Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Wɛ kokaka ntetemala mbeya elelo ayɛ la ntondo k’ehemba

Wɛ kokaka ntetemala mbeya elelo ayɛ la ntondo k’ehemba

“Nkɛndakɛnda la okitshakitsha kaamɛ la Nzambi kayɛ!”—MIKA 6:8.

ESAMBO: 48, 95

1-3. Kakɔna kaki kosala omvutshi ɔmɔtshi w’oma la Juda, ndo etombelo akɔna waki la dui sɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

JƐRƆBƆAMA nkumekanga k’Isariyɛlɛ akasale elambwelo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi l’osomba wa Bɛtɛlɛ. Jehowa akatome omvutshi ɔmɔtshi oma la Juda dia ndjewoya Jɛrɔbɔama losango la kilombo. Omvutshi waki l’okitshakitsha ɔsɔ akakitanyiya Jehowa ndo akatowewoya losango lakɔ. Nkumekanga akomalɛ omvutshi ɔsɔ, koko Jehowa akokokɛ.—1 Ku. 13:1-10.

2 Jehowa akadjangɛ omvutshi ɔsɔ diaha ndɛ kana nnɔ l’Isariyɛlɛ ndo nkalola otsha lakande lo mboka kekina. Etena kakandatakalolaka, omvutshi ɔsɔ akahomana la pami kɛmɔtshi k’osombe, pami kakɔ akokese lo mbotɛ ɔnɛ nde akalongodi losango lɔmɔtshi oma le Jehowa. Pami k’osombe kɛsɔ akalɔmbɛ omvutshi akɔ dia ntshɔ kaamɛ la nde lakande dia tɔlɛ ndo tɔnɔ. Omvutshi ɔsɔ akayosekola didjango dia Jehowa ndo akatshu kaamɛ la pami k’osombe kɛsɔ. Jehowa kɔngɛnangɛna dui sɔ. Etena kakinde lo mboka atakalola otsha lakande, ntambwɛ kakande omvutshi ɔsɔ ndo kakodiake.—1 Ku. 13:11-24.

3 Sho hateye lande na kakahokamɛ omvutshi ɔsɔ kɛnɛ kakawotɛ pami k’osombe kɛsɔ lo dihole dia mpokamɛ kɛnɛ kakawotɛ Jehowa. Koko sho mbeyaka dia nde kotetemala “nkɛndakɛnda la okitshakitsha” kaamɛ la Jehowa. (Adia Mika 6:8.) Lo ndjela Bible, nkɛndakɛnda kaamɛ la Nzambi nembetshiyaka ndjaɛkɛ le Jehowa, ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande ndo mbokitanyiya. Onto leya elelo ande mbeyaka dia nde pombaka nɔmbaka tena tshɛ. Otondonga omvutshi ɔsɔ akeye elelo ande, tshike nde otombola Jehowa dia kana nde ambotshikitanya kɛnɛ kakandawodjangɛ. Lo tena dimɔtshi, sho la wɔ mongaka l’ohomba wa mbɔsa tɛdikɔ ta wolo ndo mbeyaka monga ko hateye shikaa kɛnɛ kalanga Jehowa dia sho nsala. Koko naka sho mbeyaka elelo aso, kete tayɔlɔmba Jehowa dia nde tɔlɔmbɔla l’oyango wa sho mbewɔ nsala munga ya weke.

4. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

4 Lo sawo dietshi, takeke kɛnɛ kalembetshiya mbeya elelo aso ndo lande na kele dui sɔ ohomba le so ɛlɔ kɛnɛ. Ko ngande wakokaso nyomoleka mbeya elelo aso? Ndo akambo akɔna wakoka mbidja okitshakitsha aso l’ohemba, mbuta ate mɛnya dia tekɔ lo mbeya elelo aso kana bu? Tayanga nsɛdingola awui asato.—Tok. 11:2.

ETENA KATSHIKITANA AWUI WELE LA SO

5, 6. Ngande wakɛnya Barazilai dia nde akeyaka elelo ande?

5 Kɛnɛ kasalaso etena katshikitana awui kana ɛkɛndɛ wele la so koka mɛnya dia kana tekɔ lo mbeya mɛtɛ elelo aso. Sho koka nkondja wetshelo oma lo ɛnyɛlɔ ka Barazilai ɔngɛnyi wa nkumekanga Davidɛ waki la kɔlamelo. Etena kaki Barazilai l’ɛnɔnyi 80, Davidɛ akawelɛ dia todjasɛ lo sɛkɛ dia nkumekanga. Kaanga mbele ɔsɔ aki dui dia nɛmɔ efula, Barazilai akate ɔnɛ ayoleka dimɛna vɔ mbisha pami kakawelɛka Kimihamɛ ɔkɛndɛ ɔsɔ, ɔnɛ laki ondo ɔnande.—2 Sa. 19:31-37.

6 Lande na kaki Barazilai kombetawɔ ɔkɛndɛ ɔsɔ? Onde aki dia mbewɔ ɔkɛndɛ kana monga la lɔsɛnɔ la wɔdu? Ndooko, aki nɛ dia Barazilai akeyaka elelo ande. Nde akeye dia akambo waki la nde wakatshikitana ndo nde aketawɔ elelo ande. (Adia Ngalatiya 6:4, 5.) L’ɛnyɛlɔ ka Barazilai, sho pombaka mbeya elelo aso. Lo dihole dia ndjasha tshɛ lo kɛnɛ kalangaso kana ndjaɛdika l’anto akina, sho ndjashaka tshɛ dia mbisha Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so. Dui sɔ ndeka monga la ɔkɛndɛ wa laande kana mbeyama efula oma le anto ohomba. (Ngal. 5:26) Naka sho mbeyaka elelo aso, kete tayokamba kaamɛ l’anangɛso dia ntombola Jehowa ndo nkimanyiya anto akina.—1 Kɔr. 10:31.

7, 8. Ngande wele mbeya elelo aso tokimanyiyaka diaha ndjaɛkɛ le so shoamɛ?

7 Mbeyaka monga tshondo y’okakatanu dia mbeya elelo aso naka wambotosha ɛkɛndɛ efula kana lowandji. Sho koka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya. Etena kakoke Nɛhɛmiya dia ase Jerusalɛma waki l’ekakatanu efula, nde akasɛngasɛnga Jehowa dia mbakimanyiya. (Nɛh. 1:4, 11) Jehowa akakadimola dɔmbɛlɔ diaki Nɛhɛmiya. Nkumekanga Aratashasha akadje Nɛhɛmiya nguvɛrnɛrɛ ka lo dihole sɔ. Kaanga mbaki Nɛhɛmiya la wolo w’efula ndo kanga ɔngɔnyi, nde kondjaɛkɛ pondjo le nde ndamɛ. Nde akayangaka ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa ndo akadiaka Ɛlɛmbɛ ande mbala la mbala. (Nɛh. 8:1, 8, 9) Nɛhɛmiya aki la lowandji ladiko di’anto efula. Koko nde kokamba pondjo la lowandji lande lo wahɔ ande hita, kana dia salɛ anto akina akambo la esehe.—Nɛh. 5:14-19.

8 L’ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya naka wambotosha ɛkɛndɛ efula kana ɔkɛndɛ aso wambotshikitana, toyashikikɛ dia tekɔ lo ntetemala mbeya elelo aso. Hatohombe ndjaɛkɛ paka lo akoka aso hita kana lo diewo diaso. Ngande wakoka onto ntatɛ ndjaɛkɛ le nde ndamɛ? Ɛnyɛlɔ, naka ekumanyi osala awui wa l’etshumanelo aha la talɔmbi ntondo. Naka ɔnangɛso kana kadiyɛso ambɔsa yɛdikɔ mɔtshi ko l’ɔkɔngɔ nde ndjɔlɔmba Jehowa dia tshɔkɔla yɛdikɔ yakɔ. Koko, onto leya elelo ande hayaɛkɛ le nde ndamɛ oyadi etena kasalande dui dimɔtshi diamondosala mbala efula. Mbala tshɛ nde mbohɔka ɔnɛ akoka ande hawokoke mbɛdima la wa Jehowa. (Adia Tokedi 3:5, 6.) L’andja wa nshi nyɛ, anto efula wekɔ la lokaki ndo salaka la wolo dia monga la ntondo k’anto akina. Koko ekambi wa Jehowa bu ngasɔ. Hatohombe mbɔsa ɔnɛ monga l’ɛkɛndɛ tokonyaka dia sho ndeka anto akina wa lo nkumbo kana wa l’etshumanelo. Koko, sho mbɔhɔka ɔkɛndɛ aso l’okongamelo waki Nzambi ndo kambaka kaamɛ l’anangɛso ndo akadiyɛso.—1 Tim. 3:15.

ETENA KATƆNYƆLA ANTO AKINA KANA KATOTOMBOLAWƆ

9, 10. Ngande wakoka mbeya elelo aso tokimanyiya etena katɔnyɔlawɔ?

9 Sho mbeyaka momala etena katɔnyɔla onto ɔmɔtshi aha l’ɔkɔkɔ w’oshika. Dui sɔ diakakomɛ Hana. Kaanga mbakoolangaka omɛnde efula, Hana komongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Penina ka waladɛnde, akawɔlaka tena tshɛ. Hana akalangaka mbota ana koko nde komonga l’akoka. Lushi lɔmɔtshi etena kaki Hana la lonyangu l’efula, nde akatshu lo tabɛrnaklɛ dia tɔlɔmba. Eli ɔlɔmbɛdi a laadiko akawɛnyi alela ndo akate dia nde akadjwe wanu! Hana akakoke momala efula. Koko, nde akakadimola Eli la dilɛmiɛlɔ tshɛ. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Hana akasale dɔmbɛlɔ diakɛnya mbetawɔ ndo ngandji kande le Jehowa.—1 Sa. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

10 Mbeya elelo aso koka tokimanyiya dia “nɛndja akambo wa kɔlɔ oma lo akambo w’ɛlɔlɔ.” (Rɔmɔ 12:21) Dikongɛ dia Satana diambolola l’akambo wa kɔlɔ. Diakɔ diele hatohombe mamba etena katosalɛwɔ akambo wa kɔlɔ. Kaanga mbele dui sɔ koka tomadia, sho pombaka ndɔshana la nsaki kɛsɔ. (Os. 37:1) Sho koka ndeka monga la paa etena kongaso l’okakatanu l’anangɛso ndo l’akadiyɛso wa l’etshumanelo. Naka dui sɔ diambosalema, kete sho pombaka mbokoya Yeso. Bible mbutaka ɔnɛ: “Etena kakawɔtɛngaka, nde kombatɛngaka” koko “nde akayakimɔ le Ɔnɛ lalombosha la losembwe.” (1 Pet. 2:23) Yeso aki l’okitshakitsha ndo nde akeyaka dia Jehowa ayokomiya awui wele bu la losembwe. (Rɔmɔ 12:19) Sho la wɔ pombaka monga l’okitshakitsha ndo ‘aha nkaloya kɔlɔ lo kɔlɔ.’—1 Pet. 3:8, 9.

11, 12. a) Ngande wakokaso ntetemala mbeya elelo aso etena katotombolawɔ kana katɔtɛtɛmɔlawɔ? b) Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ lo mbeya elelo aso oma lo woho walɔtaso ndo wasalaso akambo?

11 Dikoka diaso dia mbeya elelo aso koka mbɔtɔ l’ohemba etena katotombola anto kana katɔtɛtɛmɔlawɔ. Wakatombola ndo wakatɛtɛmɔla Ɛsta efula. Nde aki ɔmɔtshi l’atei wa wamato wakaleke elangala la Pɛrɛsiya. L’edja k’ɔnɔnyi w’otondo wakawɔlɔngɔsɔla dia monga olangala lo yoho ya laande nde la esekaseka ekina efula, nɛ dia vɔ tshɛ wakasɛmanɛka dia nkumekanga nsɔna ɔmɔtshi. Oma laasɔ nkumekanga akasɔnɛ Ɛsta dia nde monga wadɛnde. Koko dui sɔ kombokonya dia ntshikitana. Ɛsta kondeka ndjaɔsa la nɛmɔ. Nde akatetemala mbeya elelo ande, aki ɔlɔlɔ ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula.—Ɛsta 2:9, 12, 15, 17.

