1. Lembetshiya lande na kahombaso ndjela Jehowa oko Ɔnɔmbɔdi aso.

 OHƆSA dia wɛ ambonganɛ l’okonda ɔmɔtshi. Waale wekɔ suke layɛ: nyama ya ngala, tolambalamba talumatana tashana hemɔ, esongo wa lɔlɛngɔ ndo ahole wele abanga. Ande lowando layoyonga la lɔ naka wɛ ekɔ l’onto latakɔlɔmbɔla leya ahole wele waale ndo woho wa mbewɔ waale akɔ lee! Andja ɔnɛ wekɔ oko okonda ɔsɔ. Vɔ ndola la waale, lo yoho ya laande waale wakoka ndanya lonyuma laso. Koko tekɔ la Ɔnɔmbɔdi wa kokele, mbuta ate Jehowa. Nde tɔlɔmbɔlaka lo tonya oma lo waale ɔsɔ ndo tokonya lo dihole diatatatshu, mbuta ate otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo l’andja w’oyoyo.

2. Ngande watɔlɔmbɔla Jehowa?

² Ngande watɔlɔmbɔla Jehowa? Ntondotondo lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande wakafundama, Bible. Koko nde kambaka nto l’anto dia tɔlɔmbɔla. Ɛnyɛlɔ, nde kambaka la “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” dia tosha mbo ya ndɛ ya lo nyuma yeso la yɔ ohomba dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. (Mat. 24:45) Jehowa kambaka nto l’apami wele l’akoka wa tɔlɔmbɔla. Ɛnyɛlɔ, emendji w’etshimbedi ndo dikumanyi dia l’etshumanelo mbishaka ekeketshelo ndo ɛlɔmbwɛlɔ kakoka tokimanyiya dia sho ntondoya lo tena di’ekakatanu. Ande lowando lele laso la nongola ɛlɔmbwɛlɔ kakokaso mbɛkɛ otema lo tena dia wolo dia lo nshi y’ekomelo lee! Ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ tokimanyiyaka dia sho mbetawɔma le Jehowa ndo ntetemala nkɛndakɛnda lo mboka ka lɔsɛnɔ.

3. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

³ Kaanga mbediɔ ngasɔ, lo tena dimɔtshi sho koka monga l’okakatanu dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa, djekoleko etena kakilongolaso oma le anto wele keema kokele. Lande na? Dako diatoshawɔ mbeyaka monga ko aha diɔ mbalangaso mpokamɛ. Kana sho mbeyaka mboka dia ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso bu  ka lomba lo mbuta ɔnɛ ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ haye oma le Jehowa. Lo tena dia ngasɔ, sho pombaka monga l’eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa mbele ɔnɛ lalɔmbɔla ekambi ande ndo ɔnɛ ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande mongaka l’etombelo w’amɛna. Dia tokimanyiya dia sho nkeketsha eshikikelo kakɔ, tayɔsɛdingola lo sawo nɛ: 1) woho wakalɔmbɔlaka Jehowa ekambi ande lo nshi yakafundamaka Bible, 2) woho watɔlɔmbɔlande nshi nyɛ, ndo 3) wahɔ wakondjaso etena katetemalaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande.

WOHO WAKALƆMBƆLAKA JEHOWA WODJA W’ISARIYƐLƐ

4-5. Ngande wakɛnya Jehowa dia nde akakambaka la Mɔsɛ dia nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ? (Enda osato wa lo lohoso.)

⁴ Jehowa akasɔnɛ Mɔsɛ dia ntondja wodja w’Isariyɛlɛ oma l’Edjibito. Ndo nde akasha ase Isariyɛlɛ tolembetelo tɛnama hwe t’ɔnɛ Nde mbataalɔmbɔla lo tshimbo ya Mɔsɛ. Ɛnyɛlɔ, Nde akawasha ekundji ka dinge dia mbalɔmbɔla la yanyi ndo ka dja dia mbalɔmbɔla l’otsho. (Eto. 13:21) Mɔsɛ akatayelaka ekundji kakɔ kakatawɔlɔmbɔlaka nde l’ase Isariyɛlɛ otsha lo Ndjale ka Beela. Ase Isariyɛlɛ wakoke wɔma etena kakawɛnyi dia waya lam’asa Ndjale ka Beela la alembe w’ase Edjibito wakayawayelaka. Vɔ wakate dia Mɔsɛ akasale dindja dia mbalɔmbɔla otsha lo Ndjale ka Beela. Koko dui sɔ komonga dindja. Jehowa mbakatalɔmbɔlaka ekambi ande lo tshimbo ya Mɔsɛ. (Eto. 14:2) Nzambi akawatsha lo yoho ya diambo efula.—Eto. 14:​26-28.

