Ɛmɛnyi wa Jehowa wamboyinga lo tuminadi

ƐLƆSHAMELO wakamɛ oma lo 1995 ndo wakaviya l’edja k’ɛnɔnyi 15. L’edja k’ɛnɔnyi ɛsɔ tshɛ, Akristo wa mɛtɛ wa la Russie wakalɔshamaka oma le atunyi awɔ l’ɔtɛ wakiwɔ konanga mbisha ɔtɛmwɛlɔ awɔ lotshungɔ. Atunyi awɔ asɔ wakɔshi yɛdikɔ ya minya Ɛmɛnyi wa Jehowa tshɛ oma lo Moscou ndo oma lo ngelo nkina ya la Russie. Kânga mbakidiɔ ngasɔ Jehowa akɛnyi ɔlɔlɔ mfuta anɛngɛso la akadiyɛso wa la Russie l’ɔtɛ wa kɔlamelo yawɔ lo mbakimanyiya dia vɔ nyinga lo tuminadi. Ko kakɔna kakâkonya dia vɔ ndjosamba lo tuminadi na?

TAKAYOKONDJAKA LOTSHUNGƆ

L’etatelo k’ɛnɔnyi 1990, anangɛso wa la Russie wakakondja lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ lakawashisha lo 1917. Lo 1991, vɔ wakafundjama lo dibuku dia lɛɛta dia vɔ nongola lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ oma le lowandji l’Union soviétique. L’ɔkɔngɔ wa Union soviétique mpandjɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakanyometawɔma le Fédération de Russie. Lâdiko dia lâsɔ, ewandji wa pɔlitikɛ wakate dia lɛɛta mbakasoyaka Ɛmɛnyi wa Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi akumi l’ɔtɛ wahawalange ntomba oma l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Lo 1993, tshunda diendana l’akambo wa dombo (ministère de la Justice) dia la Moscou diaketawɔ tshunda di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia la Moscou oko tshunda dieyama laka lɛɛta la lɛkɔ. L’ɔnɔnyi akɔ wâmɛ, ase Russie waketawɔ buku di’oyoyo di’ɛlɛmbɛ awɔ wa wodja diasha ɛtɛmwɛlɔ lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ. Diakɔ diele aha la tâmu ɔnangɛso ɔmɔtshi akate ate: “Sho konongamɛka dia tokokondja lotshungɔ la nganɛ lushi lɔmɔtshi!” Nde akatetema mbuta ɔnɛ, “aya ɛnɔnyi 50 wambotokongɛ lotshungɔ lɔnɛ!”

Anangɛso l’akadiyɛso wa la Russie wakakambe dimɛna ‘l’etena k’ɔlɔlɔ’ kɛsɔ lo ndeka ndjasha l’olimu w’esambishelo ndo anto efula waketawɔ akambo wa mɛtɛ. (2 Tim. 4:2) Onto ɔmɔtshi akate ate: “Anto wakayasha efula l’akambo w’ɔtɛmwɛlɔ.” Kombeta edja, lofulo l’apandjudi, l’ambatshi mboka ndo la tshumanelo lakadɛ. Lo mɛtɛ, oma lo 1990 polo lo 1995, lofulo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Moscou lakadɛ oma l’apandjudi 300 polo ndekana 5000. Lo menda woho wakatadɛka lofulo l’ekambi waki Jehowa wa la Moscou, atunyi awɔ wakayotatɛ ndjakiyanya. Lo 1995, wakatatɛ ndɔsha Ɛmɛnyi wa Jehowa lo mbalambola lo tuminadi. Ɔlɔshamelo ɔsɔ wakahombe salema lo tenyi nɛi la ntondo ka vɔ ndjodja otshumba w’ekomelo.

