Onde wɛ kokaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Finehasi etena kahomanayɛ l’ekakatanu?

EKƆ diɛsɛ dia lânde dia kambɛ Jehowa oko ekumanyi ka l’etshumanelo. Koko Ɔtɛkɛta wa Nzambi mɛnyaka dia dikumanyi pomanaka l’ekakatanu. Lo waaso amɔtshi, vɔ ‘nomboshaka lo lokombo la Jehowa’ etena kasala Akristo pɛkato. (2 Ek. 19:6) Ko kana ekumanyi kokaka nongola ɔkɛndɛ etena kende hayalɔngɔsɔdi oko wakalongola Mɔsɛ lakambola Nzambi la memakana tshɛ lo kɛnɛ kendana l’ɔkɛndɛ wakandawosha ɔnɛ: “Dimi leli na, dia ntsho le Farayo?”—Etum. 3:11.

Afundelo wakafundama l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma kakɔ kâmɛ kasɔna dikumanyi mbishaka bɛnyɛlɔ dia dikumanyi diakatondoya ekakatanu. Finehasi aki ɔnaki Eleazara ndo okana waki Arɔna. Nde aki l’ɔlɔndji wa dioho dia wanɛ wakahombe monga ɛlɔmbɛdi. Awui asato wakôkomɛ lo lɔsɛnɔ lande mɛnyaka dia dikumanyi ɛlɔ kɛnɛ pombaka ndɔshana l’akambo wahomana la wɔ la dihonga, la shɛnɔdi ndo lo ndjaɛkɛ le Jehowa.

“Ndi akunela”

Finehasi aki eke dikɛnda etena kaki ase Isariyɛlɛ l’oswe wa Mɔaba. Bible mɛnyaka ɔnɛ: “Vo wakunana la amantu w’asi Moaba. . . . Asi Isariyele wakali la wo, wakakhusamela ditemolatemola diako.” (Wal. 25:1, 2) Jehowa akadiake wanɛ wakayasha l’awui wa mindo asɔ. Oko le yɛ, ngande wakayaoke Finehasi etena kakawawotɛ awui wa mindo wakasale anto asɔ ndo woho wakawadiakema l’ɔtɛ w’awui akɔ?

Ɔkɔndɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Nyulungi, lam’akalelaka asi Isariyele l’eotwelo ka luudu l’esanganelu la dipema, ku usi Isariyele omotshi akayi la umuntu usi Midiyana uya le khumbu kandi, lu ashu wa Mose ndu w’ului tshe w’asi Isariyele.” (Wal. 25:6) Kakɔna kakahombe ɔlɔmbɛdi Finehasi nsala lam’ele etena kakatatɛ ose Isariyɛlɛ laki ɔtɛ wa luudu ntɛmɔla tozambizambi ko nde eke yema dikɛnda?—Wal. 25:14.

Finehasi akoke Jehowa wɔma, koko aha anto. Etena kakandawaɛnyi vɔ akɔ ahende, mbala kakɔ ɔtɔi nde akɔshi dikɔnga, akawayele lo tshombotombo ndo akatowaongola vɔ akɔ ahende. Ngande wakɔshi Jehowa dihonga diaki la Finehasi ndo yɛdikɔ yakandɔshi? Jehowa akemadia lɔnyɔi lɔsɔ mbala kakɔ ɔtɔi ndo akafute Finehasi lo mbidja la nde sheke lo mbotɛ ɔnɛ olimu w’ɔlɔmbɛdi wayotshikalaka lo luudu lande “pundju.”—Wal. 25:7-13.

