Ambola w’oma le ambadi
Naa ɔkɔkɔ ‘wakalongamɛka’ ase Juda wa lo ntambe ka ntondo Mɛsiya?
Lo nshi ya Joani obatizanyi, “anto tshɛ wakalongamɛka ndo wakakanaka yimba l’etema awɔ dikambo dia Joani vate: ‘Shi ondo nde kele Kristo?’” (Luka 3:15) Landena kakakoke ase Juda nongamɛ Mɛsiya l’etena kɛsɔ? Ekɔ ɛkɔkɔ efula wakawasale dui sɔ.
L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ, ondjelo wa Jehowa akɛnama le alami w’ɛkɔkɔ wakalamaka ɛkɔkɔ awɔ l’oswe sukana la Bɛtɛlɛhɛma. 1) Ondjelo akawaewoya ɔnɛ: “Kristo Nkumadiɔndjɔ, Oshimbedi anyu ambotɔ ɛlɔ l’osomba wa Davidɛ.” (Luka 2:8-11) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, “lemba la woke l’alembe wa l’olongo kaamɛ la ondjelo akɔ wakatombolaka Nzambi, wata vate: * ‘Lotombo layale le Nzambi lele l’olongo ndo wɔladi wayale la nkɛtɛ le anto wetawɔnde.’”—Luka 2:13, 14.
Diewoyelo sɔ mɛtɛ diakonge la shɛngiya le alami w’ɛkɔkɔ asɔ. Aha la ntshimbatshimba vɔ wakatshu la Bɛtɛlɛhɛma ndo etena kakawatotanaka Yɔsɛfu nde la Mariya kaamɛ la Ɔna lakotɔ, “vɔ wakate akambo wakawawatɛ lo dikambo dia ɔnakɔ.” Etombelo waki la dui sɔ ele, “anto tshɛ wakoke akambo wakate alami w’ɛkɔkɔ wakambe.” (Luka 2:17, 18) Etelo k’ɔnɛ “anto tshɛ wakoke” nembetshiyaka dia alami w’ɛkɔkɔ wakewoya ndo anto akina losango lɔsɔ laadiko Yɔsɛfu nde la Mariya. Mbokamaka dia alami w’ɛkɔkɔ wakatakawolaka otsha la ngelo, “watandola ndo watatombola Nzambi l’ɔtɛ w’akambo tshɛ wakawoke ndo wakawɛnyi oko akawawatɛ.” (Luka 2:20) Alami w’ɛkɔkɔ asɔ mɛtɛ kombishɛ akambo w’ɛlɔlɔ wendana la Kristo wakawoke.
Etena kakɛnyi Ana dia Mariya amboya la Ɔna oyala Jerusalɛma dia ndjowahenya ohekele lo ndjela kɛnɛ kakalɔmbaka ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, nde “akasha Nzambi losaka ndo akatɛka anto tshɛ wakakongaka etshungwelo ka Jɛrusalɛma dikambo dia ɔnakɔ.” (Luka 2:36-38; Etum. 13:12) Ngasɔ mbakatetemala pandjɔnɛ losango lendana la eotwelo ka Mɛsiya.
Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, “ambeyi w’akambo wa tɔɔtɔ w’oma lo lɛkɛ l’ehotwelo ka wonya wakaye la Jɛrusalɛma, ko wakambola ɔnɛ: ‘Lende ele nkumekanga k’ase Juda kotwe?’” (Mat. 2:1, 2) Etena kakandoke dui sɔ, “nkumekanga Hɛrɔdɛ kaamɛ l’ase Jɛrusalɛma tshɛ wakahandjɔ wɔɔngɔ. Nde akatshumanya ewandji w’ɛlɔmbɛdi tshɛ la afundji ko akawambola lɛnɛ akahombe Kristo mbotɔ.” (Mat. 2:3, 4) Ɔnkɔnɛ, anto efula wakayokomaka lo mbeya ɔnɛ ɔnɛ layoyonga Mɛsiya ambotɔ. *
Luka 3:15 mɛnyaka dia ase Juda amɔtshi wakafɔnyaka dia Joani obatizanyi mbaki Kristo. Koko, Joani akate ate: “Ɔnɛ layaye l’ɔkɔngɔ ami ndekami wolo, dimi haakoke nkelekola kaanga ɛkɔdi wa sabata yande. Nde ayobatiza anto la nyuma k’ekila ndo la dja.” (Mat. 3:11) Ɛtɛkɛta wa la wɛdimu waki Joani ɛsɔ wakakeketsha elongamelo kaki anto lo dikambo dia Mɛsiya.
