AWUI WAMBETAKA

Ɔnɛ mbele ɔnɔnyi wa 100 ntatɛ oma lam’akatatatɛ nkamba la “Photo-Drame”

MPOKAMƐ LO

“Osato ongo fɔnaka la ɔnangɛso Russell ndeka ndo woho wafɔna ɔnangɛso Russell la osato akɔ.”—Kɛsɔ mbakate onto ɔmɔtshi lakende filmɛ ka “Photo-Drame” lo 1914.

ƆNƐ mbele ɔnɔnyi wa 100 wambotokamba la “Photo-Drame de la Création,” filmɛ kaki l’oyango wa nkeketsha anto dia vɔ monga la mbetawɔ lo Bible, Ɔtɛkɛta wa Nzambi. L’etena kele anto efula waketawɔka wetshelo w’ohilwelo ndo wetshelo w’ɔnɛ Nzambi bu, “Photo-Drame” akakimanyiya anto dia vɔ mbɔsa Jehowa oko Otungi.

Ɔnangɛso Charles Taze Russell laki ɔnɔmbɔdi w’Ambeki wa Bible, akatetemala nyanga yoho yoleki dimɛna ndo yoleki esadi esadi ya dianganya akambo wa mɛtɛ. Laasɔ ko aya ɛnɔnyi ndekana akumi asato wambokamba Ambeki wa Bible la ekanda dia dianganya akambo wa mɛtɛ. Koko kakianɛ, yambokotwama otsha lo yoho y’oyoyo ya nsala dui sɔ, yoho yakɔ ko: nkamba l’esato wakɛndakɛnda.

ESAMBISHELO LO TSHIMBO Y’ESATO WAKƐNDAKƐNDA

Lo ɛnɔnyi wa 1890, anto wakatatɛ nsala waa filmɛ yɛnya esato wakɛndakɛnda koko hawɔtɛkɛta. L’etatelo ka 1903, wakɛnya anto filmɛ k’awui wa Nzambi l’osomba wa New York. Lo 1912, etena kakatatɛ Russell nɔngɔsɔla la dihonga tshɛ otondjelo wa “Photo-Drame,” ko waa nomb’ewo ya l’andja ɔnɛ weke koditondjaka filmɛ yele la esato wakɛndakɛnda. Nde akɛnyi dia filmɛ kɛsɔ kakakoke nkimanyiya di’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible sambishama lo yoho yoleki ekanda aso.

“Photo-Drame” kakɔsaka wenya enanɛi kakawɛnyaka lo tenyi nɛi kɛsɔ, kaki la asawo wa tomondo 96 w’oma lo Bible wakashama oma le ɔtɛkɛtshi ɔmɔtshi wakeyamaka efula ndo waki la dui diakeyamaka lo ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛmaka lo tshena pe oma le ɔtɛkɛtshi wakeyamaka dimɛna ndo waki la dui diakeyamaka efula le anto. Wɛnɛlɔ tshɛ wakatatɛka la mishiki wa lohoma. Anangɛso wakalowanyema wakasangola awui w’anto ndo mishiki lo fɔnɔ ndo wakasale dia awui akɔ la esato wa kulɛrɛ wakɛndakɛnda tombaka mbala ɔtɔi.

“Tɔ kakɛnyaka awui tshɛ ntatɛ oma lo woho wakatongama tɔɔtɔ polo ndo lo ekomelo k’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo.”—Francis Stuart Barnes ele l’ɛnɔnyi 14 lo 1914

Tenyi efula dia lo filmɛ ndo wɛnɛlɔ efula takasombe oma le ase andja ɔnɛ. Tomanyi t’akambo wa waa filmɛ ta la Philadelphie, la New York, la Paris ndo la Londres wakasange esato ndo filmɛ ɔtɔi l’ɔtɔi. Ase Bɛtɛlɛ wakakambaka lo departɛma di’osangelo vɔ lawɔ wakasangaka esato efula, ko pɛnyaka la wɛnɛ wambolana. Laadiko dia filmɛ ya losomba, wakafilmɛ ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ efula suke la Yonkers la New York etena kakawakɛnyaka lo dihole di’Abrahama, Izaka ndo ondjelo wakashimbe Abrahama dia nambola Izaka w’ɔnande.—Etat. 22:9-12.

