Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Totetemale nsungukala l’ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya

Totetemale nsungukala l’ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya

Totetemale nsungukala l’ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya

“Dimi [Jehowa] latulamaka diui diami dia ditsha.”—JER. 1:12.

1, 2. Lande na kele woho ‘watetemala nsungukala’ Jehowa mbɛdikamaka l’otamba w’amandɛ?

LO AKONA wa la Lɛbanɔna ndo wa l’Isariyɛlɛ, otamba w’amandɛ wekɔ l’atei w’etamba wa ntondo watondja alɛmbɔlɛmbɔ. Alɛmbɔlɛmbɔ awɔ w’elangala w’ɛnɔndɔ ndo wa wɛma kokaka mɛnama l’ekomelo ka Ngɔndɔ ka ntondo kana l’etatelo ka Ngɔndɔ ka hende. Lokombo lawɔ la lo Hɛbɛru nembetshiyaka tshɛkɛta lo tshɛkɛta ɔnɛ: “Onto lemɔ.”

2 Etena kakasɔnɛ Jehowa Jeremiya dia nde monga ɔprɔfɛta, nde akakambe la kitshimudi ya lokombo l’otomba w’amandɛ dia nembetshiya dikambo dimɔtshi di’ohomba. L’etatelo k’olimu ande, ɔprɔfɛta Jeremiya akɛnyi lo ɛnɛlɔ lotahe l’otamba w’amandɛ. Kakɔna kakalembetshiyaka dikambo sɔ? Jehowa akôlembetshiya ate: “Dimi latulamaka diui diami dia ditsha.” (Jer. 1:11, 12) Oko ‘wakemɔka’ otamba w’amandɛ la yosose, mbele lo yoho ya didjidji Jehowa ‘akemɔka la yosose’ dia ntoma aprɔfɛta ande dia tewola wodja ande lo kɛnɛ kendana l’etombelo wa kɔlɔ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ awɔ. (Jer. 7:25) Takandahombe momuya, koko nde akahombaka ‘ntetemala nsungukala’ edja ndo ɛtɛkɛta ande wa prɔfɛsiya wambokotshama. Lo 607 N.T.D., lo etena kakashikikɛma, elombwelo kaki Jehowa kakaye le wodja w’apɔsta wa Juda.

3. Eshikikelo kakɔna kakokaso monga la tɔ lo dikambo dia Jehowa?

3 Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa ekɔ lo nsungukala ndo ekɔ lo mbidja yimba dia nkotsha lolango la nde. Mbala tshɛ, ɛtɛkɛta ande watokotshamaka. Woho watokotshaka Jehowa ɛtɛkɛta ande ekɔ la shɛngiya yakɔna le yɛ? Onde wɛ mbetawɔka dia l’ɔnɔnyi ɔnɛ 2011, Jehowa ekɔ lo ‘nsungukala’ dia nkotsha alaka ande? Naka tekɔ la tâmu lo kɛnɛ kendana la mɛtɛ k’alaka waki Jehowa, kete etena ka sho memɔ oma lo djɔ ya lo nyuma tɔ kɛnɛ. (Romo 13:11) Oko wakinde ɔprɔfɛta waki Jehowa, Jeremiya akatetemala nsungukala. Nsɛdingola woho ndo lande na kakatetemala Jeremiya nsungukala dia nkotsha ɔkɛndɛ wakawosha Nzambi, ayotokimanyiya dia sho mɛna nganɛ wakokaso ntetemala nkamba olimu wakatosha Jehowa.

Losango la wanyandja

4. Ekakatanu akɔna wakahomana la Jeremiya dia mbewoya losango lande, ndo kakɔna kakalietɛ losango la wanyandja?

4 Ondo Jeremiya aki suke la nkotsha ɛnɔnyi 25 etena kakawosha Jehowa ɔkɛndɛ wa monga sɛtɛdi. (Jer. 1:1, 2) Koko, nde akayaoke dia eke dikɛnda lo mbuta dia nde kema l’akoka wa ntɛkɛta la dikumanyi dia lo wodja, mbuta ate apami w’epalanga ndo waki la lowandji. (Jer. 1:6) Nde akahombe manya la wolo tshɛ ndo mbewoya dombwelo dia wɔma, djekoleko otsha le ɛlɔmbɛdi, aprɔfɛta wa kashi, emboledi ndo wanɛ watoyelaka “untu l’untu mbuka kandi” ndo waki ‘kondjatshumuya l’ɔtɛ wa kɔlɔ yawɔ.’ (Jer. 6:13; 8:5, 6) Tɛmpɛlɔ ka lotombo kakake nkumekanga Sɔlɔmɔna, kaki dihole diakalɔmbwamaka ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’edja kolekanyi ntambe nyɛi, kakahombe ndanyema. Jerusalɛma la Juda yakahombe ndanyema ndo anto wakadjasɛka lɛkɔ wakahombe tɔlama lo fumbe. Mbokɛmaka hwe dia losango lakahombe Jeremiya mbewoya laki losango la wanyandja.

