Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Tonge la mbetawɔ—Lo mbɔsaka tɛdikɔ ta lomba!

Tonge la mbetawɔ—Lo mbɔsaka tɛdikɔ ta lomba!

“Tetemala nɔmba la mbetawɔ, aha la mbidja kaanga yema ya taamu.”—JAK. 1:6.

ESAMBO: 81, 70

1. Kakɔna kakakonya Kɛna dia mbɔsa yɛdikɔ ya kɔlɔ, ndo etombelo akɔna waki la dui sɔ?

KƐNA aki la yɛdikɔ y’ohomba ya mbɔsa. Nde akakoke nsɔna dia mbahemɛ nsaki yande ya nsala pɛkato, dui diakahombe monga l’etombelo w’amɛna. Kana nde akakoke mbetawɔ dia nsaki yande mbahemɛ etsha ande, dui diakahombe monga l’etombelo wa kɔlɔ. Bible totɛka dia Kɛna akɔshi yɛdikɔ ya kɔlɔ. Yɛdikɔ yande yakakonya lo nyɔi ka Abɛlɛ w’ɔnango ndo yakalanya lɔngɛnyi laki lam’asa Kɛna l’Otungi ande.—Eta. 4:3-16.

2. Lande na kele ekɔ ohomba mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?

2 Woho akɔ waamɛ mbele, sho tshɛ pombaka nsala ɛsɔnwɛlɔ ndo mbɔsa tɛdikɔ lo lɔsɛnɔ. Tɛdikɔ tɔmɔtshi tekɔ weke efula ndo tokina totshitshɛ. Koko, efula ka tɛdikɔ taso koka monga la shɛngiya ya wolo lo lɔsɛnɔ laso. Etena kɔsaso tɛdikɔ t’amɛna, hatotonga l’ekakatanu efula lo lɔsɛnɔ ndo tayoleka monga la wɔladi. Koko etena kɔsaso tɛdikɔ ta kɔlɔ, lɔsɛnɔ laso mbeyaka ndola l’ekakatanu ndo l’ɔkɔmwɛlɔ.—Tok. 14:8.

3. a) Dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba, sho pombaka monga la mbetawɔ lo na? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

3 Kakɔna kayotokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba? Sho pombaka monga la mbetawɔ le Nzambi, tele la eshikikelo dia nde nangaka tokimanyiya ndo ayotosha lomba lele la so ohomba dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna. Sho pombaka nto monga la mbetawɔ lo Ɔtɛkɛta ande ndo ndjaɛkɛ lo alako ande. (Adia Jakɔba 1:5-8.) Naka tayoleka ndjasukanya la Jehowa ndo nanga Ɔtɛkɛta ande, dui sɔ diayotokimanyiya dia sho monga l’eshikikelo ɔnɛ nde mbeyaka kɛnɛ koleki ohomba le so. Oma laasɔ, tayadiaka Ɔtɛkɛta ande la ntondo ka sho mbɔsa tɛdikɔ. Ko ngande wakokaso ndowanya akoka aso wa mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna? Ndo onde sho hatohombe pondjo ntshikitanya tɛdikɔ tɔsaso?

SHO TSHƐ POMBAKA MBƆSA TƐDIKƆ

4. Yɛdikɔ yakɔna yakahombe Adama mbɔsa, ndo etombelo akɔna waki la dui sɔ?

4 Anto wakahombe mbɔsa tɛdikɔ t’ohomba oma l’etatelo k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto. Adama pami ka ntondo akahombe mbɔsa yɛdikɔ dia kana nde akahombe mpokamɛ Jehowa Otungi ande, kana akahombe mpokamɛ wadɛnde Eva. Adama akasɔnɛ dia mpokamɛ Eva, ɔnɛ lakootshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ ya kɔlɔ efula. Etombelo waki la dui sɔ ele, Jehowa akatshanya Adama oma lo ekambɔ k’Ɛdɛna ndo l’ɔkɔngɔ diko nde akayovɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, sho lawɔ tekɔ lo nsowa l’ɔtɛ wa yɛdikɔ ya kɔlɔ yakɔshi Adama.