Onde yoho yalɔtaso mɛnyaka dia sho nɛmiyaka Jehowa ndo anto akina, ko kana yɔ mɛnyaka dia hateye elelo aso? (Enda odingɔ 12)

12 Naka sho mbeyaka elelo aso, kete tayɔlɔta ndo tayosala akambo lo yoho yɛnya dia sho nɛmiyaka anto akina ndo ndjalɛmiyaka. Lo dihole dia ndjafuna kana nyanga dia mambiya anto akina, sho pombaka nsala la wolo dia monga la “ki ndo [l]a yimba ya memakana.” (Adia 1 Petero 3:3, 4; Jɛr. 9:23, 24) Yoho yayaɔsaso yayɛnama oma lo ɛtɛkɛta ndo oma lo etsha aso. Ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka nkonya anto akina dia mfɔnya ɔnɛ tekɔ onto la laande l’ɔtɛ wa kɛnɛ kasalaso, kɛnɛ keyaso kana anto weyaso. Kana sho mbeyaka nsala di’anto mɛna oko tambosala dui dimɔtshi di’ohomba efula shoamɛ, oyadi kaanga anto akina wakatokimanyiya. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Yeso. Nde akakoke mambiya anto l’ɔtɛ wa lomba laki la nde. Koko, mbala efula Yeso akashilaka awui w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Nde konanga di’anto mbotombola. Tena tshɛ nde akalangaka dia Jehowa tombwama.—Jni. 8:28.

ETENA KƆSASO TƐDIKƆ

13, 14. Ngande wakoka mbeya elelo aso tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?

13 Sho pombaka mbeya elelo aso etena kɔsaso tɛdikɔ, kana kɔsa anto akina tɛdikɔ tayonga la shɛngiya le so. Etena kaki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ la Kayisariya, nde akalange ntshɔ la Jɛrusalɛma dia toshidiya olimu wakawosha Jehowa. Koko omvutshi Angabo akatɛ Pɔɔlɔ ɔnɛ, naka nde ntshɔ wayotowonda. Nde akakoke kaanga todiakema. Anangɛso wakasɛngasɛnga Pɔɔlɔ diaha nde ntshɔ. Koko Pɔɔlɔ akɔsɛ yɛdikɔ ya ntshɔ la Jɛrusalɛma. Onde nde akɔsɛ yɛdikɔ shɔ l’ɔtɛ wakandayaɛkɛ le nde ndamɛ? Ndooko, Pɔɔlɔ akeyaka elelo ande ndo akayaɛkɛ tshɛ lo tshɛ le Jehowa. Anangɛso vɔ la wɔ wakeyaka elelo awɔ. Diakɔ diakawasukɛ yɛdikɔ ya Pɔɔlɔ ndo wakotshike dia nde ntshɔ.—Ets. 21:10-14.

14 Mbeya elelo aso ayotokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna, kaanga l’etena kahatakoke mbeya shikaa woho wayosalema akambo. Ɛnyɛlɔ, sho koka nkanyiya dia ntatɛ nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Ko, kakɔna kayotosala naka tambotata hemɔ? Kakɔna kayotosala naka ambutshi aso wambotata hemɔ ndo waya l’ohomba w’ekimanyielo? Kakɔna kayotosala naka tambotshunda esombe? Hatokoke mbisha ekadimwelo lo ambola asɔ tshɛ, oyadi kaanga sho nsala dɔmbɛlɔ kana nkana yimba lo kɛnɛ kendana la wɔ. (Ond. 8:16, 17) Koko naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa, kete tayeya ndo tayetawɔ elelo aso. Tayɔsɛdingola akambo akɔ, nyanga alako ndo kɛnɛ koleki ohomba ele nɔmba dia nkondja ɛlɔmbwɛlɔ. Oma laasɔ, sho pombaka ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma ka Jehowa. (Adia Ondaki 11:4-6.) Jehowa koka ntshɔkɔla tɛdikɔ taso kana nde koka tokimanyiya dia titshikitanya.—Tok. 16:3, 9.

WOHO WAKOKASO NYOMOLEKA MBEYA ELELO ASO

15. Ngande wele nkana yimba lo dikambo dia Jehowa ayotokimanyiya dia monga l’okitshakitsha?

15 Ngande wakokaso nyomoleka mbeya elelo aso? Tayanga nsɛdingola toho tɔnɛi. Yoho ya ntondo ele, sho pombaka nkana yimba lo dikambo dia Jehowa, nkana yimba efula lo dikambo dia woho wa Nzambi wende. Naka sho ndjaɛdika la Jehowa, kete tayoshihodia woho weso totshitshɛ ndo weyaso yema tshitshɛ y’akambo. (Isa. 8:13) Tatohɛke dia tekɔ lo kambɛ Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, aha onto kana ondjelo. Nkana yimba lo dui sɔ ayotokimanyiya dia ndjakitshakitsha “l’ɛse ka lonya la wolo laki Nzambi.”—1 Pet. 5:6.