AKƐTƐ W’ATƆMBƆKI WAMBOTATƐ

Etenyi ka ntondo k’ɔlɔshamelo ɔsɔ kakamɛ lo Ngɔndɔ ka samalo, lo 1995. Olui w’anto ɔmɔtshi wa la Moscou wakasukɛka ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ wa la Russie wakatofunda anangɛso dia vɔ wekɔ lo ndjasha l’awui w’atɔmbɔki. Olui w’anto ɔsɔ wakataka dia vɔ wekɔ lo nsala dikambo sɔ dia nkokɛ ase nkumbo amɔtshi wakiyana di’elonganyi ndo dia anawɔ waya Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lo Ngɔndɔ ka samalo, 1996, mbakatatɛ akɛtɛ salema dia kana wayoshola akambo amɔtshi wakawasɔngwɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa, koko vɔ kombishola ndoko dikambo. Koko, olui akɔ wâmɛ wakanyomofunda anangɛso lo dikambo diakɔ diâmɛ. Asadi w’akɛtɛ wakanyomosala akɛtɛ mbala kekina, koko akambo tshɛ wakate anto asɔ waki kashi. Kânga mbakidiɔ ngasɔ, atunyi asɔ wakanyomɔsɔngwɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala ka sato paka dia dikambo diakɔ diâmɛ. Asadi w’akɛtɛ wakamɛ nto nsala akɛtɛ l’akambo wakawasɔngwɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Moscou, koko shushi ya lâdiko akanyomɛna di’akambo wakawate waki kashi ndo nde akate dia ndoko ohomba wa nyomomɛ l’akɛtɛ ekina. Oma lâsɔ, andɔshi asɔ wakanyomɔsɔngwɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa lo dui diakɔ diâmɛ mbala ka nɛi, koko ndo mbala kɛsɔ nto shushi ya lâdiko akanyomɛna di’akambo wakawate waki kashi. Koko kânga mbakidiɔ ngasɔ, andɔshi akɔ wâmɛ wakalɔmbɛ dia tuminadi nyomosala akɛtɛ okina. L’ekomelo a shimu, lo Ngɔndɔ ka nɛi 13, 1998, tuminadi takemadja kilombo dia nyomosala akɛtɛ ekina.

 Ɔswɛdi ɔmɔtshi akate ate: “Shushi ya lâdiko hakoke mbɔsa yɛdikɔ ya nganɛ.” Kânga mbakasuya onyimpala wa shushi ya lâdiko wakalɔmbɔla wanɛ wakasale akɛtɛ wa tanu ɔnɛ ndoko djembetelo yɛnya di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakayasha l’awui w’atɔmbɔki, nde akate ɔnɛ anangɛso pombaka nyomolomboshama. Onyimpala wa shushi ya lâdiko ɔsɔ akate dia tshunda di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia la Moscou diekɔ lo nsekola aha tsho ɔlɛmbɛ ɔsɔ, koko ndo ɔlɛmbɛ wa l’andja w’otondo. Shushi ya lâdiko ya lo nɔrdɛ ka Moscou akanyomolambola Ɛmɛnyi wa Jehowa lo tuminadi. * Lo Ngɔndɔ ka divwa 29, 1998, kilombo kakatatɛ lo tuminadi ta lo ngelo ka Golovinsky la Moscou. Lâsɔ mbakamɛ etenyi ka hende ka kilombo.

OKAMBELO WA LA BIBLE LO TUMINADI

Etena kakiwɔ lo yidu ya lo nɔrdɛ ka Moscou yakawalomboshanaka, shushi ya lâdiko Tatyana Kondratyeva akakambe l’ɔlɛmbɛ wa lo wodja awɔ wakadjama lo 1997 dia nde mɛndja Ɛmɛnyi wa Jehowa onongo. Ɔlɛmbɛ ɔsɔ mɛnyaka dia paka ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ, wa waa Mizilma, w’ase Juda ndo ɔtɛmwɛlɔ wa Bouddha mbele ɛtɛmwɛlɔ wa watshɛwɔ. * Ɔlɛmbɛ akɔ wâmɛ hawosha ɛtɛmwɛlɔ ekina lotshungɔ la mbetawɔma laka lɛɛta. Ɔlɛmbɛ akɔ mbishaka tuminadi lotshungɔ la nshimba ɛtɛmwɛlɔ watshutshuya anto awɔ dia mpetshana. Lo nkamba l’ɔlɛmbɛ ɔsɔ, shushi ya lâdiko akɛnya dia Ɛmɛnyi wa Jehowa pombaka shimbama nɛ dia vɔ tshutshuyaka anto dia mpetshana ndo ndjaka awala.