Lo mɛtɛ, dikumanyi di’Akristo ɛlɔ kɛnɛ hawoyasha l’awui wa ngala. Koko l’ɛnyɛlɔ kaki Finehasi, vɔ pombaka monga suke dia mbɔsa yɛdikɔ la dihonga tshɛ. Ɛnyɛlɔ, Guilherme aki eke kasɔnama oko ekumanyi etena kakandalɔmbama dia tokamba lo kɔmite ka kilombo kɛmɔtshi. Ekumanyi kakendanaka la kilombo mbakakimanyiya Guilherme lam’akinde eke dikɛnda. Nde mbutaka ɔnɛ: “Lakɔshi dia halosungana monga l’atei w’anto wahomba mbolombosha. Aki dui dia wolo le mi dia ndala l’otsho. Lakakane yimba mbala efula lo woho wakamakoke nkimanyiya ɔnangɛso ɔsɔ aha la dimi mbetawɔ dia diɔtɔnganelo diaki lam’asaso konyami dia dimi ndjiha washo lo munga kande. Lakasale dɔmbɛlɔ l’edja ka nshi efula  ndo lakasale eyangelo l’ekanda walembetshiya Bible.” Dui sɔ diakakimanyiya dia monga la dihonga dia nkandola dikambo sɔ ndo mbisha ɔnangɛso ɔsɔ ekimanyielo ka lo nyuma.—1 Tim. 4:11, 12.

Lo mbɔsa tɛdikɔ la dihonga etena katomba akambo amɔtshi l’etshumanelo, dikumanyi mɛnyaka dia wekɔ la mbetawɔ ndo la kɔlamelo. Lo mɛtɛ, Akristo akina pombaka monga la dihonga dia mbishola pɛkato ka woke kosadi Okristo ɔmɔtshi keyawɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, tayɛnya kɔlamelo yaso lo mpembola losambi l’ɔngɛnyi aso kana owotɔ aso ɔmɔtshi lambotshanyema l’etshumanelo.—1 Kor. 5:11-13.

Shɛnɔdi tokimanyiyaka dia mbewɔ ekakatanu

Dihonga diaki la Finehasi komonga tsho dia nsala akambo l’esasesase. Tende woho wakandɛnya shɛnɔdi etena kakandoke dia dioho dia Rubɛna ndo dia Ngada ndo etenyi ka hende ka dioho dia Manase wambohika elambwelo suke l’ɔkɛdi wa Jɔrɔdana. Ase Isariyɛlɛ akina wakate mbala kakɔ ɔtɔi dia vɔ wambosala dikambo sɔ dia ntɛmɔla nzambi ya kashi ndo wekɔ lo ndjalɔngɔsɔla dia tɔlɔsha.—Jas. 22:11, 12.

Kakɔna kakasale Finehasi? La yewo tshɛ, Finehasi kâmɛ la wanɛ wakalɔmbɔlaka ase Isariyɛlɛ wakakɛtshanya dikambo diakɔ la wanɛ wakahike elambwelo. Waoho wakawafunde wakalembetshiya dikambo dimɛna ndo wakɛnya dia elambwelo kaki dia ‘olimu wa Jehowa.’ Dui sɔ diakâkimanyiya dia mbewɔ ekakatanu.—Jas. 22:13-34.

Naka Okristo ɔmɔtshi amboka dia wekɔ lo nsɔngwɛ kana wekɔ lo mbuta awui wa kashi lo lokombo l’Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi, shi ayonga dui dia lomba dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka Finehasi? Shɛnɔdi yayotokimanyiya diaha sho ntɛkɛta kɔlɔ lo lokombo l’anangɛso kana mbamamatanyiyɛ akambo wewɔ hawosadi.—Tuk. 19:11.

