“Nyusaki luwangu . . . dia nyu nungula difutu”

“Nyusaki luwangu osoku, dia nyu nungula difutu.”—1 KOR. 9:24.

1, 2. a) Wɛdikelo akɔna wakakambe la Paulo dia nkeketsha Akristo w’ase Hɛbɛru? b) Ekambi waki Nzambi nɔmbamaka dia ntsha dui diakɔna?

LO MUKANDA wakandafundɛ ase Hɛbɛru, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakambe la wɛdikelo wa dimɛna dia nkeketsha asekande Akristo. Nde akawaohola ɔnɛ aha vɔ ato mbatasake esakelo ka lowango k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo. Vɔ wakadingama la “ului a wuki w’emenyi” wakadje otshumba l’esakelo kawɔ ka lowango. Nama lo yimba woho wakatshikala asaki wa lowango wa lo nshi y’edjedja la kɔlamelo ndo welo wakawadje akahombe ntshutshuya Akristo w’ase Hɛbɛru dia ntetemala ndawɔ aha la mpekɔ.

² Lo sawo dietshi, takasɛdingola toho ta lɔsɛnɔ takasɛnaka efula ka l’atei wa “ului a wuki w’emenyi” ɛsɔ. Vɔ tshɛ wakashihodia ɔnɛ mbetawɔ ka wolo mbakâkimanyiya dia nama olowanyi awɔ otsha le Nzambi wate kana oko anto watatetemala nsaka esakelo kawɔ ka lowango polo l’ekomelo. Sho kokaka nkondja wetshelo oma lo woho wakawadje otshumba. Oko wakatadiɛnyi lo sawo dietshi, Paulo akalake asekande Akristo, mbidja ndo sho lo mbuta ɔnɛ: “Tunya wetshu tshe, la akambu wa kolo watutudingamaka lam’esu weodu, tusaki esakelu kasu ka luwangu keli la ntundu l’eteti.”—Heb. 12:1.

3. Kakɔna kakalange Paulo mbuta etena kakandatɛkɛta dikambo di’andawi wa lo tɔkɛnyɔ ta la Ngirika?

³ Lo kɛnɛ kendana l’esakelo ka lowango ka l’ekolo, mbuta ate kɛnyɔ yakalekaka kɛnyama  lo ntambe ka ntondo, dibuku dimɔtshi (Backgrounds of Early Christianity) totɛka ɔnɛ: “Andawi w’ase Ngirika wakalawɔka etakataka watasɛmanɛ lo tɔkɛnyɔ t’andawi wa lowango.” * Lo waaso wa ngasɔ, andawi takawakoke ndɔta ahɔndɔ wa wetsho wakahombe nkitshakitsha lowango lawɔ. Kânga mbakokaso mbuta dia vɔ komonga la wɛdimo kana kɔndɔtaka dimɛna, vɔ wakatalawɔka l’oyango wa nkondja difuto. Paulo akalange mbuta ɔnɛ dia nkondja difuto l’esakelo kaso ka lowango k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo, ekɔ ohomba di’asaki wa lowango minya akambo tshɛ wakoka mbadjɛ wekamu. Ɔsɔ aki dako dia dimɛna le Akristo wakasɛnaka lo nshi shɔ ndo diɔ dieke la nɛmɔ ndo le so ɛlɔ kɛnɛ. Naa wetsho kana diangatangata diakoka toshimba dia sho nkondja difuto l’esakelo kaso ka lowango k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo?

“Tunya wetshu tshe”

