Vɔ wakakongɛka oyelo wa Mɛsiya
Vɔ wakakongɛka oyelo wa Mɛsiya
‘Anto wakakongɛka, vɔ tshɛ wakakanaka yimba l’etema awɔ lo dikambo dia Joani ndo wakayambolaka dia kana nde mbaki Mɛsiya.’—LUKA 3:15.
1. Naa diewoyelo diakatɛ ondjelo alami w’ɛkɔkɔ?
L’ƆKƆNGƆ wa wonya mbidja, alami w’ɛkɔkɔ waki l’andja walama ɛkɔkɔ awɔ. Ande woho wakawambe etena kakemala ondjelo waki Jehowa suke la wɔ ndo kakângamwɛ osase wa lotombo laki Nzambi lee! Ondjelo akɔ akate ɛtɛkɛta wa diambo ɛnɛ: “Tanyukaki woma. Nyulungi, lambunyela lukumu l’ololo l’ongenongeno a wuki wayuyala le antu tshe, ne dia wambunyutela Ushimbedi lu ngelu ka Davidi elo. Ndi eli Kristu Khumadiondjo,” mbuta ate ɔnɛ lahomba ndjonga Mɛsiya. Alami w’ɛkɔkɔ wakakoke ntana ɔna ɔsɔ wôladisha lo elelo ka dongalonga kaki suke l’osomba. La shashimoya, “ului a wuki w’alimbi wa l’ulungu” wakatatɛ ntombola Jehowa lo mbuta ɔnɛ: “Lutumbu layali le [Nzambi] l’ulungu. Ki kayali la kete l’atei w’antu watôngenyangenyaka.”—Luka 2:8-14.
2. Lokombo “Mɛsiya” alembetshiyalɔ, ndo ngande wakandeyama?
2 Lo mɛtɛ, alami w’ɛkɔkɔ w’ase Juda asɔ wakahombe ndjambola ɔnɛ: ‘Ele Mɛsiya?’ Vɔ wakeyaka dia lokombo “Mɛsiya” kana “Kristo” nembetshiyaka “Okitami” waki Nzambi. (Etum. 29:5-7) Ko ngande wakawakoke mbeka akambo efula ndo mbetawoya anto akina ɔnɛ ɔna lakatɛkɛta ondjelo dikambo diande akahombe ndjɔsɔnama oma le Jehowa dia monga Mɛsiya? Ele lo nsɛdingola prɔfɛsiya yatanaso l’Afundelo wa lo Hɛbɛru ndo lo ndjɛdika l’awui wakasale ɔnɔsɔ ndo la lɔsɛnɔ lande la la nkɛtɛ.
Lande na kakakongɛka anto oyelo wa Mɛsiya?
3, 4. Ngande wokaso Danyele 9:24, 25?
3 Etena kakatatɛ Joani Obatizanyi nkamba olimu ande ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, ɛtɛkɛta ndo akambo wakandasale wakakonya anto amɔtshi lo ndjambola ɔnɛ kana Mɛsiya kamboya. (Adia Luka 3:15.) Mbeyaka monga ko anto amɔtshi wakashihodia prɔfɛsiya kakendanaka la Mɛsiya ka “bingu akumi esambeli.” Naka ngasɔ, kete vɔ wakahombe mbeya etena kakahombe Mɛsiya mɛnama. Etenyi ka prɔfɛsiya kakɔ mbutaka ɔnɛ: “Umaka edjelu k’olembe wa nongosola la mpika Jerusalema ntu, edja ndu eyelu k[a Mɛsiya Ɔnɔmbɔdi], ayuyala bingu esambeli. [Ndo nto] bingu akumi asamalu la hyendi.” (Dan. 9:24, 25) Waa nomb’ewo efula mbetawɔka dia mingu shɔ yekɔ mingu y’ɛnɔnyi. Diakɔ diele Bible k’Ekila mbutaka laawɔ ɔnɛ: “Bingu akumi esambeli ya deku yakasonwama.”
