Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 33

Tokondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ

Tokondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ

“Wɛ ekɔ onto la nɛmɔ efula.”​—DAN. 9:23.

OSAMBO 73 Otosha dihonga

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA a

1. Lande na kakaambiya omvutshi Danyɛlɛ ase Babilɔna?

 Omvutshi Danyɛlɛ aki ɔlɔngɔlɔngɔ etena kakokonya ase Babilɔna ose lokanu ndo kakawawanganya etale la wodja ande wa lootɔ. Koko Danyɛlɛ akambiya mɛtɛ wanɛ wakawonde asɔ. Vɔ wakɛnyi ‘kɛnɛ kɛnama lo washo,’ mbuta ate Danyɛlɛ ‘komonga la ɛkɔmɔ, aki l’ɛnamelo ka dimɛna’ ndo nde akotɔ lo nkumbo ka lokumu. (1 Sa. 16:7) L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛsɔ, ase Babilɔna wakawosha olowanyelo dia nde nkoma ɔlɔhɛ ɔmɔtshi wakakambaka laka nkumekanga.​—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Kanyi yakɔna yaki la Jehowa lo dikambo dia Danyɛlɛ? (Ɛzɛkiyɛlɛ 14:14)

2 Jehowa akalangaka Danyɛlɛ, aha l’ɔtɛ wakinde olangala kana l’ɔtɛ wa diɛsɛ diaki la nde dia nkamba lo mbalasa ka nkumekanga, koko l’ɔtɛ wa woho w’onto wakasɔnɛ ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ dia monga. Lo mɛtɛ, etena kakate Jehowa dia Danyɛlɛ aki oko Nɔa la Jɔbɔ, ko nde eke l’ɛnɔnyi oko 20. Jehowa akɔsaka ɔlɔngɔlɔngɔ Danyɛlɛ oko onto ɔlɔlɔ oko wakandɔsaka Nɔa la Jɔbɔ wanɛ wakookambɛ la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi efula. (Eta. 5:32; 6:9, 10; Jɔbɔ 42:16, 17; adia Ɛzɛkiyɛlɛ 14:14.) Ndo Jehowa akatetemala mboka Danyɛlɛ ngandji l’edja tshɛ kakinde la lɔsɛnɔ la diambo efula.​—Dan. 10:11, 19.

3. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

3 Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola waonga ahende waki Danyɛlɛ wakookonya onto la nɛmɔ efula le Jehowa. Ntondotondo, tayanga nsɛdingola dionga la dionga ndo waaso wakandakɛnɛmɔla waonga asɔ. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola kɛnɛ kakakimanyiya Danyɛlɛ dia nkɛnɛmɔla waonga asɔ. Ndo l’ekomelo, tayɔsɛdingola woho wakokaso mbookoya. Kaanga mbele sawo nɛ mendanaka l’ɛlɔngɔlɔngɔ, sho tshɛ kokaka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ kaki Danyɛlɛ.