4. Lo akambo akɔna wakayashaka anto wakasɛnaka lo nshi ya Nɔa?

⁴ Dako diaki Paulo aki dia minya “wetsho tshe.” Wetsho ɛsɔ mendanaka l’ɛngɔ tshɛ kakoka mbekola timba taso ndo toshimba diaha mbidja welo l’esakelo kaso ka lowango. Wetsho ɛsɔ nembetshiyaka awui akɔna? Etena kohɔso dikambo dia Nɔa, ɔmɔtshi l’atei w’anto wakatɛkɛta Paulo, ɛtɛkɛta waki Yeso wayela ɛnɛ toyɛka lo yimba: “Uku akayala lu nshi ya Noa mbayuyala lu nshi ya On’a untu.” (Luka 17:26) Yeso kɔtɛkɛtaka dikambo di’elanyelo kayaye kahatasalemaka ndoko lushi, koko nde akatɛkɛtaka dikambo dia yoho ya lɔsɛnɔ yakasɛnaka anto l’etena kɛsɔ. (Adia Mateu 24:37-39.) Lo nshi ya Nɔa, anto efula kondjashaka le Nzambi ndo kombidjaka welo dia mbɔngɛnyangɛnya. Lo na akawekola yimba na? Lo akambo wa totshitshɛ wele oko deshi, nɔshi ndo tshuki, mbuta ate akambo watosalaka anto lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi. Yeso akɛnya dia otondo wa dikambo ele, vɔ ‘kombidja yimba.’

5. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho nshidiya esakelo kaso ka lowango dimɛna?

⁵ L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa nde la nkumbo kande, sho lawɔ tekɔ l’elimu efula wa nsala ɛlɔ kɛnɛ. Sho pombaka mbidja welo dia ntana woho wa nsɛna ndo nkotsha ehomba aso ndo w’ase nkumbo yaso. Awui asɔ kokaka tɔsɛ wenya aso, wolo aso ndo ekondjelo kaso. Djekoleko lo nshi nyɛ yele anto efula waya l’ekakatanu wendana l’ekondjelo, aya dui dia wɔdu dia sho ndjakananya di’ehomba wa lo lɔsɛnɔ. Oko weso Akristo wakayakimɔ, tekɔ nto l’ɛkɛndɛ w’ehomba wa lo nyuma. Sho pombaka nsambisha, nɔngɔsɔla nsanganya ndo mbɔtɔ lɔkɔ ndo nkeketsha lonyuma laso oma lo wekelo w’onto ndamɛ ndo Ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo. Kânga mbaki Nɔa l’akambo efula wa nsala l’olimu wa Nzambi, “ndi akatshi osoku.” (Etat. 6:22) Lo mɛtɛ, naka sho nangaka nsaka esakelo kaso ka lowango k’Okristo polo ndo l’ekomelo, sho pombaka mbewɔ diangatangata diele kema ohomba.

6, 7. Naa dako dia Yeso diahombaso nama lo timba taso?

⁶ Kakɔna kakalange Paulo mbuta etena kakandate ɔnɛ: “Tunya wetsho tshe”? Lo mɛtɛ, sho kema l’akoka wa nkotsha ehomba wele la so tshɛ lo tshɛ. Diakɔ mbele, sho pombaka  nama ɛtɛkɛta waki Yeso ɛnɛ lo timba taso: “Tanyuyakananyaki nyati: Ayutole na? kana, ayutono na? kana, ayutolota na? Ne dia asi wedja watuyangaka diango so tshe. Shenyu leli l’ulungu mbeyaka ati: Nyu dihumbaka dio tshe.” (Mat. 6:31, 32) Ɛtɛkɛta waki Yeso ɛsɔ mɛnyaka dia kânga diangɔ diakoka mbɔsama oko diɔ kema kɔlɔ diele oko mbo ya ndɛ, ahɔndɔ, koka nkoma tshondo ya wekamu le so naka hatodidjisha lo dihole diadiɔ.

⁷ Todje yimba l’ɛtɛkɛta waki Yeso wata ɔnɛ: “Shenyu leli l’ulungu mbeyaka ati: Nyu dihumbaka dio tshe.” Kɛsɔ mɛnyaka dia Jehowa Shɛso lele l’olongo ayosala dikambo dimɔtshi dia nkotsha ehomba aso. Lo mɛtɛ, mbeyaka monga ko ‘diangɔ sɔ tshɛ’ ntshikitana la kɛnɛ kakombola ɔmɔmɔ la l’atei aso nkondja. Koko, Yeso akatɔlɔmbɛ diaha sho ndjakiyanya lo kɛnɛ kendana la ‘diangɔ diatoyangaka ase wedja l’ohetoheto tshɛ.’ Lande na? Yeso akayotɛka ampokami ande l’ɔkɔngɔ diko ate: “Nyuyalamaki, ne dia etema anyu watukuyala wutshu la dishi, la edjwelu ka wanu la edinganu wa lumu lone. Lushi loso, latukuya lenyu shashimuya, uku shuni ya djunga.”—Luka 21:34, 35.

