Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

“Shushi ya nkɛtɛ k’otondo” tosalaka akambo la losembwe nshi tshɛ

“Shushi ya nkɛtɛ k’otondo” tosalaka akambo la losembwe nshi tshɛ

“Dive, akambo ande wekɔ kokele, nɛ dia mboka yande tshɛ yekɔ losembwe.”—EOH. 32:4.

ESAMBO: 112, 89

1. Ngande wakɛnya Abrahama dia nde akayaɛkɛka lo losembwe la Jehowa? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

“ONDE Shushi ya nkɛtɛ k’otondo hatosala akambo la losembwe?” (Eta. 18:25) Abrahama pami ka kɔlamelo komimbola Jehowa dimbola sɔ l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde aki la taamu. Koko dimbola diande akɛnya dia nde aki l’eshikikelo dia Jehowa ayolombosha osomba wa Sɔdɔma la Ngɔmɔra la losembwe la kokele. Nde aki l’eshikikelo dia Jehowa takandahombe pondjo “ndjaka anto w’ɛlɔlɔ kaamɛ l’anto wa kɔlɔ.” Abrahama ‘kɔfɔnya’ dui dia ngasɔ. L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akate lo dikambo diande ndaamɛ ate: “Dive, akambo ande wekɔ kokele, nɛ dia mboka yande tshɛ yekɔ losembwe. Nzambi ka kɔlamelo kele keema la wɛngɛngɛ; nde ekɔ ɔlɔlɔ ndo osembɔki.”—Eoh. 31:19; 32:4.

2. Lande na kele Jehowa hakoke nsala akambo lo yoho yaha la losembwe?

2 Lande na kaki Abrahama l’eshikikelo dia Jehowa ayosalaka nshi tshɛ kɛnɛ kosembwe? Nɛ dia Jehowa mbele ɛnyɛlɔ koleki dimɛna ka losembwe ndo sambo k’ɔlɔlɔ. Lo mɛtɛ, tshɛkɛta “losembwe” ndo “sambo k’ɔlɔlɔ” mbala efula kambemaka kaamɛ lo Afundelo wa lo Hɛbɛru nɛ dia tɔ tekɔ la kitshimudi yaamɛ. Ɔnkɔnɛ, lam’ele atɔndɔ waki Jehowa wokongaka nshi tshɛ la losembwe, nde ayosambolaka akambo nshi tshɛ dimɛna. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde nangaka sambo k’ɔlɔlɔ ndo losembwe.”—Os. 33:5.

3. Sha ɛnyɛlɔ k’awui waha la losembwe wele ɛlɔ kɛnɛ l’andja ɔnɛ.

3 Ekɔ dui diakeketsha dia mbeya dia Jehowa mongaka nshi tshɛ la losembwe. Koko, andja wa nshi nyɛ ndola tɔɔ l’akambo wele keema la losembwe. Ɛnyɛlɔ, anto wekɔ lo mindama ndo mbidjama lo nkanu l’ɔtɛ w’akambo wakiwɔ kosala. Oko etombelo w’oma lo ɛngizamɛ wa ADN, akayɛnamaka dia anto amɔtshi bu l’onongo, koko paka l’ɔkɔngɔ wa mbetsha ɛnɔnyi efula lo lokanu. Awui waha la losembwe wa ngasɔ mbishaka lonyangu ndo nkɛlɛ. Koko ekɔ yoho mɔtshi y’awui waha la losembwe yakoka monga wolo efula mbikikɛ. Naa yoho yakɔ?

AWUI WAHA LA LOSEMBWE L’ATEI W’ETSHUMANELO

4. Ngande wakoka mbetawɔ k’Okristo pembama?

4 Akristo nongamɛka dia mpomana l’awui waha la losembwe l’andja w’etshumanelo k’Akristo. Koko mbetawɔ kaso koka pembama naka sho mɛna kana mpomana la dui dimɔtshi diɛnama oko bu la losembwe l’atei w’etshumanelo. Naka dui dia ngasɔ diambokokomɛ, ayoyosala? Onde wɛ ayetawɔ dia dui sɔ kotakanya?

