“Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ”
“[Ɔlɛmbɛ] wa hende vɔ ɔnɛ: ‘Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’”—MAT. 22:39.
1, 2. a) Lo ndjela okadimwelo wakasha Yeso, naa ɔlɛmbɛ wa hende woleki woke? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?
DIA mpemba Yeso, Ofarisɛ ɔmɔtshi akawombola ate: “Ombetsha, ɔlɛmbɛ akɔna woleki woke lo Ɛlɛmbɛ?” Oko wakatadiɛnyi lo sawo dietshi, Yeso akookadimola ɔnɛ: “Ɔlɛmbɛ woleki woke ndo wa ntondo” mbutaka ɔnɛ: “Olange Jehowa Nzambi kayɛ l’otema ayɛ tshɛ ndo la anima ayɛ tshɛ ndo la yimba yayɛ tshɛ.” Nde akakotsha ate: “Wa hende wafɔna la wɔ, vɔ ɔnɛ: ‘Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’”—Mat. 22:34-39.
2 Yeso akate dia sho pombaka nanga wonyaso onto oko wayalangaso shoamɛ. Ekɔ ohomba sho ndjambola ɔnɛ: Akɔna mɛtɛ ele wonyaso onto? Toho takɔna takokaso mɛnya wonyaso onto ngandji kawokaso?
AKƆNA MƐTƐ ELE WONYASO ONTO?
3, 4. a) Ɛnyɛlɔ kakɔna kakakambe la Yeso dia nkadimola lo dimbola di’ɔnɛ: “Akɔna mɛtɛ ele wonyami”? b) Ngande wakakimanyiya ose Samariya ɔmɔtshi pami kaki l’asa eko la nyɔi? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)
3 Sho mbeyaka mfɔnya ɔnɛ wonyaso onto ekɔ onto lodjashi suke la so ndo lele ɔngɛnyi aso w’oshika. (Tuk. 27:10) Pami kɛmɔtshi kakayaɔsaka onto ɔlɔlɔ akambola Yeso ɔnɛ: “Akɔna mɛtɛ ele wonyami?” Yeso akokadimola lo nkamba la ɛnyɛlɔ k’ose Samariya l’ɔlɔlɔ. (Adia Luka 10:29-37.) Apɔtwanyi amɔtshi wakakɔmɔla ose Juda ɔmɔtshi, wakɔkɔsɔla mbo yande ndo wakotshike lasa eko la nyɔi. Oko wakokaso mfɔnya, ɔlɔmbɛdi w’ose Isariyɛlɛ kana ose Lɛwi mbakakoke nkimanyiya pami kɛsɔ oko wonyawɔ onto. Lonyangu ko, vɔ kosala dui sɔ ndo wakalekana pami kɛsɔ aha la mbokimanyiya. Koko ose Samariya mbakayookimanyiyaka etena kele lo nshi shɔ, ase Juda l’ase Samariya wakahetshanaka.—Jni. 4:9.
4 Ose Samariya ɔsɔ akawotɛ esɔ la waanu lo mpota, akɔɔtɔlɛ lo ɔtɛlɛ ndo akasha kanga ɔtɛlɛ akɔ dɛnariyɔ pende, yɛdikɔ ya difuto diakoka ose olimu nongola lo nshi hiende. (Mat. 20:2) Ɔkɔndɔ wa pami kaki l’asa eko la nyɔi kɛsɔ tokimanyiyaka dia nshihodia akɔna aki wonyande onto. Ɛnyɛlɔ kakakambe la Yeso kɛsɔ tetshaka dia sho pombaka monga la nkɛtshi ndo la ngandji otsha le wonyaso onto.
