1. Kakɔna kakate Isaya lo dikambo dia Yeso, ndo lande na kele dui sɔ tokeketshaka?

PRƆFƐSIYA kakate Isaya lo dikambo dia Yeso Kristo tokeketshaka ndo toshaka elongamelo. Isaya akate dia Yeso “hatolombosha lo ndjela kɛnɛ kɛnande la washo ande, ndo hatohangɔ tsho lo ndjela kɛnɛ kokande la atoyi ande” ndo ɔnɛ nde “ayolombosha tombolambola la losembwe.” (Isa. 11:3, 4) Lande na kele dui sɔ tokeketshaka? Nɛ dia tekɔ lo nsɛna lo andja wamboleka anto kananɛ kɔlɔ ndo anto salanɛka akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnawɔ. Tekɔ mɛtɛ l’ohomba wa Yeso lele Shushi ya kokele lahotolombosha lo ndjela kɛnɛ kɛnama!

2. Kakɔna kakatodjangɛ Yeso dia nsala, ndo kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

² Lushi tshɛ sho mongaka la tokanyi lo dikambo di’anto akina. Koko sho bu kokele oko Yeso, diakɔ diele ndo tokanyi taso bu kokele. Sho sɛngiyamaka esadi eto oma lo kɛnɛ kɛnaso. Koko, Yeso akatodjangɛ ɔnɛ: “Nyotshike nombosha lo ndjela kɛnɛ kɛnama, koko nyolomboshake la losembwe.” (Jni. 7:24)  Ɔnkɔnɛ, Yeso nangaka dia sho monga oko nde ndo aha salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnama. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui asato wakoka monga la shɛngiya lo tokanyi taso: Lokoho la demba l’onto kana wodja ande, woho wende la falanga efula ndo ɛnɔnyi wele la nde. Lo dui tshɛ, tayeya woho wakokaso nkitanyiya Yeso ndo aha salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnama.

3, 4. a) Lande na kakatshikitanya Petero woho wakandɔsaka ase Wedja? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.) b) Naa dikambo dia mɛtɛ di’oyoyo diaketsha Jehowa Petero?

³ Tokanyiya woho wakayaoke ɔpɔstɔlɔ Petero etena kakandalɔmbama dia ntshɔ la Kayisariya lo luudu l’ose Wodja lakawelɛka Kɔnɛliyo! (Ets. 10:17-29) Laakandole, Petero akeyaka di’ase Wedja waki mindo. Koko awui amɔtshi wakasalema wakawokonya dia ntshikitanya kanyi yande. Ɛnyɛlɔ, Nzambi akawɛnya ɛnɛlɔ kɛmɔtshi. (Ets. 10:9-16) Lo ɛnɛlɔ kakɔ, Petero akɛnyi ɛngɔ kɛmɔtshi kaki oko dihɔndɔ diakayaholɔka oma l’olongo diaki la dikɛndakɛnda efula diakɔsamaka oko mindo. Oma laasɔ dui dimɔtshi diakawotɛ ɔnɛ: “Petero, emala, diakadiɔ kele lɛka!” Petero akatone la wolo tshɛ mbala shato. Mbala yakɔ tshɛ dui diakɔ diakawotɛka ɔnɛ: “Tshika mbelɛ diangɔ diele Nzambi ambodiɛdia ɔnɛ diangɔ dia mindo.” L’ɔkɔngɔ w’ɛnɛlɔ kakɔ, Petero koshihodia kɛnɛ kakalangaka dui diakɔ mbotɛ. Oma laasɔ, akɛndji w’oma le Kɔnɛliyo wakaye. Nyuma k’ekila kakalɔmbɔla Petero dia ntshɔ lo luudu la Kɔnɛliyo, ko nde akatshu kaamɛ l’akɛndji.

