1-3. a) Lande na kele Jashua ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna k’onto lakasale ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna lo lɔsɛnɔ? b) Kakɔna kahombaso namaka lo yimba etena keso la ntondo ka tɛdikɔ ta mbɔsa?

 TSHƐKƐTA ‘nsɔna’ yekɔ la nkudu k’efula. Onto lasala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi ekɔ l’ɔkɛndɛ ndo la waaso wa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande lo yoho ya dimɛna kana bu. Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia pami kɛmɔtshi ekɔ lo tatshu lo dihole dimɔtshi ko mbala kakɔ ɔtɔi, ambokoma l’asanga. Oko le yɛ, lo mboka kakɔna kahombande mbeta? Naka nde mbeyaka lɛnɛ atandatshu dimɛna, kete nde ayeta lo mboka kayowokonya lɛkɔ ko ntshika kɛnɛ kakoka mbaanganya etale la lɛnɛ atandatshu.

² Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ efula di’anto waki la ntondo k’ɔsɔnwɛlɔ wa ngasɔ. Ɛnyɛlɔ, Kɛna akakoke nsɔna dia nsala akambo lo ndjela nkɛlɛ kande kana kiahemɛ. (Etat. 4:6, 7) Jashua nde lawɔ akakoke nsɔna dia kambɛ Nzambi ka mɛtɛ kana ntɛmɔla nzambi ya kashi. (Jas. 24:15) Lam’ele Jashua aki l’oyango wa ntshikala suke la Jehowa, nde akasɔnɛ mboka kakookimanyiya dia nkotsha oyango ɔsɔ. Koko lam’ele Kɛna komonga l’oyango wa ngasɔ, nde akasɔnɛ mboka kakawanganya la Jehowa.

³ Lo tena dimɔtshi, sho lawɔ koka monga la ntondo ka yɛdikɔ mɔtshi ya mbɔsa. L’etena kɛsɔ, tatohɛke oyango aso, mbuta ate wa mbisha Jehowa lotombo lo akambo tshɛ wasalaso ndo mbewɔ oseka kiambokambo tshɛ yakoka tanganya la nde. (Adia Hɛbɛru 3:12.) Lo sawo nɛ ndo diayela, tayɔsɛdingola akambo esambele wahatahombe mbetawɔ dia vɔ tanganya la Jehowa.

4. Lande na kele olimu wa l’emunyi wekɔ ohomba?

⁴ Akristo tshɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa ndjakotshɛ ehomba awɔ wa l’emunyi ndo w’ase nkumbo yawɔ. Bible mɛnyaka dia naka onto halange nkotsha ehomba w’ase nkumbo kande, kete nde amboleka ndo onto lele bu ombetawudi kɔlɔ.  (2 Tɛs. 3:10; 1 Tim. 5:8) Lo mɛtɛ, olimu wa l’emunyi wekɔ ohomba lo lɔsɛnɔ, koko naka hatɔkɛbi, kete vɔ koka taanganya la Jehowa. Lo ngande?

5. Naa akambo wahombaso mbidja yimba lɔkɔ etena kakondjaso olimu?

⁵ Tɔshi dia wɛ ekɔ lo nyanga olimu wa nkamba. Naka wɛ mbidjasɛ lo wodja wele elimu hawoleke mɛnama, kete ondo wɛ koka pembama dia mbetawɔ woho w’olimu akɔna tshɛ. Ko ayoyosala naka olimu akɔ ndɔshanaka l’atɔndɔ wa lo Bible? Ayoyosala naka wenya wayoyokambaka olimu akɔ kana wayoyɔkɛlakɛlaka lɛkɔ wayokodjɛka wekamu lo akambo wa lo nyuma kana wayokanganyaka etale la nkumbo kayɛ? Onde wɛ ayetawɔ woho w’olimu akɔna tshɛ, lo mbuta ɔnɛ wola wa lombo ko ndɛka otoko? Tohɛke dia nsɔna mboka ka kɔlɔ ayokanganya la Jehowa. (Hɛb. 2:1) Oyadi wɛ ekɔ lo nyanga olimu wa nkamba kana ekɔ lo menda kana wɛ pombaka ntetemala nkamba olimu ɔmɔtshi, ngande wakokayɛ mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?

6, 7. a) Ɛkɔkɔ akɔna wakoka totshutshuya dia nkamba olimu ɔmɔtshi? b) Ko ɔkɔkɔ akɔna wakoka tokimanyiya dia sho ndeka ndjasukanya la Jehowa, ndo lande na?

