Jehowa mbele ‘Nzambi kasha wɔladi’
Jehowa mbele ‘Nzambi kasha wɔladi’
‘Nzambi kasha wɔladi ayale kâmɛ la nyu.’—ROMO 15:33.
1, 2. Dui diakɔna diatɛkɛtama l’Etatelu tshapita 32 ndo 33, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?
ETENA kaki Jakɔbɔ suke la Pɛnuɛlɛ otsha l’okidi wa Yabɔkɔ lo lɛkɛ l’ehotwelo ka wonya k’ɔkɛdi wa Jɔrɔdana, Esau w’ɔnango akoke dia Jakɔbɔ otakalola otsha lakande. Kânga mbakete ɛnɔnyi 20 oma k’etena kakasondja Esau lotshungɔ lande l’ɔna enondo le Jakɔbɔ y’ɔnango, lâsɔ tshɛ ko Jakɔbɔ âkoke wɔma ɔnɛ mbeyaka monga ko ɔnango âkolamɛ kumbɛkumbɛ dia mbodiaka. Esau akatshu nde l’apami 400 wakatawotshindɛka dia nde tohomana l’ɔnango. Dia ntutsha nkɛlɛ k’Esau, Jakɔbɔ akatome ekambi ande la nyemba nyemba ya weshasha, mbuta ate nyama 550 dia vɔ tosha ɔnango. Ekambi waki Jakɔbɔ wakatshu l’elui wa nyama ɛsɔ tshɛ le Esau ko wakawotɛ vɔate ɔnɛ ekɔ woshasha w’oma le ɔnanyɔ.
2 Ɔtɛkɛta kele edja, Jakɔbɔ akatshu la dihonga tshɛ dia tohomana l’Esau, ko etena kakawahomana Jakɔbɔ akawokɛ adwe mbala esambele. Jakɔbɔ akashile mbɔsa yɛdikɔ yoleki ohomba dia nɛndja otema w’ɔnango. Jakɔbɔ akatalɔmbi Jehowa dia nde mbotshungola oma l’anya wa Esau. Onde Jehowa akakadimola dɔmbɛlɔ diande? Eelo. Bible totɛka dia “Esau akalawo la ntuhumana la ndi, akûkhumbatela, akûdingi anya lu kingu, akanonana la ndi.”—Etat. 32:11-20; 33:1-4.
3. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ waki Jakɔbɔ nde l’Esau?
3 Ɔkɔndɔ wa Jakɔbɔ nde l’Esau tɛnyaka dia sho pombaka mbidja welo wa l’otema ɔtɔi dia nkandola ekakatanu wakoka mbidja wɔladi wele la so l’etshumanelo k’Akristo lo wâle. Jakɔbɔ akayange dia mbidja wɔladi lam’asande l’Esau aha l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde akasalɛ Esau kɔlɔ kɛmɔtshi kakandahombe mbɔlɔmba edimanyielo. Esau akɔnyɔla lotshungɔ lande l’ɔna enondo ndo akalisondja Jakɔbɔ la dɔnga di’osawo wa beela. (Etat. 25:31-34; Heb. 12:16) Koko, kɛnɛ kakasale Jakɔbɔ dia mbidja wɔladi lam’asande l’ɔnango tɛnyaka dia sho pombaka monga suke dia mbidja wɔladi lam’asaso l’anangɛso Akristo. Dui sɔ tɛnyaka nto dia Nzambi ka mɛtɛ mbokaka alɔmbɛlɔ ndo welo wadjaso dia mbidja wɔladi. Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ dikina efula diatokimanyiya dia sho monga suke dia mbidja wɔladi.
