L’ANDJA w’otondo, dikumanyi mbɔsaka ɛkɛndɛ wele la wɔ l’atei w’ekambi wa Nzambi la nɛmɔ. Vɔ wekɔ mɛtɛ tshondo y’ɔtshɔkɔ le so sho tshɛ! Koko atete edja, otshikitanu ɔmɔtshi waki oma la salema. Wakalɔmbɛ dikumanyi di’epalanga dia mbisha dikumanyi di’ɛlɔngɔlɔngɔ ɛkɛndɛ awɔ ɛmɔtshi wa weke. Lo woho akɔna?

Otshikitanu w’oyoyo ɔsɔ mbutaka dia emendji w’etshimbedi ndo embetsha wa lo kalasa ya l’okongamelo wambokotsha ɛnɔnyi 70 ntshika ɛkɛndɛ awɔ wa laande ɛsɔ. Ndo nto, dikumanyi diele l’ɛnɔnyi 80 pombaka mbisha dikumanyi diahatakotsha ɛnɔnyi ɛsɔ ɛkɛndɛ ekina wotshikitanyi, ɛnyɛlɔ monga ɔnɔmbɔdi wa Kɔmite ka filialɛ kana ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi dia l’etshumanelo. Kakɔna kakasale dikumanyi di’epalanga sɔ lo kɛnɛ kendana la otshikitanu ɔsɔ? Vɔ wakɛnya kɔlamelo yawɔ le Jehowa ndo okongamelo ande!

Ken, lakakambe oko ɔnɔmbɔdi wa Kɔmite ka filialɛ ɛnɔnyi oko 49 mbutaka ate: “Laketawɔ yɛdikɔ shɔ tshɛ lo tshɛ. Lo mɛtɛ, ko pindju kakameye dui sɔ, lakalɔmbɛ Jehowa, lakawɛnya  dia ekɔ ohomba di’ɔnangɛso lahatakotsha ɛnɔnyi 80 monga ɔnɔmbɔdi.” Kɛnɛ kakasale Ken kɛsɔ mbakasale dikumanyi efula diele la kɔlamelo dia l’andja w’otondo. Lo mɛtɛ, kaanga mbakawangɛnangɛnaka kambɛ anangɛwɔ, oma l’etatelo amɔtshi waki la lonyangu.

Esperandio laki ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi l’etshumanelo kawɔ akate ate: “Lakanyange yema.” Koko nde mbutaka ɔnɛ: “Laki l’ohomba w’etena k’efula dia nkokɛ yoonge yami yakatalanaka.” Oko wakokaso nongamɛ, Esperandio ekɔ lo ntetemala kambɛ Jehowa la kɔlamelo ndo ekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ lo etshumanelo kawɔ.

Ko ayotota lo dikambo dia emendji weteta wambokamba edja wambosala otshikitanu lo nkamba weho ekina w’elimu? Allan, lakakambe oko omendji weteta ɛnɔnyi 38, mbutaka ate: “Etena kakameye dui sɔ, lakanyange.” Koko, nde akeyaka wahɔ wonga lo ndowanya ɛlɔngɔlɔngɔ lo olimu ndo nde ekɔ lo ntetemala nkamba olimu la kɔlamelo.

Russell, laki omendji weteta ndo ombetsha wa lo kalasa ya l’okongamelo l’edja k’ɛnɔnyi 40, mbutaka dia l’etatelo nde la wadɛnde waki la lonyangu. “Takangɛnangɛnaka olimu aso efula ndo takokaka dia tekɔ la wolo lo demba ndo lo yimba wa ntetemala.” Russell la wadɛnde kambaka la olowanyelo ndo diewo diawɔ l’etshumanelo kawɔ lo wahɔ w’apandjudi wakamba kaamɛ la wɔ.

Oyadi kɛnɛ kakakomɛ anangɛso woshidiso la diko katakokomɛka, ɔkɔndɔ wa lo 2 Samuɛlɛ koka kokimanyiya dia nshihodia woho wakawayaoke.