L’edja ka yɛdikɔ ya wonya yahombama, wanɛ wakalɔmbɔlaka wɛnyɛlɔ wa filmɛ wakɛnyaka filmɛ nunu pende, awui wa lo fɔnɔ 26 ndo esato oko 500

Ɔlɔngɔ ɔmɔtshi wakakambaka la ɔnangɛso Russell akatɛ ase tita nsango ate: Filmɛ kɛnɛ “kayokimanyiya anto efula dia vɔ ndjasha l’Afundelo ndeka kɛnɛ tshɛ kambosalemaka l’ɛnɔnyi wakete dia ntɔla ɔtɛmwɛlɔ otsha la ntondo.” Onde ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakangɛnangɛna lo welo wakadje anangɛso dia nkotsha ehomba wa lo nyuma waki la nyemba anto lo nkamba la yoho y’oyoyo shɔ? Ndooko, nɛ dia esambisha wa lo Lokristokristo lo tshɛ kawɔ wakakambe l’awui wa kashi ndo toho ta kɔlɔ dia nshimba anto dia vɔ menda “Photo-Drame.” Lo dihole dimɔtshi, esambisha wa l’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi wakahembola kura.

Wanɛ wakashanaka ahole wa mbidjasɛ lo tshumanelo diakawɛnyaka “Photo-Drame” wakakahɛ anto miliyɔ ya kɔpi ya biukubuku yaki l’esato wa “Photo-Drame” ofele

Wanɛ wakendaka “Photo-Drame” wakalongola tshapa yakafundamaka ɔnɛ “wɔladi,” yaki l’osato wa Yeso ele dikɛnda. Tshapa shɔ yakawaoholaka dia vɔ monga “ana wa wɔladi”

Koko anto wakatshumanaka woho w’anyanya lo ahole wakasɔnama dia vɔ menda “Photo-Drame” ofele. Anto wa l’esomba 80 wa lo États-Unis wakendaka “Photo-Drame” lushi tshɛ. Anto efula waki la diambo nɛ dia ɔsɔ aki mbala kawɔ ka ntondo ka menda esato wɛnyawɔ anto watɛkɛta. Foto yakɛndjakɛndja esato esadi esadi, akaakimanyiya dia vɔ mɛna la diambo di’efula woho wahohɔ okele kana wɔɔmbɔ dɛmbɔlɛmbɔ lo mayi ka sso. Oko wakataditshi lo mbɔtwɛlɔ, etena kakɛnyi onto ɔmɔtshi ɔnangɛso Russell lo osato alembetshiya akambo wayangawɔ mɛna lo “Photo-Drame,” nde akate ate: “Osato ongo fɔnaka la ɔnangɛso Russell, ndeka ndo woho wafɔna ɔnangɛso Russell la osato akɔ.”

ETOMBELO W’ƐLƆLƆ W’OMA LO “PHOTO-DRAME”

“Photo-Drame” kakendama mbala ka ntondo lo Ngɔndɔ ka ntondo 11, 1914 lo luudu lɔnɛ la la New York City, ndo Ambeki wa Bible mbaki la lotshungɔ la kiɛnya

Nomb’ewo kelɛwɔ Tim Dirks akate dia “Photo-Drame” mbaki “filmɛ ka ntondo kakɔtɔnganyiyaka ɛtɛkɛta la esato wa kulɛrɛ wakɛndakɛnda.” Filmɛ mɔtshi yakasalema la ntondo ka “Photo-Drame” yakahembe nkamba la toho tɔsɔ, koko ndooko filmɛ kakakambe la toho tɔsɔ tshɛ djekoleko lo kɛnɛ kendana l’awui wa lo Bible. Ndooko filmɛ kakendama oma le anto efula ko mbɛdima la “Photo-Drame” nɛ dia tɔ kakendama oma le anto tshɛ tshɛ oko miliyɔ divwa lo Amɛrikɛ wa lo nɔrdɛ, l’Erɔpɛ, l’Australie ndo la Nouvelle-Zélande l’ɔnɔnyi wa ntondo oto.

“Photo-Drame” kakendama mbala ka ntondo la New York City lo Ngɔndɔ ka ntondo 11, 1914. Ngɔndɔ esambele oma laasɔ, Ta dia ntondo di’andja w’otondo diakalɔma. Koko anto efula wakatetemalaka ntshumana dia menda “Photo-Drame” l’oyango wa vɔ keketshama oma lo esato wakawendaka wɛnya ɛtshɔkɔ wayotela Diolelo lo nshi yayaye. Lo 1914, “Photo-Drame” mbaki tshɔi ya filmɛ yakaleke dimɛna.