4 Ɛlɔ kɛnɛ, ekambi waki Jehowa mbeyaka dia mingu 69, mbuta ate ɛnɔnyi 483 watɛkɛtama lo Danyele 9:25 wakatatɛ lo 455 N.T.D. etena kakasha Aratashasha nkumekanga k’ase Pɛrɛsiya Nehemiya lotshungɔ la tɔlɔngɔsɔla ndo nyomotoka Jerusalɛma. (Neh. 2:1-8) Mingu shɔ yakakomɛ ɛnɔnyi 483 l’ɔkɔngɔ lo 29 T.D. etena kakabatizama Yeso y’ose Nazarɛta ndo kakandakitama nyuma k’ekila dia nkoma Mɛsiya.—Mat. 3:13-17. *
5. Prɔfɛsiya yakɔna yayangaso nsɛdingola kakianɛ?
5 Nyɛsɔ tɔsɛdingole prɔfɛsiya mɔtshi ngana yendana la Mɛsiya yakakotshama lo eotwelo ka Yeso, etena kakinde eke dikɛnda, etena kakandabatizama ndo etena kakandakambaka olimu ande w’esambishelo. Aha la tâmu, dui sɔ diayokeketsha mbetawɔ kaso l’ɔtɛkɛta wa Nzambi wa prɔfɛsiya. Dui sɔ diayotosha nto tolembetelo t’eshika tɛnya dia Yeso mbaki Mɛsiya wakawakongɛka aya edja.
Woho wakahombe monga lɔsɛnɔ la Yeso etena kakinde eke dikɛnda
6. Lembetshiya woho wakakotshama Etatelu 49:10.
6 Mɛsiya akahombe mbotɔ lo dioho di’ase Isariyɛlɛ dia Juda. L’ɛtɛkɛta w’ɛtshɔkɔ wakandatɛ anande lam’akinde suke la nyɔi, owandji wa nkumbo Jakɔbɔ akate ate: “Danga dia diulelu hadiumoki uma le Juda. Kuyanga ukalimba a khum’ekanga uma l’atei ekulu andi, edja ndu lam’ayuya Shilo. Wedja tshe wayukitanyiaka aui andi.” (Etat. 49:10) Nomb’ewo y’ase Juda efula ya lo nshi y’edjedja wakate dia ɛtɛkɛta ɛsɔ mendanaka la Mɛsiya. Ntatɛ oma lo etena kakalɔmbɔlaka Davidi nkumekanga k’ase Juda, danga (lowandji) ndo okalemba wa nkumekanga (wolo wa nɔmbɔla) wakatshikala lo dioho di’ase Juda. Tshɛkɛta “Shilo” nembetshiyaka “Kanga Ema; Ɔnɛ Lakikanga.” Ɔlɔndji wa lowandji l’ase Juda lakahombe ndjokomɛ le “Shilo” lele okitɔ wa lokumekanga laki Nzambi nɛ dia Nzambi akatɛ Zedekiya nkumekanga k’ekomelo ka la Juda ɔnɛ lowandji layoshama le ɔnɛ lele la lotshungɔ l’oma l’ɛlɛmbɛ la nɔmbɔla. (Ezek. 21:26, 27) L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Zedekiya, Yeso mbaki tshɔi ya kanula ya Davidi yakawalake lowandji. La ntondo ka Yeso mbotɔ, ondjelo Ngabiriyɛlɛ akatɛ Mariya ate: “[Jehowa Nzambi] ayoowosha okudi wa shɛnde Davidɛ; nde ayɔɔlɛ lowanji ponjo lo nkumbo ka Yakɔbɔ, ko lowanji laakinde halokomɛɛki.” (Luka 1:32, 33, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Shilo la dia monga paka Yeso Kristo laki kanula ya Juda ndo ya Davidi.—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.
7. Lende akotɔ Mɛsiya, ndo lande na kediɔ dui dia diambo?
7 Mɛsiya akahombe mbotɔ la Bɛtɛlɛhɛma. Ɔprɔfɛta Mika akafunde ɔnɛ: “We Betelehema, Efarata, leli tshitshe l’atei a wauhu wa Juda, uma le ye kayutumba one layuyala umbuledi lu Isariyele dikambu diami. Ndi akatongo umaka nshi y’edjedja, umaka mombokombola.” (Mika 5:2) Mɛsiya akahombe mbotɔ l’osomba wa Bɛtɛlɛhɛma ka la Juda wakelamɛka ɔnɛ Bɛtɛlɛhɛma Efarata. Kânga mbakadjasɛka Mariya wa nyango Yeso ndo Yɔsɛfu she ka lôdia la Nazarɛta, vɔ wakatshu la Bɛtɛlɛhɛma dia nkitanyiya didjango di’ase Rɔma diakalɔmbaka ambolami wa diolelo diawɔ dia tofundja nkombo l’abuku wa lɛɛta l’esomba wakawotɔ, ko Yeso akatotɔ lɛkɔ lo 2 N.T.D. (Mat. 2:1, 5, 6) Ande woho wakakotshama prɔfɛsiya kɛsɔ lo yoho ya diambo lee!
