1. Lo toho takɔna takambaso kaamɛ la Jehowa?

ETENA kakatonge Jehowa anto, nde akalange dia vɔ nkamba kaamɛ la nde. Kaanga mbele anto bu kokele ɛlɔ kɛnɛ, anto wa kɔlamelo koka ntetemala nkamba kaamɛ la Jehowa lushi tshɛ. Ɛnyɛlɔ, tekɔ “ekambi kaamɛ la Nzambi” etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diande ndo ketɛso anto ambeki. (1 Kɔr. 3:5-9) Ekɔ diɛsɛ dia laande lo woho wele Otungi Kanga-Wolo-Tshɛ akatɔsɔnɛ dia nkamba olimu w’ohomba efula ɔsɔ! Koko, aha nsambisha tsho mbele yoho yakambaso kaamɛ la Jehowa. Lo sawo nɛ, tayeya woho wakambaso nto kaamɛ la nde lo nkimanyiya nkumbo yaso ndo wanɛ wele l’etshumanelo, lo nongolaka angɛndangɛnda, lo mbisha lonya lo elimu wakamba okongamelo l’andja w’otondo ndo lo mpamia olimu wakambɛso Jehowa.​—Kɔl. 3:23.

2. Lande na kahatahombe pondjo mbɛdika kɛnɛ kasalaso lo dikambo dia Jehowa la kɛnɛ kasala anto akina?

² Etena katateke sawo nɛ, ekɔ ohomba sho mbohɔ di’anto ntshikitana. Ɛnɔnyi, yoonge, awui wele la so ndo akoka aso ntshikitana. Diakɔ diele, tɛdikake kɛnɛ kakokayɛ nsala lo dikambo dia Jehowa la kɛnɛ kakoka anto akina nsala. Ɔpɔstɔlɔ  Pɔɔlɔ akate ate: “Onto l’onto asɛdingole etsha ande hita, ko nde ayoyonga la ɔkɔkɔ wa ngɛnangɛna lo kɛnɛ kasalande ndamɛ, koko aha lo ndjaɛdika l’onto okina.”​—Ngal. 6:4.

3. Lande na kakokaso mbuta di’onto tshɛ lakotsha ehomba wa nkumbo kande ekɔ lo nkamba kaamɛ la Nzambi?

³ Jehowa nongamɛka dia sho nkotsha ehomba w’ase nkumbo yaso. Ɛnyɛlɔ, wɛ mbeyaka nyanga falanga dia nkotsha ehomba wa nkumbo kayɛ. Ambutshi wa wamato efula tshikalaka l’anawɔ w’akɛnda la ngelo. Ndo naka ambutshi aso hawoyokoka ndjakotshɛ ehomba awɔ, sho koka mbakimanyiya. Ɔsɔ ekɔ awui w’ohomba. Bible mbutaka ɔnɛ: “Naka onto hakotsha ehomba w’anto ande, djekoleko w’ase luudu lande, nde ambɔsɛka mbetawɔ kande ndo amboleka onto lele bu la mbetawɔ kɔlɔ.” (1 Tim. 5:8) Naka wɛ ekɔ l’ɛkɛndɛ wa lo nkumbo, ondo wɛ hokoka nsala awui efula lo dikambo dia Jehowa oko wakombolayɛ nsala. Koko tɔkɔmɔke! Jehowa ngɛnangɛnaka etena kakotshayɛ ehomba wa nkumbo kayɛ.​—1 Kɔr. 10:31.

4. Ngande wakoka ambutshi mbetsha wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo, ndo etombelo akɔna wonga la dui sɔ?