⁶ Oko wakataditshi oma l’etatelo, ɔsɔnwɛlɔ ayɛ nemanɛka la kɛnɛ kalangayɛ nsala lo lɔsɛnɔ. Yambola wate: ‘Ɛkɔkɔ akɔna watshutshuya dia dimi nkamba olimu ɔnɛ?’ Naka ɔkɔkɔ ayɛ wa ntondo ekɔ wa nkotsha ehomba w’ase nkumbo kayɛ dia nyu ntetemala kambɛ Jehowa, kete nde ayɔtshɔkɔla welo wadjayɛ. (Mat. 6:33) Jehowa mbeyaka woho wakokande kokimanyiya etena kashishayɛ olimu kana kahomanayɛ l’ekakatanu wendana l’ekondjelo. (Is. 59:1) Nde “mbeyaka woho wa nshimbɛ anto woomamema oma l’ehemba.”​—2 Pet. 2:9.

⁷ Ko kayotota naka ɔkɔkɔ wa ntondo wakotshutshuya dia nkamba olimu ɔmɔtshi ekɔ wa ngɔna? Ondo mɛtɛ wɛ mbeyaka ngɔna. Koko wɛ kɔngɔnaka, tohɛke dia wanɛ wamboyashikikɛ dia monga “ɛngɔnyi” ndjotalaka lo djonga yele wolo ndjatshungola. (Adia 1 Timɔte 6:9, 10.) Naka oyango ayɛ ekɔ paka wa ngɔna ndo wa monga la olimu wa kawotake, kete wɛ ayoyaanganya la Jehowa.

8, 9. Kakɔna kahomba ambutshi nsɛdingola lo kɛnɛ kendana la dionga diele la wɔ lo dikambo di’olimu wa l’emunyi? Lembetshiya.

⁸ Naka wɛ ekɔ ombutshi, kete kana yimba lo shɛngiya yakoka monga la ɛnyɛlɔ kayɛ le an’ayɛ. Kakɔna koleki ohomba kɛnawɔ le yɛ, olimu ayɛ wa l’emunyi kana diɔtɔnganelo diele lam’asayɛ la Jehowa? Naka vɔ mɛnaka dia olimu wa kawotake, lokumu ndo ɔngɔnyi mbɔsaka dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ layɛ, shi kete vɔ wayoyela ɛnyɛlɔ kayɛ ka kɔlɔ? Onde kɛsɔ howakonya dia nshisha dilɛmiɛlɔ diakoshawɔ oko ombutshi? Osekaseka ɔmɔtshi w’Okristo akate ate: “Dimi mbohɔka dia l’etena kɛmɔtshi, papa kami akalekaka ndjasha paka lo olimu ande. Oma l’etatelo, akɛnamaka dia nde akakambaka olimu la wolo tshɛ nɛ dia nde akalangaka dia nkumbo kaso ndeka monga la lɔsɛnɔ la dimɛna. Koko lo ɛnɔnyi weke kambeta ɛnɛ, akambo wakaleke ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Nde akɔtɔ yinyi lo olimu ande, akatatɛ ndjasha lo osombelo wa diangɔ dioleki oshinga wolo, lo dihole dia nsomba tsho nɛ dioleki ohomba. Etombelo wakonge la dui sɔ ele, nkumbo kaso kakayeyamaka oko nkumbo k’akanga w’ɛngɔnyi, koko aha nkumbo kakeketsha anto dia vɔ mbesa eyango wa lo nyuma. Dimi nangaka dia papa ndeka nsala la wolo dia nkumbo kaso ndeka monga suke la Jehowa, lo dihole dia nde ndjakiyanyaka tsho dia monga ɔngɔnyi.”

⁹ Ambutshi le, tanyoyanganyake la Jehowa lo ndeka ndjakiyanya paka di’olimu anyu wa l’emunyi. Oma l’ɛnyɛlɔ kanyu, nyɛnya an’anyu dia nyu mbetawɔka ɔnɛ ɔngɔnyi wa lo nyuma mboleki ohomba, koko aha lomombo la l’emunyi.​—Mat. 5:3.

