Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

 ƆKƆNDƆ WA LƆSƐNƆ

Lakavusha papa​—⁠koko lambokondja Papa kekina

Lakavusha papa​—⁠koko lambokondja Papa kekina

PAPA akotɔ la Graz lo wodja w’Autriche, lo 1899 ndo etena kakalɔmaka Ta dia ntondo di’andja w’otondo ko nde eke ɔlɔngɔlɔngɔ. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo ntatɛ lo 1939, nde akoonge ɔsɔlayi w’ase Allemagne. Nde akatokilaka ashi wa lɛɛhɔ lo ta diakalɔmaka la Russie lo 1943 ndo l’etena kɛsɔ ko laya suke la nkotsha ɛnɔnyi ehende. Dimi komonga la diɛsɛ dia mbeeya ndo woho wakimi komonga la papa akambishaka olengolengo w’efula, djekoleko etena kakamɛnaka asekami ambeki la washɛwɔ. Koko lam’akamakotsha ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, lakayokondjaka ekeketshelo lo mbeka akambo efula wendana la Shɛso lele l’olongo, ɔnɛ lahavu.—Hab. 1:12.

ETENA KAKIMI LO SKUTU

Lam’akimi dikɛnda

Etena kakimi la ɛnɔnyi esambele, lakayɔtɔka l’olui wa waa Skutu. Skutu ekɔ tshunda diatanema l’ahole efula diakakengama la Grande-Bretagne lo 1908, oma le Robert Stephenson Smyth Baden-Powell, laki jeneralɛ y’asɔlayi wa lɛkɔ. Lo 1916, nde akayokengaka (louveteaux,) tshunda di’ana w’akɛnda wa Skutu.

Lakongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakatatshɔka lo wikɛndɛ dia tɛngɔla lahole wotshikitanyi wa lo wodja aso. Etena kakatandaka nkɛndɔ shɔ, takatalalaka lo tovuduvudu t’apɛma, takalɔtaka inifɔrmɛ aso ndo takatakɛndakɛndaka tatayele wendjo wa ngɔmɔ yakatahomamaka. Lakalekaka ngɛnangɛna etena kakimi kaamɛ la waa Skutu kina, etena kakatembaka esambo la dikɔlɔ l’omamu wa dja ndo kakatakɛnyaka tɔkɛnyɔ lo okonda. Takekaka nto akambo efula wendana la etongelo ndo dui sɔ diakankonya dia monga la lowando lo etongelo kaki Nzambi.

Vɔ ndakanyaka akɛnda wa Skutu dia salaka awui w’ɛlɔlɔ lushi tshɛ ndo ɔsɔ ekɔ tshondo ya mbekele lewɔ. Takemɔnaka lam’asaso ɔnɛ: “Paka mongaka suke,” ndo dui sɔ diakangɛnyangɛnyaka efula. Lo olui aso wakakengama la wa Skutu ndekana lokama, yɛdikɔ ya l’atei atei waki aseka Mupɛ ndo etenyi kekina ase Asɔnyi koko paka osekaso ɔtɔi oto mbaki ose Buda.

Ntatɛ lo 1920, nsanganya ya wedja efula y’ana wa Skutu yakatatɛ nsalema mbala la mbala l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi engana. Lakɔtɔ losanganya l’esambele la wedja l’ana wa Skutu lakasalema l’osomba wa Bad Ischl lo wodja w’Autriche lo Ngɔndɔ k’enanɛi 1951 ndo lakɔtɔ nto losanganya la divwa la wedja lakasalema la Sutton Park suke la osomba wa Birmingham lo wodja w’Angleterre lo Ngɔndɔ k’enanɛi 1957. Lo losanganya lɔsɔ, taki ana wa Skutu oko 33000 w’oma lo wedja ndo ahole wotshikitanyi oko 85. Anto akina oko 750000, wakaye ndjosangana la so mbidja ndo nkumekanga ka womoto ka l’Angleterre le Elizabeth. Lakɔsaka dia monga l’atei w’ana wa Skutu aki oko monga l’atei wa nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo. L’etena kɛsɔ, dimi kombeyaka dia laya suke la mbishola nkumbo ka l’andja w’otondo k’onto l’ɔnango ka lo nyuma koleki dimɛna.