⁴ Ambutshi w’Akristo koka nkamba kaamɛ la Jehowa lo nkimanyiya anawɔ dia ndjadjɛ eyango l’olimu wa Jehowa. Ambutshi efula wakasale dui sɔ. Etombelo wele la dui sɔ ele, anawɔ w’apami ndo wa wamato wakayɔsa yɛdikɔ ya kambɛ Jehowa lo tena tshɛ, oyadi mangana etale la wɔ. Amɔtshi wekɔ waa misiɔnɛrɛ, akina wekɔ ambatshi mboka lɛnɛ ewɔ l’ohomba efula w’apandjudi ndo akina wekɔ lo nkamba lo Bɛtɛlɛ. Lo mɛtɛ naka ana wekɔ etale, ambutshi hawokoke monga kaamɛ la wɔ oko wakombolawɔ. Koko vɔ keketshaka anawɔ dia ntetemala kambɛ Jehowa oyadi dihole diakɔna diewɔ. Lande na? Nɛ dia vɔ wekɔ l’ɔngɛngɛnɔngɛnɔ w’efula l’ɔtɛ wetsha ananwɔ Jehowa lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ. (3 Jni. 4) Efula k’ambutshi asɔ ndjaokaka oko Hana lakate dia nde ‘akakimɔ’ ɔnande Samuɛlɛ le Jehowa. Vɔ mbɔsaka dia ekɔ diɛsɛ dia laande dia nkamba kaamɛ la Jehowa lo yoho shɔ.​—1 Sa. 1:28.

5. Ngande wakokayɛ nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kanyu? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

⁵ Naka wɛ bu la ɛkɛndɛ wa lo nkumbo wa wanyandja, shi wɛ koka nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wele la hemɔ kana waya esombe wele l’ehomba ekina? Kana onde wɛ hakoke nkimanyiya wanɛ waakokɛ? Yanga wanɛ wakoka monga l’ohomba w’ekimanyielo ka ngasɔ l’etshumanelo kanyu. Ɛnyɛlɔ, mbeyaka monga ko ekɔ kadiyɛso kɛmɔtshi kakokɛ ombutshi ande w’osombe. Shi wɛ koka mbetsha wenya kaamɛ l’ombutshi ande l’oyango wa nde ndjasha l’awui akina? Kana wɛ koka nkimanyiya onto ɔmɔtshi lele l’ohomba w’ekimanyielo lo mbɔtɔla lo nsanganya, dia ntshɔ tosomba diangɔ kana tenda onto ɔmɔtshi lo lopitadi. Etena kasalayɛ dui sɔ, wɛ mbeyaka nkamba kaamɛ la Jehowa dia nkadimola dɔmbɛlɔ dimɔtshi.​—Adia 1 Kɔrɛtɔ 10:24.

6. Ngande wakokaso nongola angɛndangɛnda?

⁶ Anto wakamba kaamɛ la Nzambi mbeyamaka oma lo woho walongolawɔ angɛndangɛnda. Lo Bible, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokambi la wɔ lo dikambo dia “nongola angɛndangɛnda” nembetshiyaka “salɛka angɛndangɛnda ɔlɔlɔ.” (Hɛb. 13:2; nɔtɛ) Lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho tanaka bɛnyɛlɔ diatetsha woho wakokaso salɛ angɛndangɛnda  ɔlɔlɔ. (Eta. 18:1-5) Sho koka ndo pombaka nkimanyiya anto akina etena tshɛ keso la diaaso dia nsala dui sɔ, oyadi vɔ wekɔ “wanɛ wotɔ la so lo mbetawɔ” kana bu.​—Ngal. 6:10.

7. Wahɔ akɔna wayoyokondja naka wɛ nongolaka ekambi wa lo tena tshɛ?

⁷ Shi wɛ koka nkamba kaamɛ la Jehowa lo nongolaka ekambi wa lo tena tshɛ wele l’ohomba wa dihole dia mbidjasɛ? (Adia 3 Joani 5, 8.) Etena kasalaso dui sɔ, ndo sho ndo vɔ kondjaka wahɔ. Bible mbelɛka dui sɔ ɔnɛ ‘keketshana.’ (Rɔmɔ 1:11, 12) Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Olaf. Etena kakinde dikɛnda, omendji w’otshimbedi w’onyemba akatshu dia tembola etshumanelo kawɔ ndo aki l’ohomba wa dihole dia mbidjasɛ, koko ndooko onto la l’etshumanelo lakakoke mbokimanyiya. Olaf akalɔmbɛ ambutshi ande waki komonga Ɛmɛnyi wa Jehowa dia kana omendji akakoke ndjodjasɛ lakawɔ. Vɔ waketawɔ, koko wakatɛ Olaf dia ndalaka lo kɔsa. Kɛsɔ kakasale Olaf ndo nde konyanga l’ɔtɛ wa dui sɔ. Nde aketsha lomingu la dimɛna efula kaamɛ l’omendji w’otshimbedi! Vɔ wakemɔka ko pindju lushi tshɛ ndo wakakɛtshanyaka awui w’ohomba efula etena kakawalɛka yangɔ ya ndɛ ya la pindju. Omendji w’otshimbedi akakeketsha Olaf efula, ko nde akɔshi yɛdikɔ ya ntatɛ kambɛ Jehowa lo tena tshɛ. Lo ɛnɔnyi 40 wetshi, Olaf akakambe oko misiɔnɛrɛ lo wedja efula.