5. Lande na kahatahombe kashimɔ naka tambɛna kana wambotosalɛ dui dimɔtshi aha la losembwe lo etshumanelo?

5 Sho tshɛ keema kokele ndo sho salaka munga, ɔnkɔnɛ onto ɔmɔtshi koka tosalɛ akambo aha la losembwe kana sho koka salɛ onto okina la lo etshumanelo akambo aha la losembwe. (1 Jni. 1:8) Kaanga mbele dui sɔ salemaka paka lo pai, Akristo wa kɔlamelo hawokashimɔ kana ntakana etena kasalema dui dimɔtshi aha la losembwe. Jehowa akatosha alako w’eshika lo Bible dia tokimanyiya dia sho nama kɔlamelo naka ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi ambotosalɛ akambo aha la losembwe.—Os. 55:12-14.

6, 7. Awui akɔna waha la losembwe wakawasalɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi lo etshumanelo, ndo waonga akɔna wakookimanyiya?

6 Tɔsɛdingole kɛnɛ kakahomana la ɔnangɛso Willi Diehl. Ntatɛ lo 1931, ɔnangɛso Diehl akakambaka la kɔlamelo tshɛ lo Bɛtɛlɛ ka la Bern, lo wodja wa Suisse. Lo 1946, nde akɔtɔ lo Kalasa k’enanɛi ka Ngiliyadɛ la New York, lo États-Unis. L’ɔkɔngɔ wa nde nongola dipɔlɔmɛ, wakayotomaka dia tokamba oko omendji w’otshimbedi la Suisse. Lo ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ lande, ɔnangɛso Diehl akate dia lo Ngɔndɔ ka tanu 1949, nde akewoya Bɛtɛlɛ ka la Suisse dia nde olanga ntshuka. Anangɛso waki l’ɛkɛndɛ wakawotɛ dia wayowɔkɔsɔla ɛkɛndɛ ande tshɛ. Nde akahombe monga tsho ombatshi mboka. Ɔnangɛso Diehl akate ate: “Dimi komonga la lotshungɔ la mbisha asawo. Anto efula wakayotshika tosha mɔyɔ ndo wakatosalɛka akambo oko anto wambotshanyema.”

7 Kakɔna kakasale ɔnangɛso Diehl? Nde akate ate: “Koko takeyaka dia ntshukana bu dui diatona Afundelo, ɔnkɔnɛ takayange eshamelo lo dɔmbɛlɔ ndo takayaɛkɛ le Jehowa.” Kaanga mbele anangɛso amɔtshi koshihodiaka kanyi ya Jehowa lo dikambo dia diwala, l’edjedja ka wonya, eokelo kawɔ kakayɔlɔngɔswama, ndo wakayokaloya ɔnangɛso Diehl ɛkɛndɛ ande. Jehowa akoofute l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande. * (Enda nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.) Toyambole ɔnɛ: ‘Naka wambosalɛ akambo aha la losembwe ngasɔ, onde dimi layonga la solo dia lotutsha ndo layokonga dia Jehowa nɔngɔsɔla dikambo diakɔ? Kana onde layoyaɛkɛ le mi dimɛ ndo nyanga dia ndɔsha akambo waha la losembwe?’—Tok. 11:2; adia Mika 7:7.

8. Lande na kakokaso mfɔnya ɔfɔnyafɔnya dia wambotosalɛ kana wambosalɛ anto akina akambo aha la losembwe?

8 Naka wɛ fɔnyaka dia akambo amɔtshi wekɔ lo salema lo etshumanelo aha la losembwe, ohɔ dia wɛ mbeyaka monga lo dindja. Lande na? Sho bu kokele ndo mbeyaka monga ko hatoshihodia dikambo diakɔ dimɛna. Mbeyaka monga nto ko hateye kiambokambo tshɛ yendana la dui sɔ. Koko oyadi eokelo kaso kekɔ ka dimɛna kana ka kɔlɔ, sho pombaka nɔmba Jehowa lo dikambo diakɔ, ndjaɛkɛ le nde ndo ntshikala la kɔlamelo. Dui sɔ diayotokimanyiya diaha sho “momalɛ Jehowa.”—Adia Tokedi 19:3.

