Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Ɔngɛnɔngɛnɔ le anto wakambɛ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ”

Ɔngɛnɔngɛnɔ le anto wakambɛ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ”

“Ɔngɛnɔngɛnɔ le anto wele Jehowa kele Nzambi kawɔ!”​—OS. 144:15.

ESAMBO: 44, 125

1. Lande na kele Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

ƐMƐNYI WA JEHOWA wekɔ anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Etena tshɛ kewɔ kaamɛ, oyadi lo losanganya la l’etshumanelo kana la woke ndo kakɔkɔlawɔ demba kaamɛ, vɔ sawolaka ndo mbɔlaka lam’asawɔ. Lande na kewɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula? Ekɔ ntondotondo nɛ dia vɔ mbeyaka Jehowa, “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ.” Vɔ mbokambɛka ndo salaka la wolo dia mbookoya. (1 Tim. 1:11; Os. 16:11) Jehowa ekɔ Kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ, diakɔ diele nde nangaka dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo nde toshaka ɛkɔkɔ efula wa sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.​—Eoh. 12:7; Ond. 3:12, 13.

2, 3. a) Monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kɛdikɛdi na? b) Lande na kele koka monga tshondo y’okakatanu dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

2 Ko wɛ? Onde wɛ ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kɛdikɛdi ndjaoka dimɛna, ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ layɛ kana ngɛnangɛna efula. Bible mɛnyaka dia wanɛ watshɔkɔma oma le Jehowa mbakoka monga mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ko lande na kakoka monga tshondo y’okakatanu dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’andja wa nshi nyɛ?

3 Koka monga tshondo y’okakatanu dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kahomanaso l’ekakatanu, ɛnyɛlɔ etena kavɔ onto ɔmɔtshi lokaso ngandji kana katshanyemande oma l’etshumanelo, naka diwala diaso diambovɔ kana tamboshisha olimu. Koka nto monga tshondo y’okakatanu dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka wɔladi bu la ngelo l’ɔtɛ w’ata waha pe, etena katɔsɔka osekaso la l’olimu kana la kalasa kana etena katɔhɛnyahɛnyawɔ kana katodjawɔ lo lokanu l’ɔtɛ wakambɛso Jehowa. Yoonge yaso koka ndana, sho koka monga la hemɔ kahakɔnɔ kana diɛnɛ l’ɔkɔmwɛlɔ. Koko tohɔ dia Yeso Kristo, “ɔtɔi akɔ wa Kumanda koleki wolo ndo k’ɔngɛnɔngɛnɔ,” kana Omboledi, akalangaka nkeketsha anto ndo mbasha ɔngɛnɔngɛnɔ. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Lo Dako dia lo Dikona, Yeso akashile waonga amɔtshi wakoka tokimanyiya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi etena keso l’ekakatanu efula l’ɔtɛ wasɛnaso l’andja wa Satana.

HATOKOKE MONGA L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ NAKA AHA L’EKIMANYIELO KA JEHOWA

4, 5. Akokaso nsala dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

4 Dui dia ntondo diakatɛkɛta Yeso diekɔ ohomba efula. Nde akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ weya ehomba awɔ wa lo nyuma, nɛ dia Diolelo dia l’olongo diekɔ diawɔ.” (Mat. 5:3) Naka sho mbeya ehomba aso wa lo nyuma, kete tayoshihodia ɔnɛ tekɔ l’ohomba wa mbeya Nzambi ndo ɔnɛ tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ndo ɛlɔmbwɛlɔ kande. Ngande wɛnyaso dui sɔ? Lo mbeka Bible, nkitanyiya Nzambi ndo mbetɛ ɔtɛmwɛlɔ ande dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso. Nsala awui asɔ ayotokimanyiya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Mbetawɔ kaso k’ɔnɛ alaka waki Nzambi wayanga kotshama kem’edja kayoleka nkeketala. Ndo “elongamelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ” katanaso lo Bible tokeketshaka.​—Tito 2:13.