8. Lande na kahombaso monga ɔlɔlɔ oyadi anto akina komonga la lowando mbala ka ntondo? Sha ɛnyɛlɔ.

⁸ Sho koka mɛnya angɛndangɛnda ngandji lo toho efula, oyadi vɔ komonga la lowando ntondo. Ɛnyɛlɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi ka l’Espagne akeke Bible la Yesica, womoto l’oma l’Équateur. Lushi lɔmɔtshi etena kakawekaka Bible, Yesica akalele efula. Ko kadiyɛso akawombola lande na kakandalelaka. Yesica akate dia ntondo ka nde ndja l’Espagne, nde aki wola efula. Lushi lɔmɔtshi, nde komonga kaanga l’ɛngɔ ka ndɛ ka mbisha ɔnande la womoto, nde aki paka l’ashi. Yesica akalɔmbɛ dia nkondja ekimanyielo etena kakandasalaka la wolo dia ndadia ɔnande. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende wakaye ndjenda Yesica ndo wakawosha periodikɛ. Koko nde komonga la loshilambo ndo akaate periodikɛ kakɔ ata ɔnɛ: “Onde ɔnɛ mbele mbo ya ndɛ yaangami mbisha ɔnami?” Akadiyɛso wakalange mbosamba, koko Yesica kopokamɛ. Oma laasɔ, akadiyɛso wakayotshikɛ kisaka ka mbo ya ndɛ la soko diande. Kakianɛ wonya wa wekelo, nde olela l’ɔtɛ wambondoshihodia dia nde kombidja yimba lo woho wakakadimola Nzambi dɔmbɛlɔ diande. Koko Yesica akɔshi yɛdikɔ ya kambɛ Jehowa. Mbokɛmaka di’etombelo w’ɛlɔlɔ wakonge l’ɔtɛ wa lokaho laki l’akadiyɛso asɔ.—Ond. 11:1, 6.

9, 10. a) Waaso akɔna amɔtshi waki la ase Isariyɛlɛ dia ndjakimɔ la lolango? b) Lo toho takɔna takoka anangɛso nkimanyiya lo etshumanelo ɛlɔ kɛnɛ?

⁹ Lo nshi yedjedja, ase Isariyɛlɛ waki la waaso wotshikitanyi wa ndjakimɔ la lolango. (Eto. 36:2; 1 Ɛk. 29:5; Nɛh. 11:2) Ɛlɔ kɛnɛ wɛ lawɔ ekɔ la waaso efula wa nkamba la wenya ayɛ, diangɔ diayɛ dia l’emunyi ndo akoka ayɛ la lolango dia nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso. Naka wɛ nsala dui sɔ, wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula ndo Jehowa ayokɔtshɔkɔla.

¹⁰ Ɔtɛkɛta wa Nzambi keketshaka apami wa l’etshumanelo dia nkamba kaamɛ la Jehowa lo kambɛ anto akina oko ekambi wakimanyiya ndo dikumanyi. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Pe. 5:2, 3) Wanɛ wasala dui sɔ nangaka nkimanyiya anto akina lo awui amɔtshi shikaa ndo lo nyuma. (Ets. 6:1-4) Onde dikumanyi diakakɔlɔmbɛ dia nongola anto kana dia  nkimanyiya lo ekanda, lo bɛtshi dia nkɛtɛ, l’okokelo wa Mbalasa ka Diolelo kana dia nsala dui dikina? Anangɛso wakimanyiya lo toho tɔsɔ mbutaka dia vɔ ngɛnangɛnaka dui sɔ efula.

