1. Kakɔna kakoyɛ lo yimba etena kakanyiyayɛ dikambo dia Jehowa?

 ONDE wɛ ambokanyiyaka dia mbeya woho wele Jehowa? Etena kasawolayɛ lande lo dɔmbɛlɔ, kakɔna kakoyɛ lo yimba? Kaanga mbele Jehowa hɛnama, Bible mbolembetshiyaka lo toho efula totshikitanyi. Jehowa mbelamɛka ɔnɛ “wonya ndo engawo’’ ndo “dja yatshumba.” (Os. 84:11; Hɛb. 12:29) Ofundji ɔmɔtshi wa Bible akawolembetshiya oko dive dia safirɛ, oko ɛngɔ kɛmɔtshi kafɔna la mfɛsa, ndo oko ɛngɔ kahɛta ngai ngai oko ngolo. (Ɛzk. 1:​26-28) Elembetshielo ɛmɔtshi l’ateyi wa wɛnɛ walembetshiyawɔ Jehowa tolodiaka la wɔma w’efula kana sho mbeyaka mbɔsama oko anto w’anyanya.

2. Kakɔna ondo kakoka monga wolo le so dia ndjasukanya la Jehowa?

² Lam’ele hatokoke mɛna Jehowa, sho mbeyaka monga l’okakatanu wa mbetawɔ ɔnɛ nde tolangaka. Amɔtshi fɔnyaka dia Jehowa hawaokaki ngandji pondjo l’ɔtɛ w’awui wakawasale lo nshi y’edjedja lo nsɛnɔ yawɔ. Mbeyaka monga ko vɔ watongaka la ombutshi wa waoka ngandji. Jehowa shihodiaka nsaki ya ngasɔ ndo nde mbeyaka woho wongayɔ la shɛngiya le so. Dia tokimanyiya, nde mbisholaka lonto lande la dimɛna efula l’Ɔtɛkɛta ande.

3. Lande na kahombaso monga suke dia menda ngandji ka Jehowa?

³ Tshɛkɛta tshɔi yalembetshiya Jehowa dimɛna ele ngandji (1 Jni. 4:8) Bible mbitaka dia Nzambi ekɔ ngandji. Dui tshɛ diasalande tshutshuyamaka la ngandji. Nzambi ekɔ la ngandji ka dimɛna efula ndo kekɔ wolo efula ndo nde kikɛnɛmɔlaka kaanga otsha le wanɛ wahawoke ngandji. (Mat. 5:​44, 45) Lo sawo nɛ, tanga ndeka mbidja yimba lo dikambo dia Jehowa ndo dia ngandji kande. Etena katataleke mbeka awui wendana la Nzambi kaso mbayototalekaka mbooka ngandji.

 JEHOWA TOKAKA NGANDJI K’EFULA

4. Ngande wayaokayɛ l’ɔtɛ wa ngandji ka Jehowa? (Enda ndo osato.)

⁴ “Jehowa ekɔ la ngandji k’efula.’’ (Jak. 5:11) Lo Bible nde ndjaɛdikaka la ngandji k’efula katongaka l’ombutshi wa womoto. (Isa. 66:​12, 13) Ohokanyiya yema woho watokokɛka ombutshi wa womoto wele la ngandji ɔnande la tshitshɛ. Nde mbɛmbaka la ngandji tshɛ lo dihɛlɔ diande ndo nde sawolaka la nde la ngandji tshɛ la dui di’ɔkɔkɛ. Etena kalela ɔna kana kende la paa, nyango ndjashikikɛka dia nde ekɔ la kɛnɛ kende latɔ ohomba. Etena keso la paa, sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa tokaka ngandji. Omembi w’esambo akafunde ate: “Etena kakamamɛnama la ekiyanu wɛ akansambe ndo akambɔladia.”—Os. 94:19.

5. Kakɔna kalembetshiya ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa le yɛ?

⁵ Jehowa ekɔ la kɔlamelo. (Os. 103:8) Nde hatokalɛ etena kasalaso dui dimɔtshi dia kɔlɔ. Wodja w’Isariyɛlɛ wakasalɛka Jehowa kɔlɔ tena la tena, koko nde akakɛnɛmɔla ngandji kande ka kɔlamelo otsha le anto ande wakayatshumoya l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Wɛ akayala la nɛmɔ lo washo ami, wɛ akalɛmiyama ndo dimi lakakolange.” (Isa. 43:​4, 5) Ngandji ka Nzambi katatshikitana. Sho koka ndjaɛkɛka tena tshɛ lɔkɔ. Oyadi kaanga tambosala dindja dia wolo efula, Jehowa hatotɔsɛka. Etena kayatshumoyaso ndo kakalolaso le Jehowa, tayɛna dia nde ekɔ lo ntetemala toka ngandji. Nde tolakaka ‘dia nde ayotodimanyiya tshɛ lo tshɛ.’ (Isa. 55:7) Bible mbutaka dia tayonga la “tena di’ekeketshelo . . . oma le Jehowa ndamɛ.”—Ets. 3:19.