Ɔswɛdi wakasambɛka anangɛso akambola ate: “Naa anto wa l’etshumanelo ka la Moscou wɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa wodja?” Shushi ya lâdiko komonga l’akoka wa nshila kânga lokombo l’onto ɔtɔi. Koko, shushi ya lâdiko shɔ akate ɔnɛ ekanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbâtshutshuya dia vɔ mpetsha ase ɛtɛmwɛlɔ ekina. Dia nde nshikikɛ kɛnɛ kakandate, nde akate dia akadia akambo asɔ oma lo Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous ! ndo ekanda ekina (enda la diko). Etena kakawawombola dia mbeya woho akɔna watshutshuya ekanda ɛsɔ anto dia vɔ mpetshana, nde akate ate: “Ɛmɛnyi wa Jehowa mbetshaka dia vɔ mbele l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.”

Ɔswɛdi okina w’ɔnangɛso akasha shushi nde la shushi ya lâdiko Bible. Ko nde akadia Efeso 4:5 diata ɔnɛ: “Khumadiondjo otoi, mbetawo otoi, batiza otoi.” Kombeta edja, shushi, shushi ya lâdiko ndo ɔswɛdi vɔ tshɛ waki la Bible l’anya ko wakatatɛ nkɛtshanya avɛsa wele oko Joani 17:18 ndo Jakoba 1:27. Shushi akambola ate: “Onde avɛsa anɛ mbatshutshuya anto dia vɔ mpetsha ase ɛtɛmwɛlɔ ekina?” Shushi ya lâdiko akakadimola ɔnɛ nde bu l’akoka wa nembetshiya avɛsa wa lo Bible asɔ. Ɔnkɔnɛ, ɔswɛdi aso akawɛnya ekanda w’ase ɔtɛmwɛlɔ w’Ɔrtɔdɔksɛ wa la Russie watɛkɛta kɔlɔ mbala efula lo lokombo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo nde akawombola ate: “Onde akambo wotshiwɔ l’ekanda ɛnɛ mɔnyɔlaka ɛlɛmbɛ?” Shushi ya lâdiko akokadimola nto ate: “Dimi bu l’akoka wa mbisha elembetshiyelo w’eshika l’awui w’ɛtɛmwɛlɔ.”

ƆSƆNGWƐLƆ WELE BU MƐTƐ

Etena kakate shushi ya lâdiko dia Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo mpandjola nkumbo y’anto, nde akate dia djembetelo ya dikambo sɔ ele vɔ hawosale afɛstɔ wele oko Nɔɛlɛ. Koko, l’ɔkɔngɔ diko nde akayotaka dia ɛlɛmbɛ wa lo Russie hawɔlɔmbɛ ase Russie dia paka vɔ kosadi difɛstɔ dia  Nɔɛlɛ. Mbokɛmaka di’ase Russie, mbidja ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa, wekɔ la lotshungɔ la nsala kɛnɛ kalangawɔ lo dikambo sɔ. Shushi ya lâdiko akate nto ate okongamelo aso ‘hawosha ana diomuyelo dia dimɛna ndo ɔngɛnɔngɛnɔ.’ Koko etena kakawɔ̂lɔmbɛ dia nde mbisha djembetelo, nde akate ɔnɛ nde atasawolaka l’ana w’Ɛmɛnyi wa Jehowa kânga lushi ɔtɔi. Etena kakambola ɔswɛdi shushi ya lâdiko dia kana nde ambotshɔka lo nsanganya y’Ɛmɛnyi wa Jehowa nde akokadimola ate: “Dui sɔ bu ohomba le mi.”