TOKOYA DIHONGA DIAKI LA DANYƐLƐ

4. Ngande wakɛnya Danyɛlɛ dihonga? Sha ɛnyɛlɔ.

4 Anto wele la dihonga koka mboka wɔma, koko hawetawɔ dia dui sɔ mbashimba dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Danyɛlɛ aki ɔlɔngɔlɔngɔ waki la dihonga di’efula. Tɔsɛdingole waaso ahende wakandɛnya dihonga. Nde akɛnya dihonga mbala ka ntondo ɛnɔnyi oko ehende l’ɔkɔngɔ w’ase Babilɔna ndanya Jɛrusalɛma. Nɛbukadinɛza, nkumekanga ka Babilɔna, akɛnyi dɔ dimɔtshi diakotshindja wɔɔngɔ diendana la lohingu la woke. Nde akaanɛ dia ndjaka ase tomba ande tshɛ, mbidja ndo Danyɛlɛ naka hawongi l’akoka wa mbotɛ dɔ diakandɛnyi ndo kitshimudi ya dɔ diakɔ. (Dan. 2:3-5) Danyɛlɛ akahombe mbɔsa yɛdikɔ aha la ntshimbatshimba, diaha anto ndjakema. Nde “akɔtɔ ndo akalɔmbɛ nkumekanga dia nde mbosha etena dia nde ndjotɛ nkumekanga kitshimudi.” (Dan. 2:16) Dui sɔ diakalɔmbɛ dia nde monga la dihonga ndo la mbetawɔ. Bible hate dia kana Danyɛlɛ amboshaka kitshimudi ya dɔ dimɔtshi lo nshi yakete. Nde akalɔmbɛ asekande, wanɛ wakawasha nkombo y’ase Babilɔna ya Shadrakɛ, Meshakɛ ndo Abɛdɛ-Nɛngo, ‘dia nɔmba kɛtshi oma le Nzambi ka l’olongo lo kɛnɛ kendana la sheke shɔ.’ (Dan. 2:18) Jehowa akakadimola lo alɔmbɛlɔ asɔ. L’ekimanyielo ka Nzambi, Danyɛlɛ akasha nkumekanga Nɛbukadinɛza kitshimudi ya dɔ diande. Lɔsɛnɔ la Danyɛlɛ ndo nsɛnɔ y’asekande akina yakakokamɛ.

5. Ngande wakɔtɔ nto dihonga diaki Danyɛlɛ l’ohemba?

5 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Danyɛlɛ mbisha kitshimudi ya dɔ diendana la lohingu la woke, dihonga diande diakɔtɔ nto l’ohemba. Nɛbukadinɛza akɛnyi dɔ dikina diakotshindja wɔɔngɔ. Dɔ sɔ diakendanaka l’osongo w’otale tshwa. La dihonga tshɛ, Danyɛlɛ akalembetshiya nkumekanga kitshimudi ya dɔ diande ndo nde akawotɛ nto dia nde ayodjɔ dadi ndo ayomɔ oma lo kiti kande ka lowandji l’edja k’etena kɛmɔtshi. (Dan. 4:25) Nkumekanga akakoke mbɔsa Danyɛlɛ oko otunyi ande ndo nde akakoke mbodiakisha. Koko Danyɛlɛ akonge la dihonga ndo nde akewoya nkumekanga losango lɔsɔ.

6. Kakɔna ondo kakakimanyiya Danyɛlɛ dia monga la dihonga?

6 Kakɔna ondo kakakimanyiya Danyɛlɛ dia monga la dihonga lo lɔsɛnɔ lande l’otondo? Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, ndooko onyake Danyɛlɛ akakondja wetshelo oma le nyango la she. Aha la taamu vɔ wakakitanyiyaka wadjango wakasha Jehowa ambutshi w’ase Isariyɛlɛ ndo vɔ waketsha ɔnawɔ Ɛlɛmbɛ wa Nzambi. (Eoh. 6:6-9) Danyɛlɛ akeyaka Ɛlɛmbɛ dikumi ndo awui akina efula wendana la ɛlɛmbɛ akɔ. Ɛnyɛlɔ, nde akeyaka kɛnɛ kakakokaka ose Isariyɛlɛ ndɛ ndo kɛnɛ kakinde kokokaka ndɛ. b (Lɛw. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Danyɛlɛ akeke nto ɔkɔndɔ wendana l’ekambi wa Nzambi ndo akeyaka kɛnɛ kakaakomɛ etena kakawatone nkitanyiya atɔndɔ wa Jehowa. (Dan. 9:10, 11) Awui wakakomɛ Danyɛlɛ lo lɔsɛnɔ wakokimanyiya dia monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa la andjelo Ande wa wolo waki lo mbosukɛ.​—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

Danyɛlɛ akakɛnɛmɔla dihonga lo mbeka, lo nɔmba ndo lo ndjaɛkɛ le Jehowa (Enda odingɔ 7)

