Tekɔ “angendangenda” l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ
Tekɔ “angendangenda” l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ
“Lu mbetawo, . . . vo . . . waketawo vati: Antu wa kana la angendangenda mbesu la kete nye.”—HEB. 11:13.
1. Kakɔna kakate Yeso lo woho wahomba ambeki ande mbɔsa andja ɔnɛ?
KÂNGA mbakate Yeso ɔnɛ ambeki ande ‘wekɔ l’andja ɔnɛ,’ nde akalembetshiya ate: ‘Vɔ kema wa l’andja ɔnɛ oko wemi kema la l’andja ɔnɛ.’ (Joa. 17:11, 14) Ɔnkɔnɛ, Yeso akɛnya hwe woho wakahombe ambeki ande mbɔsa ‘dikongɛ nɛ di’akambo’ dialɔmbwama oma le Satana. (2 Kor. 4:4) Kânga mbakawasɛnaka l’andja wa kɔlɔ ɔnɛ, takawahombe ndjatambiya l’akambo wa lɔkɔ. Vɔ wakahombe ndjaɔsa oko “angendangenda la ambitshanyimi” lo dikongɛ nɛ di’akambo.—1 Pet. 2:11.
Vɔ wakasɛnɛ oko “angendangenda”
2, 3. Lande na kakokaso mbuta di’Ɛnɔka, Nɔa, Abarahama ndo Sara wakasɛnaka oko “antu wa kana la angendangenda”?
2 Ntatɛ oma ko nshi y’edjedja, ekambi waki Jehowa wa kɔlamelo wokoyatshikitanyaka l’anto wele l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ wasɛnawɔ. La ntondo ka Mvula k’elola, Ɛnɔka nde la Nɔa “[w]akakendakendaka la [Nzambi ka mɛtɛ].” (Etat. 5:22-24; 6:9) Vɔ akɔ ahende wakasambishaka dombwelo diaki Jehowa l’andja wa kɔlɔ waki Satana la dihonga tshɛ. (Adia 2 Petero 2:5; Jude 14, 15.) Lam’ele vɔ wakakɛndakɛndaka la Nzambi l’andja wa kɔlɔ ɔsɔ, Ɛnɔka “akangenyangenya [Nzambi]” ndo Nɔa “aki ololo la uluwanyi l’atei w’antu wa lolonga landi.”—Heb. 11:5; Etat. 6:9.
3 Lo mbetawɔ kɛnɛ kakawotɛ Nzambi, Abarahama nde la Sara wakatshike lɔsɛnɔ la dimɛna laki la wɔ l’osomba wa Ura ka la Kaladiya ndo waketawɔ ekakatanu wa nsɛna oko angɛndangɛnda lo wodja wa kana. (Etat. 11:27, 28; 12:1) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Dia mbetawo, lam’aketama Abarahama, ndi akakitanyia diui dia ntsho lu dihuli diakandayangi nungula ukito andi. Ndi akunela, kumbeya utsha lene atandatshu. Dia mbetawo, mbakandayala ongendangenda lu kete yakawûlaki, uku lu kete yaha yandi, akadjaseka lu tumbu, kame la Isaka la Jakoba, ekito waki la ndi lu daka diame.” (Heb. 11:8, 9) Paulo akafunde lo dikambo di’ekambi waki Jehowa wa kɔlamelo ɛsɔ ate: “Wane tshe wakavu lu mbetawo la ntundu watalungula alaka, keli vo wakawaenyi uma l’etali, wakâlemia; waketawo vati: Antu wa kana la angendangenda mbesu la kete nye.”—Heb. 11:13.
Ɔhɛmwɛlɔ le ase Isariyɛlɛ
4. Naa ɔhɛmwɛlɔ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ la ntondo ka vɔ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka?