 MBALA KA NTONDO KAKAMAHOMANA L’ƆMƐNYI WA JEHOWA

Rudi Tschiggerl, laki owandji wendana l’awui w’okatelo, laki onto la ntondo lakansambisha

Lo eleko kamɔnga akatshi ka lo 1958, ko laya suke la nshidiya olowanyelo ami w’ombishanyi wa diangɔ la mɛsa lo ɔtɛlɛ wa woke wa Wiesler la Graz, lo wodja wa Autriche. Lushi lɔmɔtshi, Rudolf Tschiggerl laki owandji wendana l’awui w’okatelo, akansambisha lo tshakitudi. L’etena kɛsɔ, ko latasambishamaka oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa ndooko lushi. Takatatɛ nsawola lo kɛnɛ kendana la Losato l’osanto ndo nde akambutɛ dia w’etshelo ɔsɔ hawotumbi oma lo Bible. Lam’ele lakasukɛka w’etshelo ɔsɔ, lakawodje taamu t’efula dia mbɛnya dia nde ekɔ lo mbuta kashi. Ngandji kakam’okaka osekami la l’olimu ɔsɔ, akatshutshuya dia dimi mbeetawoya dia nde nkalola l’ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ.

Rudolf lakatelɛka nto ɔnɛ Rudi, akambela Bible. Lakɔɔtɔtɔmiya nte, dimi nangaka paka Bible k’aseka Mupɛ. Etena kakamatatɛ kiada, lakatane dia Rudi akadje traktɛ kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa l’etei. Dimi konanga kiada nɛ dia lakafɔnyaka ɔnɛ ekanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa mongaka tsho dimɛna mbadia koko awui wa lɔkɔ bu mɛtɛ. Koko laki la nsaki ka nkɛtshanya la nde awui w’oma lo Bible. Rudi aki la shɛnɔdi lo woho wakinde kombishami ekanda efula. L’edja ka ngɔndɔ shato, takakɛtshanyaka awui w’oma lo Bible, mbala mɔtshi polo la dikɔlɔ.

Lam’akamashidiya olowanyelo ami wa lo ɔtɛlɛ wa la Graz l’osomba ami wa lootɔ, mama akantome dia dimi nyomotɔtɔ kalasa y’adidi y’endana l’awui w’ɛtɛlɛ la Bad Hofgastein osomba wele l’ekidi wa Alpes. Kalasa shɔ yakakambaka kaamɛ la ɔtɛlɛ wa woke wa la Bad Hofgastein, wakamatshɔka dia tosalaka stajɛ dia dimi ndeka mpamia diewo diami.

AKADIYƐSO AHENDE WA WAA MISIƆNƐRƐ WAKAYOMEMBOLA

Ilse Unterdörfer nde la Elfriede Löhr wanɛ wakatatɛ mbetshami Bible lo 1958

Rudi akatomɛ Bɛtɛlɛ ka la Vienne adrɛsɛ wa lɛnɛ akamonɔ ndo Bɛtɛlɛ akatomɛ akadiyɛso ahende waki waa misiɔnɛrɛ adrɛsɛ akɔ, mbuta ate Ilse Unterdörfer nde la Elfriede Löhr. * Lushi lɔmɔtshi, ɔnɛ lakalongɔnaka lo ɔtɛlɛ akambelɛ ko akambutɛ ate wamato ahende wekɔ lo mutuka l’andja wakoyanga. Lakatshimbe wɔɔngɔ, nɛ dia dimi kombaeyaka, koko lakatombe dia teya waa na wakiwɔ. Lakateyaka dia vɔ mbakɛmbaka mikanda w’Ɛmɛnyi wa Jehowa l’Allemagne Nazi etena kakashimbama olimu awɔ la ntondo ka Ta dia hende di’andja w’otondo. Kaanga la ntondo ka ta sɔ ntatɛ, apulushi wa l’Allemagne wakawelɛka wa Gestapo wakawande ko mbatoma lo mpango ya nkanu ya la Lichtenburg. Oma laasɔ, etena kakalɔmaka ta, vɔ wakatɔlama lo mpango ka la Ravensbrück suke la Berlin.

Lam’ele akadiyɛso asɔ waki oko lɔlɔnga laamɛ la mama, dimi lakahombe mbalɛmiya. Diakɔ diele, dimi konanga mbaetshɛ wenya lo kɛtshanyaka la wɔ ko ndjowatɛ l’ɔkɔngɔ wa mingu kana ngɔndɔ ngana ɔnɛ handjolanga ntetemala. Diakɔ diakamaalɔmbɛ ɔnɛ naka walanga ko vɔ mbelami listɛ l’avɛsa wakamba l’aseka Mupɛ lɛnya wahɔnelo w’apɔstɔlɔ. Lakawatɛ dia layoyɔtɔlɛ osasɛrdɔsɛ wa lo ngelo kaso listɛ lɔsɔ dia dimi tɔkɛtshanya la nde. Lakafɔnyaka dia lo nsala ngasɔ mbayomoshola akambo wa mɛtɛ.