7. Kakɔna nto kakakimanyiya Danyɛlɛ dia monga la dihonga? (Enda ndo osato.)

7 Dannyɛlɛ akeke efundelo w’amvutshi waki Nzambi, mbidja ndo prɔfɛsiya yakafunde Jɛrɛmiya. Oma lo wekelo wakandasale ɔsɔ, Danyɛlɛ akayoshihodiaka l’ɔkɔngɔ dia lɔhɔmbɔ l’otale lakatshu ase Juda la Babilɔna laki suke la nkomɛ. (Dan. 9:2) Woho wakɛnyi Danyɛlɛ okotshamelo wa prɔfɛsiya shɔ akakeketsha mɛtɛ Danyɛlɛ dia nde ndjaɛkɛ le Jehowa, ndo wanɛ wele la wɛkamu w’efula le Nzambi koka monga la dihonga di’efula. (Ɛdika la Rɔmɔ 8:31, 32, 37-39.) Kɛnɛ koleki ohomba ele, Danyɛlɛ akalɔmbaka She lele l’olongo mbala la mbala. (Dan. 6:10) Nde akasholɛ Jehowa pɛkato yande ndo akɔkɛnɛmɔlɛ nsaki yande. Ndo Danyɛlɛ akɔlɔmbɛ ekimanyielo. (Dan. 9:4, 5, 19) Nde aki onto oko sho, laasɔ nde kombotɔ la dihonga. Koko nde akayongaka la dionga sɔ diɛsɛ la woho wakandekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, wakandalɔmbaka ndo wakandayaɛkɛka le Jehowa.

8. Ngande wakokaso monga la dihonga?

8 Dia monga la dihonga, kakɔna kahombaso nsala? Ambutshi aso mbeyaka tokeketsha dia monga la dihonga, koko vɔ hawokoke tosambiyɛ dionga sɔ oko etenyi k’okitɔ wa nkumbo. Monga la dihonga ekɔ oko mbeka dia monga la dikoka kana diewo dimɔtshi. Yoho mɔtshi yakoka onto monga la diewo sɔ ele lo mendaka etsha w’ombetsha ande, ko oma laasɔ, nde mbokoya ɛnyɛlɔ kande. Woho akɔ waamɛ mbele, sho mbekaka dia monga la dihonga lo sɛdingolaka la yambalo tshɛ woho wakɛnɛmɔla anto akina dionga sɔ, ko oma laasɔ, sho mbokoya ɛnyɛlɔ kawɔ. Laasɔ, kakɔna kamboteka oma l’ɛnyɛlɔ kaki Danyɛlɛ? L’ɛnyɛlɔ kande, sho pombaka mbeya Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna. Sho pombaka monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa lo sawolaka la nde mbala la mbala aha la mboka wɔma. Ndo sho pombaka ndjaɛkɛ le Jehowa, tele l’eshikikelo dia nde ekɔ lo tosukɛ. Laasɔ, etena kayɔtɔ mbetawɔ kaso l’ohemba, sho tayonga la dihonga.

9. Wahɔ akɔna wakondjaso lo monga la dihonga?

9 Sho kondjaka wahɔ lo toho efula lo monga la dihonga. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki Ben. Nde akɔtɔka lo kalasa kɛmɔtshi ka l’Allemagne lɛnɛ aketawɔka anto tshɛ wetshelo w’ohilwelo ndo lɛnɛ akawɔsaka ɔkɔndɔ wa lo Bible wendana la etongelo oko shimu. Lushi lɔmɔtshi, Ben akakondja diaaso dia memala la ntondo k’ase kalasa kawɔ dia nembetshiya lande na ketawɔnde dia lɔsɛnɔ lakatongama. La dihonga tshɛ, nde akalembetshiya dietawɔ diande. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Ben mbutaka ate: “Ombetsha ami akahokamɛ la yambalo tshɛ. Ndo nde akasale fotokɔpi k’awui wakamafunde ko nde akakahɛ ambeki tshɛ wa lo kalasa kaso.” Kakɔna kakasale ambeki? “Efula ka l’atei awɔ wakahokamɛ kɛnɛ kakataka Ben ndo vɔ wakawotɛ dia vɔ wekɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula le nde.” Oko wadiɛnya kɛnɛ kakakomɛ Ben, anto wele la dihonga nɛmiyamaka mbala efula oma le anto akina. Ndo vɔ koka nkotola anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ oya le Jehowa. Lo mɛtɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa monga la dihonga.