11. Ngande wakakondja kadiyɛso kɛmɔtshi wahɔ lo nkamba olimu wa wokelo?

¹¹ Mbala efula, wanɛ wayakimɔ la lolango dia nkamba lo wokelo kondjaka angɛnyi w’eyoyo. Kadiyɛso Margie akakambe lo wokelo wa Mbalasa ya Diolelo ɛnɔnyi 18. Lo olimu ɔsɔ, nde akayashaka efula le esekaseka ndo akawakimanyiyaka lo mbalowanya. Nde mbutaka dia ɔsɔ ekɔ yoho yoleki dimɛna le wanɛ wayakimɔ la lolango dia keketshana. (Rɔmɔ 1:12) Lo mɛtɛ, etena kakandahomana l’ekakatanu lo lɔsɛnɔ lande, angɛnyi wakandakondja l’olimu ɔsɔ wakookeketsha. Onde wɛ atayakimɔka la lolango lo olimu wa wokelo? Wɛ koka nkamba olimu ɔsɔ, oyadi kaanga wɛ bu l’akoka wa laande.

12. Ngande wakokayɛ nkimanyiya l’ɔkɔngɔ wa mpokoso?

¹² Sho koka nto nkamba kaamɛ la Jehowa lo nkimanyiya anangɛso l’ɔkɔngɔ wa mpokoso. Ɛnyɛlɔ, sho koka nkimɔ falanga. (Jni. 13:34, 35; Ets. 11:27-30) Yoho kina yakokaso nkimanyiya ele lo nsola kana nyomoka kɛnɛ kolanyi l’ɔkɔngɔ wa mpokoso. Gabriela, kadiyɛso ka la Pologne kele luudu lande lakalana vwa la elola, akangɛnangɛna efula etena kakandɛnyi anangɛso wakaye oma lo tshumanelo diaki suke la nde dia ndjookimanyiya. Etena kakanyiyande dui sɔ, nde mbutaka dia nde hayakiyanya l’ɔtɛ wa diangɔ dia l’emunyi tshɛ diakandashisha, koko nde mbikaka washo lo kɛnɛ kakandakondja. Nde mbutaka ate: “Dui sɔ diakashikikɛ dia monga ose etshumanelo k’Akristo ekɔ diɛsɛ dia laande ndo kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ.” Anto efula wakawakimanyiya l’ɔkɔngɔ wa mpokoso mbutaka dia vɔ wakayaoke woho akɔ waamɛ. Ndo wanɛ wakamba kaamɛ la Jehowa dia nkimanyiya anangɛso mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ w’efula.​—Adia Etsha 20:35; 2 Kɔrɛtɔ 9:6, 7.

13. Ngande wakeketshaso ngandji kokaso Jehowa etena kayakimɔso la lolango? Sha ɛnyɛlɔ.

¹³ Kadiyɛso Stephanie ndo apandjudi akina wa l’ɛtshi kande ka nkɛtɛ wakakambe kaamɛ la Nzambi lo nkimanyiya Ɛmɛnyi  wakalawɔ ta oma lo wodja awɔ otsha l’États-Unis. Vɔ wakakimanyiya ase dawo asɔ dia nkondja mvudu ndo diangɔ dikina. Nde mbutaka ate: “Takakeketshama oma lo ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lowando laki la wɔ etena kakawɛnyi ngandji ka nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo. Nkumbo shɔ yakafɔnyaka dia sho mbakawakimanyiya, ko tetele vɔ wakatokimanyiya efula. Ngandji, kaamɛ, mbetawɔ ndo woho wakatɛnyi dia vɔ ndjaɛkɛka le Jehowa akakeketsha mɛtɛ ngandji kokaso Jehowa ndo dui sɔ diakatokimanyiya dia monga la lowando l’efula l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakondjaso l’okongamelo ande.”

14, 15. a) Yimba yakɔna yaki l’omvutshi Isaya? b) Ngande wakoka Akristo mbokoya yimba yaki l’omvutshi Isaya?