4 Ase Isariyɛlɛ waki tokanula t’Abarahama wakafulanɛ ndo wakayokoma wodja waki l’ɛlɛmbɛ ndo l’ɛtshi ka nkɛtɛ. (Etat. 48:4; Euh. 6:1) Ase Isariyɛlɛ takawahombe pondjo mbohɛ dia Jehowa mbaki Kanga nkɛtɛ yakawadjasɛka. (Lew. 25:23) Vɔ wakahombe nɛmiya Kanga nkɛtɛ shɔ. Ndo nto, takawahombe mbohɛ dia “untu hayala la lumu ne dia ma tu” ndo takawahombe mbetawɔ dia lomombo la l’emunyi mbakonya dia mbohɛ Jehowa. (Euh. 8:1-3) La ntondo ka vɔ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka, Jehowa akawasha ɔhɛmwɛlɔ wayela ɔnɛ: “Lam’ayunyukumia [Jehowa, Nzambi k]anyu, lu kete yakandatshibela washenyu Abarahama, Isaka, la Jakoba, dia nyusha, kame la esumba a waki ndu w’amena, wakinyu kumpika, mvudu yuludi too la diango tshe di’ololo, diakinyu kundudia, eshima wakatshimama, wakinyu kuntshima, ndu dikambo di’ekodi w’elua la eweli, wakinyu kumune, ndu lam’ayunyolekaka ndu lam’anyulutaka, kanyewo, nyutukuhela [Jehowa].”—Euh. 6:10-12.
5. Lande na kakoke Jehowa ase Isariyɛlɛ ɔkɔngɔ, ndo naa wodja okina w’oyoyo wakandasɔnɛ?
5 Ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ waki l’ɛkɔkɔ w’eshika. Lo nshi ya Nehemiya, olui ɔmɔtshi w’ase Lɛwi wakohɔka kɛnɛ kakatombe l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ nkita Nkɛtɛ ya daka. L’ɔkɔngɔ wa wodja w’Isariyɛlɛ mbidjasɛ lo mvudu y’amɛna ndo nkondja mbo ya ndɛ ndo wanu lo yɛdikɔ y’efula, “vo wakalekaka, wakalutaka, wakanuni.” L’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakatɔmbɔkwɛ Nzambi ndo wakadiakaka aprɔfɛta wakandatomaka dia tâhɛmɔla. Ɔnkɔnɛ, Jehowa akayakimɔka l’anya w’atunyi awɔ. (Adia Nehemiya 9:25-27; Hos. 13:6-9) L’ɔkɔngɔ diko l’ɛlɔmbwɛlɔ k’ase Rɔma, ase Juda waki komonga la kɔlamelo wakakome polo ndo lo ndjaka Mɛsiya wakalakema. Jehowa akawaoke ɔkɔngɔ ndo lo dihole dia mbatshɔkɔla, nde aketawɔ wodja okina w’oyoyo, mbuta ate Isariyɛlɛ wa lo nyuma.—Mat. 21:43; Etsha 7:51, 52; Ngal. 6:16.
Vɔ “keema wa l’anja” ɔnɛ
6, 7. a) Kakɔna kakate Yeso lo woho wahomba ambeki ande mbɔsa andja ɔnɛ? b) Lande na kele Akristo wa mɛtɛ takawahombe ndjatambiya lo dikongɛ nɛ diaki Satana?
6 Oko wɛnyamidiɔ l’etatelo ka sawo nɛ, Yeso Kristo lele Ɔtɛ w’etshumanelo mɛnyaka hwe di’ambeki ande pombaka ndjakakitola l’andja ɔnɛ, mbuta ate dikongɛ dia kɔlɔ diaki Satana. Yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Otondoyaala ase anja mbeenyu, cike anja wotolanga ema kaakiwɔ. Koko laameenyu keema wa l’anja, ko dimi lambonyɔsɔna oma l’atei w’ase anja, oma lɔkɔ kanyoheca anja.”—Joa. 15:19, Dyookaneelo dy’Oyooyo.
7 Lam’ele Lokristo la mɛtɛ lakadiangana, onde Akristo wakahombe mbɔtɔ l’andja ɔnɛ ndo ndjasha lo ditshelo diawɔ? Ndooko. Oyadi dihole diakawasɛnaka, vɔ wakahombe ndjatshikitanya l’anto wa lo dikongɛ diaki Satana. Ɛnɔnyi oko 30 l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Kristo, ɔpɔstɔlɔ Petero akafundɛ Akristo wakasɛnaka l’ahole wotshikitanyi wa l’osomba wa Rɔma ate: “Elangimi, dimi lambunyosengasenga uku angendangenda la ambitshanyimi nti: Nyoseke saki ya dimba, yatoloshaka etema anyu ta. Nyuyali la ditshelu di’ololo l’atei w’asi wedja.”—1 Pet. 1:1; 2:11, 12.