Tokanyiya yema etena kakatɔmbɔkɔ Abisalɔma ɔna nkumekanga Davidɛ. Davidɛ akalawɔ oma la Jɛrusalɛma otsha la Mahanayima, lo ɛstɛ ka ɔkɛdi wa Jɔrdana. Lɛkɔ, Davidɛ l’anto ande waki l’ohomba wa diangɔ dimɔtshi. Onde wɛ mbohɔka kɛnɛ kakasalema?

Apami asato wa l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ wakawasha mbeto, mbo ya ndɛ ndo diangɔ dikina di’ohomba. Barazilai aki l’atei w’apami asɔ. (2 Sa. 17:27-29) Etena kakakomɛ ɔtɔmbɔkwɛlɔ w’Abisalɔma, Davidɛ akakoke nkalola la Jɛrusalɛma ndo Barazilai akotshindɛ polo la Jɔrdana. Davidɛ akɔlɔmbɛ dia nde ntshɔ la Jɛrusalɛma. Nkumekanga akawotɛ dia nde ayotowoshaka mbo ya ndɛ, kaanga mbele Barazilai “aki kanga ɔngɔnyi w’efula” ndo takinde l’ohomba wa mbo ya ndɛ yakandoolake. (2 Sa. 19:31-33) Koko ondo Davidɛ akangɛnangɛna waonga wa Barazilai ndo tokanyi takandakoke mbisha. Otonga mɛtɛ diɛsɛ dia dimɛna efula dia todjasɛ ndo tokamba lo sɛkɛ dia nkumekanga!

Oko wakinde l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo wakandeyaka elelo ande, Barazilai akate dia nde aki l’ɛnɔnyi 80. Oma laasɔ nde akakotsha ate: “Onde lakakoke ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ?”  Kakɔna kakandalange mbuta? Barazilai aki la lomba edja tshɛ kakinde la lɔsɛnɔ. Ndo nde otosha alako w’amɛna, oko wakayosha “epalanga w’anto” nkumekanga Rɛhɔbɔama. (1 Ku. 12:6, 7; Os. 92:12-14; Tok. 16:31) Ɔnkɔnɛ, kɛnɛ kakate Barazilai lo dikambo dia ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ kakendanaka ondo la elelo wendana la yoonge waki la nde l’ɔtɛ wakinde osombe. Nde akasuya dia lotshundu l’osombe lakonge la nshɛngiya lo lolemi ndo atoyi ande. (Ond. 12:4, 5) Diakɔ diele, Barazilai akatɛ Davidɛ dia ntshɔ la ɔlɔngɔlɔngɔ Kimihamɛ otsha la Jɛrusalɛma, laki ondo ɔnaki Barazilai.​—2 Sa. 19:35-40.

Otshikitanu wendana la ɛnɔnyi wele l’onto wakatatɛkɛtshi la diko mɛnyaka yimba yakɔ yaamɛ yaki la Barazilai. Mbokɛmaka dia lo nshi yaso nyɛ, kɛnɛ kalekaso mbidja yimba ele aha tsho awui wele l’onto ndo akoka ande, oko wakidiɔ le Barazilai. Aki mɛtɛ ohomba nsɛdingola kɛnɛ kakaleke dimɛna le dikumanyi diele la kɔlamelo diakamba lo nkɛtɛ k’otondo.

Epalanga w’Akristo ɛsɔ weya elelo awɔ koka mɛna esadi eto dia okongamelo wa Jehowa wayohama efula lo nshi yayaye naka ɛkɛndɛ waki la wɔ edja efula mbishama le anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ. Lo waaso efula, anangɛso w’epalanga asɔ mbakalowanyaka ɛlɔngɔlɔngɔ, ondo oko wakalowanya Barazilai ɔnande ndo ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ Timɔte. (1 Kɔr. 4:17; Flpɛ. 2:20-22) Anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ asɔ wekɔ lo mɛnya dia vɔ wekɔ “apami wele oko weshasha,” wele l’akoka wa nkimanyiya dia “mbika demba dia Kristo.”​—Ɛf. 4:8-12; ɛdika la Walelo 11:16, 17, 29.

Anto efula wa lo etshumanelo ka l’andja w’otondo k’ekambi wa Nzambi wakatshike ɛkɛndɛ awɔ ɛmɔtshi, wekɔ l’akoka wa nkamba la waaso efula w’eyoyo l’olimu wa Jehowa.