TOKOYA KƆLAMELO YAKI DANYƐLƐ

10. Kɔlamelo kɛdikɛdi na?

10 Lo Bible, tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “kɔlamelo,” kana “ngandji ka kɔlamelo,” mbelaka kanyi ya omamemelo wa la ngandji ndo vɔ kambaka la tshɛkɛta shɔ mbala efula dia ntɛkɛta dia ngandji koka Nzambi ekambi ande. Vɔ kambaka la tshɛkɛta yaamɛ shɔ dia ntɛkɛta dia ngandji kele lam’asa ekambi wa Nzambi. (2 Sa. 9:6, 7) Kɔlamelo yaso koka takeketalaka lam’atete nshi. Tende woho wakɛnama mɛtɛ ka dikambo sɔ le Danyɛlɛ.

Jehowa akafute Danyɛlɛ l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande lo ntoma ondjelo ɔmɔtshi dia ndiha enyɔ wa ntambwɛ (Enda odingɔ 11)

11. Naa ohemba wa kɔlamelo wakahomana la Danyɛlɛ l’osombe ande? (Enda osato wele lo lohoso.)

11 Kɔlamelo ya Danyɛlɛ otsha le Jehowa yakɔtɔ l’ohemba l’edja ka lɔsɛnɔ lande l’otondo. Koko ohemba ɔmɔtshi wakaleke woke, ele wɔnɛ wakokomɛ lam’akinde l’ɛnɔnyi 90 l’ɛmɔtshi. L’etena kɛsɔ, ko Babilɔna kalɔmbwama oma le ase Mɛdiya la Pɛrɛsiya l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nkumekanga Dariyo. Wanɛ wakakambaka lo mbalasa ka nkumekanga wakahetshaka Danyɛlɛ ndo vɔ waki la dilɛmiɛlɔ dia tshitshɛ otsha le Nzambi kakandatɛmɔlaka. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakadje sheke dia Danyɛlɛ ndjakema. Vɔ wakakonya nkumekanga dia nsinya didjango dimɔtshi diakahombe mbidja kɔlamelo yaki la Danyɛlɛ otsha le Nzambi kana otsha le nkumekanga l’ohemba. Dia mɛnya dia nde aki la kɔlamelo otsha le nkumekanga ndo mbewɔ diaha nde nongola dilanya, Danyɛlɛ akahombe ntshika nɔmba Jehowa l’edja ka nshi 30. Danyɛlɛ akatone nsala dui sɔ. Etombelo waki la dui sɔ ele, wakawokasha lo difuku dia waa ntambwɛ. Koko Jehowa akafute Danyɛlɛ l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande lo mbotsha oma l’enyɔ wa ntambwɛ. (Dan. 6:12-15, 20-22) Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla woho wa kɔlamelo ya wolo shɔ otsha le Jehowa l’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ?

12. Ngande wakakɛnɛmɔla Danyɛlɛ kɔlamelo ya wolo otsha le Jehowa?

12 Oko wakataditshi oma l’etatelo, kɔlamelo tshutshuyamaka oma lo ngandji k’efula. Kɔlamelo yaki Danyɛlɛ otsha le Jehowa yaki wolo efula nɛ dia nde akalangaka efula She lele l’olongo. Aha la taamu, Danyɛlɛ akakɛnɛmɔla ngandji kɛsɔ lo kanaka yimba lo waonga wa Jehowa ndo lo woho wakakɛnɛmɔlaka Jehowa waonga asɔ. (Dan. 9:4) Danyɛlɛ akakanaka nto yimba la lowando tshɛ l’akambo tshɛ w’amɛna wakosalɛ Jehowa ndo wakasalɛka Jehowa wodja Ande.​—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

L’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ, wɛ koka monga la kɔlamelo ya wolo le Jehowa lo mbooka ngandji k’efula Enda odingɔ 13)

13. a) Ehemba akɔna wendana la kɔlamelo wahomana l’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka? Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. (Enda ndo osato.) b) Oko wadiɛnya vidɛo, kakɔna kayoyosala etena kakombola anto akina dia kana Ɛmɛnyi wa Jehowa sukɛka wanɛ wasɔna dia salaka dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto?

13 L’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ningama l’anto wahalɛmiya Jehowa ndo ɛlɛmbɛ ande. Weho w’anto wa ngasɔ mbeyaka mpetsha onto tshɛ layata dia nde mbokaka Nzambi ngandji. Amɔtshi salaka la wolo dia pɛnyahɛnya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka aso dia vɔ nshisha kɔlamelo yawɔ otsha le Jehowa. Ɛnyɛlɔ, tende kɛnɛ kakakomɛ ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi welɛwɔ Graeme, ladjasɛ l’Australie. Nde akahomana l’okakatanu ɔmɔtshi etena kakandɔtɔka lo kalasa ya laadiko. Ombetsha akambola ambeki wa lo kalasa kɛnɛ kakawakoke nsala naka ɔngɛnyi ɔmɔtshi ambowatɛ dia nde salaka dieyanelo dia l’asa pami la pami kana womoto la womoto. Ombetsha akate dia wanɛ wasukɛ yoho ya lɔsɛnɔ shɔ mbeta lo wedi ɔmɔtshi ndo wanɛ wahasukɛ yoho ya lɔsɛnɔ shɔ mbeta lo wedi okina. Graeme mbutaka ate: “Ambeki wa lo kalasa tshɛ wakete lo wedi ɔmɔtshi, onyake dimi l’ombeki okina waki Ɔmɛnyi wa Jehowa mbakete lo wedi okina ndo mbaki kosukɛka yoho ya lɔsɛnɔ shɔ.” Kɛnɛ kakete oma laasɔ aki ohemba wa wolo efula wakadje kɔlamelo yaki Graeme otsha le Jehowa l’ohemba. Nde mbutaka ate: “Lo wenya ekina wakatshikala, ambeki akina ndo kaanga ombetsha wakatɔtɛngɛ. Lakasale kɛnɛ kakamakoke nsala dia mamɛ dietawɔ diami lo ntshikala ki ndo lo nkana yimba dimɛna. Koko vɔ kopokamɛ kaanga tshɛkɛta yakamataka.” Shɛngiya yakɔna yaki l’ohemba ɔsɔ lo kɔlamelo yaki la Graeme? Nde mbutaka ate: “Dimi konangaka woho wakatɛngaka asekami, koko laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula nɛ dia lakatshikala la kɔlamelo le Jehowa ndo lakaamɛ dietawɔ diami.” c