⁴ Otondonga Petero akasale akambo “lo ndjela kɛnɛ kɛnama,” tshike totondetawɔ pondjo dia ntshɔ lo luudu la Kɔnɛliyo. Ase Juda kɔmbɔtɔka lo mvudu y’ase Wedja. Ko lande na kakatshu Petero? Kaanga mbakandakanɛka ase Wedja kɔlɔ, ɛnɛlɔ kakandɛnyi ndo ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila kakatshikitanya tokanyi tande. L’ɔkɔngɔ wa Petero pokamɛ Kɔnɛliyo, nde akate ate: “Lo mɛtɛ, dimi lamboshihodia dia Nzambi keema la shɔnɔdi, koko lo wedja tshɛ, onto lawoka wɔma ndo lasala akambo w’ɛlɔlɔ mbetawɔmaka le nde.” (Ets. 10:34, 35) Eokelo k’oyoyo kɛsɔ kakangɛnyangɛnya Petero ndo tɔ kakonge la shɛngiya le Akristo tshɛ. Lo woho akɔna?

5. a) Kakɔna kalanga Jehowa dia Akristo tshɛ nshihodia? b) Kaanga mbeyaso akambo wa mɛtɛ, tokanyi takɔna tele ondo tekekɔ latɔ?

⁵ Jehowa akakambe la Petero dia nkimanyiya Akristo tshɛ dia vɔ nshihodia ɔnɛ Nde bu la shɔnɔdi. Le Jehowa, aha lokoho laso la demba, wodja aso, dioho diaso kana ɔtɛkɛta aso mbele ohomba. Naka tekɔ lo mboka Nzambi wɔma ndo tekɔ lo nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kete sho mbetawɔmaka le nde. (Ngal. 3:26-28; Ɛny. 7:9, 10) Ondo wɛ okeyaka dui sɔ. Ko kayotota naka wɛ akole lo wodja kana lo nkumbo kakiwɔ la mbekelo ka kananɛ kɔlɔ? Kaanga mbakokayɛ mfɔnya dia wɛ bu la shɔnɔdi, ondo wɛ koka monga la tokanyi tɔmɔtshi ta kananɛ kɔlɔ. Kaanga l’ɔkɔngɔ wa Petero nkimanyiya anto akina dia nshihodia ɔnɛ Nzambi bu la shɔnɔdi, nde akayokananɛ kɔlɔ nto. (Ngal. 2:11-14) Ko ngande wakokaso nkitanyiya Yeso ndo ntshika dia salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnama?

6. a) Kakɔna kakoka tokimanyiya dia ntshika kananɛ kɔlɔ? b) Kakɔna kakɛnya alapɔlɔ wakasale ɔnangɛso ɔmɔtshi laki l’ɛkɛndɛ lo dikambo diande?

⁶ Dia mbeya kana hatoyokananɛ kɔlɔ kaanga yema, sho pombaka ndjasɛdingola. Sho pombaka mbɛdika lɔkɛwɔ laso la kɛnɛ kekaso l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Os. 119:105) Sho koka nto mimbola ɔngɛnyi aso ɔmɔtshi  dia kana nde ekɔ lo tɛna dia taakakananɛ kɔlɔ, nɛ dia hatokoke shoamɛ mɛna dui sɔ. (Ngal. 2:11, 14) Mbeyaka monga ko mbekelo ka kananɛ kɔlɔ kambonɛmaka le so woho wele shoamɛ hatoshihodia dui sɔ! Dui sɔ mbakakomɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi lele l’ɛkɛndɛ. Nde akafunde alapɔlɔ wendana l’olimu w’efula wakakambaka wadi l’omi amɔtshi waki l’olimu wa lo tena tshɛ. Omi aki ose dioho dimɔtshi diele anto efula wakadiɔsaka oko bu la nɛmɔ. Ɔnangɛso akɔ lele l’ɛkɛndɛ akafunde akambo efula w’amɛna lo dikambo di’omi koko nde akakotsha ate: “Kaanga mbende [ose wodja ɔsɔ], woho wasalande akambo ndo yoho yande ya lɔsɛnɔ kimanyiyaka anto akina dia nshihodia ɔnɛ monga [ose dioho sɔ] halembetshiya mɛtɛ monga kanga mindo, onto lele bu la nɛmɔ ndo nde ekɔ ɛnyɛlɔ ka anto efula w’oma lo dioho [sɔ].” Wetshelo akɔna wakondjaso? Oyadi ɛkɛndɛ akɔna wele laso l’okongamelo wa Jehowa, sho pombaka ndjasɛdingola ndo mbetawɔ ekimanyielo dia nshihodia kana takakananɛ kɔlɔ. Akokaso nsala nto?