6. Kakɔna katetsha Zɛkariya 2:8 lo dikambo dia Jehowa?

⁶ Adia Zɛkariya 2:8. Lam’ele Jehowa tolangaka, nde shihodiaka esadi eto nsaki yaso ndo nomɔlomɔka dia tokokɛ. Nde ndjakiyanyaka etena kakiyanaso. Ɔnkɔnɛ, sho koka monga l’eshikikelo etena k’ɔlɔmbaso ɔnɛ: “Oname oko ɔna sso diayɛ.” (Os. 17:8) Sso diekɔ ɛngɔ ka diambo ndo diekɔ etenyi k’ohomba efula ka lo demba. Etena katɛdika Jehowa la ɔna sso diande, ekɔ oko nde ekɔ lo totɛ ate: ‘Onto tshɛ lanyosola, nyu anto ami, ekɔ oko ɔnɛ lananda ɔna sso diami.’

7. Lande na keso l’ohomba wa nkeketsha wɛkamu aso lo ngandji ka Jehowa?

⁷ Jehowa kombolaka dia sho ndjashikikɛ ɔnɛ nde tokaka ngandji l’onto ndo l’onto. Nde mbeyaka dia l’ɔtɛ w’awui wakatasale lo nshi y’edjedja, sho mbeyaka ndjambola dia kana nde  tokaka ngandji. Kana sho mbeyaka mpomana l’awui wadja wɛkamu aso lo ngandji ka Jehowa l’ohemba. Kakɔna kayokeketsha wɛkamu aso? Eka woho wakɛnya Jehowa ngandji kande otsha le Yeso, otsha le akitami ndo otsha le so sho tshɛ.

WOHO WƐNYA JEHOWA NGANDJI KANDE

8. Lande na kaki Yeso l’eshikikelo dia She mbookaka ngandji?

⁸ Jehowa nde l’ɔnande wakadjasɛ kaamɛ edja efula oleki ɛngɔ tshɛ ka l’andja ɔnɛ. L’edja ka miliyara y’ɛnɔnyi wakawadjasɛ kaamɛ l’olongo, vɔ wakaleke monga ma ma lam’asawɔ ndo wokookanaka ngandji k’efula. Jehowa akakɛnɛmɔla ngandji kande otsha le Yeso lo yoho ya hwe, oko wadiaso lo Mateo 17:5. Jehowa otokoka mbita tsho ɔnɛ: ‘Ɔnɛ mbele ɔnɛ lamometawɔ.’ Koko nde akakombola dia sho mbeya polo lo yɛdikɔ y’efula yokande Yeso ngandji, diakɔ diakandawelɛ ɔnɛ: “Ɔnami, la ngandji.” Jehowa aki l’ofunu lo dikambo dia Yeso, djekoleko l’ɔtɛ wakandetawɔ nkimɔ lɔsɛnɔ lande. (Ɛf. 1:7) Ndo nto Yeso komonga la taamu dia She mbookaka ngandji. Nde aki l’eshikikelo tshɛ dia She mbookaka ngandji. Nde akataka mbala tshɛ dia She mbookaka ngandji—Jni. 3:35; 10:17; 17:24.

9. Tshɛkɛta yakɔna yalembetshiya ngandji koka Jehowa akitami? Lembetshiya. (Rɔmɔ 5:5)

⁹ Jehowa shikikɛka ngandji kande nto otsha le akitami. (Adia Rɔmɔ 5:5.) Tolembete etelo kata ɔnɛ: “Kambohongɔ.” Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi di’awui wa lo Bible nembetshiyaka etelo kɛsɔ oko “mpongɔ oko ashi watomba oma lo kiɔkɔ mɔtshi.” Ɛtɛkɛta wa didjidji ɛsɔ mɛnyaka ngandji k’efula koka Jehowa akitami. Akitami mbeyaka dia vɔ “[nangemaka] oma le Nzambi.” (Judɛ 1) Ɔpɔstɔlɔ Joani akakɛnɛmɔla nsaki yawɔ etena kakandate ate: “Nyende woho wa ngandji kakatoke Shɛso lo woho wakandetawɔ dia sho mbelamɛ ana wa Nzambi!” (1 Jni. 3:1) Onde ngandji ka Jehowa komɛka tsho paka le akitami? Ndooko, Jehowa akɛnya ngandji kande le so sho tshɛ.

