SAWO DIA WEKELO 48
Onga l’eshikikelo dia Jehowa ayokokimanyiya lo ntena di’ekakatanu
“‘Keketala, . . . nɛ dia dimi lekɔ kaamɛ la nyu,’ mbata Jehowa kanga lolembelembe.”—HAN. 2:4.
OSAMBO 118 “Otosha mbetawɔ k’efula”
AWUI WAYƆTƐKƐTAMA a
1-2. a) Ngande wɔtɔnɛ ekakatanu wele la so nshi nyɛ l’ekakatanu wakahomana l’ase Juda wakakalola la Jɛrusalɛma? b) Lembetshiya lo tshena pe ekakatanu ɛmɔtshi wakahomana l’ase Juda. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Nshi ya Hangayi, Zɛkariya ndo ya Ɛzɛra.”)
ONDE lo ntena dimɔtshi, wɛ ekɔ lo ndjakiyanya dikambo dia nshi yayaye? Ondo wɛ amboshisha olimu ayɛ ndo wɛ ekɔ lo ndjakiyanya lo dikambo di’ehomba w’ase nkumbo kayɛ. Ondo wɛ ekɔ lo ndjakiyanya lo kɛnɛ kendana l’ekokelo ka nkumbo kayɛ, l’ɔtɛ watalana awui wa pɔlitikɛ, ɛhɛnyɔhɛnyɔ kana ɔlɔshamelo l’olimu w’esambishelo. Onde wɛ ekɔ lo ndɔshana l’okakatanu ɔmɔtshi l’atei w’ekakatanu ɛsɔ? Naka ngasɔ, kete wɛ ayokondja wahɔ lo nsɛdingola woho wakakimanyiya Jehowa ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja, etena kakawahomana l’ekakatanu wa woho akɔ waamɛ.
2 Akalɔmbamaka di’ase Juda monga la mbetawɔ k’efula dia ntshika Babilɔna kakawekesanɛ lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo ko ntshika yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna ya lɛkɔ ndo ntshɔ lo wodja wele efula ka l’atei awɔ kondekaka mboweya dimɛna. Etena kakawakome lɛkɔ, kombeta edja vɔ wakahomana l’ekakatanu wendana la woho wakotshɛ ase nkumbo yawɔ ehomba awɔ wa l’emunyi. Efukutanu waki nto lo diolelo di’ase Pɛrɛsiya mbidja ndo ɔlɔshamelo w’oma le wedja wakaadinge. Amɔtshi waki l’okakatanu wa ndeka mbidja yimba l’olimu wa nyomohika tɛmpɛlɔ ka Jehowa. Diakɔ diele otsha lo 520 N.T.D., Jehowa akatome amvutshi ahende, Hangayi nde la Zɛkariya dia tokimanyiya anto dia vɔ nyomonga nto l’ohetoheto. (Han. 1:1; Zɛk. 1:1) Oko wayotodiɛna, ekeketshelo kakasha amvutshi asɔ kaki l’etombelo w’amɛna efula. Suke l’ɛnɔnyi 50 wambeta, ase Juda wakakalola la Jɛrusalɛma waki nto l’ohomba w’ekeketshelo. Ɛzɛra, laki osangodi wa manamana w’Ɛlɛmbɛ akaye oma la Babilɔna oya la Jɛrusalɛma dia ndjokeketsha ekambi wa Nzambi dia vɔ mbetɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi dui dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ.—Ɛzr. 7:1, 6.
3. Ambola akɔna wayotɔsɛdingola? (Tokedi 22:19)
3 Paka oko wakakimanyiya prɔfɛsiya yakate Hangayi nde la Zɛkariya ekambi wa Nzambi wa lo nshi y’edjedja, dia vɔ ntetemala ndjaɛkɛ le Jehowa l’etena k’ɔlɔshamelo, yɔ koka tokimanyiya ɛlɔ kɛnɛ dia ntetemala monga la wɛkamu l’osukɔ wa Jehowa oyadi ekakatanu wahomana la so lo lɔsɛnɔ. (Adia Tokedi 22:19.) Etena kasɛdingolaso losango la Nzambi lakewoya Hangayi nde la Zɛkariya ndo kasɛdingolaso ɛnyɛlɔ kaki Ɛzɛra, tayokadimola lo ambola anɛ: Shɛngiya yakɔna yaki l’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ le ase Juda wakakalola? Lande na kahombaso ndeka mbidja yimba l’osalelo wa lolango la Nzambi lo ntena di’ekakatanu? Ndo ngande wakokaso nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa lo ntena di’ekakatanu?