10. Awui akɔna wendana l’olimu wahomba ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nkana la wɔ yimba?

¹⁰ Naka wɛ eke ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka wayanga olimu wa nkamba, ngande wakokayɛ  nsɔna mboka ka dimɛna? Oko wakataditshi, wɛ pombaka mbeya lɛnɛ ayokokonya ɛsɔnwɛlɔ ayɛ. Onde kalasa y’ɔtwɛ kana yasangoyayɛ mbɔtɔ, olimu wayangayɛ dia nkamba kana wakambayɛ, koshaka diaaso dia wɛ ndeka ndjasha l’akambo wa lo nyuma, ko kana vɔ wayokanganya la Jehowa? (2 Tim. 4:10) Onde oyango ayɛ ekɔ wa mbokoya anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ paka l’ɔtɛ wewɔ la falanga lo bankɛ kana l’ɔtɛ wewɔ la diangɔ efula? Kana onde wɛ ayokana yimba la ɛtɛkɛta ɛnɛ wɛnya woho wakayaɛkɛka Davidɛ le Jehowa etena kakandafunde ate: “Dimi laki olongo a pami, ku laya usumbi, keli latenyi untu ololo asekama, kuyanga an’andi walomba ma”? (Osam. 37:25) Tohɛke dia ekɔ mboka hiende, mboka kayokanganya la Jehowa ndo kɛnɛ kayokokimanyiya dia wɛ ndjonga la lɔsɛnɔ la dimɛna pondjo pondjo. (Adia Tukedi 10:22; Malaki 3:10.) Ko wɛ, mboka kakɔna kayoyɔsɔna? a

11. Kakɔna kata Bible lo kɛnɛ kendana l’ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo tɔkɛnyɔ, ko kakɔna kahombaso namaka lo yimba?

¹¹ Bible hashimbe di’onto nkɔkɔla demba ndo nkɛnya tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi lo tena dimɔtshi. Koko Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte ate: “Osutshesutshelo wa demba keema la wahɔ efula.” (1 Tim. 4:8) Bible mbutaka nto dia ekɔ “etena ka mbola” ndo “etena ka no weny[ɛ]” ndo tɔ tokeketshaka dia sho momuyaka woho wakoka. (Und. 3:4; 4:6) Koko naka wɛ hendji ɔlɔlɔ, kete ɔkɔkwɛlɔ ayɛ wa demba ndo tɔkɛnyɔ takɛnyayɛ mbeyaka kanganya la Jehowa. Lo ngande? Waale wakoka ndja lo dikambo sɔ mendanaka la akambo ahende anɛ: Weho wa tɔkɛnyɔ ndo lofulo la wenya wetshayɛ dia tikɛnya.

12. Akambo akɔna wahombayɛ nsɛdingola la ntondo ka wɛ ndjasha lo tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi?

¹² Ntondotondo, tɔtɛkɛtɛ dia weho wa tɔkɛnyɔ. Ekɔ mɛtɛ dia tɔkɛnyɔ t’amɛna tekɔ. Koko tɔkɛnyɔ efula ta nshi nyɛ keketshaka kɛnɛ kahetsha Nzambi, tekɔ l’awui wa ngala, w’ɛdiɛngɛ ndo wa mindo wa dieyanelo. Ɔnkɔnɛ, wɛ pombaka nsɛdingola dimɛna weho wa tɔkɛnyɔ talangayɛ nkɛnya. Shɛngiya yakɔna yayonga la tɔ le yɛ? Onde tɔkɛnyɔ takɔ keketshaka akambo wa ngala, wa shɛmanedi kana wa ngandji ka wodja? (Tuk. 3:31) Onde tɔ, komanɛka dikuta? Onde tɔ takanyaka anto akina? (Rɔmɔ 14:21) Tɔkɛnyɔ takɔ tayokokonya dia wɛ monga la weho w’angɛnyi akɔna? (Tuk. 13:20) Onde tɔ nomialomiaka  nsaki kayɛ ka nsala akambo wa kɔlɔ?​—Jak. 1:14, 15.

13, 14. Kakɔna kahombayɛ nsɛdingola lo kɛnɛ kendana la lofulo la wenya lahombayɛ mbetsha lo tɔkɛnyɔ?

¹³ Tɔtɛkɛtake kakianɛ dia lofulo la wenya letshaso lo tɔkɛnyɔ. Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbetshaka wenya efula lo tɔkɛnyɔ polo ndo lo ndjohomba wenya wa ndjasha l’akambo wa lo nyuma?’ Naka wɛ mbetshaka wenya efula lo tɔkɛnyɔ ndo l’ɔkɔkwɛlɔ wa demba, kete wɛ mbeyaka ndjohomba ndo wenya wa nsala akambo akina w’ohomba. Lo mɛtɛ, wanɛ wahetsha wenya efula lo tɔkɛnyɔ mongaka la diaaso dia nyomotikɛnya nto. Lande na? Nɛ dia vɔ mbeyaka ɔnɛ vɔ salaka ntondo “akambo woleki ohomba,” ndo vɔ ndjokondjaka diaaso dia nkɔkɔla demba lo yoho ya dimɛna.​—Adia Filipɛ 1:10, 11.