8, 9. Kakɔna kakatatami lo kɛnɛ kendana la eotwelo ka Mɛsiya ndo akambo wakahombe nsalema l’ɔkɔngɔ diko?
8 Womoto l’emuma mbakahombe mbota Mɛsiya. (Adia Isaya 7:14.) Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru bethu·lahʹ nembetshiyaka “emuma,” koko l’Isaya 7:14 vɔ nkamba la tshɛkɛta kina (ʽal·mahʹ). Divɛsa sɔ diakatatshi dia “usekaseka a umuntu (ha·ʽal·mahʹ)” ayota ɔna pami. Tshɛkɛta ʽal·mahʹ kambema lo dikambo di’osekaseka wakawelɛka Rɛbɛka la ntondo ka nde tshukama. (Etat. 24:16, 43) L’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, Mateo akakambe la tshɛkɛta par·theʹnos yalembetshiya “emuma” etena kakandɛnyaka dia Isaya 7:14 akakotshama lo kɛnɛ kendana la eotwelo ka Yeso. Evanjiliɔ wakafunde Mateo nde la Luka mɛnyaka dia Mariya mbaki womoto l’emuma lakatshu diemi l’ekimanyielo ka nyuma kaki Nzambi.—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.
9 Ana w’akɛnda wayodiakema l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Mɛsiya. Dikambo dia woho ɔsɔ diakasalema ntambe efula la ntondo etena kakadjanga Farawɔ dia mbokɛ ana w’ashashi w’apami w’ase Hɛbɛru lo ndjale ka Nilɛ. (Etum. 1:22) Koko kɛnɛ kaleka nkotola yambalo yaso ele Jeremiya 31:15, 16 tɛkɛtaka dia Rashɛlɛ oko onto lalela anande w’apami wakatɔlama lo “kete y’utunyi.” Delo diande diakokɛma la Rama lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Bɛndjamina lo nɔrdɛ ka Jerusalɛma. Mateo mɛnyaka dia ɛtɛkɛta wa Jeremiya wakakotshama etena kakadjanga nkumekanga Hɛrɔdɛ dia ndjaka ana w’ashashi w’apami wa la Bɛtɛlɛhɛma ndo wa lo bɛtshi dia nkɛtɛ diakadinge. (Adia Mateu 2:16-18.) Ande pâ kakakoke monga l’anto l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ lee!
10. Lembetshiya woho wakakotshama Hosea 11:1 le Yeso.
10 Oko wakidiɔ lo kɛnɛ kendana l’ase Isariyɛlɛ, Mɛsiya akahombe mbelamɛ oma l’Edjibito. (Hos. 11:1) La ntondo ka Hɛrɔdɛ mbidja didjango dia ndjaka ana w’ashashi, ondjelo akatɛ Yɔsɛfu dia nde ndawɔ la Mariya ndo la Yeso otsha l’Edjibito. Vɔ wakatshikala lɛkɔ “edja ndu lam’akavu Herode. Dikambu so diakayala ne dia nshidiya diui diakati Khumadiondjo lu unyo w’umvutshi ati: Dimi laketi on’ami uma l’Edjibitu.” (Mat. 2:13-15) Lo mɛtɛ, Yeso kôkongɛ kânga dikambo ɔtɔi diakatatami lo kɛnɛ kendana la eotwelo ndo lɔsɛnɔ lande la nshi yakinde eke dikɛnda.
Mɛsiya ambotatɛ olimu ande!
11. Ngande wakalɔngɔswɛ Joani Obatizanyi Okitami waki Jehowa mboka?
11 Wakahombe nɔngɔswɛ Okitami waki Nzambi mboka. Malaki akatatshi ate “umvutshi Elidja” akahombe nsala olimu wa nɔngɔsɔla etema w’anto dia oyelo wa Mɛsiya. (Adia Malaki 4:5, 6.) Yeso akɛnya dia Joani Obatizanyi mbaki “Elidja” ɔsɔ. (Mat. 11:12-14) Ndo Mako akɛnya di’olimu w’esambishelo waki Joani wakakotsha ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya k’Isaya. (Is. 40:3; Mako 1:1-4) Aha Yeso mbakakongɛ dia Joani mbɔlɔngɔswɛ mboka lo nkamba olimu wɔfɔnyi la wɔnɛ wakakambe Elidja. Olimu waki “Elidja” wakatatami ɔsɔ wakasalema lo yoho yɔtɔnɛ la lolango laki Nzambi dia nkimanyiya anto dia vɔ mbishola Mɛsiya.
