1-2. Kakɔna kahombaso ntetemala nsala l’ɔkɔngɔ wa batisimu? Lembetshiya.

 MBALA ngana yɔmbayɛ luudu layɛ? Ondo la ntondo ka wɛ ntomba, wɛ lietɛka pudipudi. Ko kakɔna kayotomba naka wɛ hayoliɔmba nto? Ndooko onyake etoko ndo mindo yayɔmɔtana esadi eto. Dia luudu layɛ ntentemala monga pudipudi, wɛ pombaka liɔmbaka mbala la mbala.

² Woho akɔ waamɛ mbele, nɔmbamaka dia ntetemala mbidja welo dia nama ekanelo kaso ka yimba ndo lonto laso. Lo mɛtɛ, la ntondo ka sho batizama takadje welo wa nsala etshikitanu wahombama lo lɔsɛnɔ laso l’oyango wa “[ndj]aɛdia oma lo mindo tshɛ ya demba ndo ya yimba.” (2 Kɔr. 7:1) Kakianɛ, sho pombaka ndjela dako di’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ diatɔlɔmba dia “ntetemala monga eyoyo.” (Ɛf. 4:23) Lande na kele ekɔ ohomba ntetemala mbjidja welo? Ekɔ nɛ dia sho koka mbɔtɔ mindo esadi eto. Dia sho mbewɔ dui sɔ ndo ntetemala ntshikala pudipudi la ntondo ka Jehowa, sho pombaka sɛdingolaka mbala la mbala tokanyi taso, lonto laso ndo nsaki yaso.

3. Kakɔna kalembetshiya ‘ntshikitanya yimba yaso’? (Rɔmɔ 12:2)

³ Kakɔna kahombaso nsala dia nɔngɔsɔla timba taso, mbuta ate ntshikitanya yoho yaso ya nkanyiya? (Adia Rɔmɔ 12:2.) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “nɔngɔsɔla timba tanyu” koka kadimɔma ɔnɛ “nyohilwame lo yimba.” Koko, kɛsɔ halembetshiya dia sho pombaka nsala paka akambo w’amɛna angana ato. Sho pombaka nsɛdingola lonto laso la l’etei k’otema  ndo nsala etshikitanu tshɛ wahombama dia sho nkitanyiya atɔndɔ wa Jehowa lo yɛdikɔ yakoka. Sho pombaka nsala dui sɔ aha tsho mbala ɔtɔi, koko mbala la mbala.

4. Ngande wakokaso mbewɔ dia dikongɛ nɛ di’akambo ntshikitanya tokanyi taso?

⁴ Lam’ayotokoma kokele, tayongaka nshi tshɛ l’akoka wa ngɛnyangɛnya Jehowa lo dui tshɛ diayotosalaka. Lam’akatakonge etena kɛsɔ, sho pombaka ntetemala nsala la wolo dia ngɛnangɛnya Jehowa. Tolembete dia lo Rɔmɔ 12:2, Pɔɔlɔ akate dia sho pombaka ntetemala nɔngɔsɔla timba taso l’oyango wa sho nshihodia kɛnɛ kalanga Nzambi sho nsala. Lo dihole dia sho mbetawɔ dia dikɔngɛ nɛ di’akambo totshikitanya, sho pombaka ntondontondo ndjasɛdingola dia mbeya polo lo yɛdikɔ yakɔna yetawɔso dia tokanyi ta Nzambi monga la shɛngiya l’eyango ndo lo tɛdikɔ taso​—koko aha tokanyi ta l’andja ɔnɛ.

5. Ngande wakokaso nsɛdingola tokanyi taso lam’ele lushi la Jehowa laya k’emembe? (Enda osato.)

⁵ Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Jehowa nangaka dia sho ‘nama lo yimba woongelo wa lushi lande.’ (2 Pe. 3:12) Yambola ɔnɛ: ‘Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia lekɔ lo nshihodia dia tamboleka nsukana l’ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo? Onde tɛdikɔ tami ta mbɔtɔ kalasa y’etale ndo ɔsɔnwɛlɔ ami w’olimu mɛnyaka dia kambɛ Jehowa mbele ɛngɔ koleki ohomba lo lɔsɛnɔ lami? Onde lekɔ la mbetawɔ dia Jehowa ayokotsha ehomba ami ndo wa nkumbo kami? Ko kana dimi ndjakiyanyaka mbala tshɛ lo dikambo dia diangɔ dia l’emunyi?’ Jehowa ngɛnangɛnaka efula etena kɛnande tasala lolango lande lo dui tshɛ diasalaso.​—Mat. 6:25-27, 33; Flpɛ. 4:12, 13.

