1. Naa dionga dia dimɛna diambɔkɛnɛmɔla atɛmɔdi wa Jehowa l’edja tshɛ k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto?

 ONDE wɛ mbɔsaka diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa la nɛmɔ? Aha la taamu ekɔ ngasɔ! Ndo aha wɛmɛ oto. Oma ko nshi y’edjedja, anto efula wakayaokaka woho akɔ waamɛ oko wayaokayɛ. (Os. 104:​33, 34) Anto efula wakayahondja dia ntɛmɔla Jehowa. Ngasɔ mbakidiɔ ndo lo dikambo di’ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja wakeyamaka oko Akidiami. Akidiami asɔ aakiwɔ ndo wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo ɛnyɛlɔ kawɔ?

2. a) Akidiami aakiwɔ? (Walelo 6:​1, 2) b) Lande na kakasɔnaka ase Isariyɛlɛ amɔtshi dia ntshika dɔkɔlɔkɔ dia nkamba oko Okidiami?

² Tshɛkɛta “Okidiami” ndja oma lo etelo k’oma lo Hɛbɛru kalembetshiya: “Ɔnɛ lambokakitɔna,” “Ɔnɛ lambokitshama laande,” kana “Ɔnɛ lamboyakimɔ.” Etelo kɛnɛ nembetshiyaka dimɛna ase Isariyɛlɛ waki l’ohetoheto wakayahondja dia kambɛ Jehowa lo yoho ya laande. Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ waketawɔka dia pami kana womoto ntshika dɔkɔlɔkɔ dia laande le Jehowa lo nsɔna dia nsɛna oko Okidiami l’etena kɛmɔtshi. a (Adia Walelo 6:​1, 2.) Dɔkɔlɔkɔ kana daka dia l’otema ɔtɔi sɔ diakendanaka la ndjela wadjango waki ase Isariyɛlɛ akina kondjelaka. Ko lande na kakasɔnaka ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi dia ntshika dɔkɔlɔkɔ dia nkoma Okidiami? Ose Isariyɛlɛ ɔsɔ ondo akatshutshuyama oma lo ngandji k’efula kokande Jehowa ndo lowando la l’otema ɔtɔi l’ɔtɛ w’ɛtshɔkɔ efula wamondokondja oma le Nde.—Eoh. 6:5; 16:17.

3. Ngande wasala ekambi wa Nzambi ɛlɔ kɛnɛ oko Akidiami?

³ Yɛdikɔ yendana l’Okidiami yakakomɛ etena kakahɛnɛ “ɔlɛmbɛ wa Kristo” Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. (Nga. 6:2; Rɔmɔ 10:4) Koko l’ɛnyɛlɔ  ka Akidiami, ekambi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ wekɔ lo ntetemala mbɛɛnya nsaki k’efula ka mbokambɛ l’otema awɔ tshɛ, l’anima awɔ tshɛ, la yimba yawɔ tshɛ ndo la wolo awɔ tshɛ. (Makɔ 12:30) La lolango tshɛ, sho tshikaka dɔkɔlɔkɔ etena kayalambolaso le Jehowa. Dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dɔkɔlɔkɔ sɔ, nɔmbamaka nsala lolango la Jehowa ndo ndjahondja. Etena kasɛdingolaso woho wakasɛnaka Akidiami lo ndjela dɔkɔlɔkɔ diawɔ, sho koka nkondja wetshelo w’ohomba efula lo woho wakokaso nsɛna lo ndjela dɔkɔlɔkɔ diaso. b (Mat. 16:24) Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

ONGA SUKE DIA NDJAHONDJA

4. Lo yoho yɔtɔnɛ la Walelo 6:​3, 4, kakɔna kakayahondjaka Okidiami?

⁴ Adia Walelo 6:​3, 4. Akidiami takawahombaka nnɔ wanu kana ɛngɔ k’oma l’ɔkɔdi wa vinyɔ kana ndɛ elowa w’oma l’ɔkɔdi wa vinyɔ. Anto wakaadinge wakangɛnangɛnaka efula la mbo ya ndɛ shɔ ndo waki la lotshungɔ la ndjilɛ nɛ dia ndooko kaki kɔlɔ ndɛ diangɔ sɔ. Bible mbutaka dia “wanu watɔngɛnyangɛnyaka otema w’onto” ekɔ woshasha w’oma le Nzambi. (Os. 104:​14, 15) Koko la lolango tshɛ, Akidiami wakayahondja lotshungɔ lawɔ la ngɛnangɛna la diangɔ sɔ. c

5. Kakɔna kakayahondja Madián nde la Marcela ndo lande na?

⁵ L’ɛnyɛlɔ k’Akidiami, sho lawɔ ndjahondjaka dia nyomoleka ntɛmɔla Jehowa. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Madián nde la Marcela. d Atshukanyi w’Akristo asɔ waki la lɔsɛnɔ la dimɛna efula. Madián aki l’olimu wa dimɛna wakakimanyiyaka dia mfutɛ luudu la dimɛna efula. Koko, vɔ wakakombola nyomoleka kambɛ Jehowa. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, vɔ wakɔshi yɛdikɔ ya nsala etshikitanu ɛmɔtshi. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Takatatɛ nkitshakitsha adepasɛ aso. Takonɔ otsha lo luudu la tshitshɛ ndo takasondja mutuka aso.” Madián nde la Marcela takawahombe ndjahondja diangɔ sɔ, vɔ waketawɔ dia ndjahondja lo yoho shɔ dia nyomoleka mpamia olimu awɔ otsha le Jehowa. Vɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ lo dikambo dia tɛdikɔ tawɔ tɔsɔ.

6. Lande na kayahondja Akristo ɛlɔ kɛnɛ? (Enda ndo osato.)

⁶ Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia ndjahondja dia nyomoleka ndjasha l’elimu wa teokrasi. (1 Kɔr. 9:​3-6) Jehowa hatɔlɔmbɛ  dia sho ndjahondja awui asɔ; kana ɔnɛ diangɔ diakawatshike sɔ diekɔ kɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, amɔtshi tshikaka elimu awɔ w’amɛna, luudu kana kaanga elongalonga kalekawɔ nanga. Anto efula wakɔshi yɛdikɔ ya ntshikala onyemba l’etena k’otale kana aha mbota l’ɔkɔngɔ wa vɔ ntshukana. Akina wakasɔnɛ dia tokamba lɛnɛ ewɔ l’ohomba efula w’apandjudi, kaanga mbalɔmba dui sɔ dia mangana etale la wakiwɔ wa ngandji. La lolango tshɛ efula l’atei aso ndjahondjaka l’ɔtɛ wakombolaso mbisha Jehowa kɛnɛ koleki tshɛ dimɛna kele laso. Yashikikɛ dia Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ ɛngɔ tshɛ kayahondjayɛ, oyadi ka woke kana ka tshitshɛ l’oyango wa mbokambɛ.—Hɛb. 6:10.

ONGA SUKE DIA NTSHIKITANA L’ANTO AKINA

7. Okakatanu akɔna ondo wakahomanaka l’Okidiami etena kakandasalaka tshɛ dia nkotsha dɔkɔlɔkɔ diande? (Walelo 6:5) (Enda ndo osato.)

⁷ Adia Walelo 6:5. Akidiami wakatshikaka dɔkɔlɔkɔ diaha minyaka divo diawɔ. Ɔsɔ aki yoho mɔtshi yakawɛnyaka okitanyiya awɔ le Jehowa tshɛ lo tshɛ. Naka ose Isariyɛlɛ akasɔnama dia monga Okidiami l’etena k’otale, kete divo diande diakakokaka mbola efula woho wele anto akina wakakokaka mboweya aha l’okakatanu. Naka anto akina wakɔlɛmiyaka ndo wakookeketshaka dia nde ntetemala nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dɔkɔlɔkɔ diande, kete dui sɔ diakakokaka monga wɔdu le nde dia ntshikitana l’anto akina. Dui dia lonyangu ko, aki tena dimɔtshi dia l’ɔkɔndɔ w’ase Isariyɛlɛ diele Akidiami kɔmbɔsamaka la nɛmɔ ndo vɔ kombasukɛka. Lo nshi ya omvutshi Amɔsɛ, ɛtɔlɔki wa l’Isariyɛlɛ “[w]akatetemala mbisha Akidiami wanu dia vɔ nnɔ,” ondo dia mbakonya dia vɔ mɔnyɔla dɔkɔlɔkɔ diaha nnɔ wanu. (Amɔ. 2:12) Lo tena dimɔtshi, Akidiami wakahombe monga la dihonga di’efula dia ntetemala nama dɔkɔlɔkɔ diawɔ ndo ntshikitana l’anto akina.

