1, 2. a) Kakɔna kakasawola Yeso la ambeki ande l’otsho wa la ntondo ka nde mvɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.) b) Lande na kele ekɔ ohomba sho mbohɔka ɛkɔkɔ wasambishaso? c) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

L’OTSHO wa la ntondo ka nde mvɔ, Yeso akasawola l’apɔstɔlɔ ande edja efula. Nde akaashikikɛ dia nde akawalangaka efula. Ndo nto, nde akawasha wɛɛla w’ɔkɔdi wa vinyɔ, wakatasɛdingola lo sawo dietshi. Yeso akalange nkeketsha ambeki ande dia “ntetemala ntɔ elowa,” mbuta ate dia ntetemala nsambisha losango lendana la Diolelo.​—Jni. 15:8.

² Koko, Yeso akatɛ ambeki ande aha tsho kɛnɛ kakawahombe nsala, koko ndo lande na kakawahombe kisala. Nde akawasha ɛkɔkɔ wakɛnyaka lande na kakawahombe ntetemala nsambisha. Ekɔ ohomba sho lawɔ mbohɔka lande na kahombaso ntetemala nsambisha. Kanyiyaka dikambo sɔ ayototshutshuya dia mbikikɛ etena kewoyaso lokumu l’ɔlɔlɔ “oko ɔmɛnyi le anto wa lo wedja tshɛ.” (Mat. 24:13, 14) Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola ɛkɔkɔ ɛnɛi w’oma l’Afundelo wɛnya lande na kasambishaso. Laadiko dia laasɔ, tayɔsɛdingola weshasha ɛnɛi w’oma le Jehowa watokimanyiya dia ntetemala ntɔ elowa.

3. a) Lo ndjela Joani 15:8, ɔkɔkɔ akɔna woleki ohomba wasambishaso? b) Elowa wa lo wɛɛla wa Yeso wekɔ didjidji dia na, ndo lande na kele wɛdikelo ɔsɔ mbɔtɔnɛka?

³ Ɔkɔkɔ woleki ohomba wasambishaso ele sho nangaka ntombola Jehowa ndo nkidia lokombo lande. (Adia Joani 15:1, 8.) Etena kakasha Yeso wɛɛla w’ɔkɔdi wa vinyɔ, nde akɛdika Jehowa la okambi w’ekambɔ kana okambi wa jardɛ wonɛ elowa. Yeso akate dia ndamɛ mbaki ɔkɔdi wa vinyɔ ndo ambeki ande mbaki ntahe. (Jni. 15:5) Ɔnkɔnɛ, elowa wa lo wɛɛla ɔsɔ wekɔ didjidji di’elowa watɔ ambeki wa Yeso kana olimu w’esambishelo wakambawɔ. Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Lo dikambo nɛ mbatombɔma Papa: Dia nyu ntetemala ntɔ elowa efula.” Etena katɔ ɛkɔdi wa vinyɔ elowa w’amɛna, okambi w’ekambɔ tombɔmaka. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kasalaso la wolo dia nsambisha losango lendana la Diolelo, Jehowa tombɔmaka.​—Mat. 25:20-23.

4. a) Ngande wakidiaso lokombo la Nzambi? b) Ngande wayaokayɛ l’ɔtɛ wa diɛsɛ diele la yɛ dia nkidia lokombo la Nzambi?

⁴ Lokombo la Nzambi lokongaka ekila. Ndooko dui diakokaso nsala dia ndeka lietɛ ekila. Ko, lo ngande wakidiaso lokombo la Nzambi etena kasambishaso? Tolembete kɛnɛ kakate omvutshi Isaya kɛnɛ: “Jehowa kanga lolembelembe kele Ɔnɛ lahombanyu mbɔsa oko ekila.” (Isa. 8:13) Sho kidiaka lokombo la Nzambi, Jehowa, etena kaliɔsaso dia lɔ ndeka nkombo tshɛ ndo etena kakimanyiyaso anto akina dia nshihodia ɔnɛ lɔ lekɔ ekila. (Mat. 6:9, nɔtɛ) Ɛnyɛlɔ, etena ketshaso anto akambo wa mɛtɛ wendana la waonga w’amɛna efula wa Jehowa ndo sangwelo diande di’anto nsɛna pondjo pondjo lo paradiso, tekɔ lo mbakimanyiya dia vɔ mɛna ɔnɛ akambo tshɛ wa kɔlɔ wakate Satana lo dikambo dia Jehowa wekɔ kashi. (Eta. 3:1-5) Sho kidiaka nto lokombo la Nzambi etena kakimanyiyaso anto dia mbeya ɔnɛ Jehowa kakoka “nongola lotombo, kɛnɛmɔ ndo wolo.” (Ɛny. 4:11) Rune, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi 16 mbutaka ate: “Mbeya ɔnɛ lakakondja diaaso dia monga Ɔmɛnyi wa Otungi w’andja w’otondo ngɛnyangɛnyakami efula. Dui sɔ mbishakami nsaki ka ntetemala nsambisha.”

