Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

‘Toyange eshamelo lo lokombo la Jehowa’

‘Toyange eshamelo lo lokombo la Jehowa’

‘Toyange eshamelo lo lokombo la Jehowa’

“Dimi layutshika wudja weli la lunyangu la wula . . . ku vo wayuyanga eshamelu lu lukumbu la [Jehowa].”—ZEF. 3:12.

1, 2. Lɔpɛpɛ la wolo lakɔna la didjidji layanga pɛpɛ anto kema edja?

ONDE wɛ atakamaka mvula lo dɛfu dimɔtshi kana nyanga eshamelo lo luudu lɔmɔtshi? Luudu lɔsɔ kokaka monga eshamelo ka dimɛna kakoka koshimbɛ oma lo mvula kana oma lo lɔpɛpɛ, koko luudu lɔsɔ mbeyaka kokokɛ paka yema tshitshɛ tsho oma lo mvula ngembe kele ndo la lɔpɛpɛ la wolo.

2 Koko, woho okina wa lɔpɛpɛ la wolo lekɔ lo ndjaye, mbuta ate lɔpɛpɛ layodja nsɛnɔ y’anto tshɛ wodjashi lâdiko dia nkɛtɛ lo wâle. Ɔsɔ ayonga ‘lɔpɛpɛ la wolo’ la didjidji, mbuta ate “lushi la wuki la [Jehowa]” ndo lushi lɔsɔ layendana la anto tshɛ. Koko, sho kokaka ntana eshamelo keso la tɔ ohomba. (Adia Zefaniya 1:14-18.) Ngande wayotokoka nsala dikambo sɔ lo “lushi l’ududu la [Jehowa]” layanga ndja kema edja?

Mvula ngembe ya didjidji yakalɔ lo nshi yakafundamaka Bible

3. Naa “mvula ka mboko” kakalwɛ diolelo dia waoho dikumi dia l’Isariyɛlɛ?

3 Lushi la Jehowa layotatɛ la elanyelo k’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi tshɛ wa la nkɛtɛ. Lo kɛnɛ kendana la woho wa ntana eshamelo, sho koka nyanga okadimwelo lo ɔkɔndɔ w’ekambi waki Nzambi wa nshi y’edjedja. Isaya lakasɛnaka lo ntambe k’enanɛi N.T.D., akɛdika woho wakahombe Jehowa ndanya diolelo dia waoho dikumi dia waa apɔsta dia l’Isariyɛlɛ la “mvula ka mboko” kele ndoko onto lakakoke kishimba. (Adia Isaya 28:1, 2.) Prɔfɛsiya kɛsɔ kakakotshama lo 740 N.T.D., etena kakɔtwɛ ase Asuriya waoho dikumi asɔ la ta, mbidja ndo dioho dia Efarayima diakaleke minyanyema.

4. Ngande wakaye “lushi la wuki la [Jehowa]” le Jerusalɛma lo 607 N.T.D.?

4 Elombwelo k’ase Isariyɛlɛ waki komonga la kɔlamelo asɔ kakayelana la “lushi la Jehowa” le ase Jerusalɛma ndo diolelo dia Juda lo 607 N.T.D. Dikambo sɔ diakasalema nɛ dia ase Juda vɔ lawɔ wakayokoma waa apɔsta. L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nɛbukadinɛza, ase Babilɔna wakalanya Juda la Jerusalɛma yaki kapitalɛ kayɔ. Ase Judeya wakayange ekimanyielo lo ‘eshamelo ka kashi,’ lo mbidja toseke ta pɔlitikɛ la ase Edjibito. Koko, oko watolanyaka mvula ngembe diangɔ, ase Babilɔna wakalanya ‘eshamelo’ kɛsɔ.—Is. 28:14, 17.

5. Kakɔna kayokomɛ ekambi waki Nzambi lo tshɛ kawɔ etena kayolanyema ɛtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi?

5 Lushi la woke la Jehowa lakonge la Jerusalɛma laki didjidji dia elombwelo kaki Jehowa le waa apɔsta wa lo Lokristokristo lo nshi yaso nyɛ. Ndo nto, etenyi kayotshikala ka “Babilona ka Wuki,” mbuta ate tshunda dia l’andja w’otondo di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi diayolanyema. Oma lâsɔ, tenyi diayotshikala dia dikongɛ di’akambo diaki Satana diayolanyema. Koko, ekambi waki Nzambi lo tshɛ kawɔ wayoshimbamɛ, nɛ dia vɔ nyangaka eshamelo le Jehowa.—Eny. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.