Onde ase Juda wa lo ntambe ka ntondo, wakakambe akumi wendana l’oyelo waki Mɛsiya lo nkamba la daka dia mingu 70 yɔtɛkɛtami lo Danyele 9:24-27? Lam’ele aha kɛsɔ mbakawasale, vɔ kokoka nshikikɛ etena shikaa kakahombe dui sɔ salema. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, lo nshi ya Yeso, anto efula kombeyaka shikaa kitshimudi ya mingu 70 oko woteya nshi nyɛ. *
Waa Esɛnɛ lo tshɛ kawɔ wakafɔnyaka dia wakashihodiaka awui wa l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda dimɛna lo mfɔnya ɔnɛ Mɛsiya ehende wakahombe mɛnama otsha l’ekomelo k’ɛnɔnyi wa 490, koko sho bu l’eshikikelo dia waa Esɛnɛ wakakambe akumi lo ndjela daka dia Danyɛlɛ. Oyadi kaanga mbakaweyaka dui sɔ, ekɔ dui dia wolo nkanyiya lo woho wakayetawɔka ase Juda lo tshɛ kawɔ dia sɛngiyama ndo mbetawɔ ekanelo ka ngasɔ.
Lo ntambe ka hende T.D., ase Juda amɔtshi waketawɔka ɔnɛ mingu 70 yakɔsaka oma l’etena kakalanyema tɛmpɛlɔ mbala ka ntondo lo 607 N.T.D. polo l’etena kakayolanyemaka tɛmpɛlɔ mbala ka hende lo 70 T.D., etena kakayoshamaka elembetshiyelo ekina wendana la daka sɔ lo ntambe ka hende N.T.D. Polo laasɔ anto kombeya shikaa woho wakawahombe mbadia mingu 70 shɔ.
Naka anto wakashihodiaka mingu 70 shɔ dimɛna lo ntambe ka ntondo T.D, kete apɔstɔlɔ ndo anto akina wa lo ntambe ka ntondo wakahombe mɛtɛ mbeya dia Mɛsiya akaye oko Yeso Kristo l’etena kɛsɔ mɛtɛ. Koko ndooko kɛnya dia Akristo wa lo ntambe ka nto wakeye dui sɔ.
Dui dikina ele afundji wa Evanjiliɔ wakate mbala ko mbala ɔnɛ alaka amɔtshi wa tanemo lo Afundelo w’Akristo w’ase Hɛbɛru wakakotshama lo nshi yaki Yeso Kristo. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Koko ndooko ɔtɔi l’atei awɔ l’ɔtɔnganyiya eotwelo kaki Yeso la daka dia mingu 70.
Dia nkomiya sho koka mbuta ɔnɛ: Hatokoke nshikikɛ ɔnɛ anto wa lo nshi yaki Yeso wakashihodiaka dimɛna dimɛna daka dia mingu 70. Evanjiliɔ mbishaka ɛkɔkɔ ekina wele anto wakakoke “nongamɛ” Mɛsiya.
^ od. 4 Bible hate dia andjelo wakembe esambo etena kakotɔ Yeso.
^ od. 7 Sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: Ngande wakakoke ambeyi w’akambo wa tɔɔtɔ mbeya ɔnɛ “nkumekanga k’ase Juda” ambotɔ lo mɛna tsho “yɔɔtɔ” lo lɛkɛ l’ehotwelo ka wonya? Onde vɔ wakoke losango la eotwelo kaki Yeso etena kakawayandaka lɔkɛndɔ l’Isariyɛlɛ?
^ od. 9 Dia mbeya awui akina lo kɛnɛ kendana l’eokelo kele la so nshi nyɛ lo daka dia mingu 70, enda tshapita 11 ya dibuku He dja yimba lo prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ!