Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Ambola w’oma le ambadi

Ambola w’oma le ambadi

Ambola w’oma le ambadi

Etena kakatome Yeso ambeki 12 dia tosambisha, lande na kakandawatɛ dia vɔ ntshɔ la danga ndo la sabata?

Anto amɔtshi mbutaka ɔnɛ ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ esato watɛkɛta woho wakatome Yeso apɔstɔlɔ ande dia tosambisha hawɔtɔnɛ. Koko, naka sho mbɛdika ɛkɔndɔ akɔ dimɛna, kete tayokoka nkondja kanyi mɔtshi y’oshika. Ntondotondo, tɛdike kɛnɛ kakafunde Makɔ nde la Luka. Ɔkɔndɔ wa Makɔ mbutaka ɔnɛ: “Ndi akawadjangela ati: tanyotolaki engo lu lokendo, tshikima danga tu. Tanyotolaki ma, tapa, kuyanga falanga lu eya. Kanyudjaki tupapa l’ekulu, tanyolotaki shiwawu pendi.” (Mako 6:7-9) Luka akafunde ate: “Tanyukimelaki engo ka ntsho lu lokendo lanyu. Tanyukimelaki danga kuyanga diutu, kuyanga mbu ya nde, kuyanga falanga. Tanyuyalaki la ekutu ehendi.” (Luka 9:1-3) Mɛnamaka diele oko ɛkɔndɔ ɛnɛ hawɔtɔnɛ. Lo ndjela Makɔ, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ dia vɔ ntshɔ la danga ndo ndɔta sabata, Luka nde akate dia wakatɛ ambeki diaha mɛmba kânga ɛngɔ, oyadi danga. Otshikitanyi la Makɔ, Luka kɔtɛkɛta dia sabata.

Dia sho nshihodia kɛnɛ kakalange Yeso mbuta lo diaaso sɔ, tende etelo katanema lo Evanjiliɔ akɔ esato. Lo ɔkɔndɔ wele lo Mateu 10:5-10, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ diaha vɔ ndɔta kana monga la “ekutu ehendi.” Ondo ɔpɔstɔlɔ tshɛ akalɔtaka okutu ɔtɔi. Diakɔ diakinde kombatɛ dia vɔ ntshɔ la dihɔndɔ dikina lo lɔkɛndɔ. Ndo nto, vɔ wakalɔtɛ sabata. Makɔ akɛnya ohomba wa vɔ ‘ndɔta sabata,’ mbuta ate sabata yaki la wɔ l’ekolo. Kayotota dia danga? Dibuku dimɔtshi (The Jewish Encyclopedia) mbutaka ɔnɛ: “Mɛnamaka dia ase Hɛbɛru tshɛ waki la mbekelo ka tɛngɔlaka la danga.” (Etat. 32:10) Makɔ akate dia apɔstɔlɔ ‘takawahombe mɛmba ɛngɔ lo lɔkɛndɔ lawɔ,’ onyake danga diakawakimɛ etena kakawadjangɛ Yeso awui wendana la lɔkɛndɔ lawɔ. Ɔnkɔnɛ, afundji w’Evanjiliɔ wakaleke mbika epole ɔsɛkɛ lo kɛnɛ kakawatɛ Yeso diaha vɔ ntshɔ la lokema la diangɔ dikina lo lɔkɛndɔ lawɔ.

Mateo lakoke kɛnɛ kakawadjangɛ Yeso lo diaaso sɔ ndo lakafunde awui akɔ akake epole ɔsɛkɛ nde lawɔ lo dikambo sɔ. Yeso akawatɛ ate: “Tanyudjaki paunyi, fesa, kuyanga ohotela lu atapa wa lu eya anyu. Tanyukimelaki tapa lu lokendo lanyu, kuyanga ekutu ehendi, kuyanga sabata, kuyanga danga, ne dia ukambi kukuki dia nkundja mbu yandi ya nde.” (Mat. 10:9, 10) Kayotota dikambo dia sabata yakalɔtaka apɔstɔlɔ ndo dia alanga wakawakimɛka l’anya awɔ? Yeso kombatɛ dia vɔ mbikasha diangɔ diaki la wɔ sɔ, koko nde akawatɛ diaha vɔ disomba. Lande na kakandawadjangɛ ngasɔ? Nɛ dia “ukambi kukuki dia nkundja mbu yandi ya nde.” Ɔsɔ mbaki oyango wa didjango diaki Yeso diakɔtɔnɛka ndo la kɛnɛ kakandawatɛ lo Dako diande dia lo dikona diɛnya diaha vɔ ndeka ndjakiyanya dia kɛnɛ ka ndɛ, ka nnɔ ndo ka ndɔta.—Mat. 6:25-32.