Ɛnyɛlɔ koleki woke katokeketsha
4. Kakɔna kakasale Nzambi dia shimbɛ anto oma lo pɛkato la nyɔi?
4 Ɛnyɛlɔ koleki woke k’onto lele suke dia mbidja wɔladi ele kaki Jehowa lele ‘Nzambi kasha wɔladi.’ (Romo 15:33) Ohokanyiya kɛnɛ kakasale Jehowa dia tosha diaaso dia sho monga la wɔladi lam’asaso la nde. Oko weso tokanula tele kema kokele t’Adama l’Eva, takakoke paka nongola ‘difuto dia pɛkato.’ (Romo 6:23) Koko lo ngandji kande k’efula, Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya tosha panda lo ntoma Ɔnande la ngandji oma l’olongo dia nde ndjotɔ la nkɛtɛ oko onto la kokele. Ndo Ɔnande aketawɔ dui sɔ la lolango tshɛ. Nde aketawɔ dia ndjakema oma le atunyi waki Nzambi. (Joa. 10:17, 18) Nzambi ka mɛtɛ akolola Ɔnande la ngandji ɔsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, Ɔnɔsɔ akatolambola She dikila diande di’oshinga wolo diakahombe tshulɔma oko tshungo kakahombe ndjoshimbɛ atshi wa pɛkato wayatshumoya oma lo nyɔi ka pondjo.—Adia Heberu 9:14, 24.
5, 6. Etombelo akɔna wakonge la dikila dia Yeso diakatshulɔma l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa diɔtɔnganelo diele lam’asa Nzambi l’atshi wa pɛkato?
5 Etombelo akɔna wakonge l’olambo wa tshungo wakakimɔ Ɔna Nzambi lo ɔlɔngɔswɛlɔ wa diɔtɔnganelo diele lam’asa Nzambi l’atshi wa pɛkato? Isaya 53:5 mbutaka ɔnɛ: “Ndi akasuwi dia shu ndjala kukeli, akakomwama dia shu nkono.” Lo dihole dia mbɔsama oko atunyi waki Nzambi, anto wele l’okitanyiya kokaka monga la diɔtɔnganelo dia wɔladi lam’asawɔ la nde oma ko kakianɛ. Lo ndjela Dyookaneelo dy’Oyooyo, Efeso 1:7 mbutaka ɔnɛ: “Dikambo oma lo nyɔi ka Kristo, sho tambocungɔ lo kɔɔlɔ ndo munga yaakiso yambodimanyema.”
6 Bible mbutaka ɔnɛ: “Ne dia Shesu akalangi dia elulelu k’akambu tshe ndjala le [Yeso].” Dui sɔ diekɔ ngasɔ nɛ dia lo tshimbo ya Kristo mbayokotshama sangwelo diaki Nzambi. Ko naa sangwelo diaki Jehowa sɔ? Ekɔ dia “mbekesanyia diango tshe la ndi [nto], mbakandete ki lu dikila” dia Yeso Kristo. “Diango tshe” diele la diɔtɔnganelo dia wɔladi la nde diekɔ “diango dia la kete ndu diango dia l’ulungu.” Naa diangɔ diakɔ sɔ?—Adia Kolosai 1:19, 20.
7. Naa “diango dia l’olongo” ndo “dia la kete” diele la wɔladi la Nzambi?
7 Bible mbutaka lo dikambo di’Akristo w’akitami ɔnɛ: “Ɔnkɔnɛ, etena kɛnɛ kambotɔsama oko anto w’ɛlɔlɔ l’ɔtɛ wa mbetawɔ, tɔngɛnɛngɛnɛ la wɔladi wa Nzambi oma lo tshimbo ya Nkumɛso Yeso Kristo.” Kɛssɔ mɛnyaka dia vɔ mbɔsamaka oko ana wa Nzambi dia vɔ monga la “wɔladi wa Nzambi.” (Adia Romo 5:1, NW.) Vɔ mbele “diango dia l’olongo” nɛ dia vɔ wekɔ l’elongamelo k’otsha l’olongo dia ‘tolɛ oko nkumi ya dikanga la nkɛtɛ’ ndo tokamba oko ɛlɔmbɛdi wa Nzambi. (Eny. 5:10) Lo wedi okina, “diango dia la kete” mendanaka l’anto wayatshumoya oma lo pɛkato yawɔ wele l’elongamelo ka ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo lanɛ nkɛtɛ.—Osam. 37:29.