10. Eshikikelo kakɔna koleki tshɛ kɛnya dia Jehowa kookaka ngandji?

¹⁰ Ngande watoshikikɛ Jehowa woke woke wa ngandji kande? Oshinga w’etshungwelo ekɔ tshelo yoleki tshɛ ya ngandji kɛnyande anto tshɛ wa l’andja w’otondo! (Jni. 3:16; Rɔmɔ 5:8) Jehowa akakimɔ Ɔnande la ngandji, aketawɔ dia nde mvɔ lo dikambo di’anto tshɛ dia pɛkato yaso dimanyiyama ndo dia sho nkoma angɛnyi ande. (1 Jni. 4:10) Etena katataleke nkana yimba l’oshinga wakafute Jehowa nde la Yeso, mbayototalekaka nshihodia woke woke wa ngandji katokawɔ lo ɔmɔmɔ la l’atei aso. (Nga. 2:20) Jehowa kofuta oshinga w’etshungwelo ɔsɔ paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ losembwe lande lakɔlɔmbaka dia nsala dui sɔ. Ɔsɔ ekɔ woshasha wa ngandji. Jehowa akɛnya hwe dia nde tokaka ngandji lo ndjahondja ɛngɔ koleki tshɛ nɛmɔ le nde mbuta ate, Yeso. Jehowa aketawɔ dia Ɔnande nsowa lo wahɔ aso.

11. Kakɔna kamboteka oma lo Jɛrɛmiya 31:3?

¹¹ Oko wambotodiɛna, Jehowa hatoke tsho ngandji koko nde totɛka nto polo lo yɛdikɔ yakɔna yatokande ngandji. (Adia Jɛrɛmiya 31:3.) Jehowa akayasukanya la so nɛ dia nde tokaka ngandji. (Ɛdika la Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 7:​7, 8.) Ndooko ɛngɔ kana onto lakoka tokakitola oma lo ngandji kɛsɔ. (Rɔmɔ 8:​38, 39) Ngande wakokonya ngandji kɛsɔ dia wɛ ndjaoka? Adia Osambo 23, kele enda shɛngiya yele la ngandji ka Jehowa ndo enda woho wakayaoke Davidɛ lo woho wakawokaka Jehowa ngandji ndo shɛngiya yakoka monga la dui sɔ le so sho tshɛ.

NGANDE WAYAOKAYƐ L’ƆTƐ WA NGANDJI KA JEHOWA

12. Ngande wayoyokoka mbita lo tshena pe kɛnɛ kele l’Osambo 23?

¹² Adia Osambo 23:​1-6. Osambo 23 ekɔ osambo wakɛnɛmɔla wɛkamu aso lo ngandji ka Jehowa  ndo woho wayakiyanyande mɛtɛ dikambo diaso. Davidɛ, laki ofundji w’osambo ɔnɛ, mɛnyaka dimama dia ma ma diele lam’asande la Olami ande w’ɛkɔkɔ, mbuta ate Jehowa. Davidɛ akayaokaka l’ekokelo etena kakɔɔlɔmbɔlaka Jehowa ndo nde akendɛka tshɛ tshɛ le Nde. Davidɛ akeyaka dia ngandji ka Jehowa kayohomba ntetemala monga la nde lo nshi tshɛ ya lɔsɛnɔ lande. Kakɔna kakookimanyiya dia nde monga l’eshikikelo kɛsɔ?

13. Lande na kaki Davidɛ l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayowokokɛ?

¹³ “Dimi hatohomba ndooko ɛngɔ.” Davidɛ akayaokaka l’ekokelo nɛ dia Jehowa akawoshaka kɛnɛ tshɛ kakinde latɔ ohomba. Davidɛ akeyaka nto dia Jehowa akawɔsaka oko ɔngɛnyi ande ndo nde aketawɔmaka oma le nde. Diakɔ diakinde l’eshikikelo dia oyadi dui diakɔna diakoka mbokomɛ lo nshi yayaye, Jehowa ayotetemala mbokotshɛ ehomba ande tshɛ. Wɛkamu wa Davidɛ lo ngandji ka Jehowa akaleke wolo ndeka ndo ekiyanu waki la nde ndo dui sɔ diakawoshaka ɔngɛnɔngɛnɔ ndo nde akangɛnangɛnaka la kɛnɛ kakinde latɔ.—Os. 16:11.