8. Lande na kele ɔnɛ mbele etena koleki dimɛna ka sho minya “wetsho tshe”?

⁸ Taya suke la dihole diatatatshu. Shi ayonga dui dia kɔlɔ naka sho nkitshakitsha lowango laso lo ndjasha l’akambo wele kema ohomba etena kambotoleka nsukana l’ekomelo? Ɔnkɔnɛ, ekɔ dui dia lomba sho nkamba la dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Paulo diayela nɛ: “Olemielo a [Nzambi] la ongenongeno weko waho a wuki.” (1 Tim. 6:6) Naka sho nkamba l’ɛtɛkɛta waki Paulo ɛsɔ, kete dui sɔ diayotokimanyiya efula dia sho nkondja difuto.

“Akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto

9, 10. a) Etelo k’ɔnɛ “akambu wa kolo watutudingamaka” mendanaka la na? b) Ngande wakokaso ningama?

⁹ L’ɔkɔngɔ wa nde tokeketsha dia sho minya “wetsho tshe,” Paulo akayokotsha dia sho minya ndo “akambo wa kolo watutudingamaka” esadi eto. Naa akambo wa kɔlɔ asɔ? Etelo ka lo Grɛkɛ kokadimɔmi ɔnɛ “akambu wa kolo watutudingamaka” tanemaka mbala ɔtɔi lo Bible lo divɛsa nɛ. Nomb’ewo Albert Barnes akɛnya dia “oko wahahombe ondawi a lowango ndɔta ahɔndɔ wa wetsho wakoka mbodjɛ wekamu lo lowango latandalawɔ, mbele ndo Okristo watasake lowango pombaka minya akambo tshɛ wakoka mbodjɛ wekamu l’esakelo kande ka lowango.” Ngande wakoka Okristo ningama ko mbetawɔ kande nkoma wɔdu?

¹⁰ Okristo hashisha mbetawɔ kande mbala kakɔ ɔtɔi. Dikambo sɔ salemaka yema yema, tena dimɔtshi lo bandjikwi. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ lo mukanda wakandafundɛ Akristo w’ase Hɛbɛru, Paulo akâhɛmɔla oma lo wâle wa ‘ntakɔ mboka’ ndo monga la “utema wa kolo waha la mbetawo.” (Heb. 2:1; 3:12) Naka ekolo w’ondawi wambodingama l’ahɔndɔ ande, kete weho akɔ tshɛ nde ayɔkɔ. Wâle wendana l’odingamelo ndekaka monga woke naka ondawi hɔshi yɛdikɔ yaha ndɔta weho ɛmɔtshi w’ahɔndɔ etena katandalawɔ. Kakɔna kakoka mbokonya diaha nde mbɔsa yɛdikɔ ya mbewɔ wâle? Ondo naka nde hayakokɛ kana amboleka ndjaɛkɛ le nde ndamɛ kana l’akambo akina wakoka mbêkola yimba. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dako diaki Paulo sɔ?

11. Kakɔna kakoka tokonya dia nshisha mbetawɔ kaso?

¹¹ Tatohɛke dia kɛnɛ kasalaso l’edja k’ɛnɔnyi efula mbakoka ndjotokonya dia nshisha mbetawɔ kaso. Lo kɛnɛ kendana la “akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto, nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka dia vɔ wekɔ “pɛkato yele la shɛngiya ya wolo le so, lo ndjela waaso watanemaso, wɛɔdu aso ndo angɛnyi aso.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ nangaka nembetshiya dia dihole diodjashiso, wɛɔdu aso ndo angɛnyi aso kokaka monga la shɛngiya ya wolo le so. Pɛkato shɔ kokaka tɔ̂diɛ mbetawɔ kaso kana toshishɛtɔ.—Mat. 13:3-9.

