OHOKANYIYA dia wɛ ekɔ lo takɛndakɛnda lo mboka l’otsho wa bi. La shashimoya ɛnyiyɛ nganɛ k’onto ɔmɔtshi ekɔ lo ndjakoyele. Wate memale, nde la wɔ ambemala. Wɛ otakɛndakɛnda esadi esadi, nde k’ɔkɔngɔ ayɛ. Wɛ ambolawɔ otsha lo luudu l’ɔngɛnyi ayɛ lele suke. Kam’adihola ɔngɛnyi ayɛ luudu ndo wakɔtshiyande, wɛ ambokitshakitsha lomu nɛ dia wɛ ambeya dia wɛ amboka.

Mbeyaka monga ko wɛ atahomanaka la woho wa dikambo diɔtɛkɛtshiso la diko. Koko ondo wɛ ekɔ la ekakatanu ekina wa lo lɔsɛnɔ wakokiyanya. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ ekɔ lo ndɔshana la wɔdu ɔmɔtshi walangayɛ ntondoya, koko wɛ ekɔ lo ntetemala nsala dui diakɔ diaamɛ? Onde aya edja keyɛ bu l’olimu ndo wɛ bu l’akoka wa ntana olimu ɔmɔtshi oyadi welo tshɛ wamboyodja dia ntana? Onde wɛ ekɔ lo ndjakiyanya l’ɔtɛ wayoyotshunda osombe ndo wayoyonga l’ekakatanu wendana la yonge lo nshi yayaye? Ko kana wɛ ekɔ la dui dikina diakokiyanya?

Oyadi dui diakɔna diele la yɛ, ekɔ dimɛna monga la ɔngɛnyi ɔmɔtshi wakokayɛ mbutɛka ekiyanu ayɛ ndo lele suke dia kokimanyiya. Onde wɛ ekɔ la ɔngɛnyi ɔmɔtshi wa ma ma wa ngasɔ? Eelo, wɛ ekɔ la wɔ. Jehowa ekɔ ɔngɛnyi wa ngasɔ le yɛ, oko wakinde la Abrahama pami ka kɔlamelo, oko wadiɛnya Isaya 41:8-13. Lo divɛsa 10 ndo 13, Jehowa ndakaka ɔmɔmɔ la l’atei aso ɔnɛ: “Tokake wɔma, nɛ dia dimi lekɔ kaamɛ la yɛ. Toyakiyanyake, nɛ dia dimi kele Nzambi kayɛ. Dimi layokokeketsha, eelo, dimi layokokimanyiya, lo mɛtɛ dimi layokokimɛ la lonya lami l’omi la losembwe. Nɛ dia dimi Jehowa Nzambi kayɛ kokimɛka lo lonya layɛ l’omi, dimi kotɛka nte: ‘Tokake wɔma. Dimi layokokimanyiya.’”

Ɛtɛkɛta wa Jehowa wekɔ l’ekeketshelo k’efula. Ohokanyiya kɛnɛ katolaka Jehowa mɛtɛ. Divɛsa hate dia wɛ ekɔ lo takɛndakɛnda suke la Jehowa okime lonya lande. Naka wɛ ekɔ lo takɛndakɛnda suke la nde, kete lonya l’omi la Jehowa layokimɛ lonya layɛ la lɔmɔsɔ. Koko, Jehowa ayokɔlɛkɛ ‘lonya lande l’omi la losembwe’ ndo ayokimɛ “lonya layɛ l’omi,” wate kana oko nde ekɔ lo konya oma l’okakatanu wa wolo. Etena kakimɛ Jehowa lonya layɛ l’omi, nde kokeketshaka lo kotɛ ate: “Tokake wɔma. Dimi layokokimanyiya.”

Onde wɛ ekɔ lo mbɔsa Jehowa oko Papa kayɛ ndo oko Ɔngɛnyi ayɛ wa ngandji? Onde wɛ mbetawɔka dia nde ayokokimanyiya etena kayoyonga l’ekakatanu? Jehowa mɛtɛ kokokɛka ndo nangaka kokimanyiya. Etena keyɛ l’ekakatanu ndo ekiyanu, Jehowa nangaka wɛ ndjaoka lo ekokelo. Lande na? Nɛ dia nde kookaka ngandji efula. Nde ekɔ mɛtɛ “ekimanyielo kele suke dia tanema lo tena di’asui.”—Osambo 46:1.

Anto amɔtshi tetemalaka mbohɔ kɔlɔ yakawasale ndo ndjambolaka dia kana Nzambi akaadimanyiya.  Naka ngasɔ mbayaokayɛ, kete kanyiya dikambo dia Jɔbɔ, pami kaki la kɔlamelo. Nde akasuya dia nde akasale pɛkato nshi yakinde dikɛnda. (Jɔbɔ 13:26) Omembi w’esambo Davidɛ nde la wɔ akayaokaka ngasɔ, nde akasɛngasɛnga Jehowa ate: “Tohɔke pɛkato yami ya lo dikɛnda ndo kɔlɔ yami.” (Osambo 25:7) Lam’ele tekɔ anto wele keema kokele, sho tshɛ ‘salaka pɛkato ndo hatokome lo lotombo la Nzambi.’—Rɔmɔ 3:23.