5. a) Ɔkɔkɔ akɔna wasambishaso wotami lo Joani 15:9, 10? b) Ngande wakakimanyiya Yeso ambeki ande dia nshihodia ɔnɛ vɔ wakahombe mbikikɛ?

⁵ Adia Joani 15:9, 10. Ɔkɔkɔ wa hende wasambishaso losango lendana la Diolelo ele sho mbokaka Jehowa ndo Yeso ngandji. (Makɔ 12:30; Jni. 14:15) Yeso akatɛ ambeki ande ɔnɛ vɔ pombaka ‘ntshikala lo ngandji kande.’ Lande na kakate Yeso ngasɔ? Nɛ dia nde akeyaka dia ambeki ande wakahombe mbikikɛ dia nsɛna oko Akristo wa mɛtɛ. Diakɔ diele, lo Joani 15:4-10, sho mɛnaka dia Yeso akakambe la tshɛkɛta “ntshikala” mbala efula dia nkimanyiya ambeki ande dia vɔ nshihodia ɔnɛ vɔ wakahombe mbikikɛ.

6. Ngande wɛnyaso dia sho nangaka ntshikala lo ngandji ka Kristo?

⁶ Ngande wɛnyaso dia sho nangaka ntshikala lo ngandji ka Kristo ndo mbetawɔma le nde? Lo mbokitanyiya. Yeso tɔlɔmbaka dia nsala paka kɛnɛ kakandasale ndamɛ. Nde akate ate: ‘Dimi lakakitanyiya wadjango wa Papa ndo lakatshikala lo ngandji kande.’ Yeso akatotshikɛ ɛnyɛlɔ.​—Jni. 13:15.

7. Ngande wokakatanyi okitanyiya la ngandji?

⁷ Yeso akɛnya hwe dia okitanyiya kakatana la ngandji etena kakandate ate: “Onto tshɛ lele la wadjango ami ndo lawakitanyiya, onto ɔsɔ kamboka ngandji.” (Jni. 14:21) Wadjango  wa Yeso ndja oma le She, laasɔ etena kakitanyiyaso didjango dia Yeso dia nsambisha, sho mɛnyaka nto dia tekɔ lo mboka Jehowa ngandji. (Mat. 17:5; Jni. 8:28) Ndo etena kɛnyaso Jehowa la Yeso dia sho mbaokaka ngandji, vɔ tetemalaka toka ngandji.

8, 9. a) Naa ɔkɔkɔ okina wasambishaso? b) Ngande watotshutshuya ɛtɛkɛta wa Jehowa wele lo Ɛzɛkiyɛlɛ 3:18, 19 ndo 18:23 dia ntetemala nsambisha?

⁸ Ɔkɔkɔ wa sato wasambishaso ele sho nangaka mbewola anto lo kɛnɛ kendana la lushi la Jehowa layaye. Lo Bible, Nɔa mbelamɛka “osambisha.” (Adia 2 Petero 2:5.) Ntondo ka Mvula k’elola ndɔ, weho akɔ tshɛ losango la Nɔa lakendanaka ndo la mbewola anto lo kɛnɛ kendana l’elanyelo kaki suke la ndja. Lande na kataso ngasɔ? Nɛ dia Yeso akate ate: “Lo nshi shɔ, la ntondo ka Mvula k’elola, anto wakalɛka, wakanɔka, apami wakatshukaka ndo wamato wakatshukamaka polo ndo lushi lakɔtɔ Nɔa lo waato wa luudu, vɔ kombidja yimba edja ndo lam’akaye Mvula k’elola, ko tɔ kakawakumɛ vɔ tshɛ. Ngasɔ mbayonga ndo woongelo wa Ɔna onto.” (Mat. 24:38, 39) Kaanga mbaki anto efula kombidja Nɔa yimba, nde akasambisha la kɔlamelo tshɛ losango l’ɔhɛmwɛlɔ lakawosha Jehowa.