Ngande wakoka shɛnɔdi nkimanyiya dikumanyi dia mbokoya Finehasi? Jaime lambokamba oko ekumanyi l’edja kolekanyi ɛnɔnyi dikumi mbutaka ɔnɛ: “Etena katatɛ opandjudi kɔndwɛmi okakatanu wele lam’asande l’osekande ombetawudi, mbala kakɔ ɔtɔi dimi tɔlɔmbaka Jehowa dia nde kimanyiyami diaha dimi mbeta la nde wedi koko dia dimi mbosha alako w’oma l’Afundelo. Kadiyɛso kɛmɔtshi akaye ndjombutɛ okakatanu ande ɔmɔtshi lo kɛnɛ kendana la woho wakôsalɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi laki l’ɛkɛndɛ l’etshumanelo akambo. Lam’ele ɔnangɛso ɔsɔ aki ɔngɛnyi ami w’oshika, aki dui dia wɔdu le mi dia mbɔswɛlɛ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, lakakane la kadiyɛso kɛsɔ yimba lo atɔndɔ efula w’oma lo Bible. Ntondotondo nde aketawɔ dia ntshɔ tosawola l’ɔnangɛso ɔsɔ ndamɛ. (Mat. 5:23, 24) Vɔ kombokana mbala kakɔ ɔtɔi. Ɔnkɔnɛ, dimi lakôkeketsha dia sho nyomɔsɛdingola atɔndɔ akina wa l’Afundelo. Nde akɔshi yɛdikɔ ya nyomɔlɔmba Nzambi lo kɛnɛ kendana la dui sɔ ndo akasale la wolo dia mbodimanyiya.”

Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Jaime mbohɔka ɔnɛ: “L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ efula, kadiyɛso kɛsɔ akaye ndjosawola la mi. Nde  akambutɛ ɔnɛ l’ɔkɔngɔ wa nshi mɔtshi, ɔnangɛso ɔsɔ akayatshumoya lande na kakandatondjɛ woho w’ɛtɛkɛta wa ngasɔ. Nde akokana la nde dia vɔ nsambisha kâmɛ ndo akatowandolaka l’ɔtɛ wakandawodimanyiya. Ngasɔ mbakakandɔma okakatanu ɔsɔ. Onde lotokoka nkimanyiya kadiyɛso kɛsɔ otondonga lakɛkama ɔngɛnyi ami diaha dimi mbɔsama oko onto lele la shɔnɔdi?” Bible tolakaka ɔnɛ: “Tunelaki esadi dia mama l’untu.” (Tuk. 25:8) Dikumanyi diele la shɛnɔdi keketshaka Akristo wele l’ekakatanu lam’asawɔ dia nkamba l’atɔndɔ wa l’Afundelo dia mbesa wɔladi ndo monga la wɔ.

Nde akambola Jehowa kanyi

Finehasi aki la diɛsɛ dia nkamba oko ɔlɔmbɛdi wa wodja waki Nzambi wakasɔnama. Oko wakatadiɛnyi, nde aki la dihonga di’efula ndo shɛnɔdi kânga lam’akinde eke yema dikɛnda. Koko dia ntondoya ekakatanu wakahomanaka la nde, nde akahombaka ndjaɛkɛ le Jehowa.

L’ɔkɔngɔ w’apami w’ase Ngibeya wa lo dioho dia Bɛnjamina mbeyana l’oseka w’ose Lɛwi ɔmɔtshi la wolo ndo mbodiaka, waoho akina wakayange dia ndɔshana la wɔ. (Emb. 20:1-11) Vɔ wakalɔmbɛ ekimanyielo ka Jehowa lo dɔmbɛlɔ la ntondo ka ntshɔ dia tɔlɔsha, koko ase Bɛnjamina wakawatowalɛndja mbala hiende y’etondo ndo wakadiake anto awɔ efula. (Emb. 20:14-25) Onde vɔ wakahombe mbuta dia Jehowa komboka alɔmbɛlɔ awɔ? Onde Jehowa akangɛnangɛnaka mbaɛna wasowa l’ɔtɛ wa pɛkato kakasalema?