8. Shɛngiya yakɔna yele la woke woke wa ngandji kakɛnya Jehowa di’anto monga la wɔladi la nde le yɛ?
8 Dia mɛnya lowando l’oma k’ɛse otema lo yɛdikɔ yakɔshi Jehowa shɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafundɛ Akristo w’akitami wa l’Ɛfɛsɔ ate: “[Nzambi] eko ongonyi lu akambu wa ketshi, . . . ndu lam’akisu edu, ndi akatulula kame la Kristu (uma lu ngandji ka mamba, kakanyashimbamela).” (Ef. 2:4, 5) Oyadi tekɔ l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo kana la nkɛtɛ, tekɔ la dibasa dia woke le Nzambi l’ɔtɛ wa kɛtshi ndo ngandji kande ka mamba kakandatɛnya. Etema aso ndola tɔɔ la lowando etena kasɛndingolaso woke woke wa ngandji kakakɛnɛmɔla Jehowa di’anto monga la wɔladi la nde. Etena kahomanaso l’akambo wakoka mfukutanya wɔladi ndo kâmɛ ka l’etshumanelo, sho pombaka nkana yimba la lowando tshɛ lo ɛnyɛlɔ kaki Nzambi katotshutshuya dia sho monga anto wele suke dia mbidja wɔladi.
Wetshelo wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ k’Abarahama la Isaka
9, 10. Ngande wakɛnya Abarahama dia nde aki suke dia mbidja wɔladi lo woho wakandakandola owanu wakatombe lam’asa alami awɔ wa ngɔmbɛ?
9 Lo kɛnɛ kendana l’Abarahama Bible mbutaka ɔnɛ: “Abarahama aketawo [Nzambi]. Wakawadiya mbetawo kandi uku ololo andi; wakaweti vati: Ongenyi a [Nzambi].” (Jak. 2:23) Mbetawɔ kaki Abarahama kakɛnamaka lo woho wakinde suke dia mbidja wɔladi l’anto. Ɛnyɛlɔ, etena kakafulanɛ ɛkɔkɔ ndo ngɔmbɛ yaki Abarahama, owanu wakayala lam’asa alami ande l’alami wa Lɔta l’ɔna ɔnango. (Etat. 12:5; 13:7) Abarahama nde la Lɔta wakahombe nkakitɔna dia vɔ nkandola okakatanu ɔsɔ. Kakɔna kakahombe Abarahama nsala la ntondo ka dikambo dia ngasɔ? Lo dihole dia nde fundɛ ɔna ɔnango kɛnɛ kakandahombe nsala l’ɔtɛ wakandawole ndo wa diɔtɔnganelo diaki lam’asande la Nzambi, Abarahama akɛnya dia nde aki onto lele suke dia mbidja wɔladi la mɛtɛ.
10 Abarahama akatɛ ɔna ɔnango ate: “Dimi lambukosengasenga nti: Tamu tatuyalaki l’asami la ye, ndu l’asa alami ami la alami aye wa dungalunga, ne dia wali la ona mbesu.” Abarahama akatetemala mbotɛ ate: “Aha utundu a kete uku weli la ntundu kaye? Lambukosengasenga nti: Tatwani. Naka we ayutsho lu leke la lunya la lomoso, dimi layutsho lu leke la lunya la pami. Keli naka we ayutsho lu leke la lunya la pami, ku dimi layutsho lu leke la lunya la lomoso.” Lɔta akasɔnɛ ɛtshi ka nkɛtɛ kakaleke ɛtɛtɔ, koko Abarahama kombombɛ kumbɛkumbɛ. (Etat. 13:8-11) L’ɔkɔngɔ diko, etena kakatɔlama Lɔta lo lɔhɔmbɔ oma le alembe wakawɔtwɛ la ta, Abarahama komengenga dia tôtshungola.—Etat. 14:14-16.
11. Welo akɔna wakadje Abarahama dia mbidjasɛ la wɔladi nde l’ase Filistiya?
11 Tokanyiya nto woho wakayange Abarahama dia mbidja wɔladi lam’asande l’ase Filistiya waki lo nkɛtɛ ya Kanana. Ase Filistiya ‘wakahɔtɔla’ ekambi waki Abarahama ɛtɛkɔ k’ashi kaki la Bɛrɛ-Shɛba. Onde Abarahama akahombe tɔlɔsha wanɛ wakɔhɔtɔla ɛtɛkɔ kande k’ashi woho wakandatɔlɔsha nkumi ya dikanga nyɛi dia ntshungola Lɔta l’ɔna ɔnango? Ndoko, Abarahama kosala dikambo sɔ. L’edjedja ka wonya, nkumekanga k’ase Filistiya akaye oya le Abarahama dia ndjodja la nde sheke ya wɔladi. Abarahama akayosawolaka la nde dikambo di’ɛtɛkɔ k’ashi kakawɔhɔtɔla paka l’ɔkɔngɔ wa nde ntshiba la ntondo kande ɔnɛ nde ayonga ɔlɔlɔ otsha le tokanula ta nkumekanga k’ase Filistiya. Lam’ele ɛtɛkɛta ɛsɔ wakonyangiya, nkumekanga k’ase Filistiya akakaloya Abarahama ɛtɛkɔ kande k’ashi. Lo kɛnɛ kendana l’Abarahama, nde akatetemala mbidjasɛ l’ase Filistiya la wɔladi oko ɔngɛndangɛnda.—Etat. 21:22-31, 34.
12, 13. a) Ngande wakokoya Isaka ɛnyɛlɔ k’Abarahama wa she? b) Ngande wakatshɔkɔla Jehowa Isaka l’ɔtɛ wakinde suke dia mbidja wɔladi?
12 Isaka w’ɔnaki Abarahama akayele ɛnyɛlɔ kaki she ka monga suke dia mbidja wɔladi l’anto. Dui sɔ diakɛnama lo woho wakasalɛ Isaka ase Filistiya akambo. L’ɔtɛ wa ndjala ka kasha kaki lo ngelo, Isaka akonɔ nde l’ase luudu lande oma lo nɔrdɛ ka Bɛrɛ-Lahai-Roi l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka womu ka Nɛngɛbɛ otsha lo nkɛtɛ y’ɛtɛtɔ y’ase Filistiya ya lo Ngɛrara. L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akatshɔkɔla Isaka lo mbofudjɛ ɛkɔkɔ ndo adiyo wakahombe ɛkɔkɔ ɛsɔ ndɛka. Ase Filistiya wakatatɛ mbɔkɔmiya. Lam’ele ase Filistiya konanga dia Isaka ngɔna oko wakangɔnɛ she, vɔ wakɔ̂hɔtɔla ɛtɛkɔ k’ashi kakatshime ekambi w’Abarahama lo ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ. Kombeta edja, nkumekanga k’ase Filistiya akatɛ Isaka dia nde ‘monɔ oma lo dihole sɔ.’ Isaka aketawɔ nsala dui sɔ nɛ dia nde aki suke dia mbidja wɔladi.—Etat. 24:62; 26:1, 12-17.