14. Naa yoho mɔtshi yakokaso monga la kɔlamelo y’efula otsha le Jehowa?

14 Sho koka nkɛnɛmɔla kɔlamelo ya wolo otsha le Jehowa, naka l’ɛnyɛlɔ ka Danyɛlɛ, sho monga la ngandji k’efula otsha le Nde. Sho kɛnɛmɔlaka ngandji lo mbeka waonga wa Jehowa. Ɛnyɛlɔ, sho koka mbeka awui wendana la diangɔ diakandatonge. (Rɔmɔ 1:20) Naka wɛ ekɔ lo nanga mfudia ngandji kayɛ ndo dilɛmiɛlɔ diayɛ otsha le Jehowa, kete wɛ koka mbeka asawo wa tomondo wele lo seri k’asawo wata ɔnɛ: “Onde akatongama kana akaye oyaya?” kana menda tovidɛo. Wɛ koka nto mbadia asawo wele lo biukukubu La vie a-t-elle été crée? ndo biukubuku Cinq question à se poser sur l’origine de la vie. Tende kɛnɛ kakate kadiyɛso kɛmɔtshi kadjasɛ la Danemark kelɛwɔ Esther lo kɛnɛ kendana la tobukubuku tɔsɔ ate: “Ekanelo ka lomba ka diambo. Tobukubuku tɔsɔ hakɛnya kɛnɛ kahombayɛ mbetawɔ; tɔ mɛnyaka tsho akambo wa mɛtɛ ndo kotshikaka tsho dia wɛmɛ mbɔsa yɛdikɔ.” Ben, lakatatɛkɛtshi la ntondo mbutaka ɔnɛ: “Dihomɔ sɔ diakakeketsha mbetawɔ kami. Diɔ diakamɛnya dia Nzambi mbakatonge lɔsɛnɔ.” L’ɔkɔngɔ wa wɛ mbeka tobukubuku tɔsɔ, onde wɛ ayetawɔ kɛnɛ kata Bible ɔnɛ: “Wɛ Jehowa Nzambi kaso, wɛ kasungana nongola lotombo, kɛnɛmɔ ndo wolo, nɛ dia wɛ kakatonge diangɔ tshɛ.”​—Ɛny. 4:11. d

15. Naa yoho kina yakokaso monga la dimama dia ma ma lam’asaso la Jehowa?

15 Yoho kina yakokaso monga la ngandji k’efula otsha le Jehowa ele lo nsɛdingola la yambalo tshɛ lɔsɛnɔ l’Ɔnande, Yeso. Kadiyɛso kɛmɔtshi k’osekaseka kelɛwɔ Samira, kadjasɛ l’Allemagne akasale dikambo sɔ. Nde mbutaka ate: “Lakeke dia nyomoleka mbeya Jehowa lo tshimbo ya Yeso.” Etena kakinde dikɛnda, Samira aki l’okakatanu wa mbeya dia kana nde koka nkoma ɔngɛnyi wa Nzambi ndo ɔnɛ Nzambi mbookaka ngandji. Koko nde akashihodia dui sɔ lo woho wakayaokaka Yeso. Nde kotshaka ɔnɛ: “Dimi ngɛnangɛnaka Yeso nɛ dia nde aki la kɛtshi ndo akalangaka ana.” Lo yɛdikɔ yakandatalekaka mbeka akambo wendana la Yeso, mbakandatalekaka nkeketsha dimama diasande la Jehowa. Lande na? Nde mbutaka ate: “Yema yema, lakayoshihodiaka dia Yeso mbokoyaka She lo yoho ya kokele. Vɔ fɔnaka efula. Lakashihodia dia ɔsɔ aki ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wɛnya lande na kakatome Jehowa Yeso lanɛ la nkɛtɛ dia nsala di’anto tshɛ mbeya Jehowa dimɛna dimɛna.” (Jni. 14:9) Naka wɛ kombolaka dia nkeketsha dimama diasayɛ la Jehowa, lande na keyɛ hetsha wenya efula lo mbekaka akambo tshɛ wakokayɛ mbeka lo dikambo dia Yeso? Naka wɛ nsala ngasɔ, kete ngandji kayɛ otsha le Jehowa ndo kɔlamelo yayɛ otsha le nde yayohama.