EKAKATANU WAKAKONYA DI’ASE JUDA NSHISHA OHETOHETO AWƆ
4-5. Kakɔna ondo kaki lo kiɔkɔ y’oshishelo w’ohetoheto w’ase Juda wa nyomoka tɛmpɛlɔ?
4 Etena kakakalola ase Juda la Jɛrusalɛma, vɔ waki l’olimu efula wa nsala. Aha la ntshimbatshimba wakanyomoka elambwelo ka Jehowa ndo wakasale etshina ka tɛmpɛlɔ. (Ɛzr. 3:1-3, 10) Koko keema edja ohetoheto waki lawɔ ntondo wakatatɛ mbɔla. Lande na? Laadiko di’olimu wa wokelo wa tɛmpɛlɔ, vɔ wakahombe mbika ndo mvudu yawɔ, nkamba dikambɔ ndo ndesha nkumbo yawɔ. (Ɛzr. 2:68, 70) Koko, vɔ wakahomana l’ɔlɔshanelo oma le atunyi awɔ, wanɛ wakadje toseke dia memadia olimu wa nyomohika tɛmpɛlɔ.—Ɛzr. 4:1-5.
5 Wanɛ wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ wakahomana nto l’okakatanu wendana l’ekondjelo ndo w’awui wa pɔlitikɛ. Nkɛtɛ yawɔ yaki l’etena kɛsɔ l’etei ka diolelo di’ase Pɛrɛsiya. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Kurɔ, nkumekanga ka Pɛrɛsiya lo 530 N.T.D., Cambyses ɔnɛ lakɔhɛnɛ akande lɔkɛndɔ kaamɛ l’asɔlayi dia tɔlɛndja Edjibito. Etena kakandatatshɔka otsha l’Edjibito, ondo asɔlayi ande wakalɔmbɛ mbo ya ndɛ, ashi, ndo dihole dia mbishama oma le ase Isariyɛlɛ, dui diakakonya dia lɔsɛnɔ lawɔ monga edika w’edika. Etena kakayotatɛka nkumekanga Darius I mbolɛ, ɔnɛ lakahɛnɛ Cambyses, ekakatanu efula wakatetemala monga, ɛnyɛlɔ ɔtɔmbɔkwɛlɔ ndo lofunge l’efukutanu wa pɔlɔtikɛ. Aha la taamu, awui asɔ tshɛ wakakonya di’anto efula wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ ndjakiyanya lo woho wakawahombaka nkimanyiya nkumbo yawɔ. L’ɔtɛ w’ekakatanu tshɛ wakawahomana lawɔ, ase Juda amɔtshi wakafɔnya dia ɔsɔ komonga etena ka dimɛna ka nyomoka nto tɛmpɛlɔ ka Jehowa.—Han. 1:2.
6. Lo ndjela Zɛkariya 4:6, 7, naa ekakatanu ekina wakahomana l’ase Juda ndo eshikikelo kakɔna kakawasha Zɛkariya?
6 Adia Zɛkariya 4:6, 7. Laadiko dia vɔ mpomana l’ekakatanu wendana l’ekondjelo ndo l’efukutanu w’awui wa pɔlitikɛ, ase Juda wakahombe mbikikɛ ɔhɛnyɔhɛnyɔ. Lo 522 N.T.D., atunyi awɔ wakatondoya lo memadia olimu wa nyomohika tɛmpɛlɔ ka Jehowa. Koko Zɛkariya akashikikɛ ase Juda dia Jehowa ayokamba la wolo Ande wa nyuma k’ekila dia minya wekamu tshɛ. Lo 520 N.T.D., nkumekanga Darius akanya ɔlɛmbɛ wakaashimbaka dia nyomoka tɛmpɛlɔ ndo akawasha falanga dia nsala dui sɔ. Nde akadjangɛ ndo waa nguvɛrnɛrɛ ya lɛkɔ dia mbakimanyiya.—Ɛzr. 6:1, 6-10.
7. Etena kaketɛ ase Juda wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ osalelo wa lolango la Nzambi dui dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ, ɛtshɔkɔ akɔna wakawakondja?