5. Ngande wakɛnya Ɛmɛnyi wa Jehowa ngandji kokawɔ wonyawɔ onto etena kakatombe mpokoso kɛmɔtshi la New York?
5 Ɛlɔ kɛnɛ, anto waya bu la nkɛtshi oko kaki la ose Samariya l’ɔlɔlɔ. Djekoleko lo “nshi y’ekomelo” yasɛnaso nyɛ, yele anto waya bu la ngandji ka lam’asa ase nkumbo, waya akanga w’ekonda ndo waya bu la ngandji k’akambo w’ɛlɔlɔ. (2 Tim. 3:1-3) Ɛnyɛlɔ, anto mbeyaka monga la paa k’efula l’ɔkɔngɔ wa mpokoso kɛmɔtshi k’oma lo diangɔ diakatongama. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalema l’ɔkɔngɔ wa lɔpɛpɛ la wolo mfufa l’osomba wa New York otsha l’ekomelo ka Ngɔndɔ ka dikumi 2012. Anto efula komonga la kura, wakadiɛnɛka la dungu ndo wakahombaka diangɔ dikina. Lonyangu ko, ase mbase wakayowavaka tangangɔ takatshikala la wɔ. Koko lam’ele Ɛmɛnyi wa Jehowa mongaka la ngandji ka wonyawɔ onto, vɔ wakayakongɛ dia tokimanyiya anangɛwɔ, mbidja ndo anto akina wakahomɔ mpokoko kɛsɔ. Ko naa toho tokina takokaso mɛnya wonyaso onto ngandji kawokaso?
TOHO TAKOKASO MƐNYA WONYASO ONTO NGANDJI KAWOKASO
6. Naa yoho kina yɛnyaso ngandji kokaso wanyaso anto?
6 Lo kimanyiyaka anto lo nyuma. Sho salaka dui sɔ lo nsala la wolo dia mbasha “esambelo k’oma lo Afundelo.” (Rɔmɔ 15:4) Aha la taamu, sho mɛnyaka ngandji kokaso wanyaso anto lo mbasambisha akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible. (Mat. 24:14) Ande diɛsɛ diele laso dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo l’oma le “Nzambi katosha elongamelo” lee!—Rɔmɔ 15:13.
7. Tɔndɔ diakɔna diakasha Yeso, ndo ɛlɔlɔ akɔna wakokaso nkondja lo nkamba la diɔ?
7 Lo salɛka anto akambo oko walangaso vɔ tosalɛ. Lo dako diande dia lo dikona Yeso akate ate: “Nyosale anto kɛnɛ tshɛ kalanganyu vɔ nyosalɛ. Kɛsɔ kalembetshiya Ɛlɛmbɛ la awui w’amvutshi.” (Mat. 7:12) Naka sho salɛ anto akambo lo ndjela dako diaki Yeso sɔ, kete tayɔkɛndakɛnda lo ndjela “Ɛlɛmbɛ,” mbuta ate awui watanema lo mukanda wa Etatelu polo lo Euhwelu k’Elembe ndo lo ndjela “amvutshi,” mbuta ate prɔfɛsiya yatanema lo Afundelo wa lo Hɛbɛru. Afundelo asɔ mɛnyaka dia Nzambi tshɔkɔlaka wanɛ woka anto akina ngandji. Lo tshimbo y’omvutshi Isaya, Jehowa akate ate: “Nyuyeli akambu w’usimbwi, nyutshi akambu w’ololo . . . Untu latutshaka osoku eli la otshoko.” (Is. 56:1, 2) Sho tshɔkwamaka nɛ dia sho mbokaka wanyaso anto ngandji ndo mbasalɛka akambo w’ɛlɔlɔ.
8. Lande na kahombaso nanga atunyi aso, ndo kakɔna kakoka ntomba naka sho nsala dui sɔ?
8 Lo nanga atunyi aso. Yeso akate ate: “Nyu nyakoke kɛnɛ kakatama ɔnɛ: ‘Olange wonyayɛ onto ndo ohetsha otunyi ayɛ.’ Koko, dimi lambonyotɛ nte: Nyotetemale nanga atunyi anyu ndo nyotetemale nɔmba dikambo dia wanɛ wanyɔhɛnyahɛnya, dia nyu monga ana wa Shɛnyu lele l’olongo.” (Mat. 5:43-45) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnya dui diakɔ diaamɛ etena kakandafunde ate: “Naka otunyi ayɛ ekɔ la ndjala, shande ɛngɔ ka ndɛ. Naka nde ekɔ la mposa k’ashi, shande ashi wa nnɔ.” (Rɔmɔ 12:20; Tuk. 25:21) Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakɛnyaka dia onto tshɛ akahombaka nkimanyiya otunyi ande dia mbetola nyama kande naka tɔ kambɔkɔ la wotsho. (Etum. 23:5) Ase Isariyɛlɛ wakakambaka la dako sɔ wakakokaka ndjonga angɛnyi la wanɛ waki atunyi awɔ. Lam’ele Akristo mbokaka anto akina ngandji, efula k’atunyi aso ndjotshikitanyaka ekanelo kawɔ ka yimba. Naka sho mboka atunyi aso ngandji, kete tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kayokoma amɔtshi wa l’atei awɔ Akristo.
