1. Nsaki kakɔna kokongaka la so sho tshɛ?

NGANDE wayoyoyaoka naka onto ɔmɔtshi leyayɛ ndo lalɛmiyayɛ ambohɛ lokombo layɛ kana hayokeya? Dui sɔ koka kɔkɔmɔla efula. Lande na? Nɛ dia onto tshɛ l’atei aso okongaka la nsaki ka mbetawɔma le anto akina. Koko sho nangaka dia vɔ nsala akambo akina laadiko dia teya tsho waa na weso. Sho nangaka dia vɔ teeya weho w’anto weso ndo kɛnɛ kambotosala.​—Wal. 11:16, nɔtɛ; Jɔbɔ 31:6.

2, 3. Lende akoka nsaki kaso ka mbeyama le anto akina tokonya? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

² Koko naka hatongi la yewo, kete nsaki ka lootɔ kɛsɔ ka mbeyama koka ndjotokonya lo kɔlɔ. Andja wa Satana koka tokonya dia nyanga dia monga la lokumu ndo dia monga anto w’ohomba. Naka dui sɔ salema, kete hatotosala dia Jehowa Nzambi, Shɛso ka l’olongo nongola kɛnɛmɔ ndo tɛmɔma lo yoho yahombama.​—Ɛny. 4:11.

³ Lo nshi ya Yeso, ewandji ɛmɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ waki la kanyi ya kɔlɔ lo kɛnɛ kendana la mbeyama. Yeso akewola ambeki ande  ate: “Nyewɔ afundji watolangaka mbeteta l’atei w’anto wɔlɔtshi ekutu ndo watolangaka anto mbasha mɔyɔ lo bingu, vɔ tolangaka mbidjasɛ l’ahole wa ntondo lo toshinangɔnga ndo l’ahole wa lokumu lo afɛstɔ.” Nde akakotsha ate: “Vɔ wayolongola dilanya dioleki wolo.” (Luka 20:46, 47, nɔtɛ) Koko, Yeso akandola wadi aki odo ɔmɔtshi lakakimɔ woshasha wa ekenga ehende wa totshitshɛ wa falanga etena kele ondo ndooko onto okina lakawɛnaka. (Luka 21:1-4) Lo mɛtɛ, woho wakɔsaka Yeso nsaki ka mbeyama akatshikitana l’anto akina. Sawo nɛ diayotokimanyiya dia monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia nsaki ka mbeyama, kanyi yalanga Jehowa Nzambi dia sho monga la yɔ.

4. Woho akɔna woleki dimɛna wa mbeyama, ndo lande na?

⁴ Woho akɔna woleki dimɛna wa mbeyama? Aha woho wasala anto efula la wolo dia mbeyama lo mbɔtɔ kalasa y’etale, lo ntondoya l’awui w’okanda kana lo monga la lokumu lo tɔkɛnyɔ ta l’andja ɔnɛ. Pɔɔlɔ akate kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ lam’akandate ate: “Etena kɛnɛ kambonyeya Nzambi kana kambonyeyama le Nzambi, ngande wonyokalola nto lo akambo wa wɔdu ndo w’anyanya w’ana w’akɛnda ndo wonyolanga monga mfumbe yawɔ nto?” (Ngal. 4:9) Ekɔ diɛsɛ dia woke dia “[mbe]yama le Nzambi,” Omboledi w’andja w’otondo! Jehowa mbeyaka waa na weso, nde tokaka ngandji ndo nde nangaka dia sho ndjasukanya la nde. Jehowa akatotonge dia sho monga angɛnyi ande.​—Ond. 12:13, 14.

