Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Dja otshumba lo ta dia lo yimba yayɛ

Dja otshumba lo ta dia lo yimba yayɛ

WƐ EKƆ lo ndɔshama! Otunyi ayɛ ekɔ Satana ndo nde kambaka la ehomɔ ka ta ka wolo efula. Ehomɔ ka ta kɛsɔ kakasalema lo yoho ya laande dia ndɔsha yimba yayɛ, koko aha demba diayɛ. Naa ehomɔ kakɔ? Prɔpagandɛ!

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akeyaka dia prɔpagandɛ ka Satana kaki waale efula. Koko aha Akristo tshɛ mbakeyaka waale ɔsɔ. Ɛnyɛlɔ, mɛnamaka di’anto amɔtshi wa la Kɔrɛtɔ wakafɔnyaka ɔnɛ vɔ waki nge lo akambo wa mɛtɛ woho wele vɔ kokoka pondjo kesama oma le Satana. (1 Kɔr. 10:12) Diakɔ diakawasha Pɔɔlɔ ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ: “Lekɔ la wɔma dia lo woho ɔmɔtshi, oko wakakese oloyi Eva la lokeso lande, timba tanyu tatokoyangana oma lo mɛtɛ ndo pudipudi kahomba monga la nyu la ntondo ka Kristo.”​—2 Kɔr. 11:3.

Ɛtɛkɛta wa Pɔɔlɔ mɛnyaka dia bu ohomba ndeka ndjaɛkɛ le so shoamɛ. Dia mbidja otshumba lo ta dia la prɔpagandɛ ka Satana, wɛ pombaka mbeya waale wele la tɔ ndo oma laasɔ, ndjakokɛ oma lɔkɔ.

LANDE NA KELE PRƆPAGANDƐ KEKƆ WAALE?

Lo sawo nɛ, prɔpagandɛ kɛdikɛdi awui wa kashi kana wanganyiya wakamba la wɔ dia nkesa anto kana mbahemɛ yoho yakanyiyawɔ ndo yasalawɔ akambo. Lo ndjela dibuku dimɔtshi (Propaganda and Persuasion), prɔpagandɛ ekɔ “awui wahetawɔma, wa kɔlɔ ndo wa shɔnɔdi.” Anto kilembetshiyaka lo nkamba l’ɛtɛkɛta wele oko “kashi, mengesola dikambo, lokeso, kolonganya [ndo] mengesola yimba.”

Prɔpagandɛ kekɔ waale efula nɛ dia tɔ mongaka la shɛngiya lo tokanyi taso yema yema aha la sho mbeya. Sho koka kiɛdika l’edinga wa lɔlɛngɔ wahatakoke mɛna kana mboka solo. Vance Packard, manyi mɔtshi l’awui wendana la waonga w’anto akate dia prɔpagandɛ mongaka la shɛngiya lo woho wasalaso akambo “ndeka ndo woho weyaso.” Manyi kina akate dia prɔpagandɛ akakonya anto dia nsala akambo lo yoho ya waale efula, yaha la nkana yimba ndo dia ndjakana (lɛkɔ anto wele la lokoho lɔmɔtshi la demba wakashile oshiki), ata, ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’ɔtɛ wa koho y’alemba kana ɔtɛmwɛlɔ.v—Easily Led​—A History of Propaganda.

Naka anto koka tokesa la prɔpagandɛ yawɔ, shi kete Satana koka ndeka tokesa? Nde akeke waonga w’onto ntatɛ etena kakatongama pami ka ntondo. Ndo nto, l’etena kɛnɛ nde mbalɔmbɔla “andja w’otondo,” laasɔ nde koka nkamba la dikambo tshɛ dia l’andja ɔnɛ dia dianganya kashi yande. (1 Jni. 5:19; Jni. 8:44) Satana ambetɛ anto efula “totshungu lo timba” la prɔpagandɛ kande woho wele l’etena kɛnɛ nde “[ambo]nganyiya nkɛtɛ k’otondo.” (2 Kɔr. 4:4; Ɛny. 12:9) Ngande wakokayɛ nshika tanga lo prɔpagandɛ kande?