9. Bɛnyɛlɔ diakɔna diayotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela?

9 Nyɛsɔ tokondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ sato diakawasalɛ ekambi wa Jehowa awui aha la losembwe lo nshi yakafundamaka Bible. Lo sawo nɛ, tayanga nsɛdingola ɛnyɛlɔ ka Yɔsɛfu, kanula ya Abrahama ndo kɛnɛ kakoosalɛ anango. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola yoho yakasalɛ Jehowa nkumekanga Ahaba akambo ndo kɛnɛ kakakomɛ ɔpɔstɔlɔ Petero la Atiyɔka wa la Suriya. Etena katatasɛdingola bɛnyɛlɔ sɔ, enda toho takokayɛ mbika washo le Jehowa ndo nama diɔtɔnganelo diasayɛ la nde, djekoleko etena kafɔnyayɛ dia wambokosalɛ akambo aha la losembwe.

WAKASALƐ YƆSƐFU AKAMBO AHA LA LOSEMBWE

10, 11. a) Akambo akɔna waha la losembwe wakawasalɛ Yɔsɛfu? b) Diaaso diakɔna diaki la Yɔsɛfu etena kakinde lo lokanu?

10 Yɔsɛfu aki okambi wa Jehowa wa kɔlamelo wakawasalɛ akambo aha la losembwe oma le ase wodja okina. Koko kɛnɛ kakaleke mbonyangiya ele akambo waha la losembwe wakosalɛ anango hita. Etena kaki Yɔsɛfu l’ɛnɔnyi 17, anango wakawonde ndo wakosondja oko mfumbe. Oma laasɔ nde akatɔlama l’Edjibito. (Eta. 37:23-28; 42:21) L’ɔkɔngɔ diko, lo wodja okina ɔsɔ, Yɔsɛfu akafundama ofundamafundama dia nde akalange mbeyana la womoto ɔmɔtshi la wolo ndo wakawodje lo lokanu aha la nde nsamba. (Eta. 39:17-20) Woho wakasowe Yɔsɛfu oko mfumbe ndo oko ose lokanu akaviya l’edja k’ɛnɔnyi oko 13. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo kɛnɛ kakakomɛ Yɔsɛfu kayotokimanyiya naka anangɛso wambotosalɛ akambo aha la losembwe?

11 Etena kaki Yɔsɛfu lo lokanu, kapita kakadjɛka nkumekanga wanu lo dikɔhɔ akadjama nde lawɔ lo lokanu. L’otsho ɔmɔtshi, kapita kɛsɔ akɛnyi dɔ diele Jehowa akakimanyiya Yɔsɛfu dia mbisha kitshimudi yadiɔ. Yɔsɛfu akalembetshiya dia kapita kɛsɔ ayotomba oma lo lokanu ndo ayokambɛ Farawɔ nto. Oma laasɔ Yɔsɛfu akakondja diaaso dia nembetshiya pami kakɔ dikambo diaki la nde. Sho koka nkondja wetshelo efula, aha tsho oma lo kɛnɛ kakate Yɔsɛfu koko ndo oma lo kɛnɛ kakinde kombuta.—Eta. 40:5-13.

12, 13. a) Ngande weyaso dia Yɔsɛfu kombetawɔ tsho akambo waha la losembwe? b) Kakɔna kaki Yɔsɛfu kombutɛ ɔnɛ lakadjaka wanu lo dikɔhɔ?