16. Ngande wele nkana yimba lo ngandji ka Jehowa tokimanyiyaka dia mbeya elelo aso?

16 Yoho ya hende yakokaso nyomoleka mbeya elelo aso ele nkana yimba lo ngandji k’efula katoka Jehowa. Pɔɔlɔ akɛdika etshumanelo la demba di’onto. Jehowa akasale dia tenyi tshɛ dia demba di’onto monga la nɛmɔ. (1 Kɔr. 12:23, 24) Woho akɔ waamɛ mbele onto tshɛ la l’atei aso ekɔ la nɛmɔ le Jehowa. Nde hatɛdika l’anto akina ndo nde hatshike toka ngandji etena kasalaso wandja. Sho koka ndjaoka l’ekokelo teya dia Jehowa tokaka ngandji.

17. Wahɔ akɔna wayotokondja naka sho nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina?

17 Yoho ya sato yakoka tokimanyiya dia nyomoleka mbeya elelo aso ele, nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina oko wasala Jehowa. Lo dihole dia mbala tshɛ salaka la wolo dia nkotola yambalo y’anto oya le so kana mbutɛ anto akina kɛnɛ kahombawɔ nsala, sho pombaka mbalɔmba alako ndo monga suke dia mbetawɔ tokanyi tawɔ. (Tok. 13:10) Sho pombaka ngɛnangɛna la anangɛso la akadiyɛso etena kalongolawɔ ɛkɛndɛ wa laande. Ndo sho kaloyaka Jehowa losaka lo woho wetawɔnde di’onto tshɛ la l’atei aso mbokambɛ.—1 Pet. 5:9.

18. Lo woho akɔna wele mbekiya nkum’otema kaso ayotokimanyiya dia ndeka mbeya elelo aso?

18 Yoho ya nɛi yakoka tokimanyiya dia nyomoleka mbeya elelo aso ele, nkamba la atɔndɔ wa lo Bible dia mbekiya nkum’otema kaso. Atɔndɔ asɔ tetshaka woho wayaoka Jehowa ndo wakanyiyande. Naka sho mbeka dia mɛna akambo oko awaɛna Jehowa, sho koka mbɔsa tɛdikɔ tangɛnyangɛnya Nzambi. Naka sho mbeka, nɔmba ndo nkamba la kɛnɛ kekaso, kete nkum’otema kaso kayoleka ndowana. (1 Tim. 1:5) Sho mbekaka dia mbetsha wahɔ w’anto akina lo dihole dia ntondo. Naka sho nsala awui asɔ, Jehowa tolakaka dia nde ‘ayoshidiya olowanyelo aso,’ ndo tokimanyiya dia nyomoleka mbeya elelo aso.—1 Pet. 5:10.

19. Kakɔna kayotokimanyiya dia ntetemala mbeya elelo aso?

19 Onde wɛ akohɔ omvutshi w’oma la Juda wakatatɛkɛtshi dikambo diande l’etatelo ka sawo nɛ? Nde akashisha lɔsɛnɔ lande ndo lɔngɛnyi lande la Jehowa l’ɔtɛ wakinde kotetemala mbeya elelo ande. Koko sho koka ntetemala mbeya elelo aso oyadi etena kele dui sɔ wolo nsala. Ɛnyɛlɔ ka ekambi efula wa kɔlamelo waki Jehowa shikikɛka dia dui sɔ koka salema. L’edja tshɛ katatatetemala kambɛ Jehowa, mbahombaso talekaka ndjaɛkɛ le nde. (Tok. 8:13) Oyadi awui akɔna wele la so, sho koka ntetemala nkɛndakɛnda kaamɛ la Jehowa. Ɔsɔ ekɔ diɛsɛ dioleki woke diakokaso monga la diɔ. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tosale kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia ntetemala mbeya elelo aso ndo nkɛndakɛnda kaamɛ la Jehowa pondjo pondjo.