5 Naka sho nangaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi awui akɔna wele laso lo lɔsɛnɔ, sho pombaka ntetemala nkeketsha lɔngɛnyi lasaso la Jehowa. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Nyɔngɛnangɛnake nshi tshɛ lo Nkumadiɔndjɔ. Lambonyotɛ nto nte: Nyɔngɛnangɛnake!” (Flpɛ. 4:4) Dia monga ɔngɛnyi wa ma ma wa Jehowa, sho pombaka monga la lomba l’oma le Nzambi. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le onto latana lomba ndo onto lakondja shɛnɔdi. Lɔ lekɔ osongo wa lɔsɛnɔ le wanɛ walikondja, ndo wanɛ walikukutɛ wayelamɛ akanga w’ɔngɛnɔngɛnɔ.”​—Tok. 3:13, 18.

6. Ahombaso nsala nto dia ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

6 Koko dia sho ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, ekɔ ohomba efula sho ntetemala nkamba la kɛnɛ kekaso oma lo Bible. Yeso akɛnya ohomba wa dui sɔ etena kakandate ate: “Naka nyu mbeyaka akambo asɔ, ɔngɛnɔngɛnɔ le nyu naka nyayowasala.” (Jni. 13:17; adia Jakɔba 1:25.) Dui sɔ diekɔ ohomba naka sho nangaka nkotsha ehomba aso wa lo nyuma ndo ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ko ngande wakokaso monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena keso l’awui efula wakoka toshishɛ ɔngɛnɔngɛnɔ? Nyɛsɔ tende kɛnɛ kakate Yeso nto lo Dako dia lo Dikona.

WAONGA WATOSHA ƆNGƐNƆNGƐNƆ

7. Ngande wakoka anto walela monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

7 “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ walela, nɛ dia vɔ wayosambema.” (Mat. 5:4) Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wakoka wanɛ walela monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?’ Yeso kɔtɛkɛta lo dikambo di’onto tshɛ lalela. Anto efula wa kɔlɔ ndelaka kana mongaka la lonyangu l’ɔtɛ wewɔ l’ekakatanu lo “nshi y’ekomelo” ya “wolo mbikikɛ” nyɛ. (2 Tim. 3:1) Vɔ ndjakiyanyaka paka dikambo diawɔ vɔamɛ, koko aha dikambo dia Jehowa, diakɔ diele vɔ hawɔsɔngɛ lɔngɛnyi la nde ndo hawokoke monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Yeso akatɛkɛtaka dikambo di’anto weya ehomba awɔ wa lo nyuma. Vɔ ndelaka l’ɔtɛ wɛnawɔ di’anto efula wekɔ lo ntona Nzambi kana hawɔsɛnɛ lo yoho yalangande. Vɔ mbeyaka nto dia wekɔ atshi wa pɛkato ndo wekɔ lo mɛna awui wa kɔlɔ wasalema l’andja ɔnɛ. Jehowa mɛnaka wanɛ walela l’otema ɔtɔi, mbasambaka lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande ndo mbashaka ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ.​—Adia Ɛzɛkiyɛlɛ 5:11; 9:4.

8. Ngande wakoka dionga dia lotutsha kokimanyiya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

8 “Ɔngɛnɔngɛnɔ le akanga wa lotutsha, nɛ dia vɔ wayokita nkɛtɛ.” (Mat. 5:5) Ngande wakoka dionga dia lotutsha kokimanyiya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Anto efula bu la loshilambo ndo wekɔ ngala ndo awui asɔ koka mbela ekakatanu efula. Koko etena kekawɔ akambo wa mɛtɛ, vɔ salaka etshikitanu ndo ndɔtaka “lonto l’oyoyo.” L’etena kɛsɔ, vɔ mongaka la “kɛtshi k’efula, ɔlɔlɔ w’otema, okitshakitsha, memakana ndo solo dia lotutsha.” (Kɔl. 3:9-12) Etombelo wonga ele, vɔ mongaka la wɔladi, la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ndo nto, Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndakaka ɔnɛ vɔ “wayokita nkɛtɛ.”​—Os. 37:8-10, 29.