¹⁴ Kaanga mbele mbetsha wenya efula lo tɔkɛnyɔ mbeyaka mɛnama oko bu kɔlɔ, dui sɔ koka tanganya la Jehowa. Kadiyɛso kelɛwɔ Kim kele l’ɛnɔnyi 20 akakondja wetshelo oma lo dikambo sɔ. Nde mbutaka ate: “Lushi la tanu, la samalo ndo la lomingu tshɛ, lakatshɔka dia tenda kɛnyɔ mɔtshi. Koko kakianɛ, lambɛna dia lekɔ l’akambo w’ohomba efula wa nsala. Ɛnyɛlɔ oko wemi ombatshi mboka, dimi memɔka la pindju ka pɛɛ dia nsambisha kaanga wonya ɔtɔi kana ehende. Dimi mbeyaka di’aha tɔkɛnyɔ tshɛ mbele kɔlɔ, koko tɔ kokaka monga dui di’ekola yimba. Oko wakokadiɔ monga lo akambo akina, lambɛna dia dimi pombaka nkitsha tɔkɛnyɔ lo dihole diatɔ.”

15. Ngande wakoka ambutshi kimanyiya an’awɔ dia vɔ ngɛnangɛna la tɔkɛnyɔ?

¹⁵ Ambutshi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nkotsha ehomba wa l’emunyi, wa lo nyuma ndo wa longandji w’ase nkumbo yawɔ. Kɛsɔ mendanaka ndo la awui wa tɔkɛnyɔ. Naka nyekɔ ombutshi, kete tanyongake akanga w’awui wolo lo mbuta ɔnɛ tɔkɛnyɔ tshɛ tekɔ kɔlɔ. Koko nyɔsɛnɛ wolo di’aha tɔ monga la shɛngiya ya kɔlɔ le ase nkumbo kanyu. (1 Kɔr. 5:6) Naka nyu mbidja welo wa l’otema ɔtɔi, kete nyu kokaka ntana tɔkɛnyɔ takoka monga la wahɔ le ase nkumbo kanyu. b Naka nyu nsala akambo lo yoho shɔ, kete nyu l’ase nkumbo kanyu nyayɔsɔna mboka kayonyosukanya la Jehowa.

16, 17. Kakɔna katoshaka ambutshi efula ɔkɛi, ndo lande na keyaso ɔnɛ Jehowa shihodiaka ɔkɛi awɔ ɔsɔ?

¹⁶ Ngandji kokana ombutshi l’ɔna kekɔ wolo efula, ndo Jehowa kambaka la diɔtɔnganelo sɔ dia mɛnya ngandji k’okande ekambi ande. (Is. 49:15) Diakɔ diele ambutshi mongaka la ɔkɛi w’efula etena kasɛka ose nkumbo ɔmɔtshi Jehowa. Kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ɔna womoto lakatshanyema oma l’etshumanelo akate ate: “Lakonge la ɔkɛi w’efula ndo lakayambola ɔnɛ: ‘Lande na kamondɔsɛka Jehowa?’ Lakayaɛndja onongo.”

¹⁷ Jehowa mbeyaka kandji katongaka l’ambutshi lo tena dia ngasɔ. Nde “akanyangi efula” etena kakɔsɛkɛ Adama ndo etena kakɔɔtɔmbɔkwɛ anto wakasɛnaka la ntondo ka Mvula k’elola. (Etat. 6:5, 6) Mbeyaka monga tshondo y’okakatanu le anto wahatahomanaka l’akambo wa ngasɔ dia mbeya ɔkɛi w’efula wonga la dui sɔ. Koko, hatonga dui dia lomba dia sho mbetawɔ dia wotshanyemelo w’ose nkumbo ɔmɔtshi tanganya la Jehowa. Ko ngande wakokanyu ndɔshana l’ɔkɛi waya l’ɔtɛ wambɔsɛka ose nkumbo ɔmɔtshi Jehowa?