⁹ Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nsambisha losango lendana la Diolelo dia mbisha anto diaaso dia vɔ mbeya kɛnɛ kayosalɛ Nzambi anto lo nshi yayaye. Oko Jehowa, sho nangaka mɛtɛ di’anto mpokamɛ losango lɔsɔ ndo “ntshikala la lɔsɛnɔ.” (Ɛzk. 18:23) Etena kasambishaso lo luudu la luudu ndo l’ahole wa lo sɛkɛ, sho mbewolaka anto efula ɔnɛ Diolelo diaki Nzambi diayoya ndo diayolanya andja wa kɔlɔ ɔnɛ.​—Ɛzk. 3:18, 19; Dan. 2:44; Ɛny. 14:6, 7.

10. a) Naa ɔkɔkɔ wasambishaso woshilami lo Mateo 22:39? b) Ngande wakakimanyiya Pɔɔlɔ la Silasɛ olami wa lokanu la Filipɛ?

¹⁰ Ɔkɔkɔ wa nɛi watetemalaso nsambisha ele sho mbokaka anto ngandji. (Mat. 22:39) Ngandji tokimanyiyaka dia ntetemala nsambisha nɛ dia sho mbeyaka dia anto koka ntshikitanya tokanyi tawɔ etena katshikitana awui wele lawɔ. Ɛnyɛlɔ, atunyi wakadje Pɔɔlɔ la Silasɛ lo lokanu l’osomba wa Filipɛ. Koko l’atei a deke, didimu dia nkɛtɛ diakasalema diakasutshasutsha lokanu lakɔ ndo diakadihola nkuke. Olami wa lokanu akoke wɔma efula lo mfɔnya ɔnɛ ase lokanu wakalawe, nde akalange ndjadiaka. Koko Pɔɔlɔ akoshimbe ndo akate la dui dia wolo ate: “Toyasalɛke kɔlɔ!” Olami akɔ akambola ate: “Ahombami nsala dia dimi shimbamɛ?” Pɔɔlɔ la Silasɛ wakawotɛ vate: “Onga la mbetawɔ le Nkumadiɔndjɔ Yeso, ko wɛ . . . [a]yoshimbamɛ.”​—Ets. 16:25-34.

11, 12. a) Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ wendana l’olami wa lokanu lo dikambo dia esambishelo kaso? b) Lande na kalangaso ntetemala nsambisha?

¹¹ Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo ɔkɔndɔ wendana l’olami wa lokanu lo dikambo di’olimu w’esambishelo? Tolembete dia paka l’ɔkɔngɔ wa didimu dia nkɛtɛ mbakayotshikitanya olami wa lokanu kanyi  yande ndo mbakandayɔlɔmba ekimanyielo. Woho akɔ waamɛ mbele, anto amɔtshi wahalange mpokamɛ losango la lo Bible koka ntshikitanya tokanyi tawɔ ndo nyanga ekimanyielo etena kaakomɛ dui dimɔtshi dia kɔlɔ lo nsɛnɔ yawɔ. Ɛnyɛlɔ, amɔtshi mbeyaka nyanga l’ɔtɛ wambowoshisha olimu kana l’ɔtɛ wambowodiaka diwala. Akina mbeyaka nyanga efula etena keyawɔ dia wekɔ la hemɔ ka wolo kana l’ɔtɛ wambowovusha onto ɔmɔtshi lokawɔ ngandji. Etena katomba dui dia ngasɔ, anto mbeyaka ntatɛ mboka ambola wendana la lɔsɛnɔ, ambola wakiwɔ kokanyiyaka ntondo. Vɔ koka ndjambola ɔnɛ: ‘Ahombami nsala dia ndjoshimbamɛ?’ Vɔ mbeyaka nanga mpokamɛ losango laso lasha elongamelo mbala ka ntondo lo nsɛnɔ yawɔ.

¹² Diakɔ diele, naka sho ntetemala nsambisha la kɔlamelo, kete sho koka nsambisha anto etena kewɔ suke dia mbetawɔ esambelo kaatɔlɛso. (Isa. 61:1) Charlotte, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi 38 mbutaka ate: “Ɛlɔ kɛnɛ anto wamboshisha elongamelo. Vɔ wekɔ l’ohomba wa diaaso dimɔtshi dia mpokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ.” Ejvor, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi 34 mbutaka ate: “Anto efula wambɔkɔmɔ ɛlɔ kɛnɛ, oleki nshi kina tshɛ. Dimi nangaka mɛtɛ mbakimanyiya. Dui sɔ tshutshuyakami dia nsambisha.” Mbokɛmaka hwe dia, ngandji kokaso anto ekɔ ɔkɔkɔ wa dimɛna efula watetemalaso nsambisha!

13, 14. a) Woshasha akɔna woshilami lo Joani 15:11? b) Ngande wakokaso monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waki la Yeso? c) Ngande watokimanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ l’esambishelo kaso?

¹³ L’otsho wa la ntondo ka nde mvɔ, Yeso akashile ndo weshasha wakahombe ndjokimanyiya apɔstɔlɔ ande dia ntetemala ntɔ elowa. Naa weshasha ɛsɔ ndo ngande wakokawɔ tokimanyiya ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁴ Woshasha wa ɔngɛnɔngɛnɔ. Onde sho mbɔsaka esambishelo oko dui dia wotsho? Ndooko. L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbisha wɛɛla wendana l’ɔkɔdi wa vinyɔ, nde akate dia tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ande etena kasambishaso. (Adia Joani 15:11.) Ngande wakoka dui sɔ salema? Tohɔ dia lo wɛɛla wa Yeso, nde akayaɛdika l’ɔkɔdi wa vinyɔ ndo ambeki ande la ntahe. Ntahe kondjaka ashi ndo ɛtɛtɔ keyɔ l’ohomba, paka naka yɔ kakatana l’ɔkɔdi wa vinyɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oko waki la Yeso paka naka sho ntetemala monga kaamɛ la nde ndo ndjela wanya ande dimɛna dimɛna. Oma laasɔ tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waki la nde, mbuta ate ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo nsala lolango la Nzambi. (Jni. 4:34; 17:13; 1 Pe. 2:21) Hanne, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi ndekana 40 mbutaka ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ watomokaka l’ɔkɔngɔ w’esambishelo tshutshuyakami dia ntetemala l’olimu wa Jehowa.” Ɔngɛnɔngɛnɔ wayotosha wolo wa ntetemala nsambisha oyadi etena kele anto efula hawohokamɛ.​—Mat. 5:10-12.

15. a) Woshasha akɔna woshilami lo Joani 14:27? b) Ngande watokimanyiya wɔladi dia ntetemala ntɔ elowa?

¹⁵ Woshasha wa wɔladi. (Adia Joani 14:27.) Yema tshitshɛ la ntondo, la dikɔlɔ diakavu Yeso, nde akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Lambonyosha wɔladi ami.” Ngande wakoka wɔladi wa Yeso tokimanyiya dia ntetemala nsambisha? Etena katetemalaso nsambisha, sho ndjaokaka lo wɔladi nɛ dia sho mbeyaka dia tekɔ lo ngɛnyangɛnya Jehowa la Yeso. (Os. 149:4; Rɔmɔ 5:3, 4; Kɔl. 3:15) Ulf, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi 45 mbutaka ate: “Olimu w’esambishelo nɛndjakami, koko vɔ mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo oyango wa mɛtɛ lo lɔsɛnɔ lami.” Tekɔ la lowando lo woho wambotokondja wɔladi wa pondjo!

16. a) Woshasha akɔna woshilami lo Joani 15:15? b) Ngande wakakoke apɔstɔlɔ ntetemala monga angɛnyi wa Yeso?

