1-2. a) Lande na kele woho wahomanaso l’ehemba hatambiya? b) Kakɔna kayotosɛdingola lo sawo nɛ?

 OKO weso ekambi wa Jehowa, hatokoke mamba etena kahomanaso l’ehemba. Sho shikikɛka dui sɔ nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: “L’atei w’asui efula mbahombaso mbɔtɔ lo Diolelo dia Nzambi.” (Ets. 14:22) Sho mbeyaka nto di’ekakatanu aso ɛmɔtshi hawotoshila tshɛ lo tshɛ polo lam’ayotɔsɛna l’andja w’oyoyo wa Nzambi, “nyɔi hatoyala nto, otanda hatoyala nto, delo hatoyala nto, kaanga kandji hatoyala nto.”​​—Ɛny. 21:4.

² Jehowa hatohandoya oma l’ekakatanu. Koko, nde tokimanyiyaka dia sho mbikikɛ ekakatanu akɔ. Tolembete kɛnɛ kakatɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ Akristo wa la Rɔmɔ. Ntondotondo nde shilaka ekakatanu wakahomana la nde ndamɛ ndo w’anango. Oma laasɔ nde akafunde ate: “Ɔnɛ latoka ngandji tokimanyiyaka dia sho mbidja otshumba lo akambo asɔ tshɛ.” (Rɔmɔ 8:35-37) Dui sɔ nembetshiyaka dia Jehowa koka kokimanyiya dia wɛ ntondoya oyadi etena kahomanayɛ l’okakatanu ɔmɔtshi. Nyɛsɔ tende woho wakakimanyiya Jehowa Yɔsɛfu dia nde ntondoya ndo woho wakokande kokimanyiya.

3. Naa awui wakatshikitana lo kamola ka sso lo lɔsɛnɔ la Yɔsɛfu?

³ Jakɔbɔ laki owandji wa nkumbo akɛnya hwe dia nde akokaka ɔnande Yɔsɛfu ngandji k’efula. (Eta. 37:3, 4) Etombelo wa kɔlɔ waki la dui sɔ ele, ana wa nondo waki Jakɔbɔ wakakome lo mboka ɔnangɛwɔ kandjema. Etena kakawakondja diaaso, vɔ wakasondja Yɔsɛfu le olui ɔmɔtshi w’amundji w’okanda w’ase Midiyana. Amundji w’okanda asɔ wakatshu la Yɔsɛfu lo nkama ya kilɔmɛtrɛ otsha l’Edjibito, lɛnɛ akawatosondjaka nto mbala kɛsɔ le Pɔtifara, owandji w’alami wa laka Farawɔ. Ande woho wakatshikitana lɔsɛnɔ la Yɔsɛfu lo kamola ka sso  lee, oma l’ɔna lakokamaka ngandji efula oma le she otsha l’ɔhɔmbɔ le ose Edjibito ɔmɔtshi!​​—Eta. 39:1.

4. Ngande wakokaso pomana l’okakatanu wa woho akɔ waamɛ wakahomana la Yɔsɛfu?

⁴ Bible mbutaka dia: “Tena ndo awui wa shashimoya mbakomɛka vɔ tshɛ.” (Ond. 9:11) Ntena dimɔtshi, sho pomanaka l’ekakatanu wa homana “l’anto tshɛ” mbuta ate, ehemba wahomana l’anto tshɛ. (1 Kɔr. 10:13) Kana sho mbeyaka diɛnɛ l’ɔtɛ weso ambeki wa Yeso. Ɛnyɛlɔ, anto mbeyaka tɔsɔka, tɔlɔsha kana tɔhɛnyahɛnya l’ɔtɛ wa mbetawɔ kaso. (2 Tim. 3:12) Oyadi ohemba akɔna tshɛ wahomana la yɛ, Jehowa koka kokimanyiya dia wɛ mbootondoya. Ngande wakandasalɛ Yɔsɛfu dui sɔ?