5. Ahombaso nsala dia mbeyama le Nzambi?

⁵ Sho mbeyaka dia Mɔsɛ aki ɔngɛnyi wa Jehowa. Etena kakandasɛngasɛnga Jehowa ate: “Ombetsha mboka yayɛ,” Jehowa akakadimola ate: “Dimi layosala ndo kɛnɛ kamboyɔlɔmba kɛsɔ, nɛ dia wɛ ambohomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo ami ndo dimi keyaka dimɛna.” (Eto. 33:12-17) Jehowa koka teya ndo sho l’onto ndo l’onto. Ko ahombaso nsala dia monga angɛnyi wa Jehowa? Sho pombaka mbolanga ndo ndjakimɔ le nde.​—Adia 1 Kɔrɛtɔ 8:3.

6, 7. Kakɔna kakoka tokonya dia nshisha diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa?

⁶ Koko, sho pombaka ntetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Shɛso ka l’olongo. L’ɛnyɛlɔ k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo wa la Ngalatiya, sho pombaka ntshika dia monga ɛhɔmbɔ wa “akambo wa wɔdu ndo w’anyanya w’ana w’akɛnda” wa l’andja ɔnɛ mbidja ndo nsaki ka ntondoya ndo monga la lokumu katotshutshuya andja ɔnɛ. (Ngal. 4:9) Laasɔ ko Akristo wa la Ngalatiya asɔ wamboteyaka Nzambi ndo Nzambi ambotawaeyaka. Koko Pɔɔlɔ akate di’anangɛso asɔ ‘wakakalola nto’ l’awui w’anyanya. Lo ɛtɛkɛta ekina, nde akawambolaka ɔnɛ: ‘Lande na kakanyakalola ɛkɔngɔkɔngɔ ndo kakanyatatɛ monga ɛhɔmbɔ w’akambo w’enginya ndo wele bu ohomba nto?’

⁷ Onde dui sɔ koka tokomɛ? Eelo. L’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, etena kakateye akambo wa mɛtɛ ondo takatshike lokumu laki laso l’andja wa Satana. (Adia Filipɛ 3:7, 8.) Mbeyaka monga ko takatshike waaso wa mbɔtɔ kalasa ya laadiko, elimu w’amɛna kana waaso wa nkondja falanga efula. Kana mbeyaka monga ko takakoke monga la lokumu kana akanga w’ɛngɔnyi l’ɔtɛ wa diewo diele laso l’awui wa mishiki kana wa tɔkɛnyɔ. Koko, takatshike waaso asɔ tshɛ. (Hɛb. 11:24-27) Hatonga dui dia lomba dia nyanga l’ɔtɛ wa tɛdikɔ t’amɛna tɔsɔ takatɔshi ndo mfɔnya ɔnɛ lɔsɛnɔ laso lotoleka monga dimɛna otondonga takasale  awui akɔ! Tokanyi tɔsɔ koka tokonya dia nkalola l’awui wa l’andja ɔnɛ, awui wakatɛnyi ɔnɛ wekɔ “wɔdu ndo w’anyanya.” *

8. Kakɔna kayofudia nsaki kaso ka mbeyama le Jehowa?

⁸ Ngande wakokaso mfudia nsaki kaso ka mbeyama le Jehowa, koko aha ka mbeyama l’andja ɔnɛ? Sho pombaka mbidja yimba l’awui ahende wa mɛtɛ w’ohomba anɛ. Dui dia ntondo ele, Jehowa mbeyaka tena tshɛ wanɛ wokambɛ la kɔlamelo. (Adia Hɛbɛru 6:10; 11:6) Jehowa mbɔsaka okambi ande tshɛ wele la kɔlamelo la nɛmɔ, diakɔ diele, nde mbeyaka ɔnɛ ayonga “kɔlɔ” dia minya ɔmɔtshi la l’atei awɔ yimba. Jehowa mbeyaka tena tshɛ “anto ande.” (2 Tim. 2:19) Nde “mbeyaka mboka k’anto w’ɛlɔlɔ” ndo nde mbeyaka woho wa mbashimbɛ.​—Os. 1:6; 2 Pe. 2:9.