⁵ Ɛnɔnyi 40 l’ɔkɔngɔ, Mɔsɛ akatetemala nɔmbwama la ekundji ka dinge dia nɔmbɔla ekambi wa Nzambi l’oswe wa shɛnga. a L’etena kɛmɔtshi, Jehowa akakitsha ekundji ka dinge la diko dia luudu la dipɛma la Mɔsɛ, lɛnɛ akakokaka ase Isariyɛlɛ tshɛ kiɛna. (Eto. 33:​7, 9, 10) Jehowa akatɛkɛtaka la Mɔsɛ lo tshimbo y’ekundji ka dinge, ko lo wedi ande Mɔsɛ mbɔsa ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ ko totɛ ase Isariyɛlɛ. (Os. 99:7) Ase Isariyɛlɛ wakakoke mɛna hwe dia Jehowa mbakakambaka la Mɔsɛ dia mbalɔmbɔla.

6. Ngande wakasale ase Isariyɛlɛ dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa? (Walelo 14:​2, 10, 11)

⁶ Lonyangu ko, ase Isariyɛlɛ efula wakatone djembetelo yɛnya dia Jehowa mbakakambaka la Mɔsɛ oko onyimpala Ande. (Adia Walelo 14:​2, 10, 11.) Wakatonaka ɔkɛndɛ waki la Mɔsɛ mbala la mbala. Etombelo waki la dui sɔ ele, lɔlɔnga l’otondo lɔsɔ kɔmbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka.—Wal. 14:30.

7. Shila bɛnyɛlɔ dia wanɛ wakayele ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. (Walelo 14:24) (Enda ndo osato.)

⁷ Koko, ase Isariyɛlɛ amɔtshi wakayele ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akate ate: “Kalɛba . . . ekɔ lo ntetemala ndjelami l’otema ɔtɔi.” (Adia Walelo 14:24.) Nzambi akafute Kalɛba, lo mbosha diɛsɛ dia nde nsɔna ɛtshi ka nkɛtɛ kalangande lo wodja wa Kanana. (Jas. 14:​12-14) Lɔlɔnga lokina l’ase Isariyɛlɛ vɔ la wɔ nto wakatshike ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. Etena kakahɛnɛ Jashua Mɔsɛ oko onto lakasɔnama dia nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ, vɔ “wakɔɔlɛnyaka lo yɛdikɔ y’efula nshi tshɛ ya lɔsɛnɔ lande.” (Jas. 4:14) Etombelo waki la dui sɔ ele, Jehowa akaatshɔkɔla lo mbatɔla lo Nkɛtɛ ya daka yakandaalake.—Jas. 21:​43, 44.

8. Lembetshiya woho wakalɔmbɔlaka Jehowa ekambi ande lo nshi ya nkumi ya dikanga. (Enda ndo osato.)

⁸ Ɔnɔnyi ɔtɔi l’ɔkɔngɔ, Jehowa akayɔsɔnaka toshushi dia nɔmbɔla ekambi ande. Oma laasɔ, lo nshi ya nkumi ya dikanga, Jehowa akasɔnɛ amvutshi dia nɔmbɔla ekambi ande. Nkumi ya dikanga yaki la kɔlamelo yakayelaka ɛlɔmbwɛlɔ  k’amvutshi. Ɛnyɛlɔ, l’okitshakitsha tshɛ, Nkumekanga Davidɛ aketawɔ engwelo k’oma le omvutshi Natana. (2 Sa. 12:​7, 13; 1 Ɛk. 17:​3, 4) Nkumekanga Jɛhɔshafata akayele ɛlɔmbwɛlɔ kakawosha omvutshi Jahaziɛlɛ ndo akakeketsha ase Juda dia “monga la mbetawɔ le amvutshi wa [Nzambi].” (2 Ɛk. 20:​14, 15, 20) Etena kakinde l’okiyanu, nkumekanga Hɛzɛkiya akalɔmbɛ omvutshi Isaya ekimanyielo. (Isa. 37:​1-6) Etena tshɛ kakayelaka nkumi ya dikanga ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, vɔ wakatshɔkɔmaka ndo wodja w’otondo waki l’ekokelo. (2 Ɛk. 20:​29, 30; 32:22) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ djembetelo yɛnya dia Jehowa mbakalɔmbɔlaka ekambi ande. Koko, nkumi ya dikanga efula ndo anto akina wakatone amvutshi wa Jehowa.—Jɛr. 35:​12-15.