5. Kakɔna kakate Pɔtifara lo kɛnɛ kendana lo woho wakatondoyaka Yɔsɛfu? (Eta. 39:2-6)

⁵ Adia Etatelo 39:2-6. Pɔtifara akashihodia dia Yɔsɛfu aki ɔlɔngɔlɔngɔ waki l’akoka ndo waki okambi w’olimu w’oshika. Ndo nto nde akeyaka dui sɔ. Pɔtifara akɛnyi dia ‘Jehowa akatshɔkɔlaka kɛnɛ tshɛ kakasalaka Yɔsɛfu.’ b L’ekomelo, ose Edjibito ɔsɔ aketɛ Yɔsɛfu olami wa diangɔ diande. Nde akasha nto Yɔsɛfu ɔkɛndɛ wa mendaka diangɔ tshɛ dia lo luudu lande. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Pɔtifara akangɔnɛ.

6. Ngande wakakoke Yɔsɛfu ndjaoka lo dikambo di’okakatanu ande?

⁶ Ohokanyiya woho wakayaoke Yɔsɛfu. Dui diakɔna diakandalekaka nanga oleki awui akina tshɛ? Onde nde akalangaka mbetawɔma ndo nkondja difuto oma le Pɔtifara? Yɔsɛfu akalekaka nkombola dia vɔ mbotshungola dia nde nkalola le she. L’ɔkɔngɔ w’awui asɔ tshɛ, kaanga mbakinde la waɛsɛ asɔ tshɛ lo luudu laki Pɔtifara, Yɔsɛfu aki paka mfumbe ndo nde akakitanyiyaka awui wa owandji ande w’opanganu ɔsɔ. Jehowa kotshutshuya Pɔtifara dia nde ntshungola Yɔsɛfu. Ndo okakatanu waki la Yɔsɛfu wakatalekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ.

7. Lo woho akɔna wakatalekaka lɔsɛnɔ la Yɔsɛfu ntshɔ otsha lo kɔlɔ? (Etatelo 39:14, 15)

⁷ Oko wɔkɔndwamidiɔ l’Etatelo tshapita 39, wadi aki Pɔtifara akakɔmiya Yɔsɛfu ndo mbala la mbala nde akayangaka dia mbɔkɔsha. Koko, Yɔsɛfu akatonaka. L’ekomelo nde  akoke Yɔsɛfu nkɛlɛ k’efula, akofunde ɔnɛ nde ambolanga mbeyana la nde la wolo. (Adia Etatelo 39:14, 15.) Etena kakoke Pɔtifara dui sɔ, nde akadje Yɔsɛfu lo lokanu, lɛnɛ akandatshikala l’edja k’ɛnɔnyi ɛmɔtshi. (Eta. 39:19, 20) Ngande waki lokanu lɔsɔ? Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakakambe la Yɔsɛfu dia ntɛkɛta dikambo dia “lokanu” koka nembetshiya “difuku di’ashi,” kana “wooko,” dia nembetshiya di’awui tshɛ waki wodjima oto ndo nde komonga ndooko l’elongamelo. (Eta. 40:15; nɔtɛ.) Ndo nto, Bible mɛnyaka dia l’etena kɛmɔtshi wakadje ekolo wa Yɛsɔfu lo lowete ndo wakokeleka mɔlɔla lo nkingo. (Os. 105:17, 18) Lɔsɛnɔ la Yɔsɛfu lakatalekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Nde akamɔ oma lɛnɛ akinde ɔhɔmbɔ wakawɛkɛka otema otsha lo lokanu la paa efula.

8. Oyadi okakatanu ɔmɔtshi wamboleka ntshɔ otsha lo kɔlɔ, eshikikelo kakɔna kakoka monga la so?

⁸ Onde wɛ ambohomanaka l’okakatanu ɔmɔtshi wakatalekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ oyadi alɔmbɛlɔ ayɛ w’omak’ɛse otema? Dui sɔ koka salema. Jehowa hatohandja oma l’ekakatanu wa l’andja ɔnɛ wa lɔmbwama oma le Satana. (1 Jni. 5:19) Koko, wɛ koka monga l’eshikikelo ɔnɛ: Jehowa mbeyaka dimɛna dimɛna okakatanu wahomana la yɛ ndo nde ndjakiyanyaka lo dikambo diayɛ. (Mat. 10:29-31; 1 Pe. 5:6, 7) Ndo nto, nde ndakaka ate: “Dimi hakotshikaki ndo hakokalɛki pondjo.” (Hɛb. 13:5) Jehowa koka kokimanyiya dia mbikikɛ oyadi wɛ amboshisha elongamelo l’ɔtɛ w’okakatanu wele layɛ. Nyɛsɔ tende woho wakasalema dui sɔ lo dikambo dia Yɔsɛfu.