6. Kakɔna kahombaso ntetemala nsala?

⁶ Sho pombaka sɛdingolaka mbala la mbala tokanyi taso ndo nsala etshikitanu tshɛ  wahombama. Pɔɔlɔ akatɛ ase Kɔrɛtɔ ate: “Nyotetemale ndjasɛdingola dia mbeya kana nyekɔ lo mbetawɔ; nyotetemale mɛnya woho w’anto wenyu.” (2 Kɔr. 13:5) Monga “lo mbetawɔ” halembetshiya tsho mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo ndo sambishaka mbala la mbala. Dui sɔ mendanaka nto la tokanyi taso, mbekelo yaso ndo eyango aso. Sho pombaka ntetemala ntshikitanya timba taso lo mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, lo mbeka dia nkanyiya woho wakanyiyande ndo lo nsala kɛnɛ tshɛ kele ohomba dia ndjaɔtɔnganyiya la lolango la Jehowa.​—1 Kɔr. 2:14-16.

7. Lo ndjela Ɛfɛsɔ 4:31, 32, kakɔna kahombaso nsala nto, ndo lande na kokaka dui sɔ monga wolo?

⁷ Adia Ɛfɛsɔ 4:31, 32. Laadiko dia nsala etshikitanu lo tokanyi taso, sho pombaka “ndɔta lonto l’oyoyo.” (Ɛf. 4:24) Sho pombaka nsala la wolo dia nsala dui sɔ. Laadiko di’awui asɔ, sho pombaka nsala la wolo dia minya waonga wa kɔlɔ asɔ, ɛnyɛlɔ oko lotunu la wolo, nkɛlɛ ndo odudu. Lande na kakoka dui sɔ monga wolo? Diɔ koka monga wolo nɛ dia waonga asɔ wamboka edio wolo l’etema aso. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka di’anto amɔshi ‘hawɔkɔhɛ momala’ ndo ‘mbokaka nkɛlɛ esadi.’ (Tok. 29:22) Mbɔsaka etena k’otale dia minya waonga wa kɔlɔ asɔ, kaanga l’ɔkɔngɔ wa batisimu oko wadiɛnya ɔkɔndɔ wayela.

8-9. Ngande wɛnya ɛnyɛlɔ ka Stephen ohomba wa ntetemala nkolola lonto l’edjedja?

⁸ Ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Stephen aki l’okakatanu dia mbahemɛ nkɛlɛ kande. Nde mbutaka ate: “Kaanga l’ɔkɔngɔ wa dimi batizama, lakahombe ntetemala mbidja welo dia mbahemɛ nkɛlɛ kami. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi lam’akatatasambishaka lo luudu la luudu, lakatshanya wovi ɔmɔtshi wakave radio oma lo mutuka ami. Etena kakamasukana la nde nde akakasha radio, ko nde akalawɔ. Etena kakamakɔndɔlɛ anto akina woho wakamɔshi radio ami, ekumanyi kɛmɔtshi kaki lawɔ akamimbola ate: ‘Stephen, kakɔna kotoyosala otoyowonda?’ Dimbola sɔ diakakimanyiya dia nkanyiya ndo ntetemala nsala la wolo dia monga onto ladja wɔladi.” b

⁹ Oko wadiɛnya ɛnyɛlɔ ka Stephen, sho koka nkɛnɛmɔla dionga dimɔtshi dia kɔlɔ aha la sho nongamɛ, kaanga l’ɔkɔngɔ wa sho mfɔnya dia tamboshilaka diahemɛ. Naka dui sɔ diambokokomɛ, kete tɔkɔmɔke ndo totake wate hatondoyisha oko Okristo. Kaanga ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aketawɔ ate: “Lam’akombolami nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kɛnɛ kele kɔlɔ kekɔ le mi.” (Rɔmɔ 7:21-23) Akristo tshɛ wele keema kokele pombaka ntetemala ndɔshana la waonga wa kɔlɔ wele oko otoko kana mindo yamɔtana lo luudu laso. Sho pombaka ntetemala mbidja welo dia ntshikala pudipudi. Ngande wakokaso nsala dui sɔ?