Eshamelo ka lo nyuma ndo ka lo demba

6. Ngande wakoka ekambi waki Jehowa ntana eshamelo?

6 Ngande wakoka ekambi waki Nzambi ntana eshamelo kânga kakianɛ lo nshi nyɛ y’ekomelo? Sho tanaka eshamelo ka lo nyuma lo ‘kanaka yimba la lokombo laki Nzambi’ l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ ndo mbokambɛka l’ohetoheto. (Adia Malaki 3:16-18.) Koko, sho pombaka mbeya dia hatohombe nkomɛ tsho lo nkana yimba la lokombo lande. Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Onto tshɛ latɛndɛ lokombo la Jehowa ayoshimbamɛ.’ (Romo 10:13) Diɔtɔnganelo diekɔ lam’asa ntɛndɛ lokombo la Jehowa la panda kayoya oma le nde. Ndo anto efula wele l’etema w’ɛlɔlɔ kokaka mɛna otshikitanu wele lam’asa Akristo wa mɛtɛ ‘wakana yimba la lokombo laki Nzambi’ la dilɛmiɛlɔ tshɛ ndo wokambɛ oko Ɛmɛnyi ande la anto wahokambɛ.

7, 8. Lo yoho yakɔna yakakondja Akristo wa lo ntambe ka ntondo panda ka lo demba, ndo ngande wɔtɔnɛ dui sɔ la nshi yaso nyɛ?

7 Koko, panda kaso hakomɛ tsho lo ntana eshamelo ka lo nyuma. Nzambi ndakaka ekambi ande panda ka lo demba. Sho mɛnaka djembetelo ya dikambo sɔ lo kɛnɛ kakatombe lo 66 T.D. l’ɔkɔngɔ wa alembe w’ase Rɔma wakalɔmbwamaka oma le Kɛstusɛ Ngalusɛ ndɔsha Jerusalɛma. Yeso akatatshi dia nshi ya fɔnu kɛsɔ ‘yayosusama.’ (Mat. 24:15, 16, 21, 22) Kɛsɔ mbakasalema nɛ dia la shashimoya, alembe w’ase Rɔma wakamɔ oma l’osomba wakawadinge ndo dui sɔ diakakimanyiya dia ‘anto’ amɔtshi, mbuta ate Akristo wa mɛtɛ ‘shimbamɛ.’ Vɔ waki l’akoka wa ndawɔ oma l’osomba ndo ngelo yakasukana la wɔ. Amɔtshi wakatehɔ Jɔrɔdana ndo wakatoyashɛ lo akona wa lo wekeke wa ɛstɛ ka Jɔrɔdana.

8 Sho kokaka mɛna diɔtɔnganelo diele lam’asa Akristo asɔ la ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ. Lo nshi yakete, Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakayange eshamelo, ngasɔ mbayosala ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ. Ɔnkɔnɛ, Akristo wa mɛtɛ wa nshi nyɛ hawotolawɔ lo dihole dimɔtshi dia shikaa nɛ dia vɔ wekɔ l’andja w’otondo. Koko, “esonami” kâmɛ ndo asekawɔ wele la kɔlamelo wayohandɔ etena kayolanyema Lokristokristo la waa apɔsta lo nyanga eshamelo le Jehowa ndo le okongamelo ande wele oko dikona.

9. Waa na wasala la wolo di’anto mbohɛ lokombo laki Jehowa? Sha ɛnyɛlɔ.

9 Lo wedi okina, ase Lokristokristo kokaka mɛtɛ ndanyema l’ɔtɛ wahawetsha anto akambo wendana la Nzambi ndo atɔndɔ ande ndo lo woho watonawɔ dia nkamba la lokombo lande. Lo ɛnɔnyi ɛmɔtshi wakete, lokombo laki Nzambi lakeyamaka efula lo Erɔpɛ. Lokombo lɔsɔ lakafundamaka la alɛta anɛi wa lo Hɛbɛru welɛwɔ Tetragramɛ ndo wakadimɔma tena efula ɔnɛ YHWH (kana JHVH) lakatanemaka lo falanga y’ekenga, lo mpele dia mvudu, lo abuku efula, lo Bible ndo kânga lo mvudu y’ɛtɛmwɛlɔ y’aseka Mupɛ la y’ase Asɔnyi. Koko, nshi nyɛ vɔ wekɔ lo ndɔsha dia minya lokombo laki Nzambi oma lo dikadimwelo dia Bible ndo oma lo ahole akina watanemalɔ. Dui dimɔtshi diɛnya dikambo sɔ ele, mukanda wakafunde Etshumanelo ka ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi la Ohokwelo wa Sakramɛtɔ otsha le ase Losanganya la episkɔpɔ lo dikambo dia ‘lokombo laki Nzambi’ lo Ngɔndɔ ka samalo 29, 2008. Lo mukanda ɔsɔ, ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ wa la Rɔma wakadjanga dia pombaka mpɛnya Tetragramɛ lo weho tshɛ wafundamatɔ la “Nkumadiɔndjɔ.” Papa l’Ɔrɔma akadjanga dia lokombo laki Nzambi hahombe kambema kana nimolama l’esambo ndo l’alɔmbɛlɔ etena kafukama misa. Ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ekina, oyadi wa lo Lokristokristo kana bu vɔ lawɔ wekɔ lo nsala diaha miliyɔ la miliyɔ y’atɛmɔdi awɔ mbeya lokombo la Nzambi ka mɛtɛ.

Ekokelo le wanɛ wakidia lokombo laki Nzambi

10. Ngande walɛmiyama lokombo laki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ?

10 Otshikitanyi la kɛnɛ kasala ɛtɛmwɛlɔ ekina, Ɛmɛnyi wa Jehowa nɛnyaka ndo tombolaka lokombo laki Nzambi. Vɔ likidiaka lo nkamba la lɔ lo yoho ya dimɛna. Jehowa ngɛnangɛnaka wanɛ wayaɛkɛ le nde ndo nde komaka kɛnɛ kahombama dia ntshɔkɔla ndo nkokɛ ekambi. “Ndi mbeyaka wane watuyangaka eshamelu le ndi.”—Nah. 1:7; Etsha 15:14.

11, 12. Waa na wakasukɛ lokombo laki Jehowa lo Juda y’edjedja ndo waa na wasala dikambo sɔ ɛlɔ kɛnɛ?

11 Kânga mbele efula k’ase Juda wa lo nshi y’edjedja wakakome waa apɔsta, amɔtshi wa l’atei awɔ wakayange “eshamelu lu lukumbu la [Jehowa].” (Adia Zefaniya 3:12, 13.) Eelo, etena kakasha Nzambi ase Juda waki komonga la kɔlamelo dilanya lo mbetawɔ di’ase Babilɔna mbɔsa wodja ndo mbɔsa anto wa lɔkɔ lo lɔhɔmbɔ, anto amɔtshi ɛnyɛlɔ oko Jeremiya, Baruka ndo Ɛbɛdɛ-mɛlɛkɛ wakahande. Vɔ wakasɛnɛ “l’atei” wa wodja waa apɔsta. Akina wakatshikala la kɔlamelo lam’akiwɔ lo lɔhɔmbɔ. Lo 539 N.T.D., ase Mediya la Pɛrɛsiya wakalɔmbwama oma le Kurɔ wakalɛndja Babilɔna. Aha la ntshimbatshimba, Kurɔ akadje didjango diakasha atshikadi w’ase Juda diaaso dia vɔ nkalola lo wodja awɔ wa lôtɔ.

12 Lo kɛnɛ kendana la wanɛ wakahombe tokaloya ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ, Zɛfaniya akatatshi dia Jehowa akahombe mbakokɛ ndo ngɛnangɛna dikambo diawɔ. (Adia Zefaniya 3:14-17.) Dui sɔ mɛnamaka mɛtɛ ndo lo nshi yaso nyɛ. L’ɔkɔngɔ wa Diolelo dia Nzambi shikikɛma l’olongo, Jehowa akatshungola atshikadi w’akitami wa kɔlamelo oma lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma la Babilɔna ka Woke. Ndo nde ngɛnangɛnaka dikambo diawɔ polo ndo nshi nyɛ.

13. Anto wa lo wedja tshɛ wekɔ lo ntshungɔ oma lo na?

13 Wanɛ wele l’elongamelo ka nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ vɔ lawɔ wakatombe oma lo Babilɔna ka Woke ndo wakatshungɔ lo nyuma oma lo wetshelo w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. (Eny. 18:4) Ɔnkɔnɛ, ɛtɛkɛta wa lo Zefaniya 2:3 wata ɔnɛ: “Nyuyangi [Jehowa], nyu akanga a memakana tshe wa la kete” kotshamaka lo yɛdikɔ y’efula lo nshi yaso nyɛ. Akanga a memakana wa lo wedja tshɛ, oyadi wekɔ l’elongamelo ka ntshɔ l’olongo kana ka ntshikala la nkɛtɛ, wekɔ lo nyanga eshamelo lo lokombo laki Jehowa.