Shushi ya lâdiko akelɛ dɔkɔtɛlɛ diasaka hemɔ ya l’ɔtɛ dia nde ndjosha kanyi lo tuminadi. Dɔkɔtɛlɛ sɔ akate ate wadielo w’ekanda aso mbishaka hemɔ ya l’ɔtɛ. Etena kakɛnya ɔswɛdi aso di’awui wakafundɛ dɔkɔtɛlɛ sɔ tuminadi wekɔ woho ɔtɔi l’akambo wakafunde ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ wa la Moscou, dɔkɔtɛlɛ aketawɔ di’akambo amɔtshi wotshinde mbɔsama tshɛkɛta lo tshɛkɛta oma lo mukanda ɔsɔ. Nde akate ate: “Takɔshi akambo akɔ oma lo CD kâmɛ.” Etena kakawawoke ambola akina, nde akate nto dia ndoko lushi lakandasakɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa. Otshikitanyi la kɛnɛ kakate dɔkɔtɛlɛ sɔ, dɔkɔtɛlɛ dikina diasaka nde la wɔ hemɔ ya l’ɔtɛ akate la ntondo ka tuminadi dia nde akasale Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Moscou ndekana 100 ɛgzamɛ wa hemɔ ya l’ɔtɛ. Nde akakotsha di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakandasale ɛgzamɛ waki la wɛɔngɔ wakamba dimɛna ndo l’ɔkɔngɔ wa vɔ nkoma Ɛmɛnyi wa Jehowa, vɔ waya la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le anto wa l’ɛtɛmwɛlɔ ekina oleki nɛ diaki la wɔ ntondo.

TAKADJE OTSHUMBA, KOKO ƐLƆSHAMELO KOSHILA

Lo Ngɔndɔ ka sato 12, 1999, shushi akasɔnɛ ambewi wa mikanda atanu dia vɔ mbeka ekanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa, ko nde akatokemadja kilombo. Aha la mbeya yɛdikɔ yakɔshi tuminadi ta la Moscou, tshunda diendana l’akambo wa dombo dia lo wodja wa Russie, diakashile la nsɔna olui okina w’ambewi wa mikanda dia vɔ mbeka mikanda aso. Lo Ngɔndɔ ka nɛi 15, 1999, olui w’ambewi wa mikanda wakasɔnama oma le tshunda diendana l’akambo wa dombo dia la Russie dia mbeka mikanda aso wakewoya tuminadi dia hawotanyi ndoko dui dia kɔlɔ l’ekanda aso. Ɔnkɔnɛ, lo Ngɔndɔ ka nɛi 29, 1999, tshunda diendana l’akambo wa dombo diakanyomɔsa Ɛmɛnyi wa  Jehowa oko ɔtɛmwɛlɔ wetawɔma laka lɛɛta la la Russie. Kânga mbakiwɔ l’elembetshiyelo ɛsɔ l’anya, shushi ya la Moscou akatshininala dia paka olui w’ambewi wa mikanda akina nyomɔsɛdingola ekanda aso dimɛna. Dui sɔ diakela ofukutanu nɛ dia tshunda diendana l’akambo wa dombo wa wodja w’otondo wa Russie diakɛnya di’Ɛmɛnyi wa Jehowa kitanyiyaka ɛlɛmbɛ ndo vɔ kokaka mbetawɔma laka lɛɛta. Koko l’etena kakɔ kâmɛ tshunda dia la Moscou diendana l’akambo wa dombo diakatetemalaka nsala akɛtɛ lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia menda kana vɔ mɔnyɔlaka ɛlɛmbɛ!

Suke l’ɛnɔnyi ehende wakete la ntondo ka tuminadi ndjomɛ nombosha. Lo Ngɔndɔ ka hende 23, 2001, shushi Yelena Prokhorycheva akahembola kilombo l’ɔkɔngɔ wa nde nsɛdingola alapɔlɔ w’oma le ambewi wa mikanda wakandasɔnɛ. Nde akate ate: “Sho kema l’ɔkɔkɔ w’oshika wa minya kana nshimba olimu wa tshunda di’Ɛmɛnyi wa Jehowa lo Moscou.” L’ekomelo, tuminadi takahembola kilombo lo mbuta ɔnɛ akambo tshɛ wakawasɔngwɛ anangɛso waki kashi! Koko, shushi ya lâdiko akatone woho wakahembɔma kilombo ndo akayange ekimanyielo oma le tuminadi ta l’osomba wa Moscou. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ shato, lo Ngɔndɔ ka tanu 30, 2001, tuminadi ta la Moscou takatola yɛdikɔ yakɔshi shushi Prokhorycheva. Tuminadi takɔshi yɛdikɔ ya kilombo pembɔma oma le shushi ya lâdiko yakɔ yâmɛ, koko shushi kina mbahomba nombosha kilombo. Etenyi ka sato kakahombe ntatɛ.