Ɛtɛkɛta w’ekeketshelo wa lo Isaya tshapita 41 wakafundama lo dikambo di’ase Isariyɛlɛ. Pɛkato yawɔ yaki weke efula, diakɔ diakate Jehowa dia nde ayowasha dilanya lo nsala dia vɔ tɔlama lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna. (Isaya 39:6, 7) L’etena kakɔ kaamɛ, Nzambi akalake dia nde ayotshungola wanɛ wayoyatshumoya ndo wayokalola oya le nde. (Isaya 41:8, 9; 49:8) Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa mbokaka wanɛ wayatshumoya l’otema ɔtɔi ndo walanga mbɔngɛnyangɛnya ngandji ndo kɛtshi ka ngasɔ.—Osambo 51:1.

Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Takuya, * lakasalaka la wolo dia ntshika mbekelo ya mindo ya mendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka ndo esuse. Mbala efula, nde akayashaka lo mbekelo kande. Ngande wakandayaokaka? Nde mbutaka ate: “Dimi lakayaɔsaka oko ɛngɔ k’anyanya, koko etena kakamayasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ dia mbɔlɔmba edimanyielo, nde akaminya oma lo awui wa kɔlɔ asɔ.” Ngande wakasale Jehowa dui sɔ? Dikumanyi dia l’etshumanelo kaki Takuya wakawotɛ dia nde mbaelɛka lo telefɔnɛ etena tshɛ kayashande lo mbekelo kande. Nde suyaka ɔnɛ: “Komonga dui dia wɔdu dia mbaelɛ, koko etena tshɛ kakamasalaka dui sɔ, lakakeketshamaka.” Oma laasɔ, dikumanyi wakakongɛ dia omendji w’otshimbedi membola Takuya. Omendji w’otshimbedi akawotɛ ate: “Aha oyaya mboyemi lanɛ. Lakaye lanɛ nɛ dia dikumanyi mbakambute dia dimi ndja. Vɔ wakakɔsɔnyi dia wɛ nkondja wahɔ oma lo wembwelo w’ɛkɔkɔ ɔnɛ.” Takuya mbutaka ate: “Dimi mbakasale pɛkato, koko dikumanyi diamboya dia ndjokimanyiya.” L’ekomelo, Takuya akayotshika mbekelo yande ya kɔlɔ, akayonga ombatshi mboka wa pondjo ndo ekɔ lo nkamba lo Bɛtɛlɛ kɛmɔtshi. Oko wakakimanyiya Nzambi ɔnangɛso ɔsɔ, nde ayokokimanyiya etena kasalayɛ kɔlɔ.

Anto amɔtshi ndjakiyanyaka l’ɔtɛ wakawashisha elimu awɔ ko hawotane okina. Ohokanyiya paa kayonga la yɛ naka olimu tshɛ wakondjayɛ, ko vɔ konyaka. Etena konga anto amɔtshi l’ekakatanu wa wolo wa ngasɔ, vɔ ndjaɔsaka oko anto w’anyanya. Ngande wakoka Jehowa kokimanyiya? Ondo nde hokosha mbala kakɔ ɔtɔi olimu wa dimɛna, koko nde kokaka kokimanyiya dia mbohɔ ɛtɛkɛta wa Davidɛ wata ɔnɛ: “Dimi laki dikɛnda ndo wonya ɔnɛ laya osombe, koko dimi talɛnaka onto ɔlɔlɔ akalema, kana anande walɔmbana mbo ya ndɛ.” (Osambo 37:25, nɔtɛ.) Jehowa kɔsaka la nɛmɔ ndo nde ekɔ lo kɔlɛkɛ ‘lonya lande l’omi la losembwe’ l’oyango wa wɛ nkondja kɛnɛ kele la yɛ ohomba dia ntetemala mbokambɛ.