9. Sha bɛnyɛlɔ dia woho wakɛnya Jehowa dia nde aketawɔka wodja ande.

⁹ Lo tena dimɔtshi, Jehowa akɛnya dia nde aketawɔka wodja ande lo toho ta laande. (2 Ɛk. 20:20, 29) Ɛnyɛlɔ, tokanyiya woho wakashimbɛ Jehowa wodja ande lo Ndjale ka Beela lam’akatawatshanyaka asɔlayi wa wolo waki Farawɔ. (Eto. 14:21-30; Os. 106:9-11) Dui sɔ diakambiya anto efula woho wele anto wa lo lɛkɛ lɔsɔ wakayotetemala ditɛkɛta polo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 40. (Jas. 2:9-11) Ekɔ mɛtɛ dui di’ekeketshelo dia sho mbohɔka woho wakalangaka Jehowa wodja ande ndo woho wakandakambe la wolo ande dia mbashimbɛ lo nshi y’edjedja, nɛ dia keema edja Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ ayotɔlɔsha. (Ɛzk. 38:8-12) L’etena kɛsɔ, tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula l’ɔtɛ wakatayange dia mbetawɔma le Nzambi, koko aha le andja ɔnɛ.

10. Naa dui dikina dia mɛtɛ diahombaso mbidjaka yimba?

¹⁰ Dui dia mɛtɛ dia hende diahombaso ndeka mbidja yimba ele, Jehowa koka mɛnya dia nde teyaka lo toho tele ondo hatolongamɛ. Naka anto nsala akambo w’ɛlɔlɔ tsho ɔnɛ kele anto akina waatombole, kete Jehowa howafuta. Lande na? Nɛ dia oko wakate Yeso, etena kaatombola anto akina, ɔsɔ kele difuto diawɔ. (Adia Mateo 6:1-5.) Lo wedi okina, Jehowa “[m]ɛnaka lo woshɛshɛ” wanɛ wahayange lotombo l’ɔtɛ w’akambo w’amɛna wasalɛwɔ anto akina. Nde mɛnaka kɛnɛ kasalawɔ ndo nde mbafutaka kana mbatshɔkɔlaka. Ndo lo tena dimɔtshi Jehowa futaka ekambi ande lo toho tahawalongamɛ. Tayanga nsɛdingola bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

11. Ngande wakasha Jehowa Mariya kɛnɛmɔ?

¹¹ Jehowa akasɔnɛ osekaseka ɔmɔtshi w’okitshakitsha wakawelɛka Mariya dia monga nyango Ɔnande, Yeso. Mariya akadjasɛka l’osomba wa tshitshɛ wakawelɛka Nazarɛtɛ nkakitɔna etale la Jɛrusalɛma ndo la tɛmpɛlɔ k’olangala ka lɛkɔ. (Adia Luka 1:26-33.) Lande na kakasɔnɛ Jehowa Mariya? Ondjelo Ngabriyɛlɛ akawotɛ ɔnɛ wɛ “ambohomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi.” Sho koka nshihodia ɔnɛ nde aki ɔngɛnyi wa ma ma waki Jehowa oma lo kɛnɛ kakandayotɛ owotɔ ande Elizabɛtɛ l’ɔkɔngɔ. (Luka 1:46-55) Jehowa akendaka Mariya ndo akɔɔtshɔkɔla lo  yoho yakinde konongamɛka lam’ele nde aki la kɔlamelo le nde.

12, 13. Ngande wakawasha Yeso kɛnɛmɔ etena kakandotɔ ndo etena kakatshu Mariya la nde lo tɛmpɛlɔ l’ɔkɔngɔ wa nshi 40?