8. Ekeketshelo kakɔna kakondjayɛ oma lo kɛnɛ kakaakomɛ?

⁸ L’ekimanyielo ka Jehowa, sho lawɔ koka la dihonga tshɛ ntshikitana l’anto akina, kaanga naka takotɔ ɔsɔnyi kana tekɔ kanga diki. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Benjamin, lambobatizama ɛnɔnyi oko dikumi ladjasɛ la Norvège. L’ɔtɛ wa ta dialɔma la Ukraine, ase kalasa kande wakasale difele dia nsukɛ ase Ukraine. Wakalɔmbɛ ana asɔ dia memba osambo ɔmɔtshi ndo ndɔta ahɔndɔ wele la dangi dia dalapo dia wodja wa Ukraine. Benjamin akakongɛ yoho mɔtshi dia mbewɔ sukɛ difele diakakongɛma sɔ diendana l’awui wa ngandji ka wodja lo ndjaanganya etale oma lo dihole diakasalemaka awui asɔ. Koko ombetsha ɔmɔtshi akawɛnyi ndo akawelɛ la dui dia wolo ate: “Yaka lanɛ ndo wɛ pombaka monga kaamɛ laso kakianɛ. Sho tshɛ tekɔ lo kokonga!” La dihonga tshɛ Benjamin akasukana lale ombetsha akɔ ndo akawotɛ ate:  “Dimi hasukɛ ndooko wedi ndo dimi halɔtɔ lo tɔkɛnyɔ tendana l’awui w’ase pɔlitikɛ. Lo mɛtɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa efula wekɔ lo lokanu l’ɔtɛ wakawatone dia ntshɔ lo ta.” Ombetsha aketawɔ elembetshielo ande ndo nde kombetawɔ dia Benjamin ntshɔ lo difele sɔ. Koko asekande wa la kalasa wakatatɛ mbombola lande na kakinde komonga kaamɛ lawɔ. Benjamin akadunganɛ la nkɛlɛ ndo aki suke la ndela; koko la dihonga tshɛ, nde akanyomotɛ kalasa k’otondo kɛnɛ kakandate ombetsha. Ko Benjamin akatotɛ ambutshi ande woho wakokimanyiya Jehowa dia nde mamɛ mbetawɔ kande.

9. Lo yoho yakɔna yakokaso ngɛnyangɛnya otema wa Jehowa?

⁹ Lam’ele sho sɔnaka dia nsala lolango la Jehowa, sho tshikitana l’anto akina wotodingi. Tekɔ l’ohomba wa dihonga dia sho ndjaeyanya oko Ɛmɛnyi wa Jehowa l’olimu kana la kalasa. Ndo oko wataleke dionga ndo lɔkɛwɔ la l’andja ɔnɛ ntshɔ otsha lo kɔlɔ, ondo ayonyomoleka monga tshondo y’okakatanu dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ w’oma lo Bible ndo nsambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ. (2 Tim. 1:8; 3:13) Tohɔke mbala la mbala dia “ngɛnyangɛnya otema wa [Jehowa]” etena kasalaso la dihonga tshɛ dia ntshikitana l’anto akina wahokambɛ.—Tok. 27:11; Mal. 3:18.