8. Ngande wakɛnya ombewi w’ɛkɔndɔ ɔmɔtshi woho wakɔsaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo andja?
8 Etena kakandashikikɛka di’Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakasɛnaka oko “angendangenda la ambitshanyimi” l’ɛlɔmbwɛlɔ k’ase Rɔma, ombewi w’ɛkɔndɔ Kenneth Scott Latourette akafunde ate: “Akristo wakasɛnaka lo ntambe ka ntondo wakahɛnyahɛnyamaka efula . . . Wakâsɔngwɛka lo weho wotshikitanyi. Lam’ele Akristo wakatonaka dia ndjatambiya lo waa sɛlɛmɔnyi y’apanganu, anto wakawaɔsaka oko wanɛ wahetawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ. L’ɔtɛ wakawatonaka ndjatambiya l’akambo efula wa l’atshunda w’anto, mbuta ate lo tɔfɛtɛfɛtɛ t’apanganu ndo l’ɛngɛnɔngɛnɔ wa lo sɛkɛ, vɔ wakɔnywamaka ndo wakɔsamaka oko wanɛ wakahetshaka anto akina.”
Tatokambake l’andja ɔnɛ tshɛ lo tshɛ
9. Oko weso Akristo wa mɛtɛ, ngande wɛnyaso dia sho ‘hatohetsha anto akina’?
9 Onde ndo Akristo wa nshi nyɛ mbahomba ndjakakitola l’andja ɔnɛ? Eelo, sho tekɔ lo nsala woho akɔ wâmɛ oko wakasale Akristo wa lo ntambe ka ntondo lo kɛnɛ kendana la ‘dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ.’ (Ngal. 1:4) L’ɔtɛ wa dui sɔ, anto efula hawotohokamɛ ndo wekɔ lo tohetsha. Koko sho kema ‘wanɛ wahetsha anto akina.’ L’ɔtɛ wa ngandji kokaso wanyaso anto, sho tshɔka lo luudu la luudu ndo salaka la wolo dia nsambisha onto tshɛ ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi.’ (Mat. 22:39; 24:14) Sho salaka dui sɔ nɛ dia tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ Diolelo diaki Jehowa dialɔmbwama oma le Kristo diayanga nkomiya ɛlɔmbwɛlɔ k’anto wele kema kokele ndo kihɛnya la dikongɛ di’akambo di’oyoyo diosembwe.—Dan. 2:44; 2 Pet. 3:13.
10, 11. a) Ngande wakokaso nkamba l’andja ɔnɛ la wɛdimo? b) Naa toho tɔmɔtshi tatona Akristo wele la yewo dia nkamba l’andja ɔnɛ tshɛ lo tshɛ?
10 Lo menda woho wamboleka nsukana ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo, oko weso ekambi waki Jehowa, sho mbeyaka dia ɔnɛ bu etena ka ndjatambiya tshavu l’andja ɔnɛ nɛ dia vɔ wayanga ndanyema. Sho kitanyiyaka ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Paulo wata ɔnɛ: ‘Analengo, lambonyotɛ nte etena kambotshikala kaya mondo. Ɔnkɔnɛ, wanɛ wasomba wonge oko wanɛ wele bu la diangɔ ndo wanɛ wakamba la andja ɔnɛ wonge oko wanɛ wahakambe la wɔ tshɛ lo tshɛ nɛ dia akambo wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo tatshikitana.’ (1 Kor. 7:29-31) Ko ngande wakamba Akristo wa nshi nyɛ l’andja ɔnɛ? Vɔ salaka dui sɔ lo nkamba la tshulatshula dia nshi nyɛ ndo la dihomɔ dikina dia nsambisha akambo wendana la Bible l’andja w’otondo lo nkama y’ɛtɛkɛta. Vɔ kambaka l’andja ɔnɛ la wɛdimo dia ndjasɛnya. Vɔ sombaka diangɔ diele ohomba ndo diakoka mbakimanyiya. Koko vɔ hawokambe l’andja ɔnɛ tshɛ lo tshɛ lo ndjamɔtshɛ lomombo kana lo nyanga dia monga la dihole dia lâdiko.—Adia 1 Timote 6:9, 10.