9. Kakɔna kɛnya dia Jehowa aki kaamɛ la Yɔsɛfu etena kakinde lo lokanu? (Etatelo 39:21-23)

⁹ Adia Etatelo 39:21-23. Oyadi l’etena ka paa kakinde lo lokanu, Jehowa akakimanyiya Yɔsɛfu dia nde ntondoya. Lo woho akɔna? L’edjedja ka wonya, owandji wa lokanu akayɛkɛka otema ande le Yɔsɛfu ndo akɔlɛmiyaka paka oko wakasale Pɔtifara otsha le Yɔsɛfu. L’ekomelo, owandji wa lokanu akasha Yɔsɛfu ɔkɛndɛ wa mendaka ase lokanu akina. Lo mɛtɛ, Bible mbutaka dia “owandji wa lokanu kondjakiyanyaka kaanga yema lo dikambo dia diangɔ diakandasha Yɔsɛfu ɔkɛndɛ.” Yɔsɛfu akonge etena kɛsɔ l’olimu ɔmɔtshi wa dimɛna wa salaka. Ɔsɔ aki otshikitanu wakinde konongamɛka! Ngande wakakoke ose lokanu lakawafunde dia nde akalange mbeyana la wadi aki ɔlɔhɛ ɔmɔtshi la wolo ndjokoma onto lakawɛkɛka otema ngasɔ? Okadimwelo wekɔ paka ɔtɔi. Oko wata Etatelo 39:23, “Jehowa aki kaamɛ la Yɔsɛfu ndo Jehowa akatshɔkɔlaka kɛnɛ tshɛ kakandasalaka.”

10. Lembetshiya lande na kele Yɔsɛfu akakoke fɔnya dia nde kotondoya l’oseka dikambo tshɛ.

¹⁰ Ohokanyiya nto woho wakakoke Yɔsɛfu ndjaoka. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbɔsɔngwɛ ndo mbodja lo lokanu, onde wɛ fɔnyaka dia Yɔsɛfu akɔshi dia nde ambotondoya l’oseka dikambo tshɛ? Kakɔna kakaleke Yɔsɛfu nkombola? Onde aki dia nde pomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo w’owandji wa lokanu? Aha la taamu, Yɔsɛfu akalangaka dia ntomba oma lo lokanu. Nde akalɔmbɛ nto ose lokanu ɔmɔtshi laki suke la tshungɔma dia nde tɔtɛkɛtɛ le Farawɔ dia nde mbotondja oma lo lokanu la kɔlɔ lɔsɔ. (Eta. 40:14) Lonyangu ko, pami kɛsɔ kombutɛ Farawɔ dui sɔ. Etombelo waki la dui sɔ ele, Yɔsɛfu akatshikala lo lokanu lɔsɔ olekanyi ɛnɔnyi ehende nto. (Eta. 40:23; 41:1, 14) Polo laasɔ, Jehowa akatetemala mbookimanyiya dia nde ntondoya lo mboka yande. Lo woho akɔna?

11. Dikoka diakɔna dia laande diakasha Jehowa Yɔsɛfu ndo dihole diakɔna diaki la Yɔsɛfu l’okotshamelo wa sangwelo dia Jehowa?

¹¹ Lam’aki Yɔsɛfu lo lokanu, Jehowa akasale dia nkumekanga ka l’Edjibito mɛna alɔ ahende wakotshindja wɔɔngɔ. Farawɔ akalange  mbeya kitshimudi yawɔ. Etena kakeye nkumekanga dia Yɔsɛfu aki la dikoka dia nembetshiya alɔ, nde akatome onto ɔmɔtshi diatowelɛ. L’ekimanyielo ka Jehowa, Yɔsɛfu akalembetshiya alɔ asɔ ndo Farawɔ akakambe lo dako di’oshika diakandawosha. Lo mɛna dia Jehowa aki kaamɛ l’ɔlɔngɔ a pami ɔsɔ, Farawɔ akadje Yɔsɛfu oko owandji wa l’Edjibito w’otondo. (Eta. 41:38, 41-44) L’ɔkɔngɔ diko, ndjala ka kasha kakayala, aha l’Edjibito oto koko ndo la Kanana, l’ɛtshi ka nkɛtɛ kakadjasɛka nkumbo ka Yɔsɛfu. Yɔsɛfu aki lo dihole dia laadiko diakandakoke nkokɛ ase nkumbo kande ndo nkokɛ ɔlɔndji wakahombe ndjotomba.