9. a) Yeso akandalange mbuta etena kakandate ɔnɛ akanga wa lotutsha “wayokita nkɛtɛ”? b) Lande na kakoka “wanɛ wele la ndjala ndo la mposa k’akambo w’ɛlɔlɔ” monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

9 Kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandate ɔnɛ akanga wa lotutsha “wayokita nkɛtɛ”? Akitami wayokita nkɛtɛ etena kayowolɛ laadiko dia tɔ oko nkumi ya dikanga ndo ɛlɔmbɛdi. (Ɛny. 20:6) Miliyɔ kina y’anto wele bu l’elongamelo ka ntshɔ l’olongo wayokita nkɛtɛ etena kayowowaetawɔ dia sɛnaka pondjo pondjo lɔkɔ. Vɔ wayonga kokele ndo wayonga la wɔladi ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ndo lo dikambo di’anto asɔ mbakate Yeso ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ wele la ndjala ndo la mposa k’akambo w’ɛlɔlɔ.” (Mat. 5:6) Nsaki kawɔ k’akambo w’ɛlɔlɔ kayokotshama etena kayonya Jehowa akambo wa kɔlɔ tshɛ. (2 Pe. 3:13) L’andja w’oyoyo, anto w’ɛlɔlɔ wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo hawotolela nto pondjo l’ɔtɛ w’akambo wa kɔlɔ wasala anto wa kɔlɔ.​—Os. 37:17.

10. Mbokana kɛtshi kɛdikɛdi na?

10 “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ wokana kɛtshi, nɛ dia vɔ wayowaoka kɛtshi.” (Mat. 5:7) Mbokana kɛtshi kɛdikɛdi monga ɔlɔlɔ, mbokana ngandji ndo ntɛtɛ solo, mbuta ate mboka anto wasowa kandji. Kɛtshi nembetshiyaka akambo efula, koko aha monga tsho la nsaki. Bible mbetshaka ɔnɛ, mbokana kɛtshi nembetshiyaka nto nsala dui dimɔtshi dia nkimanyiya anto akina.

11. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo wɛɛla w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ?

11 Adia Luka 10:30-37. Wɛɛla wa Yeso w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ mɛnyaka hwe kɛnɛ kalembetshiya mbokana kɛtshi. Ose Samariya aki la kɛtshi ndo la kandji otsha le pami kakasowaka, ndo dui sɔ diakotshutshuya dia nkimanyiya pami kakɔ. L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbisha wɛɛla ɔsɔ, nde akate ate: “Tshɔka, tosale ngasɔ.” Diakɔ diele, onto l’onto koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi salaka woho akɔ waamɛ? Onde dimi salaka kɛnɛ kakasale ose Samariya ɔsɔ? Etena kasowa anto akina, onde dimi salaka dui dimɔtshi dia mbakimanyiya? Ɛnyɛlɔ, onde dimi koka nkimanyiya esombe wa l’etshumanelo kaso, wadi waki edo kana ana wele ambutshi awɔ hawokambɛ Jehowa? Onde dimi kambaka la “ɛtɛkɛta w’esambelo le wanɛ wambɔkɔmɔ” dia mbakeketsha?’​—1 Tɛs. 5:14; Jak. 1:27.

Takola nna dia ntondo dia nkimanyiya anto akina, ko wɛ ayɛna ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga l’onto tshɛ (Enda odingɔ 12)

12. Lande na kongaso l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho mbokana kɛtshi?

12 Lande na kongaso l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kokanaso kɛtshi? Etena kokaso anto akina kɛtshi, sho mbakahɛka ndo Yeso akate dia lokaho toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔkɔkɔ okina ele, sho mbeyaka ɔnɛ tekɔ lo ngɛnyangɛnya Jehowa. (Ets. 20:35; adia Hɛbɛru 13:16.) Nkumekanga Davidɛ akate lo dikambo di’onto lokana kɛtshi ate: “Jehowa ayowolama ndo ayowotshika la lɔsɛnɔ. Wayota dia nde ekɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ la nkɛtɛ.” (Os. 41:1, 2) Naka sho mboka anto akina kɛtshi ndo kandji, kete Jehowa ayotoka kɛtshi sho lawɔ ndo sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ pondjo pondjo.​—Jak. 2:13.

LANDE NA KELE “WANƐ WELE L’ETEMA WA PUDIPUDI” L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ?