¹² Etena kakotɔ Yeso, Jehowa waa na wakandatɛ dikambo dia eotwelo kande? Nde kombitɛ ewandji kana ɛnɔmbɔdi wa lokumu wa la Jɛrusalɛma ndo wa la Bɛtɛlɛhɛma. Koko, nde akatome andjelo dia totɛ alami w’ɛkɔkɔ waki l’okitshakitsha wakalamaka ɛkɔkɔ l’oswe l’andja wa Bɛtɛlɛhɛma. (Luka 2:8-14) Oma laasɔ, alami w’ɛkɔkɔ asɔ wakatshu dia tenda ɔna ashashi lakotɔ. (Luka 2:15-17) Mariya la Yɔsɛfu wakahombe mamba dia mɛna woho wakawasha Yeso kɛnɛmɔ lo yoho shɔ. Yoho yasala Jehowa akambo ntshikitana la yoho yasala Diabolo akambo. Etena kakatome Satana ambeyi w’akambo wa tɔɔtɔ dia tenda Yeso l’ambutshi ande, onto tshɛ la la Jɛrusalɛma akeye dia Yeso akotɔ ndo dui sɔ diakatondja ofukutanu efula. (Mat. 2:3) Etombelo wakonge ele, ana efula waha l’onongo wakayodiakema.​—Mat. 2:16.

¹³ Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ wakataka ɔnɛ, nshi 40 l’ɔkɔngɔ wa nde mbota ɔna pami, nyango ɔna akahombaka nambola Jehowa olambo ɔmɔtshi. Diakɔ diele, Mariya nde la Yɔsɛfu ndo Yeso wakande lɔkɛndɔ la kilɔmɛtrɛ oko divwa oma la Bɛtɛlɛhɛma otsha lo tɛmpɛlɔ ka la Jɛrusalɛma. (Luka 2:22-24) Etena kakiwɔ lo mboka, ondo Mariya akatakanyiyaka dia kana ɔlɔmbɛdi ayosala dui dimɔtshi dia laande dia mbisha Yeso kɛnɛmɔ. Yeso akalongola kɛnɛmɔ, koko ondo lo yoho yaki Mariya konongamɛka. Jehowa akasɔnɛ Simɛyɔna laki “onto ɔlɔlɔ ndo [l]akokaka Nzambi wɔma” ndo omvutshi wa womoto Hana, wadi aki odo laki l’ɛnɔnyi 84 dia mbewoya ɔnɛ Yeso ayonga Mɛsiya wakalakema kana Kristo.​—Luka 2:25-38.

14. Ngande wakafute Jehowa Mariya?

¹⁴ Onde Jehowa akatetemala mbisha Mariya kɛnɛmɔ l’ɔtɛ wakandodia ndo wakandakokɛ Yeso la kɔlamelo tshɛ? Eelo. Nzambi akasale di’awui amɔtshi wakate Mariya ndo wakandasale fundama lo Bible. Mɛnamaka dia Mariya komonga l’akoka wa mbeteta la Yeso l’edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi wakandasambisha. Ondo lam’ele nde aki wadi aki odo, nde akahombe ntshikala la Nazarɛtɛ. Diakɔ diele, nde akahandja akambo efula w’amɛna wakoke anto akina. Koko, nde aki laawɔ etena kakavu Yeso. (Jni. 19:26) L’ɔkɔngɔ diko, Mariya aki la Jɛrusalɛma kaamɛ l’ambeki wa Yeso ntondo ka vɔ nongola nyuma k’ekila lo Pɛntɛkɔsta. (Ets. 1:13, 14) Ondo nde akakitama esɔ kaamɛ l’ambeki akina. Naka ngasɔ mbakidiɔ, kete dui sɔ nembetshiyaka dia nde akakondja diaaso dia toyala la Yeso l’olongo pondjo pondjo. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ difuto dia dimɛna efula l’ɔtɛ wakandakambe olimu la kɔlamelo!