NKEKETSHA MBETAWƆ KAYƐ

Yeso akatetsha di’ekɔ yoho mɔtshi ya wɔdu ya ndɔshana la prɔpagandɛ ate: “Ny[eye] akambo wa mɛtɛ, ko akambo wa mɛtɛ wayonyotshungola.” (Jni. 8:31, 32) Lo ta, ɔsɔlayi pombaka mbeya lɛnɛ ahombande ntana nsango ya mɛtɛ nɛ dia otunyi ayodianganya kashi l’oyango wa mbokesa. Ko lende akokayɛ ntana nsango ya mɛtɛ? Jehowa akadje nsango shɔ l’Ɔtɛkɛta ande, Bible. Lɔkɔ wɛ koka ntana kɛnɛ tshɛ keyɛ l’ohomba dia ndɔshana la prɔpagandɛ ka Satana.​—2 Tim. 3:16, 17.

Lo mɛtɛ, Satana mbeyaka dui sɔ. Diakɔ diele, nde kambaka l’andja walɔmbɔlande dia mbekola timba taso ndo tɔkɔmɔlaka diaha sho mbadia ndo mbeka Bible. Tokesamake oma lo “dikongelo dia mayɛlɛ diaki Diabolo”! (Ɛf. 6:11, nɔtɛ) Hatohombe komɛ dia nshihodia tsho akambo wa mɛtɛ w’etatelo. Koko, sho pombaka nsala la wolo dia mfudia ewo kaso k’akambo wa mɛtɛ. (Ɛf. 3:18) Noam Chomsky akate ate: “Ndooko onto lakoka kohongolɛ akambo wa mɛtɛ lo wɔɔngɔ ayɛ. Ɔsɔ ekɔ dui diahombayɛ nsala wɛmɛ.” Diakɔ diele, wɛ koka “mbatana wɛmɛ” lo “sɛdingolaka Afundelo la yambalo tshɛ lushi la lushi.”—Ets. 17:11.

Dia mbidja otshumba lo ta dia lo yimba yayɛ, wɛ pombaka mbeya waale wele la prɔpagandɛ ndo ndjakokɛ oma lɔkɔ

Satana halange wɛ nkanyiya dimɛna ndo nshihodia akambo wa mɛtɛ wokayɛ. Lande na? Nɛ dia prɔpagandɛ “mbeyaka ndeka monga la shɛngiya” naka anto “wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ wakanyiyawɔ la diɔnyɔ tshɛ.” (Media and Society in the Twentieth Century) Tetawɔke tsho oseka dikambo tshɛ diokayɛ aha la nkana yimba la shɛnɔdi tshɛ lo dikambo diakɔ. (Tok. 14:15) Nzambi akakosha “dikoka di’ekanelo ka yimba,” laasɔ nkamba la diɔ dia nkeketsha mbetawɔ kayɛ.—Tok. 2:10-15; Rɔmɔ 12:1, 2.

ONGA KAAMƐ L’ANTO AKINA

Asɔlayi wasɛngiyama la prɔpagandɛ mongaka la wɔma ndo kɔmɔka dia ndɔ ta. Prɔpagandɛ koka kaanga mbakonya dia ndɔshana lam’asawɔ kana ndjanganya oma l’olui. Lo ndjela jeneralɛ mɔtshi ya l’Allemagne, prɔpagandɛ mbaki ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakakonya di’ase Allemagne nɛndjama lo Ta dia ntondo di’andja w’otondo. Nde akate di’anto wakasɛngiyama efula la prɔpagandɛ woho wele wakayonga oko wambondama la nende. Satana kambaka la toho takɔ tamɛ dia ndanya kaamɛ k’Akristo ɛlɔ kɛnɛ. Ɛnyɛlɔ, nde salaka la wolo di’anangɛso monga l’ewanu lam’asawɔ. Kana nde salaka la wolo dia mbakonya dia ntshika okongamelo wa Jehowa lo mbakonya dia mfɔnya ɔnɛ vɔ bu la losembwe kana wosala akambo amɔtshi wa kɔlɔ.