WAMBOTOYINGA, KOKO AHA LO PONDJO

Lo Ngɔndɔ ka dikumi 30, 2001, shushi Vera Dubinskaya akatatɛ nombosha kilombo. * Shushi ya lâdiko Kondratyeva akafunde nto Ɛmɛnyi wa Jehowa ɔnɛ vɔ mbidjaka lohetsho lam’asa anto, koko nde akakotsha ɔnɛ lɛɛta pombaka nshimba tshunda di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia la Moscou dia mamɛ lotshungɔ lele la wɔ! Etena kakawoke ngasɔ, aha la ntshimbatshimba Ɛmɛnyi wa Jehowa tshɛ 10000 wa la Moscou wakasinya mukanda ɔmɔtshi dia mɛnya tuminadi dia vɔ hawetawɔ ekokelo kalanga shushi ya lâdiko mbasha.

Shushi ya lâdiko akate dia ndoko ohomba nde mbisha ɛkɔkɔ wa shikaa wɛnya di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatshaka akambo wa kɔlɔ. Nde akakotsha ɔnɛ onongo kema lo kɛnɛ kasala Ɛmɛnyi wa Jehowa, koko onongo wekɔ l’ekanda awɔ ndo l’akambo wetawɔwɔ. Nde akate dia mbelɛ onto ɔmɔtshi oko ɔmɛnyi oma l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ wa la Russie. Lo mɛtɛ, kɛnɛ kakandate kɛsɔ kakashikikɛ hwe dia ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ mbakasalaka tshɛ dia vɔ nshimba olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lo Ngɔndɔ ka tanu 22, 2003, shushi akɔshi yɛdikɔ di’olui w’ambewi wa mikanda ɔmɔtshi nyomeka ekanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa.

Lo Ngɔndɔ ka hende 17, 2004, tuminadi takɔshi yɛdikɔ ya mumbola ambewi wa mikanda wakawasha ɔkɛndɛ wa mbeka ekanda aso dia vɔ mbuta kɛnɛ kakawatane l’ɔkɔngɔ wa vɔ nsala dui sɔ. Ambewi wa mikanda wakate di’ekanda aso keketshaka ambadi “dia ndowanya nkumbo ndo awala awɔ” ndo kanyi y’ɔnɛ ekanda aso tshutshuyaka anto dia vɔ mpetshana yekɔ “kashi.” Ambewi wa mikanda akina waketawɔ kanyi shɔ. Shushi akambola ombetsha ɔmɔtshi wetsha ɛkɔndɔ wendana l’ɔtɛmwɛlɔ ɔnɛ: “Lande na kasambisha Ɛmɛnyi wa Jehowa?” Nde akakadimola ate: “Akristo pombaka nsambisha. Kɛsɔ mbata Evanjiliɔ ndo ɔsɔ mbele ɔkɛndɛ wakasha Kristo ambeki ande, mbuta ate: ‘nsambisha lo nkɛtɛ k’otondo.’” Koko, lo Ngɔndɔ ka sato 26, 2004, shushi ya womoto akashimbe olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Moscou. Lo Ngɔndɔ ka samalo 16, 2004, tuminadi ta l’osomba wa Moscou takasukɛ yɛdikɔ shɔ. * Etena kakandatɛkɛtaka dia yɛdikɔ yakɔshi tuminadi, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi w’edjedja akate ate: “Lo nshi ya Union soviétique, ase Russie wakatshutshuyamaka dia mbetawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ. Koko ɛlɔ, wôtshutshuyama dia monga l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ.”