7 Lo tshimbo ya Hangayi nde la Zɛkariya, Jehowa akalake ekambi ande dia nde ayowasha osukɔ wele la wɔ ohomba naka vɔ mbetsha olimu wa nyomoka tɛmpɛlɔ dui dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ. (Han. 1:8, 13, 14; Zɛk. 1:3, 16) Lo nkondja ekeketshelo oma le amvutshi asɔ, ase Juda wakakalola wakanyomotatɛ mbika tɛmpɛlɔ nto lo 520 N.T.D. ndo vɔ wakashidiya olimu ɔsɔ la ntondo k’ɛnɔnyi etanu. Lam’ele ase Juda waketɛ osalelo wa lolango la Nzambi dui dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ kaanga mbakawahomana l’ekakatanu, vɔ wakakondja osukɔ wa Jehowa aha tsho wa l’emunyi koko ndo wa lo nyuma. Etombelo waki la dui sɔ ele, vɔ wakatɛmɔla Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ.—Ɛzr. 6:14-16, 22.
TETEMALA NDJASHIKIKƐ DIA NSALA LOLANGO LAKI NZAMBI
8. Ngande wakoka ɛtɛkɛta wa lo Hangayi 2:4 tokimanyiya dia ntetemala ndjasha l’osalelo wa lolango laki Nzambi? (Enda ndo nɔtɛ.)
8 Oko wamboleka sukana mfɔnu ka woke, tekɔ lo nshihodia polo lo yɛdikɔ yakɔna yahomba monga dui sɔ wanyandja lo nkitanyiya didjango dia nsambisha. (Makɔ 13:10) Koko ondo sho mbeyaka mɛna diekɔ wolo dia ndeka ndjasha l’olimu aso w’esambishelo naka tekɔ lo diɛnɛ l’ekakatanu wendana l’ekondjelo kana tekɔ lo mpomana l’ɔlɔshamelo l’olimu aso w’esambishelo. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbetɛ Diolelo dui dioleki ohomba le so? Totetemale monga l’eshikikelo dia “alembe wa Jehowa” b wekɔ lo wedi aso. Nde ayotosukɛ naka sho ntetemala mbetɛ wahɔ wa Diolelo dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ lo dihole dia wahɔ aso. Ɔnkɔnɛ, sho ndooko l’ɔkɔkɔ wa mboka wɔma.—Adia Hangayi 2:4.
9-10. Ngande wakɛnyi atshukanyi amɔtshi mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wa Yeso watanema lo Mateo 6:33?
9 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Oleg nde la Irina, c atshukanyi wakamba oko ambatshi mboka. L’ɔkɔngɔ wa vɔ monɔ dia tokimanyiya l’etshumanelo kɛmɔtshi ka l’ɛtshi kekina ka nkɛtɛ, vɔ wakashisha olimu awɔ l’ɔtɛ wa woho wakalana awui wendana l’ekondjelo lo wodja awɔ. Kaanga mbakiwɔ komonga l’olimu wa shikaa l’edja k’ɔnɔnyi w’otondo, vɔ wakatetemala mɛna osukɔ wa Jehowa wa la ngandji ndo lo ntena la ntena vɔ wakalongolaka ekimanyielo oma le anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ. Kakɔna kakaakimanyiya dia vɔ ndɔshana l’ekakatanu ɛsɔ? Oleg, lakayaokaka ntondo l’ɔkɔmwɛlɔ w’efula, mbutaka ɔnɛ: “Ntetemala ndjasha l’olimu w’esambishelo akatokimanyiya dia ndeka mbidja yimba lo kɛnɛ koleki ohomba lo lɔsɛnɔ.” Etena kakawatetemalaka nyanga olimu nde la wadɛnde, vɔ wakatetemalaka ndjasha l’olimu awɔ w’esambishelo.
10 Lushi lɔmɔtshi lam’akawayakalolaka oma l’esambishelo, vɔ wakeye dia ɔngɛnyi awɔ wa ma ma akande lɔkɛndɔ la kilɔmɛtrɛ oko 160 dia ndjatshikɛ atapa ahende wa mbo ya ndɛ. Oleg mbutaka ɔnɛ: “Lushi lɔsɔ, takanyomɛna polo lo yɛdikɔ yakɔna yatokokɛ Jehowa ndo etshumanelo. Takayashikikɛ dia Jehowa hohɛki pondjo ekambi ande, oyadi woho akɔna wɛnama dia waya bu l’elongamelo.”—Mat. 6:33.
11. Kakɔna kakokaso nongamɛ naka sho ntetemala ndjasha l’osalelo wa lolango la Nzambi?
11 Jehowa kombolaka dia sho ndeka ndjasha l’olimu wa shimbɛ nsɛnɔ wa mbetɛ anto ambeki. Oko wakadiatami l’odingɔ 7, Hangayi akakeketsha ekambi wa Jehowa dia vɔ nyomotatɛ olimu wa mbika tɛmpɛlɔ. Naka vɔ nsala ngasɔ, Jehowa akaalake dia ‘mbatomɛ ɛtshɔkɔ.’ (Han. 2:18, 19) Sho lawɔ koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayɔtshɔkɔla welo aso naka sho mbetɛ olimu wakandatosha dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso.
WOHO WA NYOMOLEKA NDJAƐKƐ LE JEHOWA
12. Lande na kaki Ɛzɛra nde l’asekande wakakalola oma lo lɔhɔmbɔ l’ohomba wa mbetawɔ ka wolo?
12 Lo 468 N.T.D., Ɛzɛra akande lɔkɛndɔ la olui wa hende w’ase Juda oma la Babilɔna otsha la Jɛrusalɛma. Dia minda lɔkɛndɔ lɔsɔ, Ɛzɛra nde la wanɛ wakakalola wakahombe monga la mbetawɔ ka wolo. Vɔ wakahombe minda lɔkɛndɔ lo mboka ya waale, watɛmbɛ lokema la mfɛsa la paonyi yakakimɔma woshasha lo dikambo dia tɛmpɛlɔ. Dui sɔ diakonge waale lewɔ di’ase wevi mbava. (Ɛzr. 7:12-16; 8:31) Ndo nto, aha la ntshimbatshimba vɔ wakashihodia dia Jɛrusalɛma yɔamɛ komonga l’ekokelo. Anto efula komonga l’osomba ndo mpele la nkuke ya lɔkɔ yakahombe nto nyomɔlɔngɔsɔma. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le Ɛzɛra lo kɛnɛ kendana la nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa?
13. Ngande wakakeketsha Ɛzɛra wɛkamu ande otsha le Jehowa? (Enda ndo nɔtɛ.)
13 Ɛzɛra akɛnyi woho wakasukɛ Jehowa ekambi Ande lo ntena di’ehemba. L’ɛnɔnyi wa la ntondo, lo 484 N.T.D., ondo Ɛzɛra akadjasɛka la Babilɔna etena kakadje nkumekanga Ahasuɛrɔ didjango dia ndjaka ase Juda tshɛ waki lo diolelo dia Pɛrɛsiya. (Ɛsta 3:7, 13-15) Lɔsɛnɔ laki Ɛzɛra laki lo waale! Dia ndjakokɛ oma lo yɛdikɔ shɔ, ase Juda wa lo “prɔvɛnsɛ tshɛ” wakakile mbo ya ndɛ ndo wakalele aha la taamu lo nɔmba ɛlɔmbwɛlɔ oma le Jehowa. (Ɛsta 4:3) Ohokanyiya woho wakayaoke Ɛzɛra nde l’asekande ase Juda etena kakakadimɔ ngala lo dikambo dia wanɛ wakakombola nshila ase Juda tshɛ oshiki! (Ɛsta 9:1, 2) Kɛnɛ kakakomɛ Ɛzɛra lo ntena di’ekakatanu sɔ ondo kakɔɔlɔngɔsɔlaka dikambo dia ehemba wa lo nshi yayaye ndo ondo nde akakeketsha wɛkamu ande lo dikoka diele la Jehowa dia nkokɛ ekambi Ande. d
14. Wetshelo akɔna wakakondja kadiyɛso kɛmɔtshi etena kakandalongola ekimanyielo oma le Jehowa lo ntena di’ekakatanu?
14 Etena kalongolaso ekimanyielo oma le Jehowa lo ntena di’ekakatanu, wɛkamu aso otsha le nde tetemalaka mpama. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Anastasia, ladjasɛ lo Erɔpɛ wa lo ɛstɛ. Nde aketawɔ nshisha olimu ande l’oyango wa ntetemala nama lomangemange lande. Nde mbutaka ɔnɛ: “Ndooko lushi lakamonge ko ndooko kaanga la pata.” Nde kotshaka ate: “Lakatshike awui tshɛ l’anya wa Jehowa ndo lakɛnyi woho wakandakokɛ la kɛtshi tshɛ. Naka lambokoma ko laya bu l’olimu, hambokaki wɔma pondjo. Naka Shɔmi lele l’olongo kokɛkami ɛlɔ, kete nde ayokokɛ loyi.”
