Mana mbaki mbo ya ndɛ yakaleke ase Isariyɛlɛ ndɛ l’edja k’ɛnɔnyi 40 wakiwɔ l’oswe wa shɛnga. (Eto. 16:35) Jehowa akawasha nto tofudu ta toloho lo waaso ehende. (Eto. 16:​12, 13; Wal. 11:31) Koko, ase Isariyɛlɛ waki nto la mbo nkina ya ndɛ.

Ɛnyɛlɔ, lo tena dimɔtshi Jehowa akalɔmbɔla ekambi ande otsha lo ‘dihole dia momuya’ lɛnɛ aki ashi wa nnɔ ndo diangɔ dia ndɛ. (Wal. 10:33) Dihole dimɔtshi l’atei w’ahole asɔ aki ɛtɛkɔ k’ashi ka la Elimɛ, “lɛnɛ aki tɛkɔ 12 di’ashi ndo atoko 70”—aha la taamu, ɔsɔ aki atoko wakatɔka mba ya datɛ. (Eto. 15:27) Dibuku Plantes de la Bible lo (angɛlɛ) mbutaka dia atoko wa mba ya datɛ, “waki efula ka mamba l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ, . . . Ndo atoko asɔ waki l’ahole wotshikitanyi wa l’oswe wa shɛnga, vɔ mbakalekaka ntondja mbo ya ndɛ, esɔ ndo dɛdi dikambo dia miliyɔ y’anto.”

Ondo ase Isariyɛlɛ wakemala lo dihole dia woke dia dimɛna efula l’oswe wa shɛnga dielamɛ ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ Feiran, kaki etenyi kɛmɔtshi k’Okidi w’ashi wa Feiran. Dibuku dimɔtshi Discovering the World of the Bible (lo angɛlɛ) mbutaka ɔnɛ: Okidi w’ashi ɔsɔ kana okidi w’ɔkɛdi ekɔ okidi “wele l’otale wa kilɔmɛtrɛ 130 ndo vɔ wekɔ okidi ɔmɔtshi l’atei w’ekidi woleki otale, olangala ndo vɔ mbakalekaka minyanyema l’oswe wa Sinayi.” Dibuku diakɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Naka oma lɛnɛ akitɛ ashi asɔ, lo kilɔmɛtrɛ oko 45 mbele dihole diele la woke wa kilɔmɛtrɛ 4. 8 di’olangala woho w’anyanya diele l’atoko wa Feiran wele lo mɛtrɛ oko 610 oma la diko dia ndjale. Diɔ mbelamɛka ɔnɛ Ɛdɛna wa la Sinayi. L’edja k’ɛnɔnyi nunu, anto efula wakayaka lanɛ l’ɔtɛ wa nunu di’atoko wa mba ya datɛ.”

Etena kakawayatombaka oma l’Edjibito, ase Isariyɛlɛ wakatombe l’ofushi walɔsɔha lo diangɔ diatowɔsɔhaka ofushi lɔkɔ ndo ondo la ntɔngɔ ndo l’esɔ. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, diangɔ sɔ kombiviya edja. Ndo anto wakatombe la “ɛkɔkɔ la ngɔmbɛ, mbuta ate leemba la woke la dongalonga.” (Eto. 12:​34-39) Koko lam’ele lɔsɛnɔ komonga wɔdu l’oswe wa shɛnga, ondo dongalonga efula diakavu. Ondo mɔtshi yakakambemaka oko mbo ya ndɛ lo dikambo di’ase Isariyɛlɛ. Ondo nyama kina yakalambɔmaka oko elambo, kaanga le tonzambizambi ta kashi. a (Ets 7:​39-43) Koko, ase Isariyɛlɛ  waki la yema dongalonga. Sho koka mɛna dui sɔ oma lo kɛnɛ kakatɛ Jehowa ekambi ande etena kakawohindolɛka ɔnɛ: “Ananyu wayonga alami wa dongalonga l’oswe l’edja k’ɛnɔnyi 40.” (Wal. 14:33) Ondo nyama shɔ yakaatondjɛka abɛlɛ ndo ntena dimɔtshi wakayilɛka, koko diangɔ sɔ takadiakoke ndesha anto miliyɔ shato l’edja k’ɛnɔnyi 40 b.

Lende akakondjaka nyama shɔ mbo ya ndɛ ndo ashi wa nnɔ? c Ondo l’etena kɛsɔ, avula wakalɔka efula ndo oswe wa shɛnga wakatondjaka tombatomba efula. Étude perspicace des Écritures, vɔlumɛ 1, mbutaka dia tekɔ l’ɛkɔkɔ w’amɛna wa mbuta dia l’etena kɛsɔ, mbuta ate ɛnɔnyi 3500 wambeta, ashi waki efula otshikitanyi la nshi nyɛ. Afuku w’ashi wamboma wakikɔ efula kana ekidi w’ashi wa lɛnɛ akatanemaka ashi, mɛnyaka dia lo ntena dimɔtshi dia lo nshi y’edjedja avula wakalɔka efula dia dodia ashi efula lo tɔkɔkɔ t’ashi.” Kaanga mbediɔ ngasɔ, oswe wa shɛnga aki mɛtɛ dihole dia shɛnga ndo aki dihole dia wɔma. (Eoh. 8:​14-16) Otondonga aha ashi wakawashaka Jehowa lo yoho ya dihindo, tshike ase Isariyɛlɛ ndo dongalonga diawɔ wotovɔ.—Eto. 15:​22-25; 17:​1-6; Wal. 20:​2, 11.

Mɔsɛ akatɛ ase Isariyɛlɛ dia Jehowa akawasha mana “dia [vɔ] mbeya dia onto hayala la lɔsɛnɔ oma lo mbo ya ndɛ tsho, koko ndjalaka la lɔ oma lo ɔtɛkɛta tshɛ watomba oma l’onyɔ wa Jehowa.”—Eoh. 8:3.