Kakɔna kakasale anangɛso l’akadiyɛso la ntondo k’oshimbamelo ɔsɔ? Vɔ wakokoya ɛnyɛlɔ kaki Nehemiya lakasɛnaka lo nshi y’edjedja. Lo  nshi yande, etena kakadje atunyi w’ekambi waki Nzambi wekamu lo welo wakandadjaka dia mbika mpele dia Jerusalɛma, Nehemiya nde l’anto waki la nde kombetawɔ dia shɛngiya y’oma le anto akina mbaekola yimba. Lo dihole dia vɔ nkɔmɔ, vɔ ‘wakatetemala mbika mpele’ ndo wakatetemala ‘ndjasha l’olimu akɔ l’etema awɔ tshɛ.’ (Neh. 4:1-6) Woho akɔ wâmɛ, mbele anangɛso l’akadiyɛso wa lo Moscou kombetawɔ dia atunyi awɔ mbaekola yimba oma l’olimu wahomba ntetemala kambema ɛlɔ kɛnɛ, mbuta ate esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ. (1 Pet. 4:12, 16) Vɔ waki l’eshikikelo dia Jehowa ayowakokɛ ndo waki suke dia mbeta l’etenyi ka nɛi k’osambelo.

TAMBOTOLEKA TSHƐ NDƆSHAMA

Lo Ngɔndɔ k’enanɛi 25, 2004, anangɛso l’akadiyɛso wakasinya mukanda ɔmɔtshi dia nɔmba ekimanyielo oma le Vladimir Putin laki owandji wa lo wodja wa Russie. Mukanda ɔsɔ waki la wɛɔmbɔ 76 nɛ dia vɔ wakasinyama oma le anto ndekana 315000. Dikambo sɔ diakakimanyiya di’ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ ntondja tokanyi taki la wɔ sɛkɛ. Dikɛndji di’ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Ɔrtɔdɔksɛ akate ɔnɛ: “Sho hatɔngɛnangɛna elimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa.” Owandji wa l’ɔtɛmwɛlɔ wa waa Mizilma akate ɔnɛ: “Ekɔ dikambo dia dimɛna woho wambowoshimba anto anɛ.”

Hatohombe mamba di’anto efula wa lo wodja wa Russie wakayotatɛ ndɔsha Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasambishaka lo Moscou wakakɔmama akɔfi ndo ɛfɛkɛ oma le atunyi awɔ. Pami kɛmɔtshi kaki la kɛlɛ k’efula akatshanya kadiyɛso kakatshu towosambisha oma lo luudu lande ndo akɔkɔmɔla ɛfɛkɛ la ngala tshɛ l’ɔkɔngɔ ko kadiyɛso nkɔ ko tɔtɛta ɔtɛ lo nkɛtɛ. Kadiyɛso akahombe mbɔtɔ lo lopitadi, koko apulushi komunda onto lakɔkɔmɔla. Apulushi wakande Ɛmɛnyi wa Jehowa ekina, wakɔshi asango w’ɛkɔtɛ wa mpita, wakawande foto ndo wakawadje lo lokanu otsho w’otondo. Wakanɛ ewandji w’ahole wakasalaka Ɛmɛnyi wa Jehowa nsanganya la Moscou dia naka vɔ ntetemala mbetawɔ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa mfutɛ ahole asɔ, kete wayowanya l’olimu. Kombeta edja, wakakɔsɔla tshumanelo efula ahole wakawafutɛka. Ɔnkɔnɛ, tshumanelo akumi anɛi diakahombe mengɔnyaka luudu la woke laki la Mbalasa ya Diolelo nyɛi l’etei. Etshumanelo  kakahombaka mimɛ la nsanganya lo Mbalasa kɛsɔ kakahombaka nsala sawo dia lo sɛkɛ l’eshidi esambele la minitɛ akumi asato wa pindju. Omendji weteta ɔmɔtshi akate ate: “Di’apandjudi ndja ndjɔtɔ lo nsanganya, wakahombaka memɔ l’eshidi etanu wa pindju, koko vɔ wakasalaka dui sɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’edja kolekanyi ɔnɔnyi ɔtɔi.”