Sara, lodjashi la Colombie, akashihodia woho wakookimaniya Jehowa. Nde aki la falanga efula etena kakandakambaka olimu wakawɔsɛka lushi l’otondo lo kɔmpanyi kakeyamaka ndo kakalɛmiyamaka efula. Koko nde akalangaka nsala akambo efula l’olimu wa Jehowa, diakɔ diele nde akatshike olimu ande ndo akatatɛ olimu w’ombatshi mboka. Koko, aki dui dia wolo le nde dia ntana olimu wahawɔsɛ lushi l’otondo wakinde  l’ohomba. Nde akadihola butikɛ wa tshitshɛ wakandasondjaka krɛmɛ ndo yema yema falanga yakatashilaka ndo nde akahombe ndjiha butikɛ akɔ. Nde mbutaka ate: “Ɛnɔnyi esato w’etondo wakete, koko diɛsɛ la Jehowa, laki l’akoka wa mbikikɛ.” Nde akeye diangɔ diakinde mɛtɛ l’ohomba ndo akewɔ ndjakiyanya lo dikambo dia loyi. (Mateo 6:33, 34) L’ekomelo, owandji ande w’olimu w’edjedja akawelɛ ndo akɔɔlɔmbɛ dia ndjokamba olimu wakandakambaka ntondo. Nde akookadimola ate nde ayetawɔ olimu ɔsɔ paka naka nde kambaka etenyi ka lushi ndo nde mbetshaka nshi mɔtshi l’oyango wa nde mbɔtɔka nsanganya ya l’etshumanelo ndo nsanganya ya weke. Ɛlɔ kɛnɛ, Sara hayokondja falanga efula oko wakandakondjaka ntondo, koko nde ekɔ l’akoka wa ntetemala nkamba olimu w’ombatshi mboka. Nde mbutaka ate lo tena dia wolo sɔ, nde akɛnyi lonya la ngandji la Jehowa.

Anto efula ndjakiyanyaka l’ɔtɛ wowotatshunde esombe ndo wayangawɔ ntshika nkamba elimu awɔ. Vɔ ndjambolaka dia kana wayonga la falanga yahombama dia nsɛna dimɛna. Vɔ ndjakiyanyaka nto lo kɛnɛ kendana la ekakatanu wendana la yonge wayokoka ndjonga lo nshi yayaye. Ondo dui sɔ diakakomɛ nkumekanga Davidɛ lakasɛngasɛnga Jehowa ate: “Tombikashake lo nshi yami y’osombe; tonkalɛke lam’ayoshila wolo ami.”—Osambo 71:9, 18.

Ngande wakoka epalanga monga l’eshikikelo lo dikambo dia nshi yayaye? Vɔ pombaka ntetemala nkeketsha mbetawɔ kawɔ le Nzambi ndo monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayowasha ɛngɔ tshɛ kele la wɔ ohomba. Koko, epalanga ɛmɔtshi wakalangaka diangɔ di’oshinga wolo etena kakiwɔ la falanga efula, diakɔ diele vɔ pombaka mbeka dia nsɛna lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ ndo ngɛnangɛna la yema tshitshɛ. Vɔ mbeyaka kaanga nshihodia ɔnɛ ndɛ “akatshikatshi” lo dihole dia ndɛ “ngɔmbɛ ya wata” mbeyaka ndeka dimɛna lo yonge yawɔ. (Tokedi 15:17) Naka wɛ ndjasha dia kambɛka Jehowa, nde ayoyashikikɛ dia wɛ ekɔ l’ɛngɔ tshɛ kayoyonga l’ohomba etena kayoyotshunda osombe.

Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka José nde la Rose, wakakambɛ Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi ndekana 65 l’olimu wa lo tena tshɛ. L’edja k’ɛnɔnyi ɛsɔ, vɔ wakahomana l’ekakatanu efula. Vɔ wakakokɛka she aki Rose, laki l’ohomba w’ekimanyielo otsho la yanyi. José nde la wɔ akahombaka mbikikɛ epaso wa kansɛrɛ ndo esakelo wendana la hemɔ kɛsɔ. Ngande wakalɛkɛ Jehowa wadi l’omi asɔ lonya lande l’omi? Nde akakambe la wadi l’omi akina w’Akristo, mbuta ate Tony la Wendy. Vɔ waki la luudu lɔmɔtshi lakawalangaka mbisha ekambi wa lo tena tshɛ ofele. Tony mbohɔka dia etena kakinde lo kalasa ya sekɔndɛrɛ, nde akendaka oma lo didishi ndo akɛnaka José nde la Rose watasambisha mbala la mbala. Tony akalangaka ohetoheto wakawakɛnɛmɔlaka ndo dui sɔ diakawambiya efula. Lam’ele José nde la Rose waketsha lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo lo kambɛ Jehowa, Tony nde la Wendy wakaakahɛ luudu. Aya ɛnɔnyi 15 wakimanyiyawɔ José nde la Rose, waya l’ɛnɔnyi suke la 85 nshi nyɛ. José nde la Rose mbɔsaka dia Tony nde la Wendy wekɔ woshasha w’oma le Jehowa.

Jehowa ndakaka ate: “Tokake wɔma. Dimi layokokimanyiya.” Nde ekɔ lo kɔlɛkɛ ndo wɛ la wɔ ‘lonya lande la losembwe.’ Onde wɛ ayowɔlɛkɛ lonya layɛ?