14. Ngande ondo watokokɛ ngandji ka Jehowa?

¹⁴ Jehowa tokokɛka la ngandji tshɛ, djekoleko etena katoyɛ tokanyi ta kɔlɔ. Claire, a lambokamba lo Bɛtɛlɛ ndekana ɛnɔnyi 20 akayaokaka dia nde aya ndooko l’elongamelo etena kakahomana nkumbo kande l’okakatanu ɔmɔtshi wa wolo efula wa nshila kodje. Papa kande aki la hemɔ ka wolo ka lo doyi, kadiyɛnde kɛmɔtshi akatshanyema l’etshumanelo ndo nkumbo kande kakashisha suke la kɛnɛ tshɛ kaki lawɔ ndo luudu lawɔ. Ngande wakɛnya Jehowa ngandji kande lo mbakokɛ? Claire mbutaka ate: “Jehowa akɛnyi dui sɔ, diakɔ diele nkumbo kami kakakondjaka kɛnɛ kakitɔ latɔ ohomba lushi tshɛ.  Tena la tena, ekimanyielo kakambisha Jehowa kakaleke kɛnɛ tshɛ kakamakanyiyaka! Lakakanaka yimba la waaso wakatɛnyi ngandji ka Jehowa ndo hambohɛki ngandji kɛsɔ pondjo. Awui wakamohɔka asɔ wakakimanyiya dia ntetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɔ lo tena di’ehemba.”

15. Lande na kakayaoke Davidɛ dia nde ambonyomokondja ekeketshelo? (Enda ndo osato.)

¹⁵ “Nde mbututadiakami.” Lo tena dimɔtshi, Davidɛ akayakiyanyaka efula l’ɔtɛ w’ekakatanu tshɛ wakinde la wɔ ndo ehemba wakandahomanaka lawɔ. (Os. 18:​4-6) Koko, ngandji ka Jehowa ndo woho wakandookimanyiyaka akawotutadiaka. Jehowa akalɔmbɔla ɔngɛnyi ande wakakɔmɔ ɔsɔ otsha lo “adiyo w’ɔmɔngɛla” ndo “l’ahole wa momuya wele l’ashi wa yɔyɔɔ.” Ko Davidɛ akakeketshama ndo aki suke dia ntetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ.—Os. 18:​28-32.

16. Ngande wambokokeketsha ngandji ka Jehowa?

¹⁶ Woho akɔ waamɛ mbele lo nshi yaso nyɛ, “l’ɔtɛ wa ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa mbakiso koshila” etena kakatahomana l’ehemba wa lo lɔsɛnɔ ndo ekakatanu. (Del. 3:22; Kɔl. 1:11) Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Rachel. Nde akamɛnama l’ekiyanu etena kakotshike omɛnde ndo kakandatshike Jehowa l’etena ka COVID-19. Kakɔna kakasale Jehowa lo dikambo diande? Nde mbutaka ate: “Jehowa akooshikikɛ dia nde mbookaka ngandji. Nde akaninge l’angɛnyi waketshaka wenya mbala la mbala kaamɛ la mi, wakambelaka mbo ya ndɛ, wakatomɛka mesajɛ w’amɛna ndo wakeketsha, vɔ wakambɔdiaka ndo vɔ wakatetemala mboholami dia Jehowa aki lo kokɛmi. Dimi tetemalaka mbisha Jehowa losaka lo woho wakandambisha nkumbo ka woke kokana ngandji.”

17. Lande na kaki Davidɛ “komboka anto wɔma”?

¹⁷ “Dimi haloke waale wɔma, nɛ dia wɛ ekɔ kaamɛ lami.” Lɔsɛnɔ la Davidɛ laki lo waale mbala la mbala ndo nde aki l’atunyi wa wolo efula. Koko, ngandji ka Jehowa akookimanyiya dia nde ndjaoka lo wɔladi ndo l’ekokelo. Davidɛ akakoke ndjaoka dia Jehowa akikɔ la nde l’oseka dikambo tshɛ ndo ɔnɛ nde ayowosukɛ. Diakɔ diakandakoke memba ɔnɛ : “[Jehowa] akatshungola oma lo wɔma ami tshɛ.” (Os. 34:4) Wɔma wa Davidɛ waki dui dia mɛtɛ, koko ngandji kakawokaka Jehowa kakaleke wɔma wakandokaka ɔsɔ la fwa.