TETEMALA MBETSHA JEHOWA LO DIHOLE DIA NTONDO LO LƆSƐNƆ LAYƐ

10. Ngande wele didjango diofundami lo Walelo 6:​6, 7 diaki tshondo y’okakatanu le Okidiami?

¹⁰ Adia Walelo 6:​6, 7. Akidiami takawahombaka monga suke suke la odo. L’etatelo, akɛnamaka diele oko ɔsɔ komonga dui dia woke diakawayahondjaka. Lo nshi yakafundamaka Bible, dui sɔ diakahombe monga tshondo y’okakatanu le Okidiami etena kakavɔka owotɔ ande wa suke suke. Lo ndjela mbekelo ka lo nshi yakafundamaka Bible, onto akahombaka monga suke suke l’odo. (Jni. 19:​39, 40; Ets. 9:​36-40) Dɔkɔlɔkɔ di’Okidiami diakawodjɛka elelo diaha nde ndjela mbekelo kɛsɔ. Kaanga etena kakalɔshanaka ase nkumbo yawɔ l’ɔkɛyi w’efula l’etena kɛsɔ, Akidiami wakɛnyaka mbetawɔ ka wolo lo ntetemala nkitanyiya dɔkɔlɔkɔ diawɔ. Jehowa akakeketsha mɛtɛ atɛmɔdi ande wa kɔlamelo asɔ dia vɔ mbikikɛ ekakatanu awɔ ɛsɔ.

11. Kakɔna kakoka Okristo ɔmɔtshi ndjashikikɛ dia nsala etena kɔsande tɛdikɔ lo kɛnɛ kendana l’awui wa lo nkumbo? (Enda ndo osato.)

¹¹ Oko Akristo, sho mbɔsaka la nɛmɔ di’efula dɔkɔlɔkɔ diaso dia ndjakimɔ le Jehowa. Dui sɔ mongaka la shɛngiya lo tɛdikɔ taso ndo l’awui wendana l’ase nkumbo. Sho kambaka la wolo dia kotshɛ ase nkumbo kaso ehomba awɔ, koko hatetawɔ pondjo dia nsaki k’ase nkumbo kaso  mbeta la ntondo lo kɛnɛ katɔlɔmba Jehowa. (Mat. 10:​35-37; 1 Tim. 5:8) Tena dimɔtshi, dui sɔ nɔmbaka dia nshisha yema ya wɔladi wahombaso monga l’ase nkumbo kaso l’oyango wa ngɛnyangɛnya Jehowa.

12. Etena kakandasalaka dia nkandola okakatanu ɔmɔtshi wa lo nkumbo, kakɔna kakasale Alexandru ndo kakɔna kakinde kosala?

¹² Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Alexandru nde la wadɛnde Dorina. L’ɔkɔngɔ w’atshukanyi asɔ mbeka Bible l’edja k’ɔnɔnyi ɔtɔi, Dorina akɔshi yɛdikɔ ya memadia wekelo ndo akakombola dia Alexandru memadia ndo nde lawɔ wekelo. Koko, la lotutsha ndo la yewo tshɛ, Alexandru akatɛ wadɛnde dia nde pombaka ntetemala. Dorina kɔngɛnangɛna dui sɔ ndo akahembe ntshutshuya omɛnde dia nde memadia wekelo. Alexandru mbutaka dia nde akahembe nshihodia woho wakayaokaka wadɛnde lo dikambo sɔ, koko dui sɔ komonga wɔdu le nde. Tena dimɔtshi, etena kakawɔnyɔlaka Dorina ndo kakandokadimolaka la ngala tshɛ, nde akayolanga ntshika mbeka Bible. Koko, Alexandru akatetemala mbetɛ Jehowa lo dihole dia ntondo ko l’etena kakɔ kaamɛ nde akɛnyaka wadɛnde ngandji k’efula ndo akawɔlɛmiyaka. L’ekomelo, ɛnyɛlɔ kande ka dimɛna kakayotshutshuyaka wadɛnde dia nde nyomokalolɛ wekelo ande wa Bible ndo oma laasɔ nde akayobatizamaka.—Enda vidɛo ya lo jw.org yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Alexandru nde la Dorina Văcar: “Ngandji ekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ” lo seri k’asawo “Akambo wa mɛtɛ tshikitanyaka nsɛnɔ y’anto.”

13. Ngande wakokaso mɛnya ngandji kaso otsha le Jehowa ndo otsha le ase nkumbo kaso?

¹³ Jehowa mbakatonge nkumbo ndo nde kombolaka dia tɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Ɛf. 3:​14, 15) Naka sho kombolaka dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, kete sho pombaka nsala kɛnɛ kakombola Jehowa sho nsala. Todjake pondjo taamu dia Jehowa ngɛnangɛnaka welo tshɛ wakayadje dia ndjahondja dia mbɔtɛmɔla etena kakokɛyɛ nkumbo kayɛ ndo kaasalɛyɛ akambo la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ.—Rɔmɔ 12:10.