WOHO WAKALƆMBƆLAKA JEHOWA AKRISTO WA LO NTAMBE KA NTONDO

9. La waa na akakambe Jehowa lawɔ dia nɔmbɔla Akristo wa lo ntambe ka ntondo? (Enda ndo esato.)

⁹ Lo ntambe ka ntondo T.D., Jehowa akakenge etshumanelo k’Akristo. Ngande wakandalɔmbɔlaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo asɔ? Nde akasɔnɛ Yeso dia monga owandji w’etshumanelo. (Ɛf. 5:23) Koko aha Yeso ndamɛ mbakasawolaka l’ombeki tshɛ lo kɛnɛ kahombande nsala. Nde akakambe l’apɔstɔlɔ ndo dikumanyi dia la Jɛrusalɛma dia nɔmbɔla. (Ets. 15:​1, 2) Ndo nto, dikumanyi diakasɔnama dia nɔmbɔla tshumanelo.—1 Tɛs. 5:12; Tito 1:5.

10. a) Ngande wakasale Akristo efula wa lo ntambe ka ntondo la ɛlɔmbwɛlɔ kakawalongola? (Etsha 15:​30, 31) b) Lande na kele anto wa lo nshi yakafundamaka Bible kombetawɔka enyimpala w’oma le Jehowa? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Lande na kakatone anto amɔtshi ɛlɔmbwɛlɔ kokɛma hwe.”)

¹⁰ Ngande wakasale Akristo wa lo ntambe ka ntondo la yɛdikɔ shɔ? Efula kawɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kakawalongola. Lo mɛtɛ, “vɔ wakangɛnangɛna l’ɔtɛ w’ekeketshelo” kakawawasha. (Adia Etsha 15:​30, 31.) Ngande wakalɔmbɔla Jehowa ekambi ande lo nshi yeke ka mbeta?

WOHO WATƆLƆMBƆLA JEHOWA ƐLƆ KƐNƐ

11. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakalɔmbɔlaka Jehowa wanɛ wakalɔmbɔlaka okongamelo lo tena dieke ka mbeta.

¹¹ Jehowa ekɔ lo ntetemala nɔmbɔla ekambi ande ɛlɔ kɛnɛ. Nde ekɔ lo nsala dui sɔ lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande ndo y’Ɔnande, lele owandji w’etshumanelo. Onde sho koka monga l’eshikikelo  ɔnɛ Nzambi ekɔ lo nkamba l’anto dia tɔlɔmbɔla lo nshi yaso nyɛ? Eelo. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalema otsha l’ekomelo k’ɛnɔnyi wa 1800. Charles Taze Russell nde l’asekande wakatatɛ nshihodia dia ɔnɔnyi wa 1914 wayohomba monga ɔnɔnyi wayoshikimala Diolelo dia Nzambi. (Dan. 4:​25, 26) Dia vɔ ndjota ngasɔ, vɔ wakasɛdingola dimɛna dimɛna prɔfɛsiya ya lo Bible. Onde Jehowa mbakalɔmbɔla eyangelo wa lo Bible wakawasale ɛsɔ? Aki ngasɔ mɛtɛ. Akambo wakasalema lo 1914 wakashikikɛ dia Diolelo dia Nzambi diakatatɛ mbolɛ. Ta dia ntondo dia l’andja w’otondo diakalɔma diakayelana l’elando, adidimu wa nkɛtɛ ndo ndjala ya kasha. (Luka 21:​10, 11) Jehowa mɛtɛ mbakakambaka l’Akristo w’etema ɛlɔlɔ asɔ dia nkimanyiya ekambi ande.

12-13. Kakɔna kakasale anangɛso wakalɔmbɔlaka dia mpamia olimu w’esambishelo ndo wa mbetsha l’etena kakalɔmaka Ta dia hende dia l’andja w’otondo?