Tokesamake! Yela alako wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo ntetemala monga kaamɛ l’ananyɔ. Ɛnyɛlɔ, Bible tokeketshaka ɔnɛ: “Nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu” ndo nyotetemale monga suke dia nkandola oseka okakatanu tshɛ. (Kɔl. 3:13, 14; Mat. 5:23, 24) Ndo tɔ tɔhɛmɔlaka diaha ndjanganya l’etshumanelo. (Tok. 18:1) Yashikikɛ dia wɛ ekɔ lo ndjalɔngɔsɔla dia nshika tanga la ntondo ka prɔpagandɛ ka Satana. Yambola ɔnɛ: ‘Mbala k’ekomelo kakasalɛ ɔnangɛmi kɔlɔ, onde lakasale akambo lo yoho yangɛnyangɛnya Nzambi kana Satana?’—Ngal. 5:16-26; Ɛf. 2:2, 3.

TOSHISHAKE WƐKAMU AYƐ

Ɔsɔlayi wele bu la kɔlamelo le ɔnɔmbɔdi ande halɔ ta dimɛna. Diakɔ diele atunyi kambaka la prɔpagandɛ dia ndanya wɛkamu w’asɔlayi ndo ndjaɛkɛ kawɔ le ewandji awɔ. Naka ɛnɔmbɔdi wambosala kɔlɔ, atunyi salaka la wolo dia nkamba la dui sɔ ndo mbutaka ɔnɛ: “Tanyoyaɛkɛke le wɔ!” ndo “tanyetawɔke dia vɔ nyɔtɔla l’elanyelo!” Satana salaka woho akɔ waamɛ. Nde salaka la wolo dia kofukutanya diaha wɛ ndjaɛkɛ le wanɛ wakamba la Jehowa dia nɔmbɔla ekambi ande.

Ngande wakokayɛ ndjakokɛ? Yashikikɛ dia ntshikala l’okongamelo wa Jehowa. Tetemala monga la kɔlamelo ndo sukɛ apami walɔmbɔla ekambi wa Nzambi, kaanga mbele apami asɔ keema kokele. (1 Tɛs. 5:12, 13) Ɛtɔlɔki ndo akesanyi akina koka ndɔsha okongamelo. (Tito 1:10) Kaanga naka ɛnama dia kɛnɛ katawɔ kekɔ mɛtɛ, tongake suke dia “ndjɛkayɛka esadi eto lo ekanelo ka[yɛ] ka yimba.” (2 Tɛs. 2:2) Yela dako diakasha Pɔɔlɔ Timɔte nɛ: “Tetemala lo akambo wakayeke” ndo ohɔ “oma le onto akɔna akayawaeke.” (2 Tim. 3:14, 15) Kana yimba la tolembetelo tshɛ tɛnya dia wɛ kokaka ndjaɛkɛ le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo wambokamba la Jehowa ɛnɔnyi ndekana lokama dia tetsha akambo wa mɛtɛ.—Mat. 24:45-47; Hɛb. 13:7, 17.

TOKAKE WƆMA

Satana salaka la wolo nto dia kɔsɛngiya lo toho efula ta shikaa. Lo tena dimɔtshi nde salaka la wolo dia kotsha wɔma. Wɔma ekɔ “yoho mɔtshi l’atei wa toho tshɛ ta prɔpagandɛ t’edjedja.” (Easily Led—A History of Propaganda) Philip M. Taylor, ombetsha wa la Grande-Bretagne, akafunde ɔnɛ ɛnyɛlɔ, ase Asuriya wakakambe la wɔma kaamɛ la prɔpagandɛ l’oyango wa mbahemɛ atunyi awɔ. Satana ayokamba la wɔma, ɛnyɛlɔ wɔma w’onto, wɔma wa pɛnyahɛnyama ndo wɔma wa nyɔi dia koshimba dia kambɛ Jehowa.—Isa. 8:12; Jɛr. 42:11; Hɛb. 2:15.