¹⁴ Onde wɛ nangaka ndeka nkamba kaamɛ la Jehowa? Onde wɛ ekɔ suke dia monɔ lɛnɛ ewɔ l’ohomba efula w’apandjudi? Lo mɛtɛ, ekambi wa Nzambi hawɔlɔmbama dia monɔ lo ahole w’etale dia mɛnya lokaho lawɔ. Koko ekɔ anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi wakoka nsala dui sɔ. Vɔ wekɔ la yimba yele oko ya omvutshi Isaya. Etena kakambola Jehowa ate: “Akɔna ayomotoma ndo ayototshwɛ na?” nde akate ate: “Dimi ɔnɛ, ontome!” (Isa. 6:8) Onde wɛ ekɔ la nsaki ndo l’akoka ka nsala woho akɔ waamɛ lo dikambo di’ehomba wa l’okongamelo? Naa toho tɔmɔtshi takokayɛ nkimanyiya?

¹⁵ Yeso akate lo dikambo di’esambishelo ndo mbetɛ anto ambeki ate: “Dinela diekɔ woke, koko ekambi mbele yema tshitshɛ. Ɔnkɔnɛ, nyɔlɔmbɛ Owandji wa dinela dia nde ntoma ekambi lo dinela diande.” (Mat. 9:37, 38) Onde wɛ koka tokamba oko ombatshi mboka lo dihole diewɔ l’ohomba efula w’apandjudi? Kana onde wɛ koka nkimanyiya onto okina dia nsala dui sɔ? Anangɛso l’akadiyɛso efula mbutaka dia yoho yoleki dimɛna ya mɛnya ngandji kokawɔ Nzambi ndo asekawɔ anto ele monga ombatshi mboka lɛnɛ ewɔ l’ohomba efula w’apandjudi. Onde wɛ hakoke nkanyiya toho tokina ta mpamia olimu ayɛ? Naka wɛ nsala dui sɔ, kete wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.

16, 17. Naa toho tokina takokayɛ mpamia olimu wakambɛyɛ Jehowa?

¹⁶ Onde wɛ nangaka nkamba lo Bɛtɛlɛ kana mbisha lonya l’olimu wa wokelo, oyadi lo tshanda mɔtshi, lushi ɔtɔi kana nshi efula lo lomingu? Mbala tshɛ okongamelo wa Jehowa wekɔ l’ohomba w’anto walanga nkamba dihole tshɛ diewɔ l’ohomba ndo wanɛ wayosala kɛnɛ tshɛ kawalɔmbawɔ dia nsala oyadi kaanga vɔ wekɔ la diewo lo woho okina w’olimu. Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ onto tshɛ lele suke dia ndjahondja ndo mbokambɛ dihole tshɛ diele ohomba.​—Os. 110:3.

¹⁷ Onde wɛ kombolaka ndeka ndowanyema l’oyango wa ndeka kambɛ Jehowa tshɛ lo tshɛ? Wɛ koka ndodia dɛmandɛ dia tɔtɔ Kalasa k’esambisha wa Diolelo. Kalasa kɛsɔ ndowanyaka anangɛso l’akadiyɛso wambotshunda wokokambɛka Jehowa lo tena tshɛ, dia okongamelo wa Jehowa nkamba la wɔ dia vɔ mpamia olimu awɔ. Wanɛ wɔtɔ kalasa kɛsɔ pombaka monga suke dia nkamba dihole tshɛ diawatomawɔ. Onde wɛ nangaka ndeka kambɛ Jehowa lo yoho shɔ?​—1 Kɔr. 9:23.

18. Ɛlɔlɔ akɔna wakokayɛ nkondja lo nkamba kaamɛ la Jehowa lushi tshɛ?

¹⁸ Oko weso ekambi wa Jehowa, sho keketshamaka dia monga la lokaho, ɛlɔlɔ ndo ngandji. Lushi tshɛ sho ndjakiyanyaka dikambo di’anto akina. Dui sɔ toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi ndo ɔlɔ. (Ngal. 5:22, 23) Oyadi awui akɔna wele layɛ, wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ edja tshɛ kokoyayɛ lokaho la Jehowa ndo kongayɛ ɔmɔtshi l’atei w’anto wa nɛmɔ wakamba kaamɛ la nde!​—Tok. 3:9, 10.