5, 6. a) Ngande wakamba Jehowa la olui wa Jeremiya ɛlɔ kɛnɛ? b) Wekelo aso wayoleka ntɛkɛta di’akambo akɔna?

5 Lo nshi yaso nyɛ, la ngandji tshɛ Jehowa akatosha djui y’Akristo w’akitami wakamba olimu lo yoho ya didjidji oko sɛtɛdi dia mbewoya awui wendana la elombwelo kande lo nkɛtɛ k’otondo. L’edja k’ɛnɔnyi akumi, olui wa Jeremiya ɔsɔ wekɔ lo nkeketsha anto dia vɔ mbidja yimba lo tena diasɛnaso nɛ. (Jer. 6:17) Bible tɔtɔmiyaka lo mɛnya dia Jehowa ekɔ Onto loleki nɛmiya wenya ndo nde bu otshimbotshimbo. Lushi lande layoya l’etena kakandashikikɛ ndo lo wonya wahalongamɛ anto.—Zef. 3:8; Mako 13:33; 2 Pet. 3:9, 10.

6 Tolame lo yimba dia Jehowa ekɔ lo nsungukala ndo ɔnɛ nde ayela andja ande w’oyoyo l’etena kakandashikikɛ. Mbeya dikambo sɔ pombaka nkeketsha olui wa Jeremiya ndo nkimanyiya asekawɔ wakayakimɔ dia ntetemala nsungukala ndo ndeka mbewoya losango lawɔ la shamanya. Ngande wendanayɛ la dikambo sɔ? Yeso akɛnya dia anto tshɛ pombaka mbeta lo wedi wa Diolelo diaki Nzambi. Nyɛsɔ tɔsɛdingole waonga asato wakakimanyiya Jeremiya dia nde ntetemala nsungukala dia nkotsha ɔkɛndɛ ande ndo kɛnɛ kayotokimanyiya dia sho nsala woho akɔ wâmɛ.

Nde akokaka anto ngandji

7. Lembetshiya woho wakatshutshuya ngandji Jeremiya dia nsambisha kânga l’atei w’ekakatanu wa wolo.

7 Kakɔna kakatshutshuya Jeremiya dia nde nsambisha kânga l’atei w’ekakatanu wa wolo? Nde akokaka anto ngandji. Jeremiya akeyaka dia alami w’ɛkɔkɔ wa kashi mbakalekaka nsoya anto. (Jer. 23:1, 2) Woho wakandeyaka dikambo sɔ akokimanyiya dia nde nkamba olimu ande la ngandji ndo la kɛtshi. Nde akakombola di’ase wodja ande mpokamɛ awui waki Nzambi dia vɔ ntshikala la lɔsɛnɔ. Nde akayakiyanyaka efula lo dikambo diawɔ diakɔ diakandalele dikambo dia mpokoso kakahombe mbakomɛ. (Adia Jeremiya 8:21; 9:1.) Dibuku dia Delu dia Jeremiya mɛnyaka hwe ngandji k’efula kakokaka Jeremiya lokombo laki Jehowa ndo anto. (Del. 4:6, 9) Ɛlɔ kɛnɛ, etena kɛnayɛ anto ‘wahɛnyahɛnyama ndo wele oko ɛkɔkɔ wele bu l’olami,’ onde wɛ mongaka la nsaki k’efula ka mbatɛ losango lakeketsha lendana la Diolelo diaki Nzambi?—Mat. 9:36.

8. Kakɔna kɛnya dia asui kokonya Jeremiya dia nde momala?

8 Jeremiya akasoyama l’anya w’ase wodja ande wakandalangaka nkimanyiya, koko nde kɔsɔmbɔya kana mbaomalɛ. Nde aki la solo dia lotutsha ndo la kɛtshi, kânga otsha le Zedekiya nkumekanga ka kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa Zedekiya mbofundɛ dilanya dia nyɔi, Jeremiya akatetemala mbɔsɛngasɛnga dia nde mpokamɛ dui dia Jehowa. (Jer. 38:4, 5, 19, 20) Onde ngandji kokaso anto kekɔ wolo oko kaki la Jeremiya?