9. Kakɔna kakate Yeso lo kɛnɛ kendana la mbidja wɔladi lam’asaso l’asekaso Akristo?
9 Lo salaka “la wolo dia nsɛna lo wɔladi l’anto tshɛ.” (Hɛb. 12:14) “Anto tshɛ” watɛkɛtama lo divɛsa nɛ, mendanaka ndo l’anangɛso l’akadiyɛso nɛ dia Yeso akate ate: “Naka wɛ ekɔ lo ndjaye la woshasha ayɛ lo dihole di’elambwelo ko wɛ ambohɔ dia onto ɔmɔtshi ekɔ la yɛ la dikambo dimɔtshi, tshika woshasha ayɛ la ntondo ka dihole di’elambwelo ndo kalola tokotodja ntondo wɔladi lam’asayɛ la nde, oma laasɔ koye, koyokimɔ woshasha ayɛ.” (Mat. 5:23, 24) Nzambi ayotɔtshɔkɔla naka sho mbokaka anangɛso l’akadiyɛso ngandji ndo mongaka suke dia mbidjaka wɔladi lam’asaso la wɔ.
10. Lande na kahatahombe nomboshaka anto akina?
10 Lo mbewɔ dia nombosha anto akina. Yeso akate ate: “Nyotshike nombosha diaha nyu nomboshama, nɛ dia woho walomboshanyu anto akina mbayowonyolombosha ndo nyu, ndo woho wasalɛnyu anto akina akambo mbayowonyosalɛ ndo nyu. Lande na kɛnayɛ fumbufumbu yele lo sso di’osekayɛ ko wɛ hɛnyi etenyi k’osongo kele lo sso diayɛ? Kana ngande wakokayɛ mbutɛ osekayɛ wate: ‘Yaka konya fumbufumbu yele lo sso diayɛ’ etena kele wɛ ekɔ la etenyi k’osongo lo sso diayɛ? Wɛ kanga dungi pende le, tokotanyisha etenyi k’osongo kele lo sso diayɛ, ko wɛ ayɛna dimɛna woho wa minya fumbufumbu yele lo sso di’osekayɛ.” (Mat. 7:1-5) Ande woho watokimanyiya dako sɔ diaha sho mbikaka washo lo munga ya totshitshɛ y’anto akina lo mbeya ɔnɛ shoamɛ tekɔ la munga ya weke lee!
YOHO YA LAANDE YA MƐNYA WONYASO ONTO NGANDJI
11, 12. Naa yoho yoleki dimɛna yɛnyaso wanyaso anto ngandji kawaokaso?
11 Sho kombolaka mɛnya wanyaso anto ngandji lo yoho yoleki dimɛna. Diakɔ diele l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho mbasambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Luka 8:1) Yeso akasha ambeki ande ɔkɛndɛ wa vɔ mbetɛ “anto wa lo wedja tshɛ ambeki.” (Mat. 28:19, 20) Lo nsambisha wanyaso anto, sho mbakimanyiyaka dia vɔ mimɔ oma lo mboka ka woke katɔla otsha lo elanyelo ko mbɔtɔ lo mboka ka tshitshɛ katɔla otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo. (Mat. 7:13, 14) Jehowa mɛtɛ tshɔkɔlaka welo wa ngasɔ.
12 L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho kimanyiyaka anto dia vɔ mbeya dia wekɔ l’ohomba wa mbeya akambo waki Nzambi. (Mat. 5:3) Naka vɔ wambotolongola, kete tayowasambisha “lokumu l’ɔlɔlɔ laki Nzambi.” (Rɔmɔ 1:1) Wanɛ wetawɔ losango la Diolelo ndjaokanyaka la Nzambi lo tshimbo ya Yeso Kristo. (2 Kɔr. 5:18, 19) Nsambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ, mbele yoho yoleki dimɛna ya mbaɛnya ngandji kawaokaso.
13. Ngande watotoyaokaka etena kasambishaso anto akambo wa mɛtɛ?
13 Naka sho salaka waendelo w’eyoyo ndo mbekaka l’anto Bible, kete tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa nkimanyiya anto dia vɔ mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yawɔ l’atɔndɔ waki Nzambi wendana la lɔkɛwɔ. Koko le amɔtshi nɔmbamaka dia vɔ nsala etshikitanu efula dia vɔ ndjokoma Akristo. (1 Kɔr. 6:9-11) Sho keketshamaka efula dia mɛna woho wakimanyiya Nzambi anto wele “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo” dia vɔ nsala etshikitanu ndo nkoma ekambi ande. (Ets. 13:48) Anto efula wakashisha elongamelo ndo wele la lɔkɔnyɔ ndjongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la wɛkamu le Shɛso lele l’olongo. Sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna ehamelo wa lo nyuma wasala eyoyo. Shi ekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ le so dia sho mɛnya wonyaso onto ngandji kawokaso lo yoho ya laande shɔ oko weso apandjudi wa Diolelo?
KƐNƐ KATA AFUNDELO LO DIKAMBO DIA NGANDJI
14. Kakɔna kakate Pɔɔlɔ lo kɛnɛ kendana la ngandji lo 1 Kɔrɛtɔ 13:4-8?
14 Naka sho nanga wonyaso onto lo ndjela kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ, kete tayɔngɛnyangɛnya Jehowa, hatotoleka monga l’ekakatanu lam’asaso l’anto akina ndo tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 13:4-8.) Tayanga nsɛdingola lo tshena pe kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ lo kɛnɛ kendana la ngandji ndo woho wakokaso nkamba l’ɛtɛkɛta akɔ lo diɔtɔnganelo diasaso la wonyaso onto.
15. a) Lande na kahombaso monga la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ? b) Lande na kahombaso mbewɔ kandjema ndo ofunu?
15 “Ngandji ekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ.” L’ɛnyɛlɔ kaki Nzambi lele la solo dia lotutsha oya le so anto wele keema kokele, sho lawɔ pombaka mongaka la solo dia lotutsha etena katosalɛ anto munga, katotondjɛwɔ efata ndo katosalɛwɔ awui la lɔsɛndji. Lam’ele “ngandji bu la kandjema,” hatohombe nkombola diangɔ di’anto akina kana waɛsɛ wele la wɔ l’etshumanelo. Laadiko dia laasɔ, ngandji ayotokimanyiya diaha sho ndjafuna kana monga la lotamanya nɛ dia “ashu wa lahi la utema w’utaku, tala di’untu a kolo, vo tshe weko kolo ketu.”—Tuk. 21:4.
16, 17. Ngande wakokaso nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la 1 Kɔrɛtɔ 13:5, 6?
16 Ngandji ayotokimanyiya dia mbewɔ dia salɛ wanyaso anto akambo wa kɔlɔ wele oko mbakesa, mbava ndo mbasalɛ awui akina wahɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ ndo l’atɔndɔ waki Jehowa. Ngandji ayotokimanyiya diaha sho mendaka paka wahɔ aso hita koko ndo w’anto akina.—Flpɛ. 2:4.
17 Onto lele la ngandi ka shikaa homala esadi ndo “hadia akambo wa kɔlɔ wosalɛwɔ,” mbuta ate nde bu la kalupɛ ya fundaka munga tshɛ yosalɛwɔ. (1 Tɛs. 5:15) Naka sho mombanɛ tokumbɛkumbɛ, kete tayonyangiya Nzambi ndo tayonga oko shase ya dja yakoka mpɛta efula ko totshumba ndo ntshumba anto akina. (Lew. 19:18) Ngandji totshutshuyaka dia ngɛnangɛna lo akambo wa mɛtɛ koko aha “lo akambo wa kɔlɔ,” kaanga etena katosalɛ atunyi aso akambo aha la losembwe.—Adia Tukedi 24:17, 18.
18. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo 1 Kɔrɛtɔ 13:7, 8?