15. Ngande wakɛnya Jehowa dia nde aketawɔka Yeso etena kakinde la nkɛtɛ?

¹⁵ Yeso konangaka dia ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ kana wa pɔlitikɛ mbotombola. Koko, Jehowa akatɛkɛta oma l’olongo mbala shato, dia Ɔnande mbeya ɔnɛ nde mbolangaka. Dui sɔ diakakeketsha Yeso efula! L’ɔkɔngɔ wa Yeso batizama l’ɔkɛdi wa Jɔrdana, Jehowa akate ate: “Ɔnɛ ele Ɔnami, lokami ngandji, ɔnɛ lamometawɔ.” (Mat. 3:17) Mɛnamaka dia Joani Obatizanyi oto mbaki onto okina lakoke ɛtɛkɛta ɛsɔ. Oma laasɔ, ɔnɔnyi oko ɔtɔi ntondo ka Yeso mvɔ, apɔstɔlɔ ande asato wakoke Jehowa ata lo dikambo dia Yeso ate: “Ɔnɛ ele Ɔnami la ngandji, ɔnɛ lamometawɔ. Nyoohokamee.” (Mat. 17:5) L’ekomelo,  nshi ngana tsho ntondo ka Yeso mvɔ, Jehowa akatɛkɛta oma l’olongo nto la Ɔnande.​—Jni. 12:28.

16, 17. Ngande wakasha Jehowa Yeso kɛnɛmɔ lo yoho yakinde konongamɛka?

¹⁶ Yeso akeyaka di’anto wayowelɛ ɔnɛ ɔtɛnganyi ndo ɔnɛ nde ayovɔ nyɔi ka kɔlɔ. Koko, nde akalɔmbɛ dia lolango la Nzambi salema, koko aha lande. (Mat. 26:39, 42) “Nde akakikɛ otamba w’asui, akɔnyɔla nsɔnyi,” nɛ dia nde akalangaka mbetawɔma le She, koko aha le andja ɔnɛ. (Hɛb. 12:2) Ngande wakasha Jehowa Yeso kɛnɛmɔ?

¹⁷ Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, nde akalɔmbɛ dia monga la lotombo laki la nde ntondo lam’akinde la She l’olongo. (Jni. 17:5) Bible hate ndooko dihole dia Yeso akalongamɛka dia nkondja lotombo loleki lɔsɔ. Nde konongamɛka difuto dia laande l’ɔtɛ wakandayosala lolango la Jehowa la nkɛtɛ. Ko kakɔna kakasale Jehowa? Nde akasha Yeso kɛnɛmɔ lo yoho yakinde konongamɛka. Etena kakolola Jehowa Yeso, nde akawosha “dihole dia laadiko” l’olongo. Nde akasha Yeso ndo lɔsɛnɔ lahavu la lo nyuma, ɛngɔ kele ndooko onto okina lakalongola ntondo ka laasɔ! * (Flpɛ. 2:9; 1 Tim. 6:16) Ande yoho ya diambo yakafute Jehowa Yeso l’ɔtɛ wakandakambe olimu la kɔlamelo lee!

18. Kakɔna kayotokimanyiya dia nyanga dia mbetawɔma le Jehowa, koko aha le andja ɔnɛ?

¹⁸ Kakɔna kayotokimanyiya dia nyanga dia mbetawɔma le Jehowa, koko aha le andja ɔnɛ? Sho pombaka ndeka mbidja yimba lo yoho yele Jehowa mbeyaka tena tshɛ ekambi ande wa kɔlamelo ndo ɔnɛ mbala efula nde mbafutaka lo toho tahawalongamɛ. Onto akɔna eya woho wayotɔtshɔkɔla Jehowa lo nshi yayaye! Koko etena kɛnɛ kakikɛso ekakatanu ndo ehemba wa l’andja wa kɔlɔ ɔnɛ, sho pombaka mbohɔka ɔnɛ andja ɔnɛ wekɔ lo teete. Ɔnkɔnɛ, kɛnɛ tshɛ kele l’andja ɔnɛ kasala di’anto monga la lokumu kayeta. (1 Jni. 2:17) Lo wedi okina, Jehowa Shɛso ka ngandji, hohɛki pondjo olimu wakambaso ndo ngandji kɛnyaso dikambo dia lokombo lande, nɛ dia nde “keema kɔlɔ.” (Hɛb. 6:10) Nde ayɛnya mɛtɛ dia sho mbetawɔmaka le nde, ondo lo toho tahatakoke pondjo mfɔnya!