Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Ngande wasukɛ atafadi ndo toho tasala atafadi takawashola lo tɔngɔ dia Babilɔna k’edjedja dia Bible mbutaka mɛtɛ?

ATSHIMI W’EMINDO wakashola lo Babilɔna k’edjedja miliyɔ y’atafadi wa lotshumba yakawakambaka la yɔ dia mbika osomba. Otshimi w’emindo welɛwɔ Robert Koldewey, mbutaka dia wakasalaka atafadi asɔ lo nkuka ka dja kakatanemaka “l’andja w’osomba,” lɛnɛ akatanemaka diwomba dia dimɛna ndo esongo wa l’okonda efula wakawakambaka la wɔ oko nkunyi dia mpɛtsha dja.”

Atshimi w’emindo wakashola djembetelo yɛnya dia ewandji wa la Babilɔna wakakambaka la nkuka ya dja shɔ dia nsala dui dimɔtshi dia diambo efula. Paul-Alain Beaulieu, lele prɔfɛsɛrɛ ndo manyi l’awui w’ɛkɔndɔ ndo w’ɔtɛkɛta wakatɛkɛtamaka l’Asuriya w’edjedja lo inivɛrsite wa Toronto mbutaka ate: “Efundelo efula w’ase Babilɔna mɛnyaka dia nkumekanga akadje didjango dia wanɛ tshɛ wakikombokitanyiyaka kana waki komonga la dilɛmiɛlɔ lo diangɔ di’ekila mbidjama lo nkuka ndo mbatshumba lɛkɔ.” Ɛnyɛlɔ, efundelo ɛmɔtshi w’edjedja waki nkumekanga Nɛbukadinɛza mbutaka ɔnɛ: “Lanyawɔ, tshumbawɔ, ɛtɛwɔ emunyi eto,  . . etɛwɔ edinga eto, tutola dinga diawɔ, diakawɔ lo mbowaokɛ lo dja.”

Dui sɔ mboholaka ambadi wa Bible awui wofundami lo Danyɛlɛ tshapita 3. Sho mbadiaka lɔkɔ dia Nkumekanga Nɛbukadinɛza akasale lohingu la woke l’oswe wa Dura, l’andja w’osomba wa Babilɔna. Etena kakatone ɛlɔngɔlɔngɔ esato w’ase Hɛbɛru, mbuta ate Shadrakɛ, Meshakɛ ndo Abɛdɛ-Nɛngɔ nkusamɛ lohingu, Nɛbukadinɛza akomala efula ndo akasha lotshungɔ la vɔ “mpɛtsha nkuka ka dja mbala 7 ndeka woho watowokihɛtshaka” ko “wakawakasha lo nkuka ka dja.” Ondjelo wa wolo efula akaashimbɛ oma lo nyɔi.​—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Tafadi dia lotshumba diele la lokombo la Nɛbukadinɛza fundama lɔkɔ

Atafadi wakawatane la Babilɔna vɔamɛ sukɛka nto dia Bible mbutaka mɛtɛ. L’atei w’atafadi asɔ mbele efula ka l’atei awɔ waki l’efundelo wakawatombolaka nkumekanga. Ɛnyɛlɔ wakafunde lo tafadi dimɔtshi ɔnɛ: “Nɛbukadinɛza, Nkumekanga ka Babilɔna . . . Luudu l’owandji lakamake dimi Nkumekanga ka Woke . . . Dia tokanula tami mbolɛka lɔkɔ pondjo pondjo.” Efundelo ɛnɛ fɔnaka efula la ɛtɛkɛta watanaso lo Danyɛlɛ 4:30, lɛnɛ ayafuna Nɛbukadinɛza ɔnɛ: “Shi ɔnɛ ekɔ Babilɔna ka Woke kakamake dimɛ dikambo dia luudu la nkumekanga oma lo wolo ndo nkudu kami hita ndo dikambo dia lotombo la lɔnɛnɛ lami?”