Nzambi akawosha dihonga

9. Ngande weyaso dia dihonga diaki la Jeremiya diakaye oma le Nzambi?

9 Mbala ka ntondo kakatɛkɛta Jehowa la nde, Jeremiya akahembe dia mbisha tɛkɛ nɛndɛ. L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, sho mɛnaka dia dihonga ndo eshikikelo kaki la nde kondja oma l’akoka ande wa lôtɔ. Koko, dihonga di’efula diakakɛnɛmɔla Jeremiya l’edja tshɛ kakandakambe olimu ande diakaye oma lo woho wakandayaɛkɛ tshɛ le Nzambi. Lo mɛtɛ, Jehowa aki kâmɛ l’ɔprɔfɛta “uku dihuka diukawo woma,” nɛ dia nde akasukɛ Jeremiya ndo akôkeketsha dia nde nkotsha ɔkɛndɛ ande. (Jer. 20:11) Dihonga diaki la Jeremiya diakeyamaka efula, diakɔ diele etena kakakambaka Yeso olimu ande la nkɛtɛ, anto amɔtshi wakafɔnya ɔnɛ Jeremiya mbambolɔ.—Mat. 16:13, 14.

10. Lande na kakokaso mbuta di’atshikadi w’akitami wekɔ ‘lâdiko dia wedja ndo dia waolelo’?

10 Oko wende “Khum’ekanga ka wedja,” Jehowa akasha Jeremiya ɔkɛndɛ wa nde mbewoya wedja ndo waolelo losango l’elombwelo. (Jer. 10:6, 7) Ko, lo yoho yakɔna yele atshikadi w’akitami “ladiku dia wedja ndu ladiku dia waulelu”? (Jer. 1:10) L’ɛnyɛlɔ k’ɔprɔfɛta Jeremiya wa lo nshi y’edjedja, olui wa Jeremiya wakalongola ɔkɛndɛ oma le Nkum’Olongo. Ɔnkɔnɛ, ekambi waki Nzambi w’akitami wekɔ la lotshungɔ la mbewoya wedja ndo waolelo losango lande. Oko akawalongola wolo oma le Nzambi Laheme lâdiko dia tshɛ ndo lo nkamba l’awui wokɛma hwe w’oma l’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama, olui wa Jeremiya wekɔ lo mbewoya dia wedja ndo waolelo wa nshi nyɛ wayanga ndanyema oma le Nzambi l’etena kakandashikikɛ ndo lo yoho yakandalɔngɔsɔla. (Jer. 18:7-10; Eny. 11:18) Olui wa Jeremiya wamboyashikikɛ diaha nkitshakitsha ohetoheto wele la wɔ dia nkotsha ɔkɛndɛ wakawalongola wa mbewoya nsango yendana l’elombwelo kaki Jehowa lo nkɛtɛ k’otondo.

11. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho ntetemala nsambisha aha la mpekɔ oyadi l’atei w’ekakatanu wa wolo?

11 Kema dui dia diambo dia onto nkɔmɔ etena kahomanande l’ɔlɔshamelo, la wendjudi kana l’ekakatanu wa wolo. (2 Kor. 1:8) Koko, l’ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya, totetemale ndo tatɔkɔmɔke. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ sho tshɛ onto l’onto totetemale nsɛngasɛnga Nzambi, toyaɛkɛ le nde ndo ‘tonge la dihonga’ oma l’ekimanyielo kande. (1 Tes. 2:2) Oko weso atɛmɔdi wa mɛtɛ, sho pombaka ntetemala mbidja welo dia nkotsha ɛkɛndɛ wakatosha Nzambi. Sho pombaka ndjashikikɛ dia ntetemala nsambisha aha la mpekɔ awui wendana l’elanyelo ka Lokristokristo, lele didjidji dia Jerusalɛma yaki komonga la kɔlamelo. Olui wa Jeremiya hawotewoya tsho “antu di’eleku ka ngandji ka mamba ka [Jehowa],” koko ndo dia “lushi l’esombweyo ka [Nzambi k]asu.”—Is. 61:1, 2; 2 Kor. 6:2.