12 Adia Etatelo 40:14, 15. Tolembete dia Yɔsɛfu akate ate “wakaminde la wolo.” Tshɛkɛta yakamba la Bible lanɛ koka nembetshiya nto ɔnɛ “wakambive.” Mbokɛmaka hwe dia wakosalɛ akambo aha la losembwe. Yɔsɛfu akate nto hwe dia nde kosala dikambo diakawofunde. Diakɔ diakandalɔmbɛ ɔnɛ lakadjaka wanu lo dikɔhɔ dia mbɔtɛkɛtɛ le Farawɔ. Oyango akɔna waki la nde? Nde akate ate: “Dia nde tondjami oma lo dihole nɛ.”

13 Onde Yɔsɛfu aketawɔ tsho kɛnɛ kakokomɛ aha la mpemba nsala dui dimɔtshi? Ndooko! Yɔsɛfu akeyaka dia wakosalɛ akambo efula aha la losembwe. Diakɔ diakandalembetshiya ɔnɛ lakadjaka wanu lo dikɔhɔ dikambo diande, alongamɛ dia pami kakɔ ayowokimanyiya. Koko tolembete dia Afundelo hawote dia Yɔsɛfu akatɛ onto ɔmɔtshi, kaanga Farawɔ dia anango wakawonde la wolo. Lo mɛtɛ, etena kakaye anango l’Edjibito ndo kakawadje wɔladi la Yɔsɛfu, Farawɔ akaalongola ndo akawaelɛ dia vɔ mbidjasɛ l’Edjibito ndo ngɛnangɛna la “diangɔ dioleki tshɛ amɛna.”—Eta. 45:16-20.

Tosanya lɛnɛ tosanya lɛnɛ ndekaka mfukutanya dikambo (Enda odingɔ 14)

14. Kakɔna kayotokokɛ diaha ntɛkɛta kɔlɔ naka wambotosalɛ akambo aha la losembwe lo etshumanelo?

14 Naka tekɔ lo mfɔnya dia wambotosalɛ akambo aha la losembwe lo etshumanelo, sho pombaka monga la yewo y’efula diaha tasanyaka dikambo diakɔ. Lo mɛtɛ, sho pombaka nɔmba dikumanyi ekimanyielo ndo mbatɛ naka ɔnangɛso ɔmɔtshi ambosala pɛkato ka woke. (Lɛw. 5:1) Koko, lo akambo efula wahendana la pɛkato ka woke, kokaka mbidja ki lam’asaso la ɔnangɛso aha la mbutɛ ndooko onto, oyadi kaanga dikumanyi. (Adia Mateo 5:23, 24; 18:15.) Tonge la kɔlamelo ndo tokambe la atɔndɔ wa lo Bible lo akambo asɔ. Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka ndjeya dia sho koshihodia dikambo diakɔ dimɛna ndo ɔnɛ ndooko dikambo diakawatosalɛ aha la losembwe. Etena kɛsɔ, tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakiso kofukutanya akambo lo ntɛkɛta kɔlɔ dikambo dia ɔnangɛso! Tohɔ dia oyadi tekɔ la shadiya kana bu, aha ntondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ efula mbayokandola dikambo. Kɔlamelo yaso le Jehowa ndo le anangɛso ayotokokɛ diaha sho nsala munga kɛsɔ. Omembi w’esambo akatɛkɛta dikambo dia “ɔnɛ lakɛndakɛnda lo yoho yaha la onongo.” Onto ɔsɔ ekɔ “ɔnɛ lahamamatanyiyana la lolemi lande, ɔnɛ lahasalɛ osekande dui dia kɔlɔ.”—Os. 15:2, 3; Jak. 3:5.

OHƆKA DIƆTƆNGANELO DIAYƐ DIOLEKI OHOMBA

15. Ngande waki diɔtɔnganelo dia lam’asa Yɔsɛfu la Jehowa tshondo y’ɔtshɔkɔ?

15 Sho koka nkondja wetshelo okina w’ohomba oma le Yɔsɛfu. L’edja k’ɛnɔnyi 13 wakandadiɛnɛ l’akambo waha la losembwe, Yɔsɛfu akɛnya dia nde akɛnaka akambo oko wawaɛna Jehowa. (Eta. 45:5-8) Ndooko lushi lakandamame Jehowa onongo wa dikambo diande. Lo mɛtɛ, Yɔsɛfu kombohɛ woho wakandadiɛnɛ l’akambo waha la losembwe, koko nde konama kumbɛkumbɛ. Kɛnɛ koleki ohomba ele, nde kombetawɔ dia munga ndo etsha wa kɔlɔ w’anto akina mbanganya la Jehowa. Kɔlamelo ya Yɔsɛfu akawosha diaaso dia nde mɛna woho wakalɔngɔsɔla Jehowa akambo waha la losembwe ko mbɔtshɔkɔla nde la nkumbo kande.