16. Wahɔ akɔna wakondjaso lo monga la kɔlamelo? (Osambo 18:25; Mika 6:8)

16 Mbala efula wanɛ watshikala la kɔlamelo mongaka ma ma ndo tshikalaka angɛnyi wa pondjo. (Ruta 1:14-17) Ndo nto, anto wele la kɔlamelo le Jehowa wekɔ l’ɛkɔkɔ w’amɛna wa monga la wɔladi wa l’etei k’otema. Lande na? Nɛ dia Jehowa ndakaka dia monga la kɔlamelo le wanɛ wele la kɔlamelo le nde. (Adia Osambo 18:25; Mika 6:8.) Ohokanyiya yema, Otungi kanga wolo tshɛ mbetawɔka dia monga la dimama dia wolo lam’asaso la nde! Ndo etena kasalande dui sɔ, ohemba, ɔndɔshi, ndo kaanga nyɔi hakoke mpembola dimama sɔ. (Dan. 12:13; Luka 20:37, 38; Rɔmɔ 8:38, 39) Ande dui dia dimɛna dia sho mbokoya Danyɛlɛ ndo ntshikala la kɔlamelo le Jehowa lee!

TOTETEMALE NKONDJA WETSHELO OMA LE DANYƐLƐ

17-18. Naa wetshelo okina wakokaso nkondja oma le Danyɛlɛ?

17 Lo sawo nɛ, tambɔsɛdingola tsho waonga ahende waki Danyɛlɛ. Koko ekɔ wetshelo efula wakokaso mbeka oma le nde. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akɛnya Danyɛlɛ waɛnɛlɔ ndo alɔ ndo Nde akawosha dikoka dia mbisha kitshimudi ya nsango ya prɔfɛsiya. Efula ka prɔfɛsiya shɔ yamboshilaka kotshama. Prɔfɛsiya nkina mɛnyaka lo yɛdikɔ y’efula awui wendana la nshi yayaye wayonga la shɛngiya le anto tshɛ wa la nkɛtɛ.

18 Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola prɔfɛsiya hiende yakafunde Danyɛlɛ. Nshihodia prɔfɛsiya shɔ koka tokimanyiya sho tshɛ, akɛnda kana epalanga dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba oma ko kakianɛ. Prɔfɛsiya shɔ koka nto nkeketsha dihonga ndo kɔlamelo yaso dia sho ndjalɔngɔsɔla dikambo di’ehemba watokongɛ la ntondo.

OSAMBO 119 Sho pombaka monga la mbetawɔ

a Ekambi wa Jehowa w’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa nshi nyɛ wekɔ lo mpomana l’awui wadja dihonga ndo kɔlamelo yawɔ le Jehowa l’ohemba. Asekawɔ wa la kalasa koka mbasɔka l’ɔtɛ wewɔ la mbetawɔ l’etongelo. Kana asekawɔ koka mbaatshutshuya dia mfɔnya dia wekɔ oko dinginya l’ɔtɛ wakambɛwɔ Nzambi ndo wasɛnawɔ lo ndjela ɛlɛmbɛ ande. Koko oko wayotodiɛna lo sawo nɛ, wanɛ wokoya omvutshi Danyɛlɛ ndo wakambɛ Jehowa la dihonga ndo la kɔlamelo wekɔ mɛtɛ akanga wa tomba.

b Danyɛlɛ aki ondo l’ɛkɔkɔ esato wakookonya dia mbɔsa dia mbo ya ndɛ y’ase Babilɔna yaki mindo: 1) Ɔsɔ aki ondo nyama yakashimbamaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ. (Eoh. 14:7, 8) 2) Ndo vɔ kopembolaka nyama yakɔ ɛtɛ lo yoho yahombama. (Lɛw. 17:10-12) 3) Ndɛ mbo ya ndɛ shɔ akakokaka nkonya onto dia nde mbɔsama oko onto latɛmɔla jambizambi mɔtshi ya kashi.​—Ɛdika la Luka 7:15 ndo 1 Kɔrɛtɔ 10:18, 21, 22.

c Nyende lo jw.org vidɛo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Wɔladi mbayonga etombelo w’oma lo losembwe la mɛtɛ.

d Dia nkeketsha ngandji kayɛ otsha le Jehowa, wɛ koka mbeka nto dibuku Yasukanya la Jehowa, diatɛkɛta lo yoho ya lotshimola waonga ndo lonto la Jehowa.