12. Lo toho takɔna takakimanyiya Jehowa Yɔsɛfu dia ntondoya?

¹² Ohokanyiya akambo wakakomɛ Yɔsɛfu lo lɔsɛnɔ lande wakinde konongamɛ. Onto akɔna akasale dia yambalo ya Pɔtifara kotɔma otsha le Yɔsɛfu, mfumbe k’anyanya? Onto akɔna akasale dia Yɔsɛfu ose lokanu l’anyanya mpomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo w’owandji wa lokanu? Onto akɔna akasale dia Farawɔ mɛna alɔ wakotshindja wɔɔngɔ ndo mbisha Yɔsɛfu dikoka dia nembetshiya alɔ akɔ? Onto akɔna akatshutshuya Farawɔ dia nsɔna Yɔsɛfu oko olami wa mbo ya ndɛ ya l’Edjibito? (Eta. 45:5) Aha la taamu, Jehowa mbakasale dia Yɔsɛfu ntondoya l’akambo asɔ tshɛ. L’ekomelo, kaanga mbakayange anango Yɔsɛfu dia mbodiaka, Jehowa akatshikitanya akambo dia nkotsha lolango Lande.

13. Onde Jehowa tokokɛka oma l’akambo tshɛ wahomana laso? Lembetshiya.

¹³ Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɔkɔndɔ wa Yɔsɛfu? Onde Jehowa tokimanyiyaka l’oseka dikambo tshɛ diahomana laso? Onde Jehowa kongɛka akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso ndo ɔnɛ akambo tshɛ wa kɔlɔ tokomɛka l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi w’oshika? Ndooko, Bible hasukɛ kanyi shɔ. (Ond. 8:9; 9:11) Koko, sho mbeyaka ɔnɛ: Etena kahomanaso l’okakatanu ɔmɔtshi, Jehowa mbeyaka ndo nde mbokaka ɛsɛngɔsɛngɔ aso etena kɔlɔmbaso ekimanyielo. (Os. 34:15; 55:22; Isa. 59:1) Kɛnɛ koleki tshɛ ele, Jehowa koka tokimanyiya dia ntondoya ekakatanu wa wolo. Lo woho akɔna?

14. Ngande watokimanyiya Jehowa etena ka tenyanyaso ntena dia wolo?

 ¹⁴ Yoho mɔtshi yatokimanyiya Jehowa ele lo tosamba ndo lo tokeketsha l’etena kahombama. (2 Kɔr. 1:3, 4) Ngasɔ mbakidiɔ le Eziz, ɔnangɛso ɔmɔtshi la djasɛ la Turkmenistan lakawasɛkɛ lokanu l’ɛnɔnyi ehende l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande. Nde mbutaka ate: “La pindju ka lushi lakawasandja, ɔnangɛso ɔmɔtshi akambadiya Isaya 30:15, diata ɔnɛ: ‘Wolo anyu wayonga lo ntshikala ki ndo lo mɛnya wɛkamu anyu.’ Divɛsa sɔ diaka kimanyiyaka mbala tshɛ dia dimi ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le Jehowa l’oseka dikambo tshɛ. Nkana yimba la divɛsa sɔ akakimanyiya l’edja tshɛ kakimi lo lokanu.” Onde wɛ akohɔ etena kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ layɛ kakakokimanyiya Jehowa lo kosamba ndo lo kosha ekeketshelo l’etena kakayaleke monga l’ohomba wa dui sɔ?

15-16. Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo kɛnɛ kakakomɛ Tori?