10. Ngande wakokaso ndɔshana la waonga wa kɔlɔ? (1 Joani 5:14, 15)

¹⁰ Lɔmba Jehowa lo dikambo dia dionga diasalayɛ la wolo dia minya, ele l’eshikikelo dia nde ayokohokamɛ ndo nde ayokokimanyiya. (Adia 1 Joani 5:14, 15.) Kaanga mbele Jehowa hokonyɛ dionga dia kɔlɔ sɔ lo yoho ya dihindo, nde koka kokeketsha diaha wɛ nɛmba dia dikolola. (1 Pe. 5:10) Laadiko dia laasɔ, ɔtɔnganyiya etsha ayɛ l’alɔmbɛlɔ ayɛ lo mbewɔ awui wakoka kokonya dia nkɛnɛmɔla lonto l’edjedja. Ɛnyɛlɔ, onga la yewo etena kendayɛ waa filmɛ, emisiɔ wa televiziɔ kana etena kadiayɛ ɛkɔndɔ watɛtɛmɔla waonga wasalayɛ la wolo dia minya. Ndo tetawɔke ndodia yimba yayɛ la nsaki ya kɔlɔ.​—Flpɛ. 4:8; Kɔl. 3:2.

11. Wanya akɔna kakokaso takola dia ntetemala ndɔta lonto l’oyoyo?

 ¹¹ Kaanga mbakayakolola lonto l’edjedja, ekɔ ohomba nkɛnɛmɔla l’onto l’oyoyo. Ngande wakokayɛ nsala dui sɔ? Yadjɛ oyango wa mbokoya Jehowa etena kekayɛ waonga ande. (Ɛf. 5:1, 2) Ɛnyɛlɔ, etena kadiayɛ ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible waka epole ɔsɛkɛ lo woho wadimanyiya Jehowa, yambola wate: ‘Onde dimi dimayiyaka anto akina?’ Etena kadiayɛ dui dimɔtshi diendana la woho woka Jehowa ase wola kɛtshi, yambola wate: ‘Onde dimi lekɔ la kanyi yakɔ yaamɛ otsha le anangɛmi l’akadiyɛmi wele l’ohomba w’ekimanyelo ka diangɔ dia l’emunyi?’ Ndo onde dimi mɛnyaka dui sɔ oma lo etsha ami? Tetemala ntshikitanya yimba yayɛ lo ndɔta lonto l’oyoyo ndo onga la solo dia lotutsha etena kasalayɛ dui sɔ.

12. Ngande wakɛnyi Stephen wolo wele la Bible wa ntshikitanya nsɛnɔ y’anto?

¹² Stephen lakatatɛkɛtshi ntondo akɛnyi dia nde aki l’akoka wa talɔtaka lonto l’oyoyo yema yema. Nde mbutaka ɔnɛ: “Tatɛ lam’akamabatizama, lakahomana l’awui wa wolo wakanɔmbɛ dia mbahemɛ nkɛlɛ kami. Lakeke dia nkakitɔna la wanɛ wakasolaka kana wanɛ wakasalaka di’awui ntetemala ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Anto efula mbidja ndo wadɛmi wakamandola lo woho wakamakandolaka akambo asɔ. Kaanga dimɛ lakambe! Hayatombola lo kɛnɛ kendana l’etshikitanu ɛsɔ wendana la lonto lami. Koko, dimi mbetawɔka dia ɔsɔ ekɔ djembetelo ya wolo wele la Bible dia ntshikitanya nsɛnɔ y’anto.”

13. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho kɛnɛmɔla nsaki y’ɛlɔlɔ? (Ngalatiya 5:16)

¹³ Adia Ngalatiya 5:16. Dia tokimanyiya dia sho nɛndja ta dialosɔ dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, Jehowa toshaka nyuma kande k’ekila la lokaho tshɛ. Etene kekaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho mbetawɔka dia nyuma kaki Nzambi monga la shɛngiya leso. Sho kondjaka nyuma k’ekila nto etena kɔtɔso lo nsanganya yaso. Lo nsanganya y’Akristo shɔ, sho mbetshaka wenya kaamɛ l’anangɛso l’akadiyɛso wele oko sho, vɔ salaka la wolo dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo kɛsɔ tokeketshaka. (Hɛb. 10:24, 25; 13:7) Ndo etena kayasukanyaso la Jehowa lo alɔmbɛlɔ w’omakɛse otema ndo kawɔlɔmbaso ekimanyielo lo wɛɔdu aso ɛmɔtshi, nde ayotosha nyuma kande k’ekila dia tokeketsha dia sho ntetemala ndɔ ta sɔ. Kaanga mbele awui asɔ hawotonya nsaki ya kɔlɔ, koko, vɔ wayotokimanyiya dia sho nshika tanga diaha sho nkotsha nsaki ya kɔlɔ shɔ. Oko wata Ngalatiya 5:16, wanɛ wakɛndakɛnda lo nyuma ‘hawotoyasha kaanga yema lo nsaki ya demba.’

14. Lande na kele ekɔ ohomba ntetemala kɛnɛmɔla nsaki y’amɛna?

¹⁴ Etena katatɛso nsala akambo watokimanyiya dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa, ekɔ ohomba nama mbekelo ya lo nyuma shɔ ndo ntetemala kɛnɛmɔla nsaki y’amɛna. Lande na? Nɛ dia otunyi aso ɔmɔtshi hatshike pondjo tɔlɔsha. Otunyi ɔsɔ ekɔ ohemba wa nsala kɛnɛ kele kɔlɔ. Kaanga l’ɔkɔngɔ wa batisimu sho mbeyaka nkoma dia nkotwama l’akambo tshɛ wahombaso mbewɔ, mbidja ndo tɔkɛnyɔ ta falanga, ɔnwɛlɔ wa waanu wa tshambandeko kana wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka. (Ɛf. 5:3, 4) Ɔnangɛso ɔmɔtshi l’Okristo l’ɔlɔngɔlɔngɔ mbutaka ate: “Okakatanu ɔmɔtshi wakaleke wolo wakalɔshanaka lami ele kotwama otsha le onto lele lami ntenyi dia demba ɔtɔi. Lakafɔnyaka dia dui sɔ aki tsho l’etena kɛmɔtshi, koko, tokanyi tɔsɔ taka pɛnyahɛnyaka.” Kakɔna kakoka kokimanyiya naka nsaki kɛmɔtshi ka kɔlɔ kamboleka wolo?

15. Lande na kele ekɔ tshondo ya ekeketshelo mbeya dia ndo ‘anto akina’ ndɔshanaka la nsaki ya kɔlɔ? (Enda osato.)

 ¹⁵ Etena kasalayɛ la wolo dia mbahemɛ nsaki kɛmɔtshi ka kɔlɔ efula, eya dia wɛ keema wɛ mɛ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ndooko ohemba wambonyokomɛ wahatakomɛka anto akina.” (1 Kɔr. 10:13a) Ekadimwelo kekina ka Bible kadimolaka divɛsa sɔ ɔnɛ: “Ndooko ohemba waya le nyu waheye anto memba.” Divɛsa sɔ diakendanaka l’apami la wamato w’Akristo wakasɛnaka la Kɔrɛtɔ. Amɔtshi waki akanga wa loseka, wakasalaka dieyanelo lam’asa apami l’apami kana wamato la wamato ndo waki ambidjɔki. (1 Kɔr. 6:9-11) Onde wɛ fɔnyaka dia l’ɔkɔngɔ wa batisimu kawɔ vɔ komonga kaanga la nsaki ɔtɔi ka kɔlɔ ka ndɔshana latɔ? Dui sɔ komonga ngasɔ. Lo mɛtɛ, vɔ tshɛ waki akitami koko waki paka anto waki keema kokele. Aha la taamu, vɔ wakalɔshanaka la nsaki ya kɔlɔ shɔ mbala la mbala. Kɛsɔ koka monga tshondo y’ekeketshelo le so. Lande na? Nɛdia kɛsɔ mɛnyaka dia oyadi nsaki ya kɔlɔ ya ngande yalɔshana laso, onto ɔmɔtshi amboshilaka nshika tanga latondo kayɔ. Koko, wɛ koka ntshikala ‘nge lo mbetawɔ, eya dia woho akɔ waamɛ w’asui wasowayɛ mbasowa ndo tshunda di’otondo di’anangɛyɛ wa l’andja w’otondo.’​—1 Pe. 5:9.