 LAKAYOSHOLA MƐTƐ KENDANA LA SHƐSO K’EKILA KELE LOLONGO

Aseka Mupɛ kambaka lo yoho ya kɔlɔ l’ɛtɛkɛta waki Yeso wele lo Mateo 16:18, 19, dia nsukɛ wetshelo wa wahɔnelo w’apɔstɔlɔ ntatɛ oma le ɔpɔstɔlɔ Petero. Vɔ mbutaka ɔnɛ papa l’Ɔrɔma ekɔ shɛso k’osanto ndo nde hakoke mbuta kashi lo kɛnɛ kendana l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Aseka Mupɛ efula mbetawɔka wetshelo ɔsɔ ndo lɔkɔ mbohikami mbetawɔ kawɔ. Dimi la wɔ laketawɔka ngasɔ ndo lakafɔnyaka dia naka papa l’Ɔrɔma ambota ɔnɛ wetshelo wa Losato l’osanto wekɔ mɛtɛ, kete ngasɔ mbahombadiɔ monga. Koko lakataka nte, naka papa l’Ɔrɔma koka mindja, kete wetshelo wa Losato l’osanto mbeyaka monga kashi.

Etena kakamatshu dia tɛnana la osasɛrdɔsɛ ɔmɔtshi, nde komonga l’akoka wa nkadimola lo ambola ami, koko nde akatombisha dibuku dimɔtshi di’aseka Mupɛ diatɛkɛta dia wahɔnelo w’apɔstɔlɔ. Lakaye la dibuku diakɔ la ngelo ndo lakayodiadaka oko akandambutɛ ndo lakayokalolaka le nde lele la ambola efula wa mbooka. Nde komonga l’akoka wa nkadimola ambola ami ndo nde akambutɛ ate: “Halokoke ketawoya ndo wɛ hakoke mbetawoyami. . . . Toyake ndjonfukutanya nto.” Nde konanga nkɛtshanya la mi nto kaanga yema.

L’etena kɛsɔ, lakayongaka suke dia mbeka Bible la Ilse nde la Elfriede. Vɔ wakambetsha akambo efula wendana la Jehowa Nzambi, Shɛso k’ekila ka mɛtɛ lele l’olongo. (Jni. 17:11) Lam’ele l’etena kɛsɔ ko etshumanelo katonge lɛnɛ akiso, akadiyɛso asɔ wakalɔmbɔlaka nsanganya lo nkumbo kɛmɔtshi k’ɔngɛnyi aso wa lo mɛtɛ. Anto yema tshitshɛ anto mbakatasanganaka lɛkɔ. Lam’ele laasɔ ko ndooko ɔnangɛso lambobatizama laki lɛkɔ, akadiyɛso asɔ mbakalɔmbɔlaka nsanganya. Mbala mɔtshi, ɔnangɛso l’oma lo dihole dikina akayaka dia ndjosha sawo dia lo sɛkɛ lo dihole diakatafutɛka.

ETENA KAKAMATATƐ NSAMBISHA

Ilse nde la Elfriede wakatatɛ mbeka la mi Bible lo Ngɔndɔ ka dikumi, 1958 ndo l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ shato, lakayobatizamaka lo Ngɔndɔ ka ntondo 1959. La ntondo ka dimi batizama, lakawambola dia kana ayokokaka dimi mbatshindɛ l’esambishelo ka luudu la luudu dia dimi tɛɛna woho weta olimu w’esambishelo. (Ets. 20:20) L’ɔkɔngɔ wa dimi mbatshindɛ mbala ka ntondo, lakawambola dia kana ayokoka dimi monga l’ɛtshi kami ka nkɛtɛ ka sambishaka. Vɔ wakambisha ngelo kɛmɔtshi ndo lakatshɔka dimɛ dia tosambisha lo luudu la luudu ndo lakasalaka wendelo w’eyoyo le wanɛ wakɛnyaka nsaki. Ɔnangɛso la ntondo lakamatshindɛ lo esambishelo ka luudu la luudu aki omendji w’otshimbedi wakayotembolaka l’ɔkɔngɔ.