¹⁵ Mbala efula, paka l’ɔkɔngɔ wa sho ntondoya ohemba ɔmɔtshi wa wolo, mbayotoshihodiaka woho wakatokimanyiya Jehowa. Kadiyɛso kɛmɔtshi kelɛwɔ Tori, akɛnyi mɛtɛ ka dui sɔ. Ɔnande le Mason, akadiɛnɛ la hemɔ ka kansɛrɛ l’edja k’ɛnɔnyi esamalo polo lamakandayokamɛka oma lonya. Mbokɛmaka hwe dia, Tori aki la lɔkɔnyɔ l’efula. Nde mbutaka ate: “Dimi kɔfɔnyaka dia lakakoke mpomana l’okakatanu wa wolo wa ngasɔ oko ombutshi wa womoto.” Nde kotshaka ate: “Lekɔ l’eshikikelo di’ambutshi akina mbetawɔka kaamɛ lami ɔnɛ mɛna woho wa nsowa ɔnayɛ ekɔ dui dia paa ndeka sui diayɛ wɛ mɛ.”

¹⁶ Kaanga mbaki Tori la lɔkɔnyɔ l’efula etena kakandɛnaka woho wakasowaka ɔnande, nde akayokanyiyaka l’ɔkɔngɔ woho wakokimanyiya Jehowa dia nde mbikikɛ. Nde mbutaka ɔnɛ: “Etena kakaloyami washo l’ɔkɔngɔ, dimi koka mɛna woho wakakimanyiya Jehowa la  ngandji tshɛ lam’aki ɔnami la hemɔ. Ɛnyɛlɔ, oyadi etena kaki Mason l’ohomba w’anto ndjowenda, anangɛso l’akadiyɛso wakandaka lɔkɛndɔ l’edja ka wenya ehende wa tango lo mutuka dia tokoma lo lopitadi. Onto ɔmɔtshi laki suke ndo lakalangaka tokimanyiya akatokongaka mbala tshɛ lo luudu ladjasɛ anto dia kongaka onganga. Ndo nto, anangɛso l’akadiyɛso wakatokimanyiyaka la diangɔ dia l’emunyi diaki laso ohomba. Oyadi lo ntena dia wolo, takongaka nshi tshɛ la kɛnɛ kaki laso ohomba.” Jehowa akasha Tori kɛnɛ kaki lande ohomba dia mbikikɛ ndo nde akasale woho akɔ waamɛ le Mason.​​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Jehowa akatosha mɛtɛ kɛnɛ kaki laso ohomba.”

17-18. Kakɔna kayotokimanyiya dia mbeya ndo monga la lowando l’osukɔ wa Jehowa lo ntena dia wolo? (Osambo 40:5)

¹⁷ Adia Osambo 40:5. Onto latadɛ dikona mongaka l’oyango wa nkoma lo shɔdi. Koko, ekɔ ahole efula wakokande memala ndo ngɛnangɛna l’awui w’amɛna wɛnande. Woho akɔ waamɛ mbele, ɔsaka etena ka memala ndo nkana yimba mbala la mbala lo kɛnɛ kendana la woho wakokimanyiya Jehowa dia wɛ ntondoya oyadi etena kakiyɛ l’okakatanu ɔmɔtshi. L’ekomelo ka lushi tshɛ, yambola wate: ‘Lo woho akɔna wakatshɔkɔdi Jehowa ɛlɔ? Naka okakatanu ɔmɔtshi watashile, ngande wakimanyiya Jehowa dia dimi mbikikɛ?’ Enda kana wɛ koka nsala listɛ l’awui wambokosalɛka Jehowa dia kokimanyiya.

¹⁸ Lo mɛtɛ, ondo wɛ ekɔ lo nɔmba di’okakatanu ayɛ nkomɛ. Ɔsɔ ekɔ dui diokɛma hwe ndo nsunganaka mandɔma. (Filp. 4:6) Koko sho pombaka mɛna nto ɛtshɔkɔ wakondjaso kakianɛ. Laadiko di’awui asɔ tshɛ, Jehowa tolakaka dia tokeketsha ndo tokimanyiya dia sho mbikikɛ. Ɔnkɔnɛ, ntetemala monga la lowando lo woho wakosukɛ Jehowa. Ko wɛ ayɛna woho wakokimanyiya Jehowa dia ntondoya oko wakandasale la Yɔsɛfu kaanga lo ntena dia wolo.​​—Eta. 41:51, 52.