16. Waale akɔna wahombaso mbewɔ, ndo lande na?

¹⁶ Ewɔ waale waya lo mfɔnya dia ndooko onto okina lakoka nshihodia okakatanu wa laande wahomana layɛ. Kanyiya woho ɔsɔ koka kokonya dia mbuta ɔnɛ laya bu la elongamelo l’okakatanu ami, ndo laya bu la wolo wa nshika tanga la ntondo ka nsaki ya kɔlɔ. Aha kɛsɔ mbata Bible. Tɔ mbutaka ɔnɛ: “Nzambi ekɔ la kɔlamelo ndo nde hatetawɔ dia nyu pembama oleki kɛnɛ kakokanyu mbikikɛ, koko lam’ayonyokomɛ ohemba, nde ayonyatɛ mboka dia nyu monga l’akoka wa mbikikɛ ohemba akɔ.” (1 Kɔr. 10:13b) Koko, kaanga  l’etena kɛmɔtshi kayala nsaki kɛmɔtshi ka kɔlɔ wolo, sho koka ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. L’ekimanyelo ka Jehowa, sho koka ntetemala mbewɔ waale wa nsala kɛnɛ kele kɔlɔ.

17. Kaanga mbeso bu l’akoka wa sho mbewɔ nsaki ya kɔlɔ, kakɔna kahombaso mbahemɛ?

¹⁷ Ohɔka dui nɛ mbala tshɛ: Oko onto lele bu kokele, wɛ hakoke mbewɔ dia monga la nsaki ya kɔlɔ. Koko, etena kakoyɛyɔ aha la ntshimatshimba wɛ koka ndjinya oko wakasale Yɔsɛfu etena kakandalawɔ esadi eto wadi aki Pɔtifara. (Eta. 39:12) Tongake mfumbe ka nsaki ya kɔlɔ!

18-19. Wambola akɔna wakokaso ndjambola etena kasalaso la wolo dia nɔngɔsɔla timba taso?

¹⁸ Nɔngɔsɔla timba taso nembetshiyaka dia sho pombaka ntetemala ndjashikikɛ dia tokanyi ndo etsha aso ngɛnyangɛnyaka Jehowa. Dia komiya, sho kokaka ndjasɛdingolaka mbala la mbala lo ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi lekɔ lo nsala akambo lo yoho yɛnya dia dimi mbeyaka ntena diasɛnaso? Onde dimi lekɔ lo nsala ehamelo lo kɛnɛ kendana la ndɔta lonto l’oyoyo? Onde dimi mbetawɔka dia nyuma ka Jehowa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lami dia nshika tanga diaha nɔmbwama la nsaki ya demba?’

¹⁹ Etena kayasɛdingolayɛ, tolongamɛke dia monga kokele koko, ngɛnangɛna l’ehamelo wamboyosala. Naka wɛ ambɛna dia wɛ ekɔ l’ohomba wa ndjalowanya, tɔkɔmɔke. Koko, yela dako dia lo Filipɛ 3:16: “Oyadi lo yɛdikɔ yakɔna yambotohama, totetemale ntshɔ otsha la ntondo lo yoho ya dimɛna lo ndjela lokolo lakɔ laamɛ.” Etena kasalayɛ dui sɔ, onga l’eshikikelo dia Jehowa ayɔtshɔkɔla welo ayɛ dia wɛ ntetemala nɔngɔsɔla yimba yayɛ.