16. Lande na kahombaso ndeka ndjasukanya la Jehowa naka wambotosalɛ akambo aha la losembwe lo etshumanelo?

16 Woho akɔ waamɛ mbele, sho pombaka nkokɛ ndo mbɔsa diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa la nɛmɔ. Hatohombe pondjo mbetawɔ dia munga y’anangɛso tokakitola la Nzambi kokaso ngandji ndo katɛmɔlaso. (Rɔmɔ 8:38, 39) Koko, naka wambotosalɛ akambo aha la losembwe lo etshumanelo, nyɛsɔ tokoya Yɔsɛfu ndo toleke ndjasukanya la Jehowa. Tosale la wolo dia mɛna akambo woho wawaɛnande. L’ɔkɔngɔ wa sho nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkandola okakatanu lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible, sho pombaka ntshika dikambo diakɔ l’anya wa Jehowa. Sho koka monga l’eshikikelo dia nde ayɔlɔngɔsɔla dikambo diakɔ lo etena ndo lo yoho yalangande.

YAƐKƐ LE “SHUSHI YA NKƐTƐ K’OTONDO”

17. Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ lo ndjaɛkɛ le “Shushi ya nkɛtɛ k’otondo”?

17 Edja tshɛ kakatasɛnɛ l’andja wa kɔlɔ ɔnɛ, sho koka nongamɛ dia wayotosalɛka akambo aha la losembwe. Lo pai, wɛ koka mɛna kana vɔ kokaka kosalɛ kana salɛ onto ɔmɔtshi leyayɛ akambo wɛnama oko aha la losembwe lo etshumanelo. Totakanake. (Os. 119:165) Tshikala la kɔlamelo le Nzambi, lɔmbande ekimanyielo ndo yaɛkɛ le nde. Ohɔ dia l’ɔtɛ weso bu kokele, mbeyaka monga ko wɛ hashihodia dikambo diakɔ dimɛna, ndo ondo wɛ heye kiambokambo tshɛ yendana la diɔ. Okoya ɛnyɛlɔ ka Yɔsɛfu ndo ewɔ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakoka ndeka mfukutanya dikambo. L’ekomelo, lo dihole dia ndjaɛkɛ leyɛ wɛmɛ, yashikikɛ dia ntshikala la kɔlamelo ndo kongɛɛ la solo dia lotutsha tshɛ dia Jehowa nɔngɔsɔla dikambo diakɔ. Ko wɛ ayetawɔma ndo ayɔtshɔkwama oma le Jehowa oko Yɔsɛfu. Wɛ koka monga l’eshikikelo dia Jehowa, “Shushi ya nkɛtɛ k’otondo,” ayosalaka nshi tshɛ kɛnɛ kosembwe, “nɛ dia mboka yande tshɛ yekɔ losembwe.”—Eta. 18:25; Eoh. 32:4.

18. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

18 Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola bɛnyɛlɔ dikina pende di’akambo waha la losembwe l’atei w’ekambi waki Jehowa wa lo nshi yakafundamaka Bible. Bɛnyɛlɔ sɔ diayotokimanyiya dia mɛna woho wele okitshakitsha ndo edimanyielo ayotokimanyiya dia monga kanyi tshɔi la Jehowa lo dikambo dia losembwe.

^ od. 7 Enda ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ la ɔnangɛso Willi Diehl wele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Jehowa kele Nzambi kami, le nde kayomoyaɛkɛka,” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 1, 1991, lo Falase.