12. Naa olimu wakakambe Mɛsiya wakakimanyiya anto dia mboshola?
12 Olimu wakasha Nzambi Mɛsiya akakimanyiya anto dia mboshola. Lo shinangɔnga ka la Nazarɛta osomba wakandole, Yeso akadia ɛtɛkɛta wayela ɛnɛ oma lo wɔɔmbɔ w’Isaya ndo akakambe la wɔ lo dikambo diande ndamɛ lo mbuta ɔnɛ: “Nyuma ka [Jehowa] kambumbahema, ne dia ndi akankidia dia dimi nsambisha akanga a weula lukumu l’ololo. Ndi akantumi dia ntutela wane wambundama dikambu dia etshungwelu, ndu akanga a tutshungu dia esenelo, la dia ntshungula wane wambusuyama, la dia mvutela antu dia eleku kaketawo [Jehowa].” Lam’ele nde mbaki mɛtɛ Mɛsiya, Yeso aki la shadiya ya mbuta ɔnɛ: “[Etenyi k’A]fundelu kene kambushidiyama l’atei anyu elo.”—Luka 4:16-21.
13. Ngande wakatatami olimu w’esambishelo ka lo sɛkɛ wakahombe Yeso nkamba la Ngalileya?
13 Olimu w’esambishelo ka lo sɛkɛ waki Mɛsiya la Ngalileya wakatatami. Lo kɛnɛ kendana la “kete ya Zebuluna la kete ya Nafetali . . . Ngalili ka wedja,” Isaya akafunde ate: “Wudja wakakendakendaka l’udjima, wakenyi usasi a wuki. Usasi ambohetela waku wakadjaseka lu kete, lu didjidji dia nyoi.” (Is. 9:1, 2) Yeso akatatɛ olimu ande w’esambishelo ka lo sɛkɛ la Ngalileya ndo akadjasɛka la Kapɛrɛnauma lɛnɛ akakondjaka anto efula w’oma la Zebuluna ndo Nafɛtali wahɔ oma l’osase wa lo nyuma wakandângamulɛka. (Mat. 4:12-16) La Ngalileya mbakasha Yeso Dako dia lo dikona, mbakandasɔnɛ apɔstɔlɔ ande, mbakandasale dihindo diande dia ntondo ndo mbakandɛnama le ambeki ande oko 500 l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mako 3:13, 14; Joa. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Lo nsala ngasɔ mbakandakotsha prɔfɛsiya k’Isaya lo nsambisha lo “kete ya Zebuluna la kete ya Nafetali.” Lo mɛtɛ, Yeso akasambisha losango la Diolelo l’Isariyɛlɛ w’otondo.
Awui akina wakahombe Mɛsiya ndjosala wakatatami
14. Woho akɔna wakakotshama Osambu 78:2 le Yeso?
14 Mɛsiya akahombe nkamba la wɛɛla kana la bɛnyɛlɔ. Omembi w’esambu Asafu akembe ate: “Dimi layufula unyo ami dia nyutela wela.” (Osam. 78:2) Kakɔna katoshikikɛ dia ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya ɛsɔ mendanaka la Yeso? Ɛtɛkɛta waki Mateo mbatoshikikɛ dikambo sɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde mbisha bɛnyɛlɔ diakɛdika Yeso Diolelo la woho watolaka lɔtɔngɔ la mutardɛ ndo wodoya, Mateo akate ate: “[Yeso] kumbatela nduku dikambu, tshikima ndu wela. Dikambu so diakayala dia nshidiya diui diakati umvutshi ati: Dimi layufula unyo ami la wela; layuta akambu wakashama umaka etatelu k’andja.” (Mat. 13:31-35) Tokedi kana wɛɛla waki l’atei wa toho takakambaka la Yeso lo wetshelo ande.