7. Ngande wakokaso mɛnya dia ‘tambodihola etema aso hwe’?

⁷ Naka sho ‘ndjihola etema aso hwe,’ kete tayokana ngandji lo dihole dia kananɛ kɔlɔ. (2 Kɔr. 6:11-13) Onde wɛ ndekaka nanga monga kaamɛ l’anto wele la yɛ lokoho, wodja, dioho kana ɔtɛkɛta waamɛ? Naka ngasɔ, kete nsala la wolo dia monga kaamɛ l’anto akina. Wɛ koka nɔmba anangɛso l’akadiyɛso w’oma l’ahole wotshikitanyi dia nsambisha kaamɛ la yɛ. Kana wɛ koka mbaelɛ lakayɛ dia ndjɔlɛ yangɔ kana lo losanganya lɔmɔtshi. (Ets. 16:14, 15) L’edjedja ka wonya, otema ayɛ wayololanɛ la ngandji woho wele wɛ hokananɛ kɔlɔ nto. Kakianɛ tayanga nsɛdingola dikambo dikina diakokaso salɛ anto akambo “lo ndjela kɛnɛ kɛnama.”

8. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo Akambo w’ase Lɛwi 19:15 lo dikambo dia shɛngiya yakoka monga la ɔngɔnyi kana wola lo woho wɔsaso anto akina?

⁸ Woho wɔsaso anto koka monga la shɛngiya lo ndjela woho wewɔ ɛngɔnyi kana wola. Akambo w’ase Lɛwi 19:15 mbutaka ɔnɛ: “Kanyolomboshake la losembwe. Tongake la shɔnɔdi otsha le ose wola kana ndeka ndjasha le kanga ɔngɔnyi. Kolomboshake wonyayɛ onto la losembwe.” Ngande wele woho wele onto ɔngɔnyi kana wola koka monga la shɛngiya lo woho wawɔsaso?

9. Dui diakɔna dia lonyangu diakafunde Sɔlɔmɔna, ndo kakɔna katetsha dui sɔ?

⁹ Sɔlɔmɔna akasambiyama dia mfunda dui dia lonyangu nɛ: “Ose wola petshamaka kaanga oma le asukanyi ande, koko kanga ɔngɔnyi mongaka la angɛnyi efula.” (Tok. 14:20) Yokedi shɔ atetshayɔ? Naka hatongi la yewo, kete sho koka ndjoyanga dia mbɔtɔ lɔngɛnyi paka l’anangɛso wele ɛngɔnyi, koko aha la wanɛ wele wola. Lande na kele ekɔ waale dia salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kele la wɔ kana kɛnɛ kele bu la wɔ?

10. Lo dikambo diakɔna diakahɛmɔla Jakɔba Akristo?

¹⁰ Naka sho salɛ anangɛso akambo lo ndjela woho wewɔ ɛngɔnyi kana wola, kete tayodja diatɔnelo l’etshumanelo. Dui dia ngasɔ diakatombe lo tshumanelo dimɔtshi lo ntambe ka ntondo, ko Jakɔba akahɛmɔla Akristo asɔ l’ɔtɛ wa dui diakɔ. (Adia Jakɔba 2:1-4.) Tatetawɔke dia diatɔnelo monga l’etshumanelo kaso. Ko ngande wakokaso mbewɔ dia salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kele lawɔ?

11. Onde lomombo la l’emunyi lele l’onto mongaka la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diande la Jehowa? Lembetshiya.

¹¹ Sho pombaka mbɔsa anangɛso woho wawaɔsa Jehowa. Onto honge la nɛmɔ le Jehowa  l’ɔtɛ wende kanga ɔngɔnyi kana ose wola. Diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa halemanɛ kaanga yema la woho weso la falanga efula kana lomombo la l’emunyi efula. Ekɔ mɛtɛ dia Yeso akate ɔnɛ “ayonga wolo dia kanga ɔngɔnyi mbɔtɔ lo Diolelo dia l’olongo,” koko nde kombita ɔnɛ dui sɔ hadiokoke salema. (Mat. 19:23) Yeso akate nto ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le nyu ase wola, nɛ dia Diolelo dia Nzambi diekɔ dianyu.” (Luka 6:20) Koko dui sɔ halembetshiya ɔnɛ ase wola tshɛ wakahokamɛ Yeso ndo wakakondja ɛtshɔkɔ wa laande. Aki ase wola efula waki kondjela Yeso. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, hatokoke mbita dia onto kapanda ekɔ la diɔtɔnganelo la Jehowa lo ndjela lomombo lele lande.