5. Ngande wahombaso mbɔsa ɔkɛndɛ wa mbɔsa tɛdikɔ?

5 Anto amɔtshi mbeyaka mfɔnya dia lɔsɛnɔ lotonga wɔdu otondonga vɔ hawɔshi tɛdikɔ. Ondo ndo wɛ mbafɔnya ngasɔ. Koko ekɔ dimɛna mbohɔka ɔnɛ Jehowa kotonga anto dia monga oko rɔbo wahakoke nkanyiya kana nsɔna. Nde akatosha Ɔtɛkɛta ande watetsha woho wa mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. Jehowa nangaka dia sho mbɔsa tɛdikɔ ndo ɔkɛndɛ ɔsɔ koka tokimanyiya. Tokanyiya dikambo dia bɛnyɛlɔ diayela nɛ.

6, 7. Yɛdikɔ yakɔna yakahombe ase Isariyɛlɛ mbɔsa, ndo lande na kaki tshondo y’okakatanu le wɔ dia ndjiɔsa? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

6 Etena kakiwɔ lo Nkɛtɛ ya Daka, ase Isariyɛlɛ wakahombe nsɔna dia ntɛmɔla Jehowa kana kambɛ tozambizambi tokina. (Adia Jashua 24:15.) Dui sɔ diakakoke mɛnama oko yɛdikɔ ya wɔdu. Koko ɔsɔnwɛlɔ awɔ wakakoke mbakonya lo lɔsɛnɔ kana nyɔi. Lo nshi ya Embadi, ase Isariyɛlɛ wakatetemala nsala ɛsɔnwɛlɔ wa kɔlɔ. Vɔ wakatshike ntɛmɔla Jehowa ndo wakatatɛ ntɛmɔla tozambizambi ta kashi. (Emb. 2:3, 11-23) L’ɔkɔngɔ diko, lo nshi y’omvutshi Elidja, ekambi waki Nzambi wakahombe mbɔsa yɛdikɔ ya kambɛ Jehowa kana Baala jambizambi ya kashi. (1 Ku. 18:21) Dui sɔ diakakoke mɛnama oko yɛdikɔ ya wɔdu mbɔsa, nɛ dia tena tshɛ kambɛ Jehowa mboleki dimɛna. Onto laki la lomba takandahombe mbetawɔ kambɛ jambizambi yaha la lɔsɛnɔ. Koko anto kokoka mbɔsa yɛdikɔ. Bible mbuka di’ase Isariyɛlɛ waki lo “mpakahaka lam’asa tokanyi 2.” La lomba tshɛ, Elidja akakeketsha anto dia nsɔna dia ntɛmɔla Jehowa Nzambi ka mɛtɛ.

7 Lande na kaki tshondo y’okakatanu le ase Isariyɛlɛ dia mbɔsa yɛdikɔ ya lomba? Dui dia ntondo, vɔ komonga la mbetawɔ le Jehowa ndo vɔ wakatone mbohokamɛ. Vɔ kondjaɛkɛ le Jehowa ndo vɔ kɔmbɔsaka etena ka mbeka akambo wendana la nde kana la lomba lande. Otowosala dui sɔ, tshike kɛnɛ kotoweka kotaakimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. (Os. 25:12) Dui dia hende, ase Isariyɛlɛ wakasɛngiyama oma le anto w’oma lo wedja ekina. Angɛndangɛnda asɔ waki la shɛngiya lo ekanelo k’ase Isariyɛlɛ ndo wakawaɔsɛka tɛdikɔ. Etombelo waki la dui sɔ ele, ase Isariyɛlɛ wakatatɛ ndjela angɛndangɛnda asɔ ndo ntɛmɔla tozambizambi tawɔ ta kashi. Ɔsɔ aki dui dimɔtshi diakahɛmɔla Jehowa ase Isariyɛlɛ ɛnɔnyi efula la ntondo.—Eto. 23:2.

ONDE ANTO AKINA MBAHOMBA TƆSƐ TƐDIKƆ?

8. Wetshelo akɔna w’ohomba wakondjaso oma le ase Isariyɛlɛ?

8 Ɛnyɛlɔ k’ase Isariyɛlɛ tetshaka dia naka sho nangaka mbɔsa tɛdikɔ ta lomba, kete sho pombaka nkamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Ngalatiya 6:5 toholaka dia onto l’onto ekɔ l’ɔkɛndɛ wa ɛsɔnwɛlɔ ande hita. Mbokɛmaka hwe dia, hatohombe mbisha onto okina ɔkɛndɛ wa tɔsɛ tɛdikɔ. Koko onto tshɛ la l’atei aso pombaka mbeya kɛnɛ kata Nzambi dia kekɔ dimɛna ndo nsɔna dia kisala.