Lokombo laki Nzambi bu ɛngɔ kakokɛ anto lo dihindo

14, 15. a) Diangɔ diakɔna diakakambe la anto amɔtshi dia nyanga ekokelo ka lo dihindo? b) Diangɔ diakɔna diahatahombe nkamba la diɔ dia nyanga ekokelo ka lo dihindo?

14 Ase Isariyɛlɛ amɔtshi wakɔsaka tɛmpɛlɔ oko ɛngɔ kakakokaka mbakokɛ lo dihindo oma le atunyi. (Jer. 7:1-4) Yema la ntondo, ase Isariyɛlɛ wakɔsaka ɔshɛtɛ wa sheke oko ɛngɔ kakakokaka mbakokɛ lo dihindo lo ta. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Constatin le Grand akafunde alɛta ahende wotate lo lokombo la “Kristo” khi la rho lo Grɛkɛ, lo dingawɔ di’alembe ande l’elongamelo k’ɔnɛ alɛta asɔ ayowakokɛ lo ta. Ndo nkumekanga Gustave II Adolphe ka la Suède lakalɔsha lo ta di’ɛnɔnyi akumi asato, mbatawɔ ɔnɛ nde mbakalɔtɛ ehomɔ kele lo lɛkɛ 7. Tolembete dia lokombo Iehova lakɛnamaka hwe lo lowolo lɔsɔ.

15 Ekambi ɛmɔtshi waki Nzambi wakalɔshamaka oma le ɛdiɛngɛ wakatane eshamelo lo mbelɛ lokombo la Jehowa la dui dia wolo. Koko, ɛngɔ kele la lokombo laki Nzambi hahombe mbɔsama oko ɛngɔ katokokɛ lo dihindo kana nkamba la tɔ lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi watekana oko tɔ kekɔ la wolo wa maji wa tokokɛ. Aha kɛsɔ mbalembetshiya nyanga eshamelo lo lokombo laki Jehowa.

Woho watanaso eshamelo ɛlɔ kɛnɛ

16. Ngande wakokaso nkondja eshamelo ka lo nyuma ɛlɔ kɛnɛ?

16 Ɛlɔ kɛnɛ, sho tanaka eshamelo lo lotui tshitshi la lo nyuma lele la ekambi waki Nzambi lo tshɛ kawɔ. (Osam. 91:1) Lo tshimbo ya ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ la dikumanyi dia l’etshumanelo, tekɔ lo nkondja ɛhɛmwɛlɔ wendana la mbekelo ya l’andja ɔnɛ yakoka mbidja lotui tshitshi lɔsɔ lo wâle. (Mat. 24:45-47; Is. 32:1, 2) Tokane yimba lo efula ka mbala yambowotɔhɛmɔla lo kɛnɛ kendana la lomombo la l’emunyi kele tende woho wambotokokɛ ɛhɛmwɛlɔ ɛsɔ oma lo mpokoso ya lo nyuma. Ko kayotota dia wâle wa monga la dionga di’otshatsha diakoka tokonya lo monga tosuwasuwa l’olimu waki Jehowa? Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Utshatsha wa dipoka wayâlanya. Keli untu layumbukela, ayushikikala, ayutshikala la ki, aha mbuka nduku kolo woma.” (Tuk. 1:32, 33) Nsala la wolo dia monga la lɔkɛwɔ la pudipudi ayotokimanyiya dia sho nkokɛ lotui tshitshi laso la lo nyuma.

17, 18. Kakɔna kakimanyiya miliyɔ y’anto ɛlɔ kɛnɛ dia ntana eshamelo lo lokombo laki Jehowa?

17 Tokanyiya nto dia ekeketshelo kalongolaso oma le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo dia nkitanyiya didjango diaki Yeso dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo lo nkɛtɛ k’otondo. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Zɛfaniya akɛnya otshikitanu wayokimanyiya anto dia nkondja eshamelo lo lokombo laki Nzambi. Sho mbadiaka ɔnɛ: ‘L’etena kɛsɔ, dimi layotshikitanya ɔtɛkɛta w’anto dia vɔ ndjala ɔtɛkɛta wa pudipudi, dia vɔ mbeya tɛndɛ lokombo la Jehowa, la mbokambɛ dihɛka lo dihɛka.’—Zef. 3:9.