12. Kakɔna ketsha Afundelo akanga w’ɛngɔnyi ndo ase wola?

¹² Ekɔ anangɛso l’akadiyɛso wele ɛngɔnyi ndo akina wekɔ weola. Koko vɔ tshɛ nangaka Jehowa ndo mbokambɛka olimu l’otema ɔtɔi. Afundelo mbitɛka akanga w’ɛngɔnyi “dia vɔ nkitsha elongamelo kawɔ, aha lo efumbɔfumbɔ k’ɔngɔnyi, koko le Nzambi.” (Adia 1 Timɔte 6:17-19.) Ɔtɛkɛta wa Nzambi pɛmɔla ekambi wa Jehowa tshɛ, akanga w’ɛngɔnyi ndo ase wola ɔnɛ ekɔ waale dia nanga falanga. (1 Tim. 6:9, 10) Naka sho mbɔsa anangɛso oko wawaɔsa Jehowa, kete hatotowasalɛ akambo lo ndjela kɛnɛ kele lawɔ kana kewɔ bu la tɔ. Ko kayotota lo dikambo di’ɛnɔnyi wele l’onto? Onde ekɔ dimɛna salɛ onto akambo lo ndjela ɛnɔnyi wele la nde?

13. Kakɔna katetsha Bible lo kɛnɛ kendana la nɛmiya epalanga?

¹³ Mbala efula Bible mbitaka dia sho pombaka nɛmiya epalanga. Akambo w’ase Lɛwi 19:32 mbitaka ɔnɛ: “Kemalake la ntondo k’onto lele la ndjwe, koshake osombe w’onto kɛnɛmɔ ndo kokake Nzambi kayɛ wɔma.” Tokedi 16:31 totɛka ɔnɛ: “Ɔtɛ wa ndjwe wekɔ dɛmbɔ dia nkoso di’olangala etena katanemawɔ lo mboka ka losembwe.” Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte diaha mɔnyɔla opalanga, koko mbosalɛ akambo oko she. (1 Tim. 5:1, 2) Kaanga mbaki Timɔte la yema ya lowandji laadiko di’anangɛso w’epalanga, tena tshɛ nde akahombaka mbaoka kɛtshi ndo mbalɛmiya.

14. Etena kakɔna kakokaso mingola onto lotole?

¹⁴ Ko kayotota naka opalanga ɔmɔtshi ambosala pɛkato l’okonda kana ekɔ lo nkeketsha dui dimɔtshi diahangɛnyangɛnya Jehowa? Jehowa hodimanyiya onto lasala pɛkato l’okonda, oyadi onto akɔ ekɔ opalanga kana nɛmiyamaka. Tende tɔndɔ diele lo Isaya 65:20: “Otshi wa pɛkato ayodjama mananu oyadi kaanga nde aya la ɛnɔnyi 100.” Sho tanaka tɔndɔ diafɔna la sɔ lo ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ. (Ɛzk. 9:5-7) Kɛnɛ koleki ohomba ele nɛmiya Jehowa ɔnɛ lele Tango Andja. (Dan. 7:9, 10, 13, 14) Woho wɔɔlɛmiyaso ayotosha dihonga dieso l’ohomba dia mingola onto lele l’ohomba w’ekimanyielo oyadi ɛnɔnyi akɔna wele la nde.​—Ngal. 6:1.

15. Wetshelo akɔna wakondjaso oma le ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lo kɛnɛ kendana la nɛmiya anangɛso w’akɛnda?

¹⁵ Ko naka ɔnangɛso eke dikɛnda? Onde dui sɔ nembetshiyaka dia nde hakoke nɛmiyama? Ndooko. Pɔɔlɔ akafundɛ Timɔte ate: “Onto atokɔnyɔlake lo woho weyɛ dikɛnda. Koko oyale ɛnyɛlɔ le akanga wa kɔlamelo lo ɛtɛkɛta, lo lɔkɛwɔ, lo ngandji, lo mbetawɔ ndo lo pudipudi.” (1 Tim. 4:12) Etena kakafunde Pɔɔlɔ ɛtɛkɛta ɛsɔ, ondo Timɔte aki l’ɛnɔnyi 30. Koko, Pɔɔlɔ akawosha ɛkɛndɛ w’ohomba efula. Wetshelo akɔna wakondjaso? Hatohombe salɛ anangɛso  w’akɛnda akambo lo ndjela ɛnɔnyi awɔ. Tokanyiya akambo tshɛ wakasale Yeso etena kakinde l’ɛnɔnyi 33 eto!