15. Kakɔna kakakimanyiya Ɛzɛra dia ntetemala ndjaɛkɛ le Jehowa? (Ɛzɛra 7:27, 28)
15 Ɛzɛra akɛnyi lonya la Jehowa lo lɔsɛnɔ lande hita. Lo nkana yimba la ntena diakokimanyiya Jehowa, aha la taamu dui sɔ diakakimanyiya Ɛzɛra dia ntetemala ndjaɛkɛ le Nde. Lembetɛ etelo k’ɔnɛ “lonya la Jehowa Nzambi kami laki kaamɛ la mi.” (Adia Ɛzɛra 7:27, 28.) Ɛzɛra akakambe la tshɛkɛta yakɔ yaamɛ mbala olekanyi shamalo lo dibuku dielamɛ lokombo lande.—Ɛzr. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.
16. L’akambo akɔna ondo wakokaso nyomoleka mɛna hwe lonya la Jehowa lo lɔsɛnɔ laso? (Enda ndo osato.)
16 Jehowa koka tokimanyiya etena kahomanaso l’okakatanu. Ɛnyɛlɔ, etena kalɔmbaso owandji aso w’olimu vakashi dia tɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi la woke kana etena kɔlɔmbaso dia nde ntshikitanya ekongelo k’olimu dia sho monga l’akoka wa mbɔtɔka nsanganya yaso tshɛ, sho mbishaka diaaso dia mɛna lonya la Jehowa lo lɔsɛnɔ laso. Sho mbeyaka mamba lo woho wayosalema akambo dimɛna. Etombelo wayonga la dui sɔ ele, wɛkamu aso otsha le Jehowa wayoleka mpama.
17. Ngande wakɛnya Ɛzɛra okitshakitsha ande lo ntena di’ekakatanu? (Enda osato wa lo lohoso.)
17 L’okitshakitsha tshɛ, Ɛzɛra akayange ekimanyielo ka Jehowa. Etena tshɛ kakandayakiyanyaka lo dikambo di’ɛkɛndɛ waki la nde, l’okitshakitsha tshɛ Ɛzɛra akalɔmbɛ Jehowa. (Ɛzr. 8:21-23; 9:3-5) Dionga diaki Ɛzɛra diakatshutshuya anto wakodinge dia mbosukɛ ndo mbokoya mbetawɔ kande. (Ɛzr. 10:1-4) Etena kayaokaso dia tambɔmɛna l’ekiyanu wendana l’ehomba aso wa l’emunyi kana lo kɛnɛ kendana l’okokelo wa nkumbo yaso, sho pombaka ndjaɛkɛ l’eshikikelo tshɛ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ.
18. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia wɛkamu aso le Jehowa mpama?
18 Naka sho nyanga ekimanyielo ka Jehowa l’okitshakitsha tshɛ ndo mbetawɔ osukɔ w’anangɛso l’akadiyɛso, kete wɛkamu aso otsha le Nzambi wayohama. Erika, mama kele l’ana asato, akayaɛkɛka le Jehowa dia nde ayowokokɛ oyadi kaanga etena kayowokomɛ mpokoso ya wolo. L’etena ka tshitshɛ keto, nde aki l’ɔkɛyi w’efula lo woho wakandavusha ɔnande lele atotɔ ndo omɛnde la ngandji efula. Nde mbutaka etena kohɔnde awui asɔ ɔnɛ: “Wɛ hakoke mbeya la ntondo woho w’ekimanyielo kayokosha Jehowa. Ekimanyielo kɛsɔ koka ndja lo toho teyɛ halongamɛ. Lakɛnyi dia alɔmbɛlɔ ami efula wakakadimɔma lo tshimbo y’ɛtɛkɛta ndo lo awui wakasalɛka angɛnyi ami. Naka dimi mbitɛ angɛnyi ami kɛnɛ kambokomɛ lo lɔsɛnɔ, vɔ wakakokaka kimanyiyami lo yoho yoleki tshɛ wɔdu.”
NTETEMALA NDJAƐKƐ LE JEHOWA POLO L’EKOMELO
19-20. Wetshelo akɔna wambotokondja oma le ase Juda waki kokalola la Jɛrusalɛma?
19 Sho koka nto nkondja wetshelo wa dimɛna efula oma le ase Juda waki komonga l’akoka wa nkalola la Jɛrusalɛma. Amɔtshi l’atei awɔ waki ondo l’elelo wendana la lotshundu, hemɔ ya wolo kana ɛkɛndɛ w’ase nkumbo. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, vɔ wakasukɛ wanɛ wakakakola la lolango tshɛ lo nkimɔ w’eshasha awɔ wa l’emunyi. (Ɛzr. 1:5, 6) Mɛnamaka diele oko ɛnɔnyi 19, l’ɔkɔngɔ wa olui wa ntondo nkalola la Jɛrusalɛma, wanɛ wakatshikala la Babilɔna waki la mbekelo ka ntetemala tomaka weshasha wa la lolango otsha la Jɛrusalɛma.—Zɛk. 6:10.