18 Ele ɔtɛkɛta wa pudipudi? Ɔtɛkɛta wa pudipudi ekɔ akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa Nzambi ndo l’asangwelo ande wele l’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama. Lo yoho mɔtshi, wɛ ekɔ lo ntɛkɛta ɔtɛkɛta ɔsɔ etena kakimanyiyayɛ anto akina dia vɔ nshihodia ele Diolelo diaki Nzambi ndo woho wayodiokidia lokombo lande, etena kadjayɛ dikako vɔlɛ l’oyindjamelo wa lowandji laki Nzambi ndo etena katɛkɛtayɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ dikambo di’ɛtshɔkɔ wa pondjo wayokondja anto wele la kɔlamelo. Lam’ele anto efula wekɔ lo ntɛkɛta ɔtɛkɛta wa didjidji ɔsɔ, lofulo l’anto ‘watɛndɛ lokombo la Jehowa’ ndo ‘wokambɛ dihɛka lo dihɛka’ lekɔ lo tahame. Eelo, miliyɔ y’anto wa l’andja w’otondo wekɔ lo ntana eshamelo le Jehowa.—Osam. 1:1, 3.

19, 20. Onde wanɛ wakayaɛkɛ lo “eshamelu ka lukesu” lo nshi yakafundamaka Bible wakakondja ekokelo?

19 Anto wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo diɛnɛ la ekakatanu wɛnama oko hawokoke kandɔma. Lam’ele vɔ mɛnaka dia hawokoke nkandola ekakatanu awɔ, efula ka l’atei awɔ nyangaka ekimanyielo le anto wele kema kokele. Kana vɔ nongamɛka dia atshunda wa pɔlitikɛ wayokandola ekakatanu awɔ oko wakayange ase Isariyɛlɛ w’edjedja ekimanyielo oma le wedja wakasukana la wɔ lo mbidja la wɔ toseke. Koko oko wadieyaso, kɛsɔ kokimanyiya ase Isariyɛlɛ. Ndo ndoko tshunda dia pɔlitikɛ, oyadi kânga Nations Unies diayokandola ekakatanu tshɛ wele l’anto. Ɔnkɔnɛ, atshunda tshɛ wa pɔlitikɛ wekɔ eshamelo ka kashi. Bible mbaelɛka lo yoho ya prɔfɛsiya ɔnɛ: “Eshamelu ka lukesu.” Ngasɔ mɛtɛ mbahombaso mbaɔsa nɛ dia anto tshɛ walongamɛ le wɔ hawotokokamɛ.—Adia Isaya 28:15, 17.

20 Kema edja, mvula ngembe ka didjidji kaki Jehowa kayolanya nkɛtɛ. Kɛnɛ tshɛ kasala anto hatowakokɛ, oyadi bɔngɛ dia wolo kana ɔngɔnyi. Sho mbadiaka lo Isaya 28:17 ɔnɛ: “Mvula ka mboko ayulanya [eshamelo] ka kashi, la ashi wayuyala elula lu dihuli di’eshamelu ka lukesu.”

21. Wahɔ akɔna wakokaso nkondja lo nkamba la divɛsa di’ɔnɔnyi 2011?

21 Oyadi ɛlɔ kɛnɛ kana lo nshi yayaye, ekambi waki Nzambi wayotana eshamelo ka mɛtɛ le Jehowa Nzambi kawɔ. Lokombo Zɛfaniya lalembetshiya “Jehowa akashɛ” mɛnyaka dia ɔsɔ mbele eshamelo k’oshika. Diakɔ diele divɛsa dia l’ɔnɔnyi 2011 diekɔ la dako dia lomba diata ɔnɛ: ‘Toyange eshamelo lo lokombo la Jehowa.’ (Zef. 3:12) Kânga kakianɛ, sho kokaka ndo pombaka nyanga eshamelo lo lokombo la Jehowa, mbuta ate ndjaɛkɛ tshɛ le nde. (Osam. 9:10) Tohɔke lushi la lushi eshikikelo kakasambiyama kata ɔnɛ: “Lukumbu la [Jehowa] eli etangelu ka wulu. Untu ololo atulawoka atushamaka loko.”—Tuk. 18:10.

Onde wɛ âkohɔ?

• Ngande wakokaso nyanga eshamelo lo lokombo la Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?

• Lande na kahatahombe ndjaɛkɛ lo “eshamelu ka lukesu”?

• Eshamelo kakɔna kayotokondja lo nshi yayaye?

[Ambola wa wekelo]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 6]

Divɛsa dia l’ɔnɔnyi 2011 diekɔ ɔnɛ: ‘Toyange eshamelo lo lokombo la Jehowa.’—Zefaniya 3:12.

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 7]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”