11 Akristo wele la yewo mbewɔka dia nkamba l’andja ɔnɛ tshɛ lo tshɛ lo kɛnɛ kendana la mbɔtɔ kalasa y’adidi. Anto efula wa l’andja ɔnɛ mbɔsaka ɔnɛ di’onto monga la lokumu ndo la lɔsɛnɔ la dimɛna, paka nde mbɔtwɛ kalasa y’adidi. Koko Akristo wasɛna oko angɛndangɛnda mbesaka eyango ekina. Vɔ mbewɔka ‘ndjayangɛ akambo wa weke.’ (Romo 12:16; Jer. 45:5) Lam’ele tekɔ ambeki wa Yeso, sho kitanyiyaka ɔhɛmwɛlɔ wata ɔnɛ: “Nyendi, nyewo okomiya wa diango tshe; ne dia lumu la untu haluyala ne dia efula ka diango dieli la ndi.” (Luka 12:15) Diakɔ diele, ɛlɔngɔlɔngɔ w’Akristo keketshamaka dia mbesa eyango wa lo nyuma lo mbɔtɔ kalasa lo yɛdikɔ yakoka dia nkotsha ehomba awɔ, koko yawakimanyiya dia ndjalɔngɔsɔla dia ndjokambɛ Jehowa ‘l’etema awɔ tshɛ, l’anima awɔ tshɛ, la wolo awɔ tshɛ ndo la yimba yawɔ tshɛ.’ (Luka 10:27) Naka vɔ nsala ngasɔ, kete wayonga la “ukundji le [Nzambi].”—Luka 12:21; adia Mateu 6:19-21.
Tatetawɔke di’ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ tɔkɔmɔla
12, 13. Ngande wakokaso nkamba l’ɛtɛkɛta waki Yeso watanema lo Mateu 6:31-33 dia ndjakakitola l’anto wa l’andja ɔnɛ?
12 Ekambi waki Jehowa tshikitana l’anto wa l’andja ɔnɛ lo woho wɔsawɔ lomombo la l’emunyi. Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Tanyuyakananyaki nyati: Ayutole na? kana, ayutono na? kana, ayutolota na? Ne dia asi wedja watuyangaka diango so tshe. Shenyu leli l’ulungu mbeyaka ati: Nyu dihumbaka dio tshe. Keli ntundu nyutayangi diulelu la ololo wa [Nzambi], ku diango so tshe diayuyala dianyu.” (Mat. 6:31-33) Oma l’awui wâkomɛ, asekaso ambetawudi efula shihodiaka dia Shɛso lele l’olongo kotshaka ehomba awɔ.
13 Bible mbutaka ɔnɛ: “Olemielo a [Nzambi] la ongenongeno weko la waho a wuki.” (1 Tim. 6:6) Yoho y’ekanelo shɔ ntshikitana etale la y’anto wa l’andja wa nshi nyɛ. Ɛnyɛlɔ, etena katshukana ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka, efula ka l’atei awɔ kombolaka monga la lɔsɛnɔ la dimɛna mbala kakɔ ɔtɔi, mbuta ate monga la lokombo lele la luudu la dimɛna, mutuka wa dimɛna ndo diangɔ dikina. Koko Akristo wasɛna oko angɛndangɛnda hawokombola kɛnɛ kewɔ bu l’akoka wa nkondja. Lo mɛtɛ, sho mandolaka Akristo efula watshika nyanga lomombo la l’andja ɔnɛ dia ndeka mbetsha wenya ndo nkamba la wolo awɔ l’olimu wa Jehowa oko apandjudi wa Diolelo wele l’ohetoheto. Akristo akina kambaka oko ambatshi mboka, ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ, emendji weteta kana oko waa misiɔnɛrɛ. Ande woho wandolaso sho tshɛ olimu wa l’otema ɔtɔi wakamba asekaso Akristo asɔ lee!
14. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo wɛɛla waki Yeso w’omboki a woho?
14 Lo wɛɛla ande w’omboki a woho, Yeso akate dia “tukanyi ta akambu wa la kete, la lukesu l’ekundji” kokaka ntshidia ɔtɛkɛta waki Nzambi wele l’etema aso ndo tokonya diaha sho ntɔ elowa. (Mat. 13:22) Woho wangɛnangɛnaso la kɛnɛ kele la so etena kasɛnaso oko angɛndangɛnda lo dikongɛ di’akambo nɛ tokimanyiyaka diaha ntala lo djonga shɔ. Lo wedi okina, dui sɔ tokimanyiyaka dia nama sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’ ndo ‘menda lo lɛkɛ ɔtɔi’ otsha lɛnɛ ele Diolelo diaki Nzambi ndo mbetsha wahɔ adiɔ lo dihole dia ntondo.—Mat. 6:22.