9. Lande na kele ekɔ waale mbetawɔ di’anto akina tɔsɛ tɛdikɔ?

9 Ngande wakokaso mbetawɔ di’anto akina tɔsɛ tɛdikɔ? Ele lo mbetawɔ dia vɔ totshutshuya dia nsala ɛsɔnwɛlɔ wa kɔlɔ. (Tok. 1:10, 15) Dui sɔ diekɔ waale efula. Sho mbele l’ɔkɛndɛ wa ndjela nkum’otema kaso kambekiyama la akambo wa lo Bible. Naka sho mbetawɔ di’anto akina tɔsɛ tɛdikɔ, kete tambɔsa yɛdikɔ ya mbayela. Ɔsɔnwɛlɔ ɔsɔ koka tokonya lo mpokoso.

10. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Pɔɔlɔ ase Ngalatiya?

10 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akahɛmɔla ase Ngalatiya diaha mbetawɔ anto akina mbaɔsɛ tɛdikɔ tawɔ hita. (Adia Ngalatiya 4:17.) Anangɛso amɔtshi wa la Ngalatiya wakahembaka mbɔsɛ anto akina wa l’etshumanelo tɛdikɔ. Eyango akɔna waki la wɔ? Apami waki la lokaki asɔ wakalangaka di’anangɛwɔ mbayela lo dihole dia ndjela apɔstɔlɔ. Vɔ komonga l’okitshakitsha ndo vɔ kɔnɛmiyaka lotshungɔ laki l’anangɛwɔ la mbɔsa tɛdikɔ tawɔ hita.

11. Ngande wakokaso nkimanyiya anto akina etena kalangawɔ mbɔsa tɛdikɔ?

11 Sho tshɛ koka nkondja wetshelo oma lo ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. Nde akeyaka di’anango waki la lotshungɔ la mbɔsa tɛdikɔ tawɔ hita ndo nde akalɛmiyaka lotshungɔ lɔsɔ. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 1:24.) Ɛlɔ kɛnɛ, dikumanyi koka ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ etena kashawɔ dako lo akambo wendana la ɔsɔnwɛlɔ w’onto ndaamɛ. Vɔ ngɛnangɛnaka mbutɛ anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ akambo w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Koko, dikumanyi mongaka la yewo lo ntshika di’Okristo tshɛ mbɔsa tɛdikɔ tande hita, nɛ dia nde ayohomba nsɛna la etombelo w’oma lɔkɔ. Wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba vɔ ɔnɛ: Sho koka nkimanyiya anto akina dia nshihodia alako wa lo Bible wɔtɔnɛ la dikambo diawɔ. Koko anangɛso l’akadiyɛso wekɔ la lotshungɔ ndo l’ɔkɛndɛ wa mbɔsa tɛdikɔ tawɔ hita. Etena kayaɔsɛwɔ tɛdikɔ ta lomba, vɔ kondjaka wahɔ. Mbokɛmaka hwe dia hatohombe pondjo mfɔnya dia tekɔ la lotshungɔ la mbɔsɛ anangɛso l’akadiyɛso yɛdikɔ ya kɛnɛ kahombawɔ nsala.

Dikumanyi diele la ngandji kimanyiyaka anto akina dia vɔ mbeya woho wa mbɔsa tɛdikɔ tawɔ hita (Enda odingɔ 11)

TATETAWƆKE DIA NSAKI YASO MBAHEMƐ TƐDIKƆ TASO

12, 13. Lande na kele ekɔ waale mbɔsa tɛdikɔ etena keso la nkɛlɛ kana kambotɔkɔmɔ?