Aha la nshisha wɛkamu waki la nde le Jehowa, Finehasi laki aya ɔlɔmbɛdi wa lâdiko akasale kɛnɛ kahombama mbala kɛsɔ nto. Nde akambola Jehowa lo dɔmbɛlɔ ate: “Kawo shu ntsho dia ntolo la anengesu asi Bendjamina ntu, kana ntutshiki dikambu?” Jehowa akakadimola dɔmbɛlɔ diande lo nkimɔ ase Bɛnjamina l’anya ande ndo vɔ wakatshumbe osomba wa Ngibeya.—Emb. 20:27-48.

Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dikambo sɔ? Akambo amɔtshi watomba lo tshumanelo tshikalaka edja oyadi kânga dikumanyi wekɔ lo mbidja welo kana wekɔ lo nɔmba ekimanyielo kaki Nzambi. Naka dui sɔ diambosalema ngasɔ, dikumanyi pombaka mbohɔ ɛtɛkɛta waki Yeso wata ɔnɛ: ‘Nyɔlɔmbake, ko wayonyosha; nyoyangake, ko nyayotana; nyɔkɔkɔlake, ko wayonyodihola.’ (Luka 11:9) Oyadi kânga l’etena kɛnama di’alɔmbɛlɔ awɔ hawokadimɔma, dikumanyi kokaka ndjashikikɛ dia Jehowa ayâkadimola l’etena kalangande.

Ɛnyɛlɔ, etshumanelo kɛmɔtshi ka lo wodja wa Irlande kaki l’ohomba wa mbika Mbalasa ka Diolelo, koko owandji wa ngelo kombasha lotshungɔ la nsala dikambo sɔ. Nde akatone di’anangɛso mbika Mbalasa ka Diolelo lo dihole diakawalongamɛka mbika. Akɛnamaka di’onto ɔsɔ mbaki la lotshungɔ la mbetawɔ kana ntona dia dui dia ngasɔ salema lo wodja w’otondo. Onde alɔmbɛlɔ wotokoka monga l’etombelo wâmɛ oko wakidiɔ lo nshi ya Finehasi?

Ekumanyi kɛmɔtshi ka lo wodja ɔsɔ akate ɔnɛ: “L’ɔkɔngɔ wa sho nsala alɔmbɛlɔ w’efula ndo nsɛngasɛnga Nzambi, takande lɔkɛndɔ dia tɛnana l’owandji woleki tshɛ w’awui wa wokelo wa lo wodja ɔsɔ. Wakambutɛ dia mingu efula mbetaka la ntondo k’onto ndjolongola lotshungɔ la mɛnana l’owandji ɔsɔ. Koko takalɔmbɛ dia tekɔ l’ohomba wa mpomana la nde minitɛ tshanu tsho. L’ɔkɔngɔ wa nde menda ekongelo kande, esadi eto nde akatosha lotshungɔ la sho ntetemala mbika Mbalasa ka Diolelo ndo oma l’etena kɛsɔ owandji wa ngelo wakatonaka ntondo akayotatɛ nde lawɔ tosha ekimanyielo kande. Dui sɔ diakatɛnya wolo wele la dɔmbɛlɔ.” Eelo, Jehowa kadimolaka alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi wasala dikumanyi diayaɛkɛ le nde.

Finehasi aki l’ɔkɛndɛ wa woke lo Isariyɛlɛ w’edjedja, koko lo monga la dihonga, shɛnɔdi ndo lo ndjaɛkɛ le Nzambi, nde akatondoya ehemba wakahomana la nde. Ndo etete kaki la Finehasi kakakokɛ etshumanelo kaki Nzambi kaketawɔmaka le nde. Ɛnɔnyi oko 1 000 l’ɔkɔngɔ, Ɛzɛra akasambiyama dia mfunda ate: “Finehasi on’a Eleazara aki uwandji awo lu nshi ya ntundu, la [Jehowa] aki la ndi.” (1 Ek. 9:20) Dui sɔ diayale ɔsɔku le wanɛ tshɛ walɔmbɔla ekambi waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ ndo Akristo akina tshɛ wôkambɛ la kɔlamelo.