Marco laki omendji weteta l’edja k’ɛnɔnyi 19 mbutaka ate: “Akambo wambokomɛ nshi nyɛ mbishakami diaaso dia nsawola la waomi wele bu ambetawudi wa akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso.”

Geraldo lakakambe olimu wa weteto ɛnɔnyi 28 mbutaka ate: “Eyango aso w’eyoyo mendanaka la nkimanyiya apandjudi wambɔla lo nyuma ndo mbeka l’anto efula Bible.” Nde mbutaka dia nde la wadɛnde wekɔ lo mbeka l’anto 15 Bible ndo ɔnɛ apandjudi efula wambɔla lo nyuma wɔtɔ nshi nyɛ lo nsanganya.

Allan, lakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Taya nshi nyɛ la diaaso dia ndeka ndjasha l’olimu w’esambishelo. Sho ngɛnangɛnaka esambishelo ka lo sɛkɛ, lo ɛtshi ka nkɛtɛ k’amundji w’okanda ndo nsambisha asukanyi aso, ahende l’atei awɔ wekɔ lo ndja lo nsanganya.”

Naka wɛ ekɔ ɔnangɛso lele l’akoka ndo la kɔlamelo ndo wɛ ambolongola ɔkɛndɛ w’oyoyo l’atei w’ekambi wa Nzambi, kete ekɔ yoho kina ya laande yakokayɛ nkimanyiya. Wɛ koka nsukɛ olimu wa Jehowa lo nkahana la anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ wa l’etshumanelo diewo diayɛ. Russell, lakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Jehowa ekɔ lo ndowanya ndo nkamba la ɛlɔngɔlɔngɔ wokana ngandji ndo wele la diewo. Nkumbo k’onto l’ɔnango kekɔ lo nkondja wahɔ oma lo wetshelo ndo wembwelo w’ɛkɔkɔ!”​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Kimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ dia mpamia akoka awɔ.”

Naka wɛ ambotatɛ nkamba woho okina w’olimu, kete ɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. Wɛ amboshilaka munanda etema w’anto waheyama mbadia oma l’olimu ayɛ wa l’otema ɔtɔi ndo wɛ koka ntetemala nsala dui sɔ. Wɛ akokama ngandji ndo ayotetemala mɛtɛ mbokama ngandji.

Kɛnɛ koleki ohomba ele, wɛ ambosalaka dia Jehowa kodja l’otema pondjo pondjo. Nde “[h]ohɛ olimu anyu ndo ngandji kakanyɛnya dikambo dia lokombo lande, lo woho wakambɛnyu ekilami ndo watetemalanyu mbakambɛ.”  (Hɛb. 6:10) Divɛsa diakasambiyama sɔ toshikikɛka dia daka diande ndeka elimu wa wolo wakatakambe la fwa. Wɛ mbɔsamaka la nɛmɔ efula le Jehowa ndo nde hokohɛ l’ɔtɛ wa welo wakayadje ndo watetemalayɛ mbidja dia mbɔngɛnyangɛnya!

Ko kayotota naka wɛ hasadi etshikitanu ɛmɔtshi wendana la olimu oko wakatasɛdingodi la diko? Ondo dui sɔ koka mendana la yɛ. Lo woho akɔna?

Naka wɛ sawolaka la anangɛso w’epalanga wele la kɔlamelo wakasale etshikitanu wendana la ɛkɛndɛ, kete wɛ koka nkondja wahɔ oma lo woho wambowotshunda lo nyuma ndo diewo diakawakondja l’edja k’ɛnɔnyi. Yanga alako oma le wɔ. Yanga tokanyi oma le wɔ. Ndo nsɛdingola woho wakambawɔ la diewo diawɔ la kɔlamelo tshɛ lo ɛkɛndɛ awɔ w’eyoyo.

Oyadi wɛ ekɔ opalanga wokamba yoho kina y’olimu kana ɔnangɛso kana kadiyɛso lahomba nkondja wahɔ, eya dia Jehowa mbɔsaka kɔlamelo ya wanɛ wambookambɛ edja efula ndo watetemala nsala dui sɔ la nɛmɔ.