TOKEKETSHANAKE ONTO LA WONYANDE OKO WAKASALAKA AKIDIAMI

14. Lo yoho ya laande, waana wahombaso nsala la wolo tshɛ dia nkeketsha l’ɛtɛkɛta aso?

¹⁴ Ɛlɔ kɛnɛ wanɛ tshɛ wakasɔnɛ dia ntɛmɔla Jehowa wekɔ suke dia ndjahondja l’ɔtɛ wa ngandji. Lo tena dimɔtshi, nsala dui sɔ bu wɔdu. Ngande wakokaso nkimanyiyana lam’asaso dia nkɛnɛmɔla dionga sɔ? Lo keketshana oma l’ɛtɛkɛta aso. (Jɔbɔ 16:5) Onde ekɔ anto amɔtshi wa l’etshumanelo kayɛ wasala la wolo tshɛ dia nsɛna lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ l’oyango wa nyomoleka ndjasha l’elimu wa teokrasi? Onde nyu mbeyaka ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka wasala la dihonga tshɛ dia ntshikitana l’asekande wa la kalasa,  kaanga mbele dui sɔ diekɔ tshondo y’okakatanu lewɔ dia disala? Kayotota lo dikambo di’ambeki wa Bible ndo di’asekaso ambetawudi wasala la wolo dia ntshikala la kɔlamelo l’ɔtɛ w’ɔlɔshamelo wa lo nkumbo? Nyɛsɔ toyashikikɛ dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkeketsha anto asɔ ndo mbatɛ woho wa ngɛnangɛnaso dihonga diawɔ ndo kɛnɛ tshɛ kasalawɔ dia ngɛnyangɛnya Jehowa.—Filɛ. 4, 5, 7.

15. Ngande wakasukɛ anto amɔtshi wanɛ wakamba olimu wa lo tena tshɛ?

¹⁵ Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka monga l’akoka wa mbisha ekimanyielo ka shikaa le Akristo wakamba olimu wa lo tena tshɛ. (Tok. 19:17; Hɛb. 13:16) Ɔsɔ mbaki nsaki ka l’otema ɔtɔi kaki la kadiyɛso kɛmɔtshi k’osombe ka kɔlamelo kadjasɛ la Sri Lanka. Lam’akawoofute l’ɔtɛ wakandalongola pasiɔ oma l’olimu wakandakambaka, nde akakombola nkimanyiya akadiyɛso ahende waki ambatshi mboka dia vɔ ntetemala l’olimu awɔ kaanga mbakiwɔ l’ekakatanu wendana l’ekondjelo. Ɔnkɔnɛ, nde akɔshi yɛdikɔ ya mbashaka yema ya dikuta shikaa ngɔndɔ tshɛ dia vɔ sombaka inite wa mbidjaka lo telefɔnɛ yawɔ. Ande yimba ya dimɛna yakakɛnɛmɔla kadiyɛso kɛsɔ lee!

16. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo yɛdikɔ yendana la Okidiami yakasalemaka lo Isariyɛlɛ w’edjedja?

¹⁶ Sho koka nkondja wetshelo wa dimɛna efula oma l’ɛnyɛlɔ ka dimɛna kakatotshikɛ Akidiami wa l’Isariyɛlɛ w’edjedja wakayakimɔka la lolango! Koko, yɛdikɔ shɔ mɛnyaka dui dimɔtshi diendana la Shɛso lele l’olongo, Jehowa. Nde ekɔ l’eshikikelo dia tekɔ la nsaki k’efula ka l’otema ɔtɔi ka mbɔngɛnyangɛnya ndo tekɔ suke dia ndjahondja lo nsɛna lo ndjela dɔkɔlɔkɔ diaso dia ndjakimɔ. Nde toshaka nɛmɔ lo tosha diaaso dia sho nsɔna dia mbɛnya ngandji kawokaso l’onto ndo l’onto. (Tok. 23:​15, 16; Makɔ 10:​28-30; 1 Jni. 4:19) Yɛdikɔ yendana la Okidiami mɛnyaka dia Jehowa mɛnaka ndo mbɔsaka la nɛmɔ woho wayakimɔso la lolango dia mbookambɛ. Nyɛsɔ toyashikikɛ dia ntetemala kambɛ Jehowa, lo mbosha la lolango tshɛ kɛnɛ koleki dimɛna le so.