Tetawɔke dia Satana kosalɛ dui sɔ! Yeso akate ate: “Tanyokake wanɛ wadiaka demba ko hawokoke nsala dikambo dikina nto wɔma.” (Luka 12:4) Onga l’eshikikelo tshɛ lo tshɛ dia Jehowa ayokotsha daka diande dia kokokɛ, kosha “wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto,” ndo ayokokimanyiya dia nshika tanga lo ta dia Satana.—2 Kɔr. 4:7-9; 1 Pe. 3:14.

Lo mɛtɛ, wɛ koka nkɔmɔ kana mboka wɔma lo tena dimɔtshi. Koko, ohɔ ɛtɛkɛta wa Jehowa w’ekeketshelo wakandatɛ Jashua ɛnɛ: “Onga la dihonga ndo keketala. Tosakake lokomba ndo tokake wɔma, nɛ dia Jehowa Nzambi kayɛ ekɔ kaamɛ la yɛ lo dihole tshɛ diayoyotshɔ.” (Jas. 1:9) Naka wɛ ekɔ l’ekiyanu, lɔmba Jehowa mbala kakɔ ɔtɔi lo dikambo di’ekiyanu ayɛ. Wɛ koka monga l’eshikikelo ɔnɛ “wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ wayolama etema anyu la timba tanyu.” Oma laasɔ, wɛ ayonga la wolo wa nshika tanga la ntondo ka prɔpagandɛ tshɛ ya Satana—Flpɛ. 4:6, 7, 13.

Onde wɛ mbohɔka prɔpagandɛ kakakambe la Rabishakɛ, ɔkɛndji w’ase Asuriya dia nde mbotsha ekambi wa Nzambi wɔma? Nde akalange vɔ mbetawɔ ɔnɛ ndooko onto lakoka mbakokɛ oma l’anya w’ase Asuriya, kaanga Jehowa. Oma laasɔ, nde akakome polo lo sɛma dia Jehowa akatɛ ase Asuriya dia ndanya Jɛrusalɛma. Kakɔna kakayota Jehowa? “Tokake wɔma l’ɔtɛ w’ɛtɛkɛta wamboyoka, ɛtɛkɛta wambɔntɛnga ekambi waki nkumekanga k’Asuriya.” (2 Ku. 18:22-25; 19:6) Oma laasɔ, Jehowa akatome ondjelo wakayodiaka asɔlayi w’ase Asuriya 185 000 l’otsho ɔtɔi!—2 Ku. 19:35.

ONGA LA LOMBA, HOKAMƐKA JEHOWA TENA TSHƐ

Onde wɛ atendaka filmɛ kɛmɔtshi kele onto ɔmɔtshi hashihodia ɔnɛ wekɔ lo mbokesa? Wɛ akalange mbuta la dui dia wolo ɔnɛ: ‘Tetawɔke! Wekɔ lo kokesa!’ Laasɔ, onga oko onto loka andjelo wakotɛ ɔnɛ: “Tokesamake la kashi ya Satana!”

Ɔnkɔnɛ, tohokamɛke prɔpagandɛ ya Satana. (Tok. 26:24, 25) Hokamɛ Jehowa ndo yaɛkɛ le nde lo kɛnɛ tshɛ kasalayɛ. (Tok. 3:5-7) Nde kolangaka ndo kɔlɔmbaka ɔnɛ: “Ɔnami, oyale kanga lomba ndo ɔngɛnyangɛnya otema ami.” (Tok. 27:11) Naka wɛ nsala dui sɔ, kete wɛ ayodja otshumba lo ta dia lo yimba yayɛ!