15. Lembetshiya woho wakakotshama Isaya 53:4.
15 Mɛsiya akahombe mɛmba hemɔ yaso. Isaya akatatshi ate: “Mete, ndi akatembela asui asu, akatutshwela la nyangu yasu.” (Is. 53:4) Mateo akalembetshiya dia l’ɔkɔngɔ wa nde nkɔnɔla okilo wa womoto waki Petero, Yeso akakɔnɔla ndo anto akina dia “nshidiya diui diakati Isaya ati: Ndame kakose weodu asu, kakembe hemo yasu.” (Mat. 8:14-17) Ɔnɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ɔtɔi l’atei wa bɛnyɛlɔ efula diofundami lo Bible diɛnya dia Yeso akakɔnɔla wanɛ waki la hemɔ.
16. Ngande wakashikikɛ ɔpɔstɔlɔ Joani dia Yeso akakotsha prɔfɛsiya kele lo Isaya 53:1?
16 Kânga mbakasale Mɛsiya akambo w’ɛlɔlɔ asɔ tshɛ, anto efula komonga la mbetawɔ le nde. (Adia Isaya 53:1.) Dia nshikikɛ okotshamelo wa prɔfɛsiya kɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Kuyanga mbakandatshaka tulimbitelu efula osoku la ntundu kawo, vo kumbêtawo. Ne dia nshidiya diui dia umvutshi Isaya diakandati ati: Khumadiondjo, akona aketawo diui diasu? Le na akenama lunya la Khumadiondjo?” (Joa. 12:37, 38) Ndo nto, anto yema tshitshɛ tsho mbaki la mbetawɔ lo lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Yeso Mɛsiya etena kakatâsambishaka ɔpɔstɔlɔ Paulo.—Romo 10:16, 17.
17. Ngande wakalembetshiya Joani ɛtɛkɛta wa l’Osambu 69:4?
17 Mɛsiya akahombe petshama ohetshamahetshama. (Osam. 69:4) Ɔpɔstɔlɔ Joani akatɛkɛta dikambo diaki Yeso lo mbuta ɔnɛ: “Utunduyala dimi kuntsha akambu l’atei awo wahatatshi nduku untu, tshiki vo kundjala la kolo. Keli kakiane, vo wambutena, wambutuhetsha dimi la Papa. Keli dikambu so diambuyala, dia nshidiya diui diufundami lu elembe awo ati: Vo wakampetsha uhetshahetsha.” (Joa. 15:24, 25) Mbala efula, tshɛkɛta “elembe” nembetshiyaka Afundelo lo tshɛ kawɔ. (Joa. 10:34; 12:34) Ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ toshikikɛka dia Yeso akahetshama djekoleko oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda. Lâdiko dia lâsɔ, Kristo akatɛ ambeki ande ate: “Wa la kete haweyi nyuhetsha. Keli vo watumpetshaka, ne dia dimi latuwat[ɛ]ka nti: Etsha anyu weko kolo.”—Joa. 7:7.
18. Akambo akɔna akina wayotɔsɛdingola wahomba nkeketsha dietawɔ diaso di’ɔnɛ Yeso mbele Mɛsiya?
18 Ambeki waki Yeso wa lo ntambe ka ntondo waki l’eshikikelo dia Yeso mbaki Mɛsiya, nɛ dia nde akakotsha prɔfɛsiya yendana la Mɛsiya yele l’Afundelo wa lo Hɛbɛru. (Mat. 16:16) Oko wakatadiɛnyi, prɔfɛsiya mɔtshi l’atei ayɔ yakakotshama etena kaki Yeso y’ose Nazarɛta eke dikɛnda ndo etena kakandakambaka olimu ande w’esambishelo. Tayɔsɛdingola prɔfɛsiya nkina yendana la Mɛsiya lo sawo diayela. Lo mɛtɛ, alɔmbɛlɔ wasalaso lo dikambo dia prɔfɛsiya shɔ wayokeketsha dietawɔ diele la so di’ɔnɛ Yeso Kristo mbele Mɛsiya wakasɔnama oma le Jehowa Shɛso lele l’olongo.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
^ od. 4 Dia mbeya akambo efula wendana la “bingu akumi esambeli,” enda tshapita 11 ya dibuku He dja yimba lo prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ!
Ngande wayoyokadimola?
• Naa prɔfɛsiya yakakotshama lo eotwelo ka Yeso?
• Ngande wakalɔngɔswɛ Joani Obatizanyi Mɛsiya mboka?
• Naa ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya wele lo Isaya 53 wakakotshama le Yeso?
[Ambola wa wekelo]