18 Pɔɔlɔ akafunde nto dia ngandji “mbikikɛka akambo tshɛ.” Naka onto ɔmɔtshi ambotosalɛ dikambo dia kɔlɔ ko ambotɔlɔmba edimanyielo, ngandji totshutshuyaka dia sho mbodimanyiya. Onto lele la ngandji “mbetawɔka akambo tshɛ” wele lo Bible ndo mongaka la lowando lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma yalongolaso. Nde “nongamɛka akambo tshɛ” wofundami lo Bible ndo mbutɛka anto akina elongamelo kele la nde. (1 Pet. 3:15) Etena kahomanaso la ekakatanu wa wolo, sho nɔmbaka Jehowa ndo nongamɛka dia nde ayotokimanyiya. Onto lele la ngandji “mbikikɛka akambo tshɛ,” mbuta ate munga yosalɛwɔ, ɛhɛnyɔhɛnyɔ kana ehemba. Ndo nto, “ngandji hakomɛ pondjo” nɛ dia anto wele l’okitanyiya wayokanaka ngandji pondjo.
TOTETEMALE NANGA WONYASO ONTO OKO WAYALANGASO
19, 20. Dako diakɔna dia lo Bible diatokimanyiya dia ntetemala mboka wanyaso anto ngandji?
19 Naka sho nkamba la dako dia lo Bible sɔ, kete tayotetemala mboka wanyaso anto ngandji. Ngandji ka ngasɔ mendanaka la weho w’anto tshɛ koko aha paka wanɛ wele la so dioho ɔtɔi. Sho pombaka mbohɔka ɛtɛkɛta wa Yesɔ w’ɔnɛ: “Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.” (Mat. 22:39) Nzambi nde la Yeso nongamɛka dia sho nanga wonyaso onto. Naka tekɔ l’okakatanu dia mboka anto akina ngandji, kete tɔlɔmbɛ Nzambi dia nde tɔlɔmbɔla lo tshimbo ya nyuma k’ekila. Naka sho nsala ngasɔ, kete Jehowa ayotɔtshɔkɔla ndo ayotokimanyiya dia sho mbokaka wanyaso anto ngandji.—Rɔmɔ 8:26, 27.
20 Ɔlɛmbɛ wa hende woleki woke lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ mbelamɛka ɔnɛ “ɔlɛmbɛ wa woke wa Nkumekanga.” (Jak. 2:8) L’ɔkɔngɔ wa nde nshila ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi w’oma lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, Pɔɔlɔ akayota ate: “Ɛlɛmbɛ ekina tshɛ wambotshumanyema lo dui nɛ: ‘Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’ Onto lele la ngandji hasalɛ osekande akambo wa kɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, ngandji ele ekotshelo k’ɛlɛmbɛ.” (Rɔmɔ 13:8-10) Mbokɛmaka dia sho pombaka ntetemala mboka wanyaso anto ngandji.
21, 22. Lande na kahombaso mboka Nzambi ndo wonyaso onto ngandji?
21 Etena kakanaso yimba dia mbeya lande na kahombaso nanga wanyaso anto, ayonga dimɛna sho mbohɔ ɛtɛkɛta waki Yeso w’ɔnɛ Papa “tohotoyaka wonya le anto wa kɔlɔ ndo le anto w’ɛlɔlɔ ndo tɔlɔshaka mvula le anto w’ɛlɔlɔ ndo le anto wa kɔlɔ.” (Mat. 5:43-45) Sho pombaka mboka wonyaso onto ngandji oyadi onto ɔlɔlɔ kana onto a kɔlɔ mbende. Takashidi mɛna dia yoho yoleki dimɛna ya mɛnya ngandji ele lo nsambisha losango la Diolelo. Ande ɛtshɔkɔ wakongɛ wanyaso anto wetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ lee!
22 Tekɔ l’ɛkɔkɔ efula watotshutshuya dia nanga Jehowa l’etondo aso tshɛ. Laadiko dia laasɔ, tekɔ la toho efula takokaso mɛnya wonyaso onto ngandji kawokaso. Wanɛ walanga Nzambi ndo walanga wanyawɔ anto nɛmiyaka ɛtɛkɛta waki Yeso ndo ngɛnyangɛnyaka Jehowa, Shɛso lele l’olongo.