 ¹⁶ Woshasha wa lɔngɛnyi. L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbutɛ apɔstɔlɔ ande dia nde akalangaka dia vɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula, nde akalembetshiya lande na kaki ohomba vɔ nkɛnɛmɔla ngandji ka ndjahondja. (Jni. 15:11-13) Oma laasɔ nde akate ate: “Dimi lambonyelɛ angɛnyi.” Ande woshasha wa dimɛna wa monga ɔngɛnyi wa Yeso lee! Ko ngande wakakoke apɔstɔlɔ ntetemala monga angɛnyi ande? Yeso akalembetshiya ate: ‘Nyotshu ndo nyotetemale ntɔ elowa.’ (Adia Joani 15:14-16.) L’ɛtɛkɛta ekina, ntetemala nsambisha. Suke l’ɛnɔnyi ehende ntondo ka laasɔ, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Lam’ayonyotshɔ, nyotasambishaka nyate: ‘Diolelo dia l’olongo diaya suke.’” (Mat. 10:7) Diakɔ diele, l’otsho wa la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akakeketsha ambeki ande dia mbikikɛ l’olimu w’esambishelo. (Mat. 24:13; Makɔ 3:14) Lo mɛtɛ, Yeso akeyaka dia hatonga dui dia wɔdu dia nkotsha didjango diande sɔ. Koko vɔ wakakoke mbokamba ndo ntetemala monga angɛnyi ande. Lo woho akɔna? L’ekimanyielo ka woshasha okina.

17, 18. a) Woshasha akɔna woshilami lo Joani 15:7? b) Ngande wakakimanyiya woshasha akɔ ambeki wa Yeso? c) Weshasha akɔna watokimanyiya ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁷ Woshasha wa ekadimwelo lo alɔmbɛlɔ aso. Yeso akate ate: “Kɛnɛ tshɛ kayonyɔlɔmba ndo kayonyolanga wayonyoshatɔ.” (Jni. 15:7, 16) Daka dia Yeso diakahombe mɛtɛ nkeketsha apɔstɔlɔ! * Apɔstɔlɔ koshihodiaka tshɛ lo tshɛ dia Yeso aki suke la mvɔ. Koko nyɔi kande konembetshiyaka dia vɔ wakahombe ntshikala aha l’ekimanyielo. Jehowa aki suke dia nkadimola alɔmbɛlɔ awɔ ndo mbakimanyiya l’olimu w’esambishelo. Ndo kɛsɔ mbakandasale. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso mvɔ, apɔstɔlɔ wakasɛngasɛnga Jehowa dia mbasha dihonga ndo Jehowa akakadimola alɔmbɛlɔ awɔ.​—Ets. 4:29, 31.

¹⁸ Ngasɔ mbediɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Etena katetemalaso nsambisha, sho tetemalaka monga angɛnyi wa Yeso. Ndo sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ekɔ suke dia nkadimola alɔmbɛlɔ aso wɔlɔmbaso dia tokimanyiya etena kongaso l’okakatanu dia nsambisha. (Flpɛ. 4:13) Tekɔ la lowando l’efula l’ɔtɛ wakadimola Jehowa alɔmbɛlɔ aso ndo l’ɔtɛ wele Yeso ɔngɛnyi aso. Weshasha ɛsɔ w’oma le Jehowa tokeketshaka dia ntetemala ntɔ elowa.​—Jak. 1:17.

19. a) Lande na katetemalaso nsambisha? b) Kakɔna katokimanyiya dia nshidiya olimu wakatosha Nzambi?

¹⁹ Lo sawo nɛ, tambeka ɛkɔkɔ ɛnɛi watetemalaso nsambisha: dia ntombola Jehowa ndo nkidia lokombo lande, dia mɛnya ngandji kokaso Jehowa ndo Yeso, dia mbewola anto ndo dia mɛnya dia sho mbokaka anto ngandji. Tambeka nto weshasha ɛnɛi: ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi, lɔngɛnyi ndo ekadimwelo lo alɔmbɛlɔ aso. Weshasha ɛsɔ tokeketshaka dia nshidiya olimu wakatosha Nzambi dia nsala. Jehowa ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula etena katɛnande takamba olimu efula dia “ntetemala ntɔ elowa efula”!