13 L’ɔkɔngɔ wa Isaka ntshɔ otsha lo ngelo k’etale efula, alami ande w’ɛkɔkɔ wakatshime ɛtɛkɔ kekina. Alami w’ɛkɔkɔ w’ase Filistiya wakâmamala l’ɛtɛkɔ k’ashi kɛsɔ. Isaka akokoya Abarahama wa she ndo nde kosusana la wɔ ɛtɛkɔ kɛsɔ, koko nde akalɔmbɛ ekambi ande dia vɔ ntshima ɛtɛkɔ kekina. Ase Filistiya wakâmamala nto l’ɛtɛkɔ kɛsɔ. Dia mbidja wɔladi, Isaka akonɔ oma lo ngelo kɛsɔ ko akatodjasɛ dihole dikina. L’ɔkɔngɔ diko, ekambi waki Isaka wakatotshimaka ɛtɛkɔ k’ashi kakawelɛka ɔnɛ Rehɔbɔtɛ. L’edjedja ka wonya, nde akonɔ otsha lo nkɛtɛ y’ɛtɛtɔ ya Bɛrɛ-Shɛba ndo Jehowa akɔtshɔkɔla lɛkɔ ndo akawotɛ ate: “Tukaki woma; dimi leko la ye. Dimi layukotshokola ndu layufudia tukanula taye lu dikambu dia ukambi ami Abarahama.”—Etat. 26:17-25.
14. Ngande wakɛnya Isaka dia nde aki suke dia mbidja wɔladi etena kakayange nkumekanga k’ase Filistiya mbidja la nde sheke ya wɔladi?
14 Lo mɛtɛ, Isaka aki l’akoka wa ndɔshana l’atunyi ande l’ɔtɛ wakawɔkɔsɔla tɛkɔ diande diakôtshimɛ ekambi ande. Nkumekanga k’ase Filistiya kâmɛ l’ɛlɔhɛ ande wakatshu tɛngɔla la Bɛrɛ-Shɛba dia todja sheke la nde lo mbotɛ ɔnɛ: “Shu menaka hwe shati: [Jehowa] eko la ye.” Koko dia nde mbidja wɔladi, Isaka akɔshi yɛdikɔ ya nde monɔ ndekana mbala ɔtɔi lo dihole dia nde ndɔshana la wɔ. Mbala kɛsɔ nto, Isaka akɛnya dia nde aki suke dia mbidja wɔladi. Bible mbutaka ɔnɛ: “Isaka akâkatela dambu. Ku vo wakali, wakano. Vo waketo k’olomo la pindju, wakashikike daka diawo. Ku Isaka akâkendja. Okone vo wakatshu la ki.”—Etat. 26:26-31.
Wetshelo wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ k’ɔnaki Jakɔba lakandalekaka mboka ngandji
15. Lande na kakahetshama Yɔsɛfu oma le anango?
15 Jakɔbɔ y’ɔna Isaka aki “kanga diki.” (Etat. 25:27) Oko wakataditshi lo mbɔtwɛlɔ, Jakɔbɔ akadje welo dia mbidja wɔladi lam’asande la Esau w’ɔnango. Aha la tâmu, Jakɔbɔ akakondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ kaki Isaka wa she laki suke dia mbidja wɔladi. Kakɔna kakokaso mbuta lo kɛnɛ kendana l’ana w’apami waki Jakɔbɔ? Lo ana 12 w’apami wakote Jakɔbɔ, Yɔsɛfu mbakandalekaka mboka ngandji. Yɔsɛfu aki l’okitanyiya ndo la dilɛmiɛlɔ otsha le she ndo nde akayakiyanyaka efula dikambo diande. (Etat. 37:2, 14) Koko, nondo diaki Yɔsɛfu diakawoke kandjema ndo diakatatɛ mbohetsha. Lonyangu ko, vɔ wakasondja Yɔsɛfu lo lɔhɔmbɔ ndo wakakese shɛwɔ ɔnɛ nyama ka ngala kɛmɔtshi kakôdiaki.—Etat. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Ngande wakɛnya Yɔsɛfu dia nde aki suke dia mbidja wɔladi lam’asande l’anango?