18. Ngande ondo washikikɛ ngandji ka Jehowa dia nde ayokokeketsha etena keyɛ la wɔma?

¹⁸ Ngande wele eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa tokaka ngandji tokeketshaka etena kahomanaso  l’ekakatanu wa wolo? Ombatshi mboka welɛwɔ Susi mɛnyaka woho wakandayaoke nde l’omɛnde etena kakayele ɔnawɔ mboka kande hita nde mbutaka ate: “Etena kakokomɛ dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ efula lo lɔsɛnɔ, dui sɔ mongaka la shɛngiya le yɛ ndo wɛ bu l’ekimanyielo tshɛ lo tshɛ. Koko Jehowa lele la ngandji akatotonge dia sho ndjaoka lo wɔladi ndo l’ekokelo.” Rachel, lakatatɛkɛtshi diande la diko, mbohɔka ate: “L’otsho etena kakimi la lɔkɔnyɔ l’efula l’otema, lakayakiyanyaka efula ndo lakoke wɔma, lakalelɛ Jehowa la dui dia wolo. Oma laasɔ, ko wonya akɔ, lakayaoke dia nde akatutadia otema ami ndo akambɔladia oko watosalaka ombutshi wa womoto otsha le ɔnande l’ashashi loladi djɔ. Hambohɛki etena kɛsɔ pondjo.” Ekumanyi kelɛwɔ Tasos aketsha ɛnɔnyi ɛnɛi lo lokanu l’ɔtɛ wakandatone mbɔtɔ l’olimu w’ɔsɔlayi. Ngande wakandɛnyi ngandji ka Jehowa ndo ekokelo kande? Nde mbutaka ate: “Jehowa akakimanyiya la kɛnɛ tshɛ kakimi latɔ ohomba ndo oleki ndo kɛnɛ kakimi latɔ ohomba. Dui sɔ diakakeketsha wɛkamu ami ndo ɔnɛ dimi kokaka ndjaɛkɛ tshɛ tshɛ le nde. Ndo nto lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa akambisha ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga mbele dihole dia lokanu ekɔ dihole diasha ɔkɔmwɛlɔ. Dui sɔ diakakimanyiya dia mɛna dia etena tshɛ kayaɛkɛmi le Jehowa mbalekami ndjaoka dia nde mbokakami ngandji. Ɔnkɔnɛ, lakatatɛ nkamba oko ombatshi mboka wa pondjo kaanga mbakimi leke lo lokanu.”

YASUKANYA LA NZAMBI KAYƐ KA NGANDJI

19. a) Ngande wele mbeya ɔnɛ Nzambi tokaka ngandji mongaka la shɛngiya lo kɛnɛ kataso l’alɔmbɛlɔ aso? b) Elembetshielo akɔna wɛnya ngandji ka Jehowa waleka konanda? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Ɛtɛkɛta watokimanyiya dia sho ndjaoka dia Jehowa tokaka ngandji.”)

¹⁹ Awui tshɛ wambotɔkɛtshanya mɛnyaka dia Jehowa “Nzambi ka ngandji,” ekɔ kaamɛ laso! (2 Kɔr. 13:11) Nde ndjashaka le ɔmɔmɔ la l’atei aso. Tekɔ l’eshikikelo dia “sho nyingama la ngandji Kande ka kɔlamelo.” (Os. 32:10) Lo yɛdikɔ yayotoleka nkana yimba lo ngandji katokande, mbayotoleka mɛna woho wayakiyanyande lo dikambo diaso ndo mbayotoleka sukana lande. Sho koka ndjasukanya la nde aha l’okakatanu ndo mbotɛ polo lo yɛdikɔ yakɔna yeso l’ohomba wa ngandji kande. Sho koka mbotɛ ekiyanu aso tshɛ, tele l’eshikikelo dia nde mbeyaka ndo ɔnɛ nde ekɔ lo nomɔlomɔ dia tokimanyiya.—Os. 145:​18, 19.

20. Ngande watosukanya ngandji ka Jehowa suke suke la nde?

²⁰ Oko watotoyasukanyaka la seka dia dja lo nshi ya tshitshi, mbatotoyasukanyaka la ngandji ka Jehowa. Kaanga mbele ngandji ka Jehowa kekɔ wolo efula, tɔ kekɔ ndo la kɛtshi. Laasɔ onga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula nɛ dia Jehowa kokaka ngandji. Ndo ondo sho tshɛ tayosala dui dimɔtshi l’ɔtɛ wa ngandji kande lo mbuta ɔnɛ: “Dimi mbokaka Jehowa ngandji”!—Os. 116:1.