16, 17. a) Ngande wɔsa dikumanyi yɛdikɔ naka ɔnangɛso ekɔ lo nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia monga okambi wakimanyiya kana ekumanyi? b) Ngande wakoka tokanyi taso kana mbekelo yele lo dihole dieso ndɔshana la kɛnɛ kata Afundelo?

¹⁶ Lo mbekelo mɔtshi, anto hawoleke nɛmiya akɛnda. Etombelo wele la dui sɔ ko, ondo dikumanyi dimɔtshi hawolowola ɛlɔngɔlɔngɔ dia monga ekambi wakimanyiya kana dikumanyi kaanga naka vɔ wekɔ lo nkotsha kɛnɛ kalɔmbama. Koko Bible hate pondjo ɔnɛ paka ɔnangɛso ambokotsha lofulo lɔmɔtshi l’ɛnɔnyi ko ndjɔsɔnama dia monga okambi wakimanyiya kana ekumanyi. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9) Naka ekumanyi mbidja ɔlɛmbɛ lo dikambo sɔ l’ɔtɛ wa mbekelo kawɔ, kete nde hakitanyiya Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Dikumanyi hawohombe salɛ ɛlɔngɔlɔngɔ akambo lo ndjela tokanyi tawɔ hita kana mbekelo ka lo dihole diewɔ, koko lo ndjela atɔndɔ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.​—2 Tim. 3:16, 17.

¹⁷ Naka dikumanyi hawoyele atɔndɔ wa lo Bible dia nsɔna ekambi wakimanyiya kana dikumanyi, kete vɔ koka ndjokonya anangɛso wakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia nkalola ɛkɔngɔkɔngɔ. Lo wodja ɔmɔtshi, okambi wakimanyiya ɔmɔtshi akakotshaka ɛkɛndɛ ande dimɛna ndo dikumanyi waketawɔ dia nde akakotshaka kɛnɛ kalɔmba Bible dia monga ekumanyi. Koko, dikumanyi dimɔtshi di’epalanga wakate dia vɔ kombolowola lam’ele akɛnamaka dia nde eke dikɛnda efula dia monga ekumanyi. Lonyangu ko, ɔnangɛso ɔsɔ kɔsɔnama paka l’ɔtɛ wa woho wakandɛnamaka. Ndo mɛnamaka dia kanyi shɔ yambokokanɛ l’ahole efula wa l’andja ɔnɛ. Ekɔ ohomba efula dia sho ndjaɛkɛ lo Bible lo dihole dia ndjaɛkɛ lo tokanyi taso hita kana lo mbekelo ya lo dihole dieso. Paka lo nsala ngasɔ mbayotokitanyiya Yeso ndo mbayototshika dia salɛ anto akambo lo ndjela kɛnɛ kɛnama.

18, 19. Kakɔna kayotokimanyiya dia mbɔsa anangɛso oko wawaɔsa Jehowa?

¹⁸ Sho bu kokele, koko sho koka ntetemala mbeka diaha monga la shɔnɔdi l’ɛnyɛlɔ ka Jehowa. (Ets. 10:34, 35) Diakɔ diele, tena tshɛ sho pombaka mbidja yimba lo waohwelo w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Etena kakambaso la wɔ, sho kitanyiyaka didjango dia Yeso di’ɔnɛ: “Nyotshike nombosha lo ndjela kɛnɛ kɛnama, koko nyolomboshake la losembwe.”​—Jni. 7:24.

¹⁹ Kema edja, Yeso Kristo Nkumekanga kaso ayanga nombosha anto tshɛ. Kilombo kande kayohikama l’atɔndɔ wosembwe waki Nzambi, koko aha lo kɛnɛ kayondɛna kana kayondoka. (Isa. 11:3, 4) Sho mɛtɛ tekɔ lo kongɛɛ l’asolo walomɔlomɔ etena ka diambo kɛsɔ!