Nde aki l’otema w’ɔngɛnɔngɛnɔ

12. Lande na kakokaso mbuta dia Jeremiya akalame ɔngɛnɔngɛnɔ ande, ndo kakɔna kakôkimanyiya dia nde nsala dui sɔ?

12 Jeremiya aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’olimu ande. Nde akatɛ Jehowa ate: “Dimi lakatani aui aye, lakali. Vo wakayala ongenongeno le mi, wakangenyangenya utema ami, ne dia watumbetaka lukumbu laye, we [Jehowa].” (Jer. 15:16) Le Jeremiya, aki tshondo ya diɛsɛ dia monga onyimpala waki Nzambi ka mɛtɛ ndo dia nsambisha ɔtɛkɛta ande. Ekɔ dui dia diambo dia mɛna dia etena kakadjaka Jeremiya yimba lo woho wakɔsɔkaka anto, nde akakɔmɔka. Koko, etena kakandadjaka yimba lo nɛmɔ ndo l’ohomba waki la losango lande, nde akongaka nto l’ɔngɛnɔngɛnɔ.—Jer. 20:8, 9.

13. Lande na kele ekɔ ohomba dia ndjaleshaka mbo ya ndɛ ya wolo ya lo nyuma dia sho nama ɔngɛnɔngɛnɔ aso?

13 Dia nama ɔngɛnɔngɛnɔ l’olimu w’esambishelo lo nshi yaso nyɛ, sho pombaka ndɛ “mbu ya nde ya wulu,” mbuta ate akambo wa mɛtɛ woshami etale wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Heb. 5:14) Wekelo wa lotshimula keketshaka mbetawɔ. (Kol. 2:6, 7) Vɔ tokimanyiyaka dia nshihodia ɔnɛ ditshelo diaso munandaka otema waki Jehowa. Naka tekɔ l’okakatanu dia ntshungola etena ka mbadia ndo ka mbeka Bible, kete sho pombaka nyomɔsɛdingola ekongelo kaso. Naka tayɔsaka kânga minitɛ ngana dia mbekaka ndo kanaka yimba lushi tshɛ la kɛnɛ kadiaso, kete tayoleka ndjasukanya la Jehowa ndo ‘tayɔngɛnangɛna ndo tayonga l’otema w’ɔngɛnɔngɛnɔ,’ l’ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya.

14, 15. a) Etombelo akɔna waya lo woho wakakotsha Jeremiya ɔkɛndɛ ande la kɔlamelo tshɛ? b) Kakɔna kashihodia ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo?

14 Jeremiya akewoya ɛhɛmwɛlɔ ndo losango lendana la elombwelo kaki Jehowa aha la mpekɔ, ndo akayasha tshɛ l’olimu ande wa “mpikula la nyukula.” (Jer. 1:10) Olimu ande wa mpika ndo wa mpikola wakonge l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Ase Juda amɔtshi kâmɛ l’anto amɔtshi waki komonga ase Isariyɛlɛ wakashimbamɛ oma l’elanyelo ka Jerusalɛma lo 607 N.T.D. Ɛnyɛlɔ dioho dia di’ase Rɛkabɛ, Ɛbɛdɛ-mɛlɛkɛ ndo Baruka. (Jer. 35:19; 39:15-18; 43:5-7) Angɛnyi wa kɔlamelo ndo wakokaka Nzambi wɔma waki Jeremiya asɔ waki didjidji di’anto wele l’elongemelo ka nkita nkɛtɛ, wanɛ wakimanyiya olui wa Jeremiya ɛlɔ kɛnɛ. Olui wa Jeremiya wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula dia nkeketsha mbetawɔ ka “ului a wuki w’antu.” (Eny. 7:9) Woho akɔ wâmɛ mbele, angɛnyi wa kɔlamelo waki Akristo w’akitami asɔ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula dia nkimanyiya anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ dia vɔ nkondja ewo k’akambo wa mɛtɛ.

15 Ekambi waki Nzambi shihodiaka dia esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ bu tsho olimu wa lo sɛkɛ le anto walioka, koko wekɔ nto yoho mɔtshi ya ntɛmɔla Nzambi kaso. Oyadi tekɔ lo mpomana l’anto wetawɔ losango laso kana walitona, kambɛ Jehowa olimu w’ekila lo tshimbo y’olimu w’esambishelo toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.—Osam. 71:23; adia Romo 1:9.

‘Totetemale nsungukala’ dia nkotsha ɔkɛndɛ aso

16, 17. Ngande wɛnya Enyelo 17:10 ndo Habakuka 2:3 dia akambo pombaka salema la shamanya ɛlɔ kɛnɛ?