Lo 1960, l’ɔkɔngɔ wa dimi mana kalasa yami y’endana l’awui w’ɛtɛlɛ, lakakalola l’osomba ami wa lootɔ dia tokimanyiya ewotɔ ami dia vɔ mbeka awui wa mɛtɛ w’oma lo Bible. Polo ndo ɛlɔ kɛnɛ, ndooko kaanga ɔtɔi la l’atei awɔ lambokoma Ɔmɛnyi wa Jehowa, koko amɔtshi wekɔ lo mɛnya nsaki.

LƆSƐNƆ LA L’OLIMU WA LO TENA TSHƐ

Etena kakimi l’ɛnɔnyi 20

Lo 1961, Bɛtɛlɛ akatome mikanda lo tshumanelo dia nkeketsha anangɛso l’akadiyɛso dia vɔ nkamba olimu w’ombatshi mboka. Lam’ele l’etena kɛsɔ laki onyemba ndo la wolo wa demba, lakɔshi yɛdikɔ ya nkamba olimu w’ombatshi mboka. Lakambola Kurt Kuhn, laki omendji w’otshimbedi kanyi yande dia kana ayokoka dimi nyomokamba olimu wa l’emunyi l’edja ka ngɔndɔ mɔtshi tsho l’oyango wa dimi nsomba mutuka wakoka ndjonkimanyiya l’olimu w’ombatshi mboka. Nde akamumbola ate: “Onde Yeso nde l’apɔstɔlɔ ande waki l’ohomba wa mutuka dia vɔ nkamba olimu wa lo tena tshɛ?” Dimbola sɔ diakankimanyiya dia dimi mbɔsa yɛdikɔ ndo aha la ntshimbatshimba  lakatatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka. Koko lam’ele lakakambaka wenya 72 lomingu tshɛ lo rɛstora wa l’ɔtɛlɛ, lakahombe ntondo nsala etshikitanu ɛmɔtshi.

Lakalɔmbɛ owandji ami w’olimu dia kana ayokoka dimi ntatɛ nkamba wenya 60. Nde aketawɔ ndo akanfutaka paka difuto diakɔ diaamɛ. Yema tshitshɛ oma laasɔ, lakayɔɔlɔmbaka nto dia kana ayokoka dimi kambaka wenya 48 lo lomingu. Nde aketawɔ nto ndo akanfutaka paka difuto diakɔ diaamɛ. Mbala kekina nto, lakayɔɔlɔmba dia dimi kambaka wenya 36 lo lomingu, mbuta ate wenya 6 lo lushi ndo mbala kɛsɔ nto nde aketawɔ. Dui dia diambo ko, nde akanfutaka paka difuto diakɔ diaamɛ. Akɛnama dia nde konangaka dia dimi mimɔ l’olimu. Diɛsɛ l’ekongelo kɛsɔ, lakatatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka wa pondjo ndo nshi shɔ vɔ wakakimɔka wenya 100.

Ngɔndɔ nyɛi l’ɔkɔngɔ, lakasɔnama oko ombatshi mboka wa laande ndo oko okambi w’etshumanelo lo etshumanelo kɛmɔtshi ka tshitshɛ ka lo prɔvɛnsɛ ka Carinthie l’osomba wa Spittal an der Drau. L’etena kɛsɔ, ambatshi mboka wa laande wakakimɔka wenya 150 lo ngɔndɔ. Dimi komonga l’ombatshi mboka okina wakakambaka la mi kaamɛ, koko kadiyɛso Gertrude Lobner laki oko okimanyedi w’okambi w’etshumanelo * akansukɛka.

LAKAKONDJA WAƐSƐ AKINA ESADI ESADI

Lo 1963, lakalongola diɛsɛ dia nkamba oko omendji w’otshimbedi. Lo tena dimɔtshi, lakandaka kɛndɔ lo kawolo oma lo etshumanelo kɛmɔtshi otsha lo kekina latɛmbana l’atapa ami wa wetsho. Anangɛso efula komonga la mituka diakɔ diakiwɔ kondjaaka ndjonongola lo dihole diatemalaka kawolo. Diaha ntakanya anangɛso, dimi kɔmbɔsaka mutuka dia ntshɔ otsha lɛnɛ akamahombaka mpanga koko lakatshɔka l’ekolo.

Lam’ele lo 1965 laki onyemba, lakelamɛ dia tɔtɔ Kalasa ka 41 ka Ngiliyadɛ. Efula ka wanɛ wakelamɛ lo Kalasa kɛsɔ waki enyemba. Dui dia diambo ko, l’ekomelo ka Kalasa, wakankaloya otsha l’Autriche wodja ami wa lootɔ dia totetemala l’olimu ami w’otshimbedi. Koko la ntondo ka dimi monɛ oma l’États-Unis, wakanɔmbɛ dia dimi ntshindɛ omendji ɔmɔtshi w’eteta l’edja ka mingu nyɛi. Lakangɛnangɛna dia nkamba la Anthony Conte, ɔnangɛso lakokanaka ngandji efula, lakangɛnangɛnaka olimu w’esambishelo ndo lakakondjaka etombelo w’ɛlɔlɔ efula lɔkɔ. Takakambe kaamɛ lo lɛkɛ la Cornwall la New York.

