée ɔnɛ “tayɛnana lo Paradiso” kayokotshama!