¹² Tɔsɛdingole nto kɛnɛ kakatombe lam’akalɔma Ta dia hende dia l’andja w’otondo. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbeka Ɛnyɛlɔ 17:​8, anangɛso wakalɔmbɔlaka lo mbalasa kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo wakashihodia dia ta sɔ hadiotokonya lo Aramangɛdɔna, koko aki etena kɛmɔtshi ka wɔladi kakahombe ndjihola waaso wa mpamia olimu w’esambishelo. Koko kaanga mbakadiɛnamaka diele oko etena katakoke ka nsala dui sɔ, anangɛso wakalɔmbɔlaka wakatatɛ nkongɛ Kalasa ka Bible ka Ngiliyadɛ l’oyango wa ndowanya waa misiɔnɛrɛ dia nsambisha ndo dia mbetsha lo wedja tshɛ wa la nkɛtɛ. Waa misiɔnɛrɛ yakatomamaka kaanga l’etena kakalɔmaka ta. Ndo nto, ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo akakongɛ Wekelo wa l’Olimu wa Teokrasi b dia ndowanya ase etshumanelo tshɛ dia monga esambisha ndo embetsha w’amɛna. Lo toho tɔsɔ, mbakayalɔngɔsɔla ekambi wa Nzambi lo dikambo di’olimu wakaakongɛka la ntondo.

¹³ Naka sho nkaloya washo l’ɔkɔngɔ, kete sho koka mɛna hwe dia Jehowa mbakalɔmbɔlaka ekambi ande lo tena dia wolo sɔ. Etena kakalɔmaka Ta dia hende dia l’andja w’otondo, ekambi wa Jehowa wa lo wedja efula wakangɛnangɛnaka la yema ya wɔladi ndo la yema ya lotshungɔ lawɔ la nsambisha. Lo mɛtɛ, olimu ɔsɔ wakahame efula.

14. Lande na kahombaso ndjaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le okongamelo wa Jehowa ndo k’oma le dikumanyi diakandasɔnɛ? (Ɛnyɛlɔ 2:1) (Enda ndo osato.)

¹⁴ Ɛlɔ kɛnɛ anangɛso wa l’Olui-walɔmbɔla wekɔ lo ntetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo. Vɔ kombolaka dia ɛlɔmbwɛlɔ kashawɔ anangɛso nkɛnɛmɔla lomba l’oma l’olongo. Oma laasɔ, emendji w’etshimbedi ndo dikumanyi kambaka l’ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ dia nɔmbɔla tshumanelo. c Dikumanyi di’Akristo w’akitami diekɔ lo “lonya l’omi” la Kristo. (Adia Ɛnyɛlɔ 2:1.) Lo mɛtɛ, dikumanyi sɔ diekɔ anto wele keema kokele ndo vɔ salaka wandja. Lo tena dimɔtshi, Mɔsɛ nde la Jashua wakasalaka wandja oko wakasalaka apɔstɔlɔ. (Wal. 20:12; Jas. 9:​14, 15; Rɔmɔ 3:23) Koko, Kristo ekɔ lo nɔmbɔla ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ la yambalo tshɛ ndo dikumanyi diakasɔnama ndo nde ayotetemalaka nsala dui sɔ “nshi tshɛ polo l’etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo.” (Mat. 28:20) Tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa ndjaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ katoshande lo tshimbo ya wanɛ wakandasɔnɛ dia tɔlɔmbɔla.

WAHƆ WAKONDJASO ETENA KATETEMALASO NDJELA ƐLƆMBWƐLƆ KA JEHOWA

15-16. Wetshelo akɔna wakokayɛ nkondja oma le wanɛ wakayele ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa?