Kânga mbakokaso mɛna di’ɛkɔndɔ wa lo Evanjiliɔ hawɔtɔnɛ mbala ka ntondo kawawadiaso, vɔ tshɛ tɛkɛtaka dikambo ɔtɔi. Apɔstɔlɔ wakahombe ntshɔ woho wakiwɔ ndo takawahombe mbekola timba lo nyanga dia nkondja diangɔ dikina. Lande na? Nɛ dia Jehowa akakoke mbakotshɛ ehomba awɔ tshɛ.

Lo ndjela Traduction du monde nouveau ndo dikadimwelo dikina dia Bible, Sɔlɔmɔna akatɛkɛta dia “womoto ndo wamato” lo Undaki 2:8. Waa na waki womoto ndo wamato asɔ?—Und. 2:8.

Sho bu l’eshikikelo, koko mbeyaka monga ko vɔ waki wamato wa lokumu wakɛnyi Sɔlɔmɔna lo mbalasa kande ka nkumekanga.

Lo Undaki tshapita 2, Sɔlɔmɔna tɛkɛtaka akambo efula wakandasale, mbidja ndo mvudu ya weke yakandake. Nde akakotsha ate: “Dimi lakayamɔtshɛ fɛsa la paonyi ndo ekundji watongaka la nkumi ya dikanga ndo la ewandji wa lâdiko. Laki la amembi w’apami la wa wamato, la weho tshɛ wa dihomahoma diatɔngɛnyangɛnyaka anto, eelo womoto ndo wamato.”—Und. 2:8NW.

Lo ndjela tokanyi t’anto, mbeyaka monga ko “wamato” wakatɛkɛtaka Sɔlɔmɔna waki wamato w’angɛndangɛnda ndo eseka wakayongaka la nde lo nshi yande y’osombe, wakayôkonyaka l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. (1 Khum. 11:1-4) Koko, elembetshielo ɛsɔ hawokɛma, nɛ dia etena kakafunde Sɔlɔmɔna ɛtɛkɛta ɛsɔ ko nde ambotashilaka mbekesanɛ la “womoto ndo wamato” asɔ. Ndo l’etena kɛsɔ ko nde âketawɔma le Jehowa, nɛ dia nde akasambiyama oma le Nzambi dia mfunda ambuku amɔtshi wa lo Bible. Dui dia lonyangu sɔ diakayosalemaka lo nshi yande y’osombe, etena kakandayotshukaka wamato w’angɛndangɛnda ndo eseka wakayôkonyaka l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi.

Lo dibuku dia Undaki, Sɔlɔmɔna akɛnya dia nde “akayangi aui w’amena, akafundi aui wa mete la utema w’usimbwi.” (Und. 12:10) L’etena kɛsɔ ko nde ambotashilaka mbeya tɔtɛkɛta “wadi,” “wadi wa khum’ekanga” ndo “esika,” nɛ dia nde akakambe la tɔtɛkɛta tɔsɔ l’efundelo ande wakasambiyama. (Tuk. 5:18; 12:4; 18:22; Und. 9:9; Lim. 6:8, 9) Koko, lo Undaki 2:8, nde kokamba la tɔtɛkɛta teyama tɔsɔ.

Sho tanaka tɔtɛkɛta “womoto ndo wamato” paka (l’okitɔ wa l’ɔtɔi ndo wa l’efula) lo Bible ka l’ɔtɛkɛta wa Hɛbɛru kahawaleke nkamba la tɔ. Waa nomb’ewo y’awui wa lo Bible mbetawɔka dia tɔtɛkɛta tɔsɔ hatomanema fundo. Akadimudi efula wa Bible kambaka la Undaki 2:8 dia nembetshiya wamato, l’okitɔ wa ntondo ndo w’efula lo yoho ya lâdiko. Ekadimwelo k’ɔnɛ “womoto ndo wamato” mbelaka kanyi shɔ.

Sɔlɔmɔna akeyamaka efula, woho ɔnɛ wele nkumekanga ka womoto ka la Shɛba kaki l’ɔngɔnyi w’efula kakoke lokumu lande, akaye ndjowenda ndo akambiyama efula. (1 Khum. 10:1, 2) Ondo ɔsɔ ekɔ dui dimɔtshi l’atei w’awui wele la kitshimudi ya kɛnɛ kakate Sɔlɔmɔna ɔnɛ “womoto ndo wamato.” Ondo nde akatɛkɛtaka dia wamato wa lokumu wakandɛnyi lo mbalasa kande ka nkumekanga ɛnɔnyi efula etena kakandetawɔmaka le Nzambi.