‘Andja ɔnɛ wekɔ lo tete’
15. Naa ɛtɛkɛta w’ɔpɔstɔlɔ Joani wɛnya lɔkɛwɔ lahomba monga l’Akristo wa mɛtɛ l’andja ɔnɛ?
15 Ɔkɔkɔ wa woke wahomba Akristo wa mɛtɛ ndjaɔsa oko “angendangenda la ambitshanyimi” l’andja ɔnɛ ekɔ nɛ dia nshi yambotshikala yaya yema tshitshɛ. (1 Pet. 2:11; 2 Pet. 3:7) Dui sɔ diayonga la shɛngiya l’ɛsɔnwɛlɔ wasalaso, lo nsaki yaso ndo lo kɛnɛ kalangaso. Ɔpɔstɔlɔ Joani akalake asekande ambetawudi diaha nanga andja ɔnɛ ndo diangɔ diele lɔkɔ nɛ dia ‘andja ɔnɛ ndo nsaki yawɔ wekɔ lo tete, koko ɔnɛ lasala lolango laki Nzambi ayotshikala pondjo.’—1 Joa. 2:15-17.
16. Ngande wakokaso mɛnya dia sho ntshikitana l’anto akina?
16 Jehowa akatɛ ase Isariyɛlɛ dia naka vɔ mbokitanyiya, kete wayoyala “wudja a[nd]i l’atei a wedja tshe.” (Etum. 19:5) Etena kaki ase Isariyɛlɛ la kɔlamelo, ɔtɛmwɛlɔ awɔ ndo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ yakatshikitana la ya wedja ekina. Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa akasɔnɛ wodja ande wotshikitanyi l’andja waki Satana. Bible tɔlɔmbaka dia ntona “akambu wa dionyo la saki y’akambo wa la kete, dia shu ndjala la nyumu ya ki, y’uluwanyi ndu y’ololo la kete nye. Tulungameli elungamelu kasu k’otshoko la enelo ka lutumbu la [Nzambi k]asu [k]a wuki ndu la Ushimbedi Jesu Kristu, lakayakimo dikambu diasu, dia ndi ntutshungula uma lu kolo tshe, la dia mbedia antu wayali wandi hita, ndu dia saki k’elimu w’ololo.” (Tito 2:11-14) “Antu” asɔ kengama l’Akristo w’akitami ndo miliyɔ nkina ya “ekoko ekina” waki Yeso wakimanyiya ndo wasukɛ akitami.—Joa. 10:16.
17. Lande na kahanyangaki akitami ndo ɛkɔkɔ ekina l’ɔtɛ wasɛnawɔ oko angɛndangɛnda l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ?
17 Akitami wekɔ la ‘elongamelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ’ ka tôlɛ la Kristo l’olongo. (Eny. 5:10) Etena kayokotshama elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ le ɛkɔkɔ ekina, vɔ hawotɔsɛna nto oko angɛndangɛnda l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ. Vɔ wayoyala la mvudu y’amɛna ndo la mbo ya ndɛ tshavutshavu. (Osam. 37:10, 11; Is. 25:6; 65:21, 22) Otshikitanyi l’ase Isariyɛlɛ, vɔ hawohɛki pondjo dia Jehowa ɔnɛ lele “[Nzambi k]a kete tshe” mbayowashadiɔ. (Is. 54:5) Oyadi akitami kana ɛkɔkɔ ekina hawotonyanga l’ɔtɛ wakawasɛnaka oko angɛndangɛnda l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ.
Ngande wayoyokadimola?
• Ngande wakasɛnɛ Akristo waki la mbetawɔ wa lo nshi y’edjedja oko angɛndangɛnda?
• Ngande wakɔsaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo andja ɔnɛ?
• Lo woho akɔna wakamba Akristo wa mɛtɛ l’andja ɔnɛ lo yoho yakoka?
• Lande na kahatanyangaki dia nsɛna oko angɛndangɛnda l’andja ɔnɛ wa kɔlɔ?
[Ambola wa wekelo]
[Osato wa lo lɛkɛ 18]
Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakatone ndjakimɔ lo tɔkɛnyɔ ta ngala ndo ta mindo