16 Jehowa akakokɛ Yɔsɛfu. L’edjedja ka wonya, Yɔsɛfu akayonga onto la hende lo wodja w’Edjibito. Etena kakatshu anango Yɔsɛfu l’Edjibito l’ɔtɛ wa ndjala kaki la wɔ, vɔ kombêya nɛ dia nde akalɔtɛ ahɔndɔ wa lowandji w’ase Edjibito. (Etat. 42:5-7) Shi komonga dui dia wolo dia Yɔsɛfu sɔmbwɛ anango kɔlɔ kakawosalɛ nde la she? Koko lo dihole dia nsala ngasɔ, Yɔsɛfu akadje wɔladi lam’asande la wɔ. Etena kakandɛnyi di’anango wamboyatshumoya, nde akayaeyanya le wɔ ata ate: “Tanyunyangaki ndu tanyuyatshumuyaki ne dia nyakansundja dia vo mbelami lindu. Mete [Nzambi] kakatumi la ntundu kanyu dia nshimbela nyumu y’antu.” Nde akanɔnana l’anango tshɛ alela.—Etat. 45:1, 5, 15.
17 L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Jakɔbɔ ka shɛwɔ, anango Yɔsɛfu wakafɔnya di’ɔnɛ kana Yɔsɛfu ayowasɔmbwɛ kɔlɔ kawɔ. Etena kakɛnyi Yɔsɛfu dia vɔ wekɔ lo mbôka wɔma, nde “akaleli” ndo akawatɛ ate: “Tanyukaki woma, dimi layunyushaka mbu ya nde ndu nyu ndu an’anyu.” Yɔsɛfu laki suke dia mbidja wɔladi “akâsambi, akateketa la wo la ngandji.”— Etat. 50:15-21.
“Wakafundama dia ntulakanya”
18, 19. a) Wetshelo akɔna wamboyokondja oma lo bɛnyɛlɔ di’anto wakadjaka wɔladi diambotɔsɛdingola lo sawo nɛ? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
18 Paulo akafunde ate: “Akambu tshe wakawafundi ntundu wakafundama dia ntulakanya dia shu ndjala la elungamelu uma lu etetemalu la uma lu ekikitshelu ka lu afundelu.” (Romo 15:4) Wetshelo akɔna wambotokondja oma l’ɛnyɛlɔ koleki woke kaki Jehowa ndo oma l’ɛkɔndɔ wa l’Afundelo wendana l’Abarahama, la Isaka, la Jakɔbɔ ndo la Yɔsɛfu?
19 Shi nkana yimba la lowando lo kɛnɛ kakasale Jehowa dia nɔngɔsɔla diɔtɔnganelo diasande l’atshi wa pɛkato totshutshuyaka dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbidja wɔladi lam’asaso l’anto akina? Ɛnyɛlɔ k’Abarahama, Isaka, Jakɔbɔ ndo Yɔsɛfu mɛnyaka di’ambutshi kokaka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ le anawɔ. Ɛkɔndɔ ɛsɔ tɛnyaka nto dia Jehowa tshɔkɔlaka welo wadja wanɛ wasala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia mbidja wɔladi. Kema dui dia diambo dia Paulo mbelɛ Jehowa ɔnɛ ‘Nzambi kasha wɔladi.’ (Adia Romo 15:33; 16:20.) Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola lande na kakɛnya Paulo ohomba wa sho mbesa wɔladi ndo woho wakokaso monga suke dia mbidja wɔladi.
Wetshelo akɔna wamboyokondja?
• Lo woho akɔna wakayange Jakɔbɔ dia mbidja wɔladi etena kakinde suke la mpomana la Esau?
• Shɛngiya yakɔna yambonga la kɛnɛ kakasale Jehowa dia mbidja wɔladi lam’asande l’anto le yɛ?
• Wetshelo akɔna wamboyokondja oma l’ɛnyɛlɔ k’anto waki suke dia mbidja wɔladi wele oko Abarahama, Isaka, Jakɔbɔ ndo Yɔsɛfu?
[Ambola wa wekelo]
[Esato wa lo lɛkɛ 23]
Kakɔna kakasale Jakɔbɔ dia nde mbidja wɔladi lam’asande la Esau?