12 Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula ndjelaka etema awɔ etena kɔsawɔ tɛdikɔ. Koko dui sɔ koka monga waale. Bible tɔhɛmɔlaka diaha sho mbɔsa tɛdikɔ lo ndjela otema aso wele bu kokele kana nsaki yaso. (Tok. 28:26) Hatokoke ndjaɛkɛ lo otema aso nɛ dia “otema ndeka diangɔ dikina tshɛ lokeso ndo vɔ wekɔ kɔlɔ efula.” (Jɛr. 17:9) Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ efula diɛnya etombelo wa kɔlɔ waya lo ndjaɛkɛ lo otema aso wele keema kokele. (1 Ku. 11:9; Jɛr. 3:17; 13:10) Ko kakɔna kakoka ntomba naka sho ndjela otema aso etena kɔsaso tɛdikɔ?

13 Jehowa tɔlɔmbaka dia sho mbolanga l’otema aso tshɛ ndo nanga wonyaso onto oko wayalangaso. (Mat. 22:37-39) Koko sho pombaka monga la yewo. Avɛsa wele l’odingɔ wetshi mɛnyaka dia ekɔ waale dia ntshika nsaki yaso mbahemɛ ekanelo kaso ndo etsha aso. Ɛnyɛlɔ, ekɔ wolo di’onto lele la nkɛlɛ mbɔsa yɛdikɔ ya dimɛna. (Tok. 14:17; 29:22) Ekɔ nto wolo di’onto lambɔkɔmɔ mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. (Wal. 32:6-12; Tok. 24:10) Sho pombaka mbetawɔ di’ɛlɛmbɛ wa Nzambi nɔmbɔla tokanyi taso. (Rɔmɔ 7:25) Etena kɔsaso tɛdikɔ ta weke, hatokoke mbetawɔ dia nsaki yaso mbahemɛ kɛnɛ kasalaso.

ETENA KA NTSHIKITANYA TƐDIKƆ TASO

14. Ngande weyaso dia ekɔ dimɛna ntshikitanya tɛdikɔ tɔmɔtshi?

14 Sho pombaka mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. Koko onto lele la lomba mbeyaka dia lo tena dimɔtshi, nde pombaka nyomɔsɛdingola yɛdikɔ mɔtshi yakandɔshi ndo ondo ndjitshikitanya. Jehowa Nzambi akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka kokele. Tende kɛnɛ kakandasalɛ ase Niniva wa lo nshi ya Jɔna: “Lam’akɛnyi Nzambi ka mɛtɛ kɛnɛ kakawasale, woho wakawatshike mboka yawɔ ya kɔlɔ, nde akanyomɔsɛdingola mpokoso kakandate dia mbaela, ko nde kokiela.” (Jɔna 3:10) Etena kakɛnyi Jehowa di’ase Niniva wambotshikitana ndo wambotshika nsala kɛnɛ kele kɔlɔ, nde akatshikitanya yɛdikɔ yande. Dui sɔ mɛnyaka dia nde ekɔ la ekanelo k’ɔlɔlɔ, okitshakitsha ndo kɛtshi. Otshikitanyi l’anto efula, Jehowa hɔsaka tɛdikɔ aha nkana yimba kaanga etena kende la nkɛlɛ.

15. Lande na kakoka monga ohoma sho ntshikitanya yɛdikɔ mɔtshi?

15 Lo tena dimɔtshi, mbeyaka monga ohomba nyomɔsɛdingola yɛdikɔ mɔtshi, ɛnyɛlɔ etena katshikitana akambo wele la so. Tohɔ dia Jehowa tshikitanyaka tɛdikɔ tande lo tena dimɔtshi. (1 Ku. 21:20, 21, 27-29; 2 Ku. 20:1-5) Etena kekina ka ntshikitanya yɛdikɔ, mbeyaka monga lam’atotɛwɔ dikambo dimɔtshi di’oyoyo. Tokanyiya dikambo di’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ. Nde akɔshi yɛdikɔ mɔtshi lo dikambo dia Mefibɔshɛtɛ okana waki Saolo lo ndjela awui wa kɔlɔ wakawawotɛ. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakawayotɛ Davidɛ awui wa mɛtɛ, nde akatshikitanya kanyi yande. (2 Sa. 19:24-29) Lo tena dimɔtshi mbeyaka monga dui dia lomba le so dia nsala woho akɔ waamɛ.