16 Woho wahomba awui salema la shamanya lo tena diasɛnaso nɛ mɛnamaka hwe etena kasɛdingolaso prɔfɛsiya kakasambiyama kele lo Enyelo 17:10. Nkumekanga k’esambele, mbuta ate Lowandji lahemɛ andja w’otondo la Amérique la Angleterre, lakatatɛ nɔmbɔla. Lo kɛnɛ kendana la lɔ, sho mbadiaka ɔnɛ: “Lam’ayunduya, [lowandji l’esambele laheme andja w’otondo] dieli la ndi dia tshikala yema.” Koko, kakianɛ, “yema” y’etena shɔ yahombande ntshikala yayangashila. Ɔprɔfɛta Habakuka toshaka eshikikelo lo kɛnɛ kendana la ekomelo ka dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ ɔnɛ: “Enelo kene keko ne dia etena kakasonwama. . . . , nyukikungeli. To kayuya mete, hakiutshimbatshimba.”—Hab. 2:3.

17 Yambola wate: ‘Onde lɔsɛnɔ lami mɛnyaka di’akambo pombaka salema la shamanya ɛlɔ kɛnɛ? Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia lekɔ lo nongamɛ ɔnɛ ekomelo kayanga ndja kem’edja? Kana, onde tɛdikɔ tɔsami ndo awui wetshami lo dihole dia ntondo mɛnyaka dia dimi hakombola di’ekomelo ndja esadi kana ɔnɛ dimi bu l’eshikikelo ɔnɛ ekomelo kayoya?’

18, 19. Lande na kele ɔnɛ kema etena ka sho ndewalewa?

18 Olimu wakamba olui wa sɛtɛdi watashile. (Adia Jeremiya 1:17-19.) Ekɔ mɛtɛ kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wele atshikadi w’akitami wekɔ nge oko “ekoho ka luwulu” ndo oko “usumba wudingami lukumbu.” Vɔ ‘wambɔlɔta mɛtɛ lo kende yawɔ’ lo woho wetawɔwɔ di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbâkeketsha edja ndo lam’ayowoshidiya olimu wakawalongola. (Ef. 6:14) L’eshikikelo ka woho akɔ wâmɛ, ase olui a woke wekɔ lo nsukɛ olui wa Jeremiya l’ohetoheto tshɛ dia nkotsha ɔkɛndɛ wakawalongola oma le Nzambi.

19 Ɔnɛ kema etena ka sho ndewalewa l’olimu wa Diolelo, koko ekɔ etena ka sho nshihodia ohomba w’ɛtɛkɛta wele lo Jeremiya 12:5. (Adia.) Sho tshɛ pomanaka l’ehemba wahombaso mbikikɛ. Ehemba ɛsɔ kokaka mbɛdikama la “antu” wahomba nsɛmanɛ la so lowango. Koko, oko wayasukana ‘fɔnu ka woke,’ sho kokaka nongamɛ di’ekakatanu wayoleka fulanɛ. (Mat. 24:21) Ndɔshana l’ekakatanu wa wolo wele la ntondo kaso kokaka mbɛdikama la onto “[la]saka la falasa luwangu.” Onto lasaka la falasa lowango pombaka monga la nkudu k’efula dia nde ntetemala nsɛmanɛ la tɔ lowango. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba dia sho mbikikɛ ehemba wahomana la so nshi nyɛ, woho wa sho mbeya ndjalɔngɔsɔla dia ndjokikɛ wɛnɛ watokongɛ la ntondo.

20. Kakɔna kambotoyashikikɛ dia nsala?

20 Sho tshɛ kokaka mbokoya ɛnyɛlɔ kaki Jeremiya ndo nkotsha olimu aso w’esambishelo dimɛna dimɛna. Waonga wele oko ngandji, dihonga ndo ɔngɛnɔngɛnɔ wakakimanyiya Jeremiya dia nkotsha olimu ande la kɔlamelo tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi 67 wakaviya olimu akɔ. Alɛmbɔlɛmbɔ w’amɛna efula w’otamba w’amandɛ toholaka dia Jehowa ‘ayosungukala’ lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛkɛta ande dia nde mbôkotsha. Ɔnkɔnɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa sho lawɔ nsungukala l’ɛnyɛlɔ kande. Jeremiya ‘akatetemala nsungukala,’ ndo sho lawɔ kokaka nsala dikambo sɔ.

Onde wɛ âkohɔ?

• Ngande wakakimanyiya ngandji Jeremiya dia nde ‘ntetemala mbidja welo’ dia nkotsha olimu ande?

• Lande na keso l’ohomba wa dihonga di’oma le Nzambi?

• Kakɔna kakakimanyiya Jeremiya dia nde nama ɔngɛnɔngɛnɔ ande?

• Lande na kakombolayɛ ‘ntetemala nsungukala’?

[Ambola wa wekelo]

[Esato wa lo lɛkɛ 31]

Onde wɛ ayotetemala nsambisha kânga la ntondo k’ɔlɔshamelo?