13, 14. Lande na kele ekɔ ohomba monga “l’etema wa pudipudi”?

13 Yeso akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ wele l’etema wa pudipudi, nɛ dia vɔ wayɛna Nzambi.” (Mat. 5:8) Dia monga l’otema wa pudipudi, tokanyi ndo nsaki yaso pombaka monga pudipudi. Dui sɔ diekɔ ohomba efula naka sho nangaka dia Jehowa mbetawɔ ɔtɛmwɛlɔ aso.​—Adia 2 Kɔrɛtɔ 4:2; 1 Tim. 1:5.

14 Anto wele l’etema wa pudipudi koka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa, ɔnɛ lakate ate: “Diɛsɛ le wanɛ wakasole ekutu awɔ.” (Ɛny. 22:14) ‘Nsola ekutu awɔ’ kɛdikɛdi na? Le Akristo w’akitami, dui sɔ nembetshiyaka dia Jehowa mbaɔsaka oko anto wele pudipudi. Nde ayowasha lɔsɛnɔ lahavu l’olongo ndo vɔ wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo. Le olui a woke wele l’elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ, dui sɔ nembetshiyaka ɔnɛ Jehowa mbetawɔka dia vɔ monga angɛnyi ande, nɛ dia nde mbaɔsaka oko anto w’ɛlɔlɔ. Bible mbutaka ɔnɛ “vɔ wakasole ekutu awɔ ndo wakawaɛdia la dikila dia Ɔna Ɔkɔkɔ.”​—Ɛny. 7:9, 13, 14.

15, 16. Ngande wakoka wanɛ wele l’etema wa pudipudi ‘mɛna Nzambi’?

15 Jehowa akate ate: “Ndooko onto lakoka mɛnami ko nde ntshikala la lɔsɛnɔ.” (Eto. 33:20) Ko ngande wakoka wanɛ wele l’etema wa pudipudi ‘mɛna Nzambi’? Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “mɛna” koka nembetshiya nkanyiya, nshihodia kana mbeya. Ɔnkɔnɛ, ‘mɛna Nzambi’ kɛdikɛdi nshihodia woho w’onto wende ndo nanga waonga ande. (Ɛf. 1:18) Yeso akokoya waonga wa Nzambi lo yoho ya kokele, diakɔ diakandakoke mbuta ɔnɛ: “Onto tshɛ lambɔmɛna ambɛna ndo Papa.”​—Jni. 14:7-9.

16 Ndo nto, sho ‘mɛnaka Nzambi’ etena kɛnaso woho watokimanyiyande lo lɔsɛnɔ laso. (Jɔbɔ 42:5) Sho koka nto ‘mɛna’ kana mbika washo l’awui wa diambo walaka Jehowa dia salɛ anto watetemala monga pudipudi ndo wawokambɛ la kɔlamelo. Ndo akitami wayɛna Jehowa lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ etena kolɔwɔ ndo katshɔwɔ l’olongo.​—1 Jni. 3:2.

SHO KOKA MONGA L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ OYADI TEKƆ L’EKAKATANU

17. Lande na kele wanɛ wadja wɔladi wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

17 Yeso akate nto ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ wadja wɔladi.” (Mat. 5:9) Naka sho ntakola nna dia ntondo dia mbidja wɔladi lam’asaso l’anto akina, sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ombeki Jakɔba akafunde ate: “Ntɔngɔ y’elowa wa losembwe monɛmaka lo wɔladi le wanɛ wadja wɔladi.” (Jak. 3:18) Ɔnkɔnɛ, naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia mbokana l’onto ɔmɔtshi l’etshumanelo kana lo nkumbo kanyu, kete lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia wɛ monga onto ladja wɔladi. Oma laasɔ, Jehowa ayokosha nyuma kande k’ekila, tɔ kayokokimanyiya dia nkɛnɛmɔla waonga w’Okristo ndo wɛ ayoleka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Yeso akɛnya ohomba wa ntakola nna dia ntondo dia mbidja wɔladi etena kakandate ate: “Naka wɛ ekɔ lo ndjaye la woshasha ayɛ lo elambwelo ko wɛ ambohɔ dia ɔnanyɔ ekɔ la yɛ la dikambo dimɔtshi, tshika woshasha ayɛ la ntondo ka elambwelo kele kalola. Tokotodja ntondo wɔladi lam’asayɛ la ɔnanyɔ, oma laasɔ koye, koyokimɔ woshasha ayɛ.”​—Mat. 5:23, 24.