“DIA NYU NDJALA EMENYI”

Dia mɛnya dia oshimbelo w’olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakadjanga ewandji wa lɛɛta wa la Moscou lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 2004 kɔmbɔtɔnɛka l’ɛlɛmbɛ, aswɛdi wakayange ekimanyielo oma lo Tuminadi ta l’Erɔpɛ tendana la lotshungɔ lele l’onto. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui wata ɔnɛ: “Wambonyomenda yɛdikɔ yakɔshi tuminadi ta la Russie la France” yele lo lɛkɛ 6.) Ɛnɔnyi esamalo l’ɔkɔngɔ lo Ngɔndɔ ka samalo 10, 2010, l’ɔkɔngɔ wa vɔ nsɛdingola akambo wakawasɔngwɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa, tuminadi takahembola kilombo ɔnɛ akambo tshɛ wakawâsɔngwɛ waki kashi! * Akatama nto dia wodja wa Russie waki l’ɔkɛndɛ wa nkomiya ɔlɔshamelo wakɛnyi tuminadi ndo nɔngɔsɔla akambo lam’asawɔ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa.—Enda lo kiombo yele l’ɔtɛ a dui wata ɔnɛ: “Yɛdikɔ yakɔshi tuminadi” yele lo lɛkɛ 8.

Tuminadi takahembola kilombo dimɛna ndo takɔshi yɛdikɔ dia Diokanelo di’ase Erɔpɛ diendana la lotshungɔ lele l’onto nkokɛ elimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa aha tsho lo Russie, koko ndo lo wedja ekina 46 wakenga Conseil de l’Europe. Lâdiko dia lâsɔ, waa nomb’ewo, toshushi, ambidji w’ɛlɛmbɛ ndo tomanyi l’akambo wendana la lotshungɔ lele l’onto wayadia yɛdikɔ shɔ nɛ dia yɔ yekɔ lo nsɛdingola woho wasukamɛ ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ efula. Lande na kaki dikambo sɔ ngasɔ? Nɛ dia etena kakɔshi tuminadi yɛdikɔ, vɔ wakatɛkɛta dia mbala enanɛi yakayinge Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo dia mbala nkina divwa yakawayinge ntondo lo tuminadi ta lo wodja wa Afrique du sud, Allemagne, Argentine, Canada, États-Unis, Japon, Royaume-Uni ndo Russie. Kɛnɛ kakatama kɛsɔ ndo woho wakatone tuminadi la wolo tshɛ emamatanya wakawamamatanyɛka Ɛmɛnyi wa Jehowa oma le toshushi ta la Moscou ambokimanyiya Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo dia vɔ monga l’akoka wa mamɛ dietawɔ diawɔ ndo akambo wasalawɔ.

Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Wayunyotola la ntundu ka embuledi la ka khumi ya dikanga dia dikambu diami, dia nyu ndjala emenyi la ntundu kawo ndu k’asi wedja.” (Mat. 10:18) Kilombo ka laka lɛɛta kakasalema ambeta ɛnɔnyi dikumi l’etanu kakasha anangɛso l’akadiyɛso diaaso dia vɔ mbeyanya lokombo la Jehowa woho wahalatewoyamaka la Moscou. Eyangelo wakasale ambewi wa mikanda lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, dombo dia laka lɛɛta ndo tɛdikɔ takɔshi Tuminadi ta l’Erɔpɛ tendana la lotshungɔ lele l’onto, awui asɔ tshɛ waki tshondo y’“omenyi” ndo wakakimanyiya “dia [mpamia] lukumu l’ololo.” (Fil. 1:12) Lo mɛtɛ, etena kasambisha Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ la Moscou, anto efula mbutaka ɔnɛ: “Onde vɔ konyoshimba ndo nyu?” Mbala efula, dimbola sɔ mbishaka anangɛso l’akadiyɛso diaaso dia vɔ ndeka nembetshiya ampokami awɔ awui wendana la dietawɔ diawɔ. Lo mɛtɛ, ndoko otunyi kânga ɔtɔi lakoka toshimba dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Sho nɔmbaka Jehowa dia nde ntetemala ntshɔkɔla ndo nsukɛ anangɛso l’akadiyɛso wa ngandji wele la dihonga wele lo wodja wa Russie.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo/​Osato wa lo lɛkɛ 6]

Wambonyomenda yɛdikɔ yakɔshi tuminadi ta la Russie la France

Lo Ngɔndɔ ka hende 28, 1996, wodja wa Russie wakasinya mukanda wɛnya dia vɔ mbetawɔka mbɔtɔ lo Diokanelo di’ase Erɔpɛ diendana la lotshungɔ lele l’onto. (Lo Ngɔndɔ ka tanu 5, 1998, mbakatatɛ ase Russie nkamba la mukanda ɔsɔ.) Lo nsinya mukanda ɔsɔ, wodja wa Russie wakate dia anto wa lɔkɔ wekɔ la:

‘Lotshungɔ l’ɔtɛmwɛlɔ ndo lotshungɔ l’onto nsala awui w’ɔtɛmwɛlɔ ande la ngelo kana lo sɛkɛ ndo lotshungɔ la ntshikitanya ɔtɛmwɛlɔ ande naka nde nangaka.’—Yɛdikɔ 9.

‘Lotshungɔ la mbuta hwe hwe kana la mfunda kɛnɛ kakanyiyawɔ kana la mbutɛ anto nsango yele la wɔ.’—Yɛdikɔ 10.

‘Lotshungɔ la mbɔtɔ lo nsanganya yasalema lo wɔladi.’—Yɛdikɔ 11.

Anto kana ekongamelo wakawasalɛ akambo amɔtshi wahɔtɔnɛ l’awui wakasinyama lo mukanda ɔsɔ ndo wambosamba lo tuminadi tshɛ ta lo wodja ko akambo hawokandɔma dimɛna kokaka mɛmba kilombo lo Tuminadi ta l’Erɔpɛ tendana la lotshungɔ lele l’onto tatanema la Strasbourg lo wodja wa France (tɛnyami l’osato wele la diko ongo). Tɔ kengama la toshushi 47 lo ndjela lofulo la wedja wakasinya mukanda wɛnya dia vɔ mbetawɔka mbɔtɔ lo Diokanelo di’ase Erɔpɛ diendana la lotshungɔ lele l’onto. Tɛdikɔ tɔsama lo tuminadi tɔsɔ hatokoke kakɔma. Wedja wakasinya mukanda wɛnya dia vɔ mbetawɔka nsamba lo tuminadi tɔsɔ pombaka mbetawɔ tɛdikɔ tshɛ tɔsama lɔkɔ.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 8]

Yɛdikɔ yakɔshi tuminadi

Ɔnɛ ekɔ awui asato w’oma lo yɛdikɔ yakɔshi tuminadi.

Wanɛ wakafunde Ɛmɛnyi wa Jehowa wakate dia vɔ ndjakaka awala. Koko tuminadi takɔsɛ yɛdikɔ yotshikitanyi. Yɛdikɔ yakɔ yɔ nyɛ:

“Woho watona ase nkumbo wahayasha l’awui w’ɛtɛmwɛlɔ dia mbetawɔ ndo nɛmiya lotshungɔ lele l’ewotɔ awɔ la nsɔna ɔtɛmwɛlɔ walangawɔ mbele lo kiɔkɔ y’ekakatanu wa l’awala.”—odingɔ 111.

Tuminadi takɛnyi nto ɔnɛ ndoko djembetelo yɛnya dia ekanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa mengesolaka timba t’anto lo mbuta ɔnɛ:

“Tuminadi tambamba nɛ dia tuminadi [ta lo wodja wa Russie] kôdimola lokombo l’onto kânga ɔtɔi lakatshutshuyama dia nsala kɛnɛ kata Ɛmɛnyi wa Jehowa aha la nkum’otema kande mbêtawoya.”—odingɔ 129.

Atunyi wakate nto ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjakishaka ase ɔtɛmwɛlɔ awɔ nɛ dia vɔ hawetawɔ wodjelo wa dikila. Tuminadi takɔsɛ yɛdikɔ yotshikitanyi lo mbuta ɔnɛ:

“Lotshungɔ lele l’onto la mbetawɔ kana ntona woho ɔmɔtshi w’esakelo kana la nsɔna esakelo kotshikitanyi la kɛnɛ kawotɛ enganga mbɔtɔnɛka la lotshungɔ la ndjaɔsɛ tɛdikɔ aha la sɛngiyama oma le anto akina. Ɔkɔnyi waya opalanga weya mɛmba ɛkɛndɛ ande ekɔ la lotshungɔ la mbetawɔ kana la ntona woho ɔmɔtshi w’epaso kana w’esakelo kana ntona wodjelo wa dikila lo nkamba la tɔndɔ diakɔ diâmɛ.”—odingɔ 136.