20 Kaanga naka tekɔ lo ndjaoka dia taya l’elelo lo kɛnɛ kakokaso nsala l’olimu wa Nzambi, sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ngɛnangɛnaka welo wadjaso l’otema ɔtɔi dia mbɔngɛnyangɛnya. Ngande weyaso dui sɔ? Lo nshi ya Zɛkariya, Jehowa akalɔmbɛ omvutshi ande dia nsala dɛmbɔ dia nkoso oma lo paonyi ndo mfɛsa yakatome wanɛ wakatshikala lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna. (Zɛk. 6:11) “Dɛmbɔ dia nkoso dia diambo” sɔ diakakambemaka oko “diohwelo” lo dikambo dia weshasha awɔ wa la lolango. (Zɛk. 6:14, nɔtɛ.) Sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa hohɛki pondjo welo wadjaso wa l’otema ɔtɔi dia mbokambɛ lo ntena dia paa.—Hɛb. 6:10.
21. Kakɔna kayotokimanyiya dia monga la wɛkamu le Jehowa oyadi kɛnɛ kayotokomɛ lo nshi yayaye?
21 Aha la taamu tayotetemala mpomana l’ekakatanu lo nshi y’ekomelo nyɛ, ndo awui mbeyaka nyomoleka ntshɔ lo kɔlɔ lo nshi yayaye. (2 Tim. 3:1, 13) Koko, hatohombe mbetawɔ dia mɛnama l’ekiyanu. Tohɔ ɛtɛkɛta wa Jehowa wakandatɛ ekambi ande lo nshi ya Hangayi ɔnɛ: “Dimi lekɔ kaamɛ la nyu . . . Tanyokake wɔma.” (Han. 2:4, 5) Sho lawɔ nto koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayongaka kaamɛ la so edja tshɛ kayotosalaka kɛnɛ koleki tshɛ dimɛna dia nsala lolango lande. Lo nkamba la wetshelo wambotokondja oma lo prɔfɛsiya ka Hangayi nde la Zɛkariya ndo ɛnyɛlɔ ka Ɛzɛra, tayotetemala ndjaɛkɛ le Jehowa oyadi ekakatanu wakoka mpomana la so lo nshi yayaye.
OSAMBO 122 He totshikale nge, aha la ndjɛkayɛka!
a Sawo nɛ diakalɔngɔsɔma dia tokimanyiya dia sho nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa etena kahomanaso l’ekakatanu wendana l’ekondjelo, etena kalana awui wa pɔlitikɛ kana ɔlɔshamelo w’olimu aso w’esambishelo.
b Etelo k’ɔnɛ “Jehowa kanga lolembelembe” tanemaka mbala 14 lo dibuku dia Hangayi, ndo kakooholaka ase Juda ndo toholaka ndo sho ɔnɛ Jehowa ekɔ la wolo waha l’elelo ndo nde kalɔmbɔla nyemba ya ditongami dia lo nyuma.—Os. 103:20, 21.
c Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.
d Oko wakinde osangodi wa manamana w’Ɛlɛmbɛ wa Nzambi, Ɛzɛra akonge nto la wɛkamu w’efula l’ɔtɛkɛta wa prɔfɛsiya wa Jehowa kaanga la ntondo ka nde munda lɔkɛndɔ otsha la Jɛrusalɛma.—2 Ɛk. 36:22, 23; Ɛzr. 7:6, 9, 10; Jɛr. 29:14.
e ELEMBETSHIELO W’OSATO: Ɔnangɛso ɔmɔtshi ekɔ lo nɔmba owandji ande w’olimu vakashi dia tɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi la woke koko nde ambotona. Nde ekɔ lo nɔmba ekimanyielo ndo ɛlɔmbwɛlɔ etena kayalɔngɔsɔlande dia sukana otsha le owandji ande nto. Nde ekɔ lo mɛnya owandji ande w’olimu dikatshi dia leeta di’otsha lo losanganya la woke, awolembetshiya nɛmɔ diele la wetshelo wa lo Bible. Owandji ande ambamba ndo ambotshikitanya yɛdikɔ yande.