18, 19. Lande na kakoka Akristo ngɛnangɛna oyadi wekɔ lo mbahɛnyahɛnya?

18 “Ɔngɛnɔngɛnɔ le nyu etena kayowonyɔtɛnga, kayowonyɔhɛnyahɛnya ndo kayowonyomamatanyiyɛ weho tshɛ w’akambo wa kɔlɔ lo dikambo diami.” Yeso akandalange mbuta? Nde akakotsha ate: “Nyɔngɛnɛngɛnɛ, nyonge l’ɔlɔ w’efula, nɛ dia difuto dianyu diekɔ woke l’olongo, dikambo ngasɔ mbakawahɛnyahɛnya amvutshi waki la ntondo kanyu.” (Mat. 5:11, 12) Etena kakawakɔmɔla apɔstɔlɔ ndo kakawaashimbe dia nsambisha, “vɔ wakatombe oma lo tominadi ta laadiko t’ase Juda, watangɛnangɛna.” Lo mɛtɛ, vɔ kɔngɛnangɛna l’ɔtɛ wakawakɔmɔla. Koko vɔ wakangɛnangɛna “nɛ dia vɔ wakɔsama oko anto wasungana mbishama nsɔnyi l’ɔtɛ wa lokombo” la Yeso.​—Ets. 5:41.

19 Ɛlɔ kɛnɛ, ekambi wa Jehowa vɔ lawɔ wekɔ lo mbikikɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kahɛnyahɛnyawɔ l’ɔtɛ wa lokombo la Yeso. (Adia Jakɔba 1:2-4.) L’ɛnyɛlɔ k’apɔstɔlɔ, sho hatɔngɛnangɛna vɔ tosoya kana tɔhɛnyahɛnya. Koko naka sho ntshikala la kɔlamelo le Jehowa, kete nde ayotosha dihonga diele laso ohomba dia mbikikɛ. Tende kɛnɛ kakakomɛ Henryk Dornik nde l’ɔnango. Lo Ngɔndɔ k’enanɛi 1944, vɔ wakatɔlama lo mpango kɛmɔtshi ka lokanu. Wanɛ wakaahɛnyahɛnyaka wakate ɔnɛ: “Ekɔ wolo efula mbaetawoya dia nsala dui dimɔtshi. Woho wadiakemawɔ l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ mbashaka ɔngɛnɔngɛnɔ.” Henryk akate ate: “Kaanga mbakimi kokombolaka dia ndjakema l’ɔtɛ wa mbetawɔ kami, woho wakamatshikala la kɔlamelo le Jehowa la dihonga tshɛ kaanga l’atei w’asui, akambisha ɔngɛnɔngɛnɔ.” Nde akakotsha ate: “Alɔmbɛlɔ wa l’etete wakaleke sukanyami la Jehowa ndo nde aki mɛtɛ Okimanyedi w’oshika.”

20. Lande na keso l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kambɛ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ”?

20 Etena katɔngɛnangɛna Jehowa, “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,” sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi tekɔ lo pɛnyahɛnyama, oyadi ase nkumbo wekɔ lo tɔlɔsha, oyadi tekɔ la hemɔ kana tambotshunda osombe. (1 Tim. 1:11) Sho koka nto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia Nzambi kaso, “[k]ahakoke mbuta kashi,” akatolake awui efula wa diambo. (Tito 1:2) Etena kayokotsha Jehowa alaka ande, hatotohɔ nto ekakatanu wele laso nshi nyɛ. Lo mɛtɛ, hatokoke kaanga nkanyiya woho wayonga lɔsɛnɔ dimɛna efula lo paradiso ndo woho wayotonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ! Eelo, “[t]ayɔngɛnangɛnaka heyama la wɔladi w’efula.”​—Os. 37:11.