12. Waohwelo akɔna wahombaso mbɔsa la nɛmɔ diaha sho nshisha mbetawɔ kaso?

¹² Ambeta ɛnɔnyi efula wele olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ wekɔ lo tôhola dia sho monga la yewo lo kɛnɛ kendaso la kɛnɛ kahokamɛso,  mbuta ate akambo wɛkɛso etema ndo wadjaso lo timba taso. Tambolongola ɛhɛmwɛlɔ efula lo kɛnɛ kendana la wâle wa ningama l’oweso wa falanga ndo diangɔ dia l’emunyi. Sho kokaka kesama la lokema la piblisite lasalema lo kɛnɛ kendana l’awui wa tɔkɛnyɔ kana la diangɔ dia tshulatshula di’eyoyo diaha pe. Ayonga dui dia kɔlɔ efula dia sho mbɔsa di’alako asɔ wambotamba elelo kana ɔnɛ paka anto akina ato mbendana la wɔ, koko aha sho. Satana ekɔ lo todjɛ tolonga ta lo woshɛshɛ ndo ta kashi lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo. Akambo wele oko ntona ndjakokɛ, ndjaɛkɛ lo yimba yaso hita ndo akambo wekola yimba kokaka toshishɛ elongamelo ka sho nkondja difuto dia lɔsɛnɔ la pondjo.—1 Joa. 2:15-17.

13. Ngande wakokaso ndjakokɛ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ?

¹³ Lushi tshɛ, sho pomanaka l’anto wakeketsha eyango, awui wɔsawɔ oko wekɔ la nɛmɔ ndo tokanyi ta l’andja ɔnɛ. (Adia Efeso 2:1, 2.) Aha la tâmu, woho wakokaso sɛngiyama l’akambo wa l’andja ɔnɛ nemanɛka lo yɛdikɔ y’efula la so shoamɛ, mbuta ate la tɛdikɔ tɔsaso la ntondo ka tɔsɛngiya tɔsɔ. “Lopepe” lakatɛkɛtaka Paulo lanɛ ndjakanaka. Sho pombaka mambalɛka nshi tshɛ diaha sho mpekɔ l’esakelo kaso ka lowango. Ekimanyielo kakɔna kele la so dia ntetemala nsaka esakelo kaso ka lowango? Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ ka kokele k’osaki wa lowango. (Heb. 12:2) Tekɔ ndo l’ɛnyɛlɔ kaki Paulo nɛ dia nde akayadiaka l’ɔnɔngɔ w’andawi l’esakelo ka lowango k’Akristo ndo akakeketsha asekande ambetawudi dia vɔ mbôkoya.—1 Kor. 11:1; Fil. 3:14.

Ngande wakokaso “nungula difutu?”

14. Ngande wakɔsaka Paulo esakelo kande ka lowango?

¹⁴ Ngande wakɔsaka Paulo esakelo kande ka lowango? L’ɛtɛkɛta w’ekomelo wakandatɛ dikumanyi dia l’Ɛfɛsɔ, nde akate ate: “Keli dimi halali lumu lami nti: Ushinga a wulu mbelo, dia nshidiya esakelu kami ka luwangu, la ulimu wakamalungula uma le Khumadiondjo Jesu.” (Etsha 20:24) Nde aki suke dia ndjahombia oseka ɛngɔ tshɛ, mbidja ndo lɔsɛnɔ lande, dia nshidiya esakelo kande ka lowango. Paulo akɔsaka dia welo ande tshɛ ndo olimu w’efula  wakandakambe dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ wayɔtɔ l’ashi naka nde hashidiyisha esakelo kande ka lowango. Koko, nde komonga l’eshikikelo kamboleka ɔnɛ weho akɔ tshɛ nde ayodja otshumba l’esakelo kande ka lowango. (Adia Filipi 3:12, 13.) Onyake paka l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande mbakandayota l’eshikikelo tshɛ ate: “Dimi lakalo ta di’ololo, lambushidiya esakelu ka luwangu, lakalami mbetawo.”—2 Tim. 4:7.

15. Ekeketshelo kakɔna kakasha Paulo asekande andawi?

¹⁵ Lâdiko dia lâsɔ, Paulo aki la nsaki k’efula ka mɛna asekande Akristo vɔ lawɔ washidiya esakelo kawɔ ka lowango aha la ntakɔ mboka. Ɛnyɛlɔ, nde akakeketsha Akristo wa la Filipi dia vɔ mbidja welo dia nkondja panda. Vɔ wakahombe ‘nkukutɛ ɔtɛkɛta wa lɔsɛnɔ.’ Nde akatetemala mbuta ate: “Dia dimi ndjala la dikambu dia ndjatumbula lu lushi la Kristu, nti: Dimi kunsaka luwangu usakasaka.” (Fil. 2:16) Woho akɔ wâmɛ mbakandakeketsha Akristo wa la Kɔrɛtɔ ate: “Nyusaki luwangu osoku, dia nyu nungula difutu.”—1 Kor. 9:24.