18. Lande na kahahombe ambutshi ndjaɛndja onongo etena kasɛka ɔnawɔ ɔmɔtshi Jehowa?

¹⁸ Ambutshi le, naka dui dia ngasɔ diambonyokomɛ, kete tanyoyaɛndjake onongo. Lam’ele Jehowa akasha onto tshɛ lotshungɔ la nsala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi, ose nkumbo tshɛ lamboyakimɔ le Jehowa ndo lambobatizama  “ayɛmba wotsho ande hita.” (Ngal. 6:5) L’ekomelo a shimu, Jehowa ayoyokoya paka la ɔnɛ lakasale pɛkato l’ɔtɛ w’ɛsɔnwɛlɔ wakandasale. (Ezek. 18:20) Ndo nto, tɛndjake anto akina onongo ndo lɛmiya yɛdikɔ y’ohokwelo wambosha Jehowa ɔnayɛ. Tomalɛke dikumanyi diasala la wolo dia nkokɛ ɛkɔkɔ, koko hangakalɛ Diabolo.​—1 Pet. 5:8, 9.

19, 20. a) Kakɔna kakoka ambutshi w’ɔna lambotshanyema nsala dia mbikikɛ ɔkɛi wele la wɔ? b) Elongamelo kakɔna kakoka monga l’ambutshi asɔ?

¹⁹ Lo wedi okina, naka wɛ mbɔsa yɛdikɔ yayonyangiya Jehowa, kete wɛ ayoyanganya la nde. Lo mɛtɛ, kɛnɛ kele ose nkumbo kanyu lambotshanyema la ohomba ele, yɛdikɔ yanyu ya mbetsha Jehowa la ntondo k’akambo tshɛ, mbidja ndo diɔtɔnganelo diele lam’asa ase nkumbo. Laasɔ, dia ntondoya okakatanu ɔsɔ, nyokoke lonyuma lanyu. Tanyoyanganyake l’anangɛnyu ndo l’akadiyɛnyu w’Akristo wele la kɔlamelo. (Tuk. 18:1) Nyɔkɛnɛmɔlɛ Jehowa nsaki yanyu lo dɔmbɛlɔ. (Osam. 62:7, 8) Tanyoshake tɛkɛ nɛndɛ dia monga la diɔtɔnganelo l’ose nkumbo lambotshanyema lo woshɛshɛ, ɛnyɛlɔ lo tomanɛ la nde mesajɛ lo telefɔnɛ kana l’Ɛtɛrnɛtɛ. (1 Kɔr. 5:11) Nyoleke ndjasha l’akambo wa lo nyuma. (1 Kɔr. 15:58) Kadiyɛso kakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Dimi mbeyaka dia dimi pombaka monga la akambo efula wa nsala l’olimu wa Jehowa ndo monga la lonyuma la wolo, dia naka ɔnami lakatshanyema ambokalolɛ Jehowa, kete layonga l’akoka wa ndeka mbokimanyiya.”

²⁰ Bible mbutaka dia ngandji “nongamɛka akambo tshɛ.” (1 Kɔr. 13:4, 7) Bu kɔlɔ nyu nongamɛ ɔnɛ ose nkumbo kanyu ayokalolɛ Jehowa lushi lɔmɔtshi. Ngasɔ mbediɔ nɛ dia ɔnɔnyi tshɛ, nyemba nyemba y’atshi wa pɛkato wekɔ lo ndjatshumoya ndo wekɔ lo nkalola l’okongamelo wa Jehowa. Jehowa halamɛ wanɛ wamboyatshumoya tokumbɛkumbɛ, koko nde ekɔ ‘suke dia mbadimanyiya.’​—Osam. 86:5.

21, 22. Yɛdikɔ yakɔna yamboyɔsa lo kɛnɛ kendana la nkamba la lotshungɔ layɛ la nsala kɛnɛ kalangayɛ?

²¹ Jehowa akatonge anto tshɛ la lotshungɔ la nsala kɛnɛ kalangawɔ. (Adia Euhwelu k’Elembe 30:19, 20.) Koko dui sɔ nembetshiyaka dia tekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna. Okristo tshɛ pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Lo mboka kakɔna kemi? Onde layetawɔ di’olimu wa l’emunyi, tɔkɛnyɔ, ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo diɔtɔnganelo dia l’ose nkumbo lambotshanyema manganyami la Jehowa?’

²² Ngandji koka Jehowa ekambi ande hakitakita pondjo. Yoho yaamɛ yakokaso ndjanganya la Jehowa ele, naka sho nsɔna dia ndjela mboka ka kɔlɔ. (Rɔmɔ 8:38, 39) Koko tatetawɔke pondjo dia dui dia ngasɔ tokomɛ. Ɔnkɔnɛ, tosale la wolo di’aha kaanga ɛngɔ ɔtɔi tanganya la Jehowa. Lo sawo diayela, tayɔtɛkɛta akambo akina anɛi wakokaso mɛnya yɛdikɔ yambotɔsa yaha ndjanganya la Jehowa.