Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Lokombo la lo Bible lo mbaka k’edjedja

Lokombo la lo Bible lo mbaka k’edjedja

Lo 2012, anyangiyangi w’emindo wakashola tɛtshi tɔmɔtshi ta totshitshɛ ta mbaka kɛmɔtshi kaya l’ɛnɔnyi 3 000. Anyangiyangi waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Lande na? Aha l’ɔtɛ wa tɛtshi ta mbaka tɔsɔ, koko l’ɔtɛ w’efundelo waki lɔkɔ.

Etena kakamamatanya anyangiyangi w’emindo tɛtshi ta mbaka tɔsɔ, vɔ wakakoke mbadia efundelo w’ase Kanana waki lo mbaka kakɔ. Lokombo lakɔ ko: “Eshba’al Ben Beda,” kitshimudi ate “Eshibala ɔna Beda.” Ɔsɔ mbele mbala ka ntondo ka anyangiyangi w’emindo mbishola lokombo lɔsɔ fundama lo mbaka k’edjedja.

Bible tɛkɛtaka di’onto okina lakelamɛka Eshibala. Nde aki ɔna nkumekanga Saolo ɔmɔtshi. (1 Ɛk. 8:33; 9:39) Ombetsha Yosef Garfinkel, ɔmɔtshi l’atei w’anto wakashola mbaka kakɔ akate ate: “Ekɔ diambo efula dia mɛna lokombo Eshibala latanema lo Bible, ko ɛlɔ kɛnɛ lotanema ndo lo alapɔlɔ w’anyangiyangi w’emindo, lokombo l’onto lakasɛnaka paka lo ɛlɔmbwɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ.” Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ kekina kɛnya woho wasukɛ emindo Bible!

Lo Bible, Eshibala w’ɔna Saolo akelamɛka nto Ishi-Bɔshɛtɛ. (2 Sa. 2:10) Lande na kakawahɛnya lokombo “bala” la “bɔshɛtɛ”? Anyangiyangi nembetshiyaka dia ofundji wa Samuɛlɛ ka hende akakoke mbewɔ nkamba la lokombo Eshibala nɛ dia lɔ lakoholaka ase Isariyɛlɛ Baala, jambizambi ya lɔpɛpɛ yakatɛmɔlaka ase Kanana. Koko lo Bible, lo dibuku dia Ɛkɔndɔ wa ntondo, sho koka ntana lokombo Eshibala.