16. a)  Tokanyi takɔna tele ohomba efula etena kɔsaso tɛdikɔ? b) Lande na kahombaso nyomɔsɛdingola tɛdikɔ takatɔshi ntondo, ndo ngande wakokaso nsala dui sɔ?

16 Bible mbutaka dia hatohombe nsasɛ dia mbɔsa yɛdikɔ ya woke. (Tok. 21:5) Sho pombaka mbɔsa etena ka nkana yimba dimɛna lo tokambokambo tshɛ l’oyango wa mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. (1 Tɛs. 5:21) La ntondo ka mbɔsa yɛdikɔ ya kɛnɛ kahombande nsala, ɔtɛ wa nkumbo pombaka mbɔsa etena ka nsala eyangelo l’Afundelo ndo lo ekanda w’Akristo. Ayonga nto dimɛna mpokamɛ tokanyi t’ase nkumbo akina. Tohɔ dia Nzambi akakeketsha Abrahama dia mpokamɛ wadɛnde. (Eta. 21:9-12) Dikumanyi vɔ lawɔ pombaka mbɔsaka etena ka nsala eyangelo. Etena kɛnya awui w’eyoyo dia vɔ pombaka ntshikitanya yɛdikɔ mɔtshi yakawɔshi ntondo, vɔ hawoke wɔma dia wayoshisha dilɛmiɛlɔ diawasha anto akina. Dikumanyi diele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo la wɛdimo pombaka monga suke dia ntshikitanya tokanyi ndo tɛdikɔ tawɔ etena kele dui sɔ ohomba. Ndo ayonga dui dia dimɛna dia sho tshɛ ndjela ɛnyɛlɔ kawɔ. Dui sɔ koka nkimanyiya di’etshumanelo monga lo wɔladi ndo kaamɛ.—Ets. 6:1-4.

TOSALE KƐNƐ KAKATƆSƐ YƐDIKƆ DIA NSALA

17. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho ntondoya dia mbɔsa tɛdikɔ?

17 Tɛdikɔ tɔmɔtshi ndeka tokina weke. Ɛnyɛlɔ, mbɔsa yɛdikɔ ya ntshukana kana nsɔna onto lahomba ntshukana la so ekɔ yɛdikɔ ya woke. Yɛdikɔ kina ya woke ekɔ etena ka ntatɛ olimu wa lo tena tshɛ. La ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ t’ohomba ta ngasɔ, sho pombaka nkana yimba la shɛnɔdi tshɛ lo akambo akɔ ndo nɔmba ekimanyielo ka Jehowa. Dui sɔ mbeyaka mbɔsa etena, koko naka sho nangaka mbɔsa yɛdikɔ ya lomba, sho pombaka ndjaɛkɛ le Jehowa, mpokamɛ wetshelo ande ndo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande. (Tok. 1:5) Jehowa akatosha alako w’amɛna efula lo Ɔtɛkɛta ande. Ɔnkɔnɛ, ekɔ dui di’ohomba efula le so dia salaka eyangelo ndo nɔmba ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. Nde koka tosha waonga wele la so ohomba dia mbɔsa tɛdikɔ tɔtɔnɛ la lolango lande. La ntondo ka sho mbɔsa yɛdikɔ ya woke, sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde yɛdikɔ nyɛ yayɛnya dia dimi nangaka Jehowa? Onde yɔ yayela ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wɔladi lo nkumbo kami? Ndo onde yɔ yayɛnya dia dimi lekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ?’

18. Lande na kalongamɛ Jehowa dia sho mbɔsa tɛdikɔ taso hita?

18 Jehowa hatotshutshuya dia sho mbolanga ndo mbokambɛ. Koko nde akatosha lotshungɔ la nsala ɔsɔnwɛlɔ ɔsɔ. Nde nɛmiyaka ɔkɛndɛ aso ndo lotshungɔ laso la nsɔna dia kana tayowokambɛ. (Jas. 24:15; Ond. 5:4) Koko nde nongamɛka dia sho nsala kɛnɛ kakatɔshi yɛdikɔ lo ndjela Ɔtɛkɛta ande. Naka sho monga la mbetawɔ lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa ndo nkamba la atɔndɔ wakandatosha, kete tayokoka mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. Ndo tayɛnya dia sho hatahahɔ l’akambo lo mboka yaso tshɛ.—Jak. 1:5-8; 4:8.