¹⁵ Etena katetemalaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa, sho kondjaka ɛtshɔkɔ oma ko nshi nyɛ. Ɛnyɛlɔ, Andy nde la Robyn wakakambe la dako di’oma le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo dia mbetsha lɔsɛnɔ lawɔ ɔsɛlɛngɛ. (Enda nɔtɛ ka wekelo ka lo Mateo 6:22.) Etombelo waki la dui sɔ ele, vɔ waki l’akoka wa ndjakimɔ la lolango dia tokamba lo wokelo wa mvudu ya teokrasi. Robyn mbutaka ate: “Takadjasɛka lo mvudu yatotshitshɛ efula, mbala mɔtshi yele bu kaanga la nkuku. Ndo lakahombe nsondja dihomɔ diakamakambaka ladiɔ dia minda foto diakamalangaka efula. Dui sɔ akakonya polo lo dimi ndela. Koko l’ɛnyɛlɔ ka Sara, wadiaki Abrahama, lakɔshi yɛdikɔ ya ntetemala aha la menda l’ɔkɔngɔ.” (Hɛb. 11:15) Kakɔna kakasale atshukanyi asɔ nto oma lo tɛdikɔ takawɔshi? Robyn mbutaka ate: “Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula nɛ dia tekɔ lo mbeya dia tekɔ lo mbisha Jehowa kɛnɛ koleki dimɛna kele laso. Etena kakambaso l’ɛkɛndɛ wa lo teokrasi, sho mongaka la kanyi ya woho wayonga lɔsɛnɔ l’andja w’oyoyo.” Andy mbetawɔka dui sɔ, ndo nde mbutaka ate: “Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakatasukɛ elimu wa Diolelo tshɛ lo tshɛ.”

 ¹⁶ Wahɔ akɔna ekina wakondjaso etena katetemalaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa? L’ɔkɔngɔ wa nde nshidiya kalasa ya sekɔndɛrɛ, Marcia akakane yimba dia ntetemala ndjasha l’olimu wa Jehowa. (Mat. 6:33; Rɔmɔ 12:11) Nde mbutaka ate: “Lakalambola ɛnɔnyi ami ɛnɛi wakamahombe mbɔtɔ l’inivɛrsite aha la mfuta falanga. Koko lakakombola mbesa eyango ami wa lo nyuma. Diakɔ diele lakasɔnɛ dia mbeka olimu ɔmɔtshi wakahombe kimanyiyami dia nkondja yema ya dikuta l’oyango wa dimi nkamba oko ombatshi mboka. Ɔsɔ mbaki yɛdikɔ yoleki tshɛ dimɛna yakamɔshi. Ɛlɔ kɛnɛ lekɔ la diɛsɛ dia nkamba oko ombatshi mboka wa pondjo, ndo ekongelo kami k’olimu kekɔ lo kimanyiyami dia dimi toshaka lonya lo Bɛtɛlɛ ndo ngɛnangɛna la waɛsɛ ekina wa laande.”

17. Ɛtshɔkɔ akɔna ekina wakondjaso etena katetemalaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa? (Isaya 48:​17, 18)

¹⁷ Lo tena dimɔtshi, alako walongolaso oma le okongamelo tokokɛka oma lo lomombo la l’emunyi ndo l’elimu wakoka mbidja diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi lo waale. Ndo lo dikambo sɔ nto, tambɔtshɔkɔma lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ katosha Jehowa. Tekɔ lo ntetemala monga la nkum’otema ka pudipudi ndo tekɔ lo mbewɔ awui wakoka tela ekiyanu w’anyanya. (1 Tim. 6:​9, 10) Etombelo wambonga la dui sɔ ele, tokoka ntɛmɔla Jehowa l’otema aso tshɛ nɛ dia dui sɔ telaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula wɔladi ndo ɔlɔ.—Adia Isaya 48:​17, 18.

18. Lande na kamboyoyashikikɛ dia ntetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa?

¹⁸ Aha la taamu, Jehowa ayotetemala nkamba l’anto wele enyimpala ande dia tosha ɛlɔmbwɛlɔ lo mfɔnu ka woke ndo l’ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu. (Os. 45:16) Onde tayotetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ oyadi dui sɔ nɔmbaka dia ntshika kɛnɛ kakombolaso nsala? Ɛtshɔkɔ efula wayotokondja nemanɛka la kɛnɛ kasalaso dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ katosha Jehowa ɛlɔ kɛnɛ. Diakɔ diele, nyɛsɔ totetemalake ndjela ɛlɔmbwɛlɔ katosha Jehowa nshi tshɛ, mbidja ndo kɛnɛ koye oma le apami wakandasɔnɛ dia tolama. (Isa. 32:​1, 2; Hɛb. 13:17) Ndo naka sho nsala ngasɔ, tayonga l’ɛkɔkɔ wa ndjaɛkɛ le Ɔnɔmbɔdi aso, Jehowa, ɔnɛ latɔlɔmbɔla oma lo waale wa lo nyuma ndo latatɔlɔmbɔla otsha lɛnɛ atatatshu, mbuta ate otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo lo andja w’oyoyo.