16. Lande na kahombaso nama oyango ndo difuto lo timba taso?

¹⁶ L’esakelo ka lowango k’otale ka ngasɔ, andawi hawotɛnaka dihole diatawatshu naka vɔ weke kandawɔ. Koko kânga mbediɔ ngasɔ, andawi mongaka l’oyango wa ndawɔ polo l’ekomelo. Oyango ɔsɔ ndekaka monga mɛtɛ etena kongawɔ waya suke la nkoma lɛnɛ atawatshu. Yoho shɔ mbahombaso nsala lo kɛnɛ kendana l’esakelo kaso ka lowango otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo. Sho lawɔ pombaka nama oyango ndo difuto diahombaso nkondja lo yimba nɛ dia dui sɔ diayotokimanyiya dia sho dikondja.

17. Lo woho akɔna wele mbetawɔ nemanɛka la nama difuto diele la ntondo kaso lo yimba?

¹⁷ Paulo akafunde ate: “Mbetawo keli tshina dia akambu walungamelasu, keli uluwanyi w’akambu wahatatenyi.” (Heb. 11:1) Abarahama la Sara waketawɔ dia ntshika yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna yakawasɛnaka dia tɔsɛna oko “antu wa kana la angendangenda.” Kakɔna kakâkimanyiya? “Vo wakenyi [okotshamelo w’alaka waki Nzambi] uma l’etali.” Mɔsɛ akatone “ngenangena lu akambu wa kolo tshenyitenyi” ndo “diango tshe dia l’Edjibitu.” Ngande wakandakondja mbetawɔ ndo wolo wa nsala dikambo sɔ? Nde “akalungamelaka difutu diayayi.” (Heb. 11:8-13, 24-26) Mbokɛmaka hwe dia Paulo akɔtshiya ɛtɛkɛta ande wakandate lo kɛnɛ kendana l’anto asɔ l’etelo k’ɔnɛ “dia mbetawo.” Mbetawɔ kakâkimanyiya dia vɔ menda l’edia k’asui ndo ekakatanu waki la wɔ lo nshi shɔ ndo mɛna kɛnɛ kakasalaka Nzambi lo wahɔ awɔ ndo kɛnɛ kakandahombe ndjâsalɛ lo nshi yayaye.

18. Kakɔna kahombaso nsala dia minya “akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto?

¹⁸ Lo nkana yimba l’ɛnyɛlɔ k’apami la wamato watɛkɛtama lo Heberu tshapita 11 ndo lo mbokoya ɛnyɛlɔ kawɔ, sho kokaka monga la mbetawɔ ndo minya “akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto. (Heb. 12:1) Lâdiko dia lâsɔ, sho kokaka kananɛ “untu l’untu dia ntomboshanya lu ngandji la lu elimu w’ololo” lo sanganaka kâmɛ la wanɛ wele la woho wa mbetawɔ ka ngasɔ.—Heb. 10:24.

19. Ngande wayaokayɛ lo kɛnɛ kendana la mbika washo lo difuto?

¹⁹ Taya suke l’ekomelo k’esakelo kaso ka lowango. Taya oko anto wɛna dihole diatatashu la washo. Mbetawɔ ndo ekimanyielo kaki Jehowa kokaka tokimanyiya dia sho lawɔ minya “wetsho tshe, la akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto. Eelo, sho kokaka nsaka esakelo kaso ka lowango lo yoho yakokaso nkondja difuto, mbuta ate ɛtshɔkɔ watolakiya Jehowa Nzambi.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

Onde wɛ âkohɔ?

• Kakɔna kalembetshiya minya “wetsho tshe”?

• Kakɔna kakoka nkonya Okristo dia nshisha mbetawɔ?

• Lande na kahombaso mbika washo aso lo difuto?

[Ambola wa wekelo]

[Osato wa lo lɛkɛ 23]

Naa “akambu wa kolo watutudingamaka” esadi eto, ndo ngande wakokawɔ todingama?