Lushi la diwala diaso

Etena kakamakalola l’Autriche, lakatomama l’otshimbedi lɛnɛ akamatohomanaka la Tove Merete, kadiyɛso k’olangala efula. Nde akodiama lo akambo wa mɛtɛ ntatɛ omako ɛnɔnyi etanu. Naka anangɛso wambotombola woho wakatahomana, sho mbakadimolaka la shɛkɛsɛkɛ tshɛ ɔnɛ “toko Bɛtɛlɛ mbakasale dia sho mpomana.” Takatshukana l’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi lo Ngɔndɔ ka nɛi, 1967 ndo takatetemala l’olimu w’omendji weteta.

Ɔnɔnyi wakayelana, lakɛnyi dia oma lo ngandji kande kaheyama mbɛdika, Jehowa akambɔsɛ oko ɔnande la lo nyuma. Ngasɔ mbakamɛ diɔtɔnganelo dia laande di’asami la Papa lele l’olongo oko wediɔ lo dikambo di’anto tshɛ wɔtɛkɛtami lo Rɔmɔ 8:15, ‘wata la dui dia wolo ɔnɛ: Abba, Shɛso!’

Dimi la Merete takatetemala l’olimu w’otshimbedi ndo wa distrikɛ polo lo 1976. Mbala mɔtshi takalalaka lo mvudu yaki komonga la mashinyi  wadiya djungudungu ndo tshitshi kakongaka efula. Adra aso wakalɔwaka la lɔhɛngɔ la tshitshi lakatahɛngaka. Takayɔsa yɛdikɔ ya nsomba mashinyi wa tshitshɛ wadiya djungudungu. L’ahole amɔ, kihanga ka mbɔka kakongaka l’andja ndo dia ntshɔ lɛkɔ l’otsho, takahombaka nkɛndakɛnda laadiko dia loonge l’ekama. Lam’ele sho komonga la luudu laso hita, lushi l’ɔtɔi tshɛ takatshikalaka lo etshumanelo kembodiso lomingu lakɔ, laasɔ lushi la hende la pindju ko sho ntshɔ otsha lo etshumanelo kekina.

Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mbuta dia l’edja k’ɛnɔnyi efula, wadɛmi la ngandji ambonsukɛ lo yɛdikɔ y’efula. Nde nangaka olimu w’esambishelo ndo ndooko lushi lakamɔsɛngɔla dia nde ntomba l’esambishelo. Nde nangaka nto mbɔtɔ l’anto ɔngɛnyi ndo ndjakinyaka dikambo di’anto akina. Dui sɔ mɛtɛ diekɔ tshondo y’ekimanyielo le mi.

Lo 1976, takelamɛ dia tokamba lo Bɛtɛlɛ ka l’Autriche l’osomba wa Vienne ndo lakatɔsɔnama oko ose kɔmite ka filialɛ. L’etena kɛsɔ, Bɛtɛlɛ ka l’Autriche mbakalɔmbɔlaka olimu wa lo wedja efula wa l’Erɔpɛ wa lo ɛstɛ ndo tɔ kakakongɛka di’ekanda mɛmbamaka lo woshɛshɛ otsha lo wedja akɔ. Ɔnangɛso Jürgen Rundel mbakalɔmbɔlaka olimu ɔsɔ lo yoho ya dimɛna efula. Laki la diɛsɛ dia nkamba la nde ndo l’ɔkɔngɔ diko lakayonga omendji w’olimu w’okadimwelo w’ɛtɛkɛta dikumi wakakadimɔmaka l’Erɔpɛ wa lo ɛstɛ. Jürgen nde la Gertrude ka wadɛnde wekɔ lo ntetetemala nkamba la kɔlamelo oko ambatshi mboka wa laande la Allemagne. Ntatɛ oma lo 1978, Bɛtɛlɛ ka l’Autriche akatatɛ kopozɛ ekanda ndo mbatondja lo ɛtɛkɛta oko esamalo lo nkamba la (presse offset), mashinyi wa tshitshɛ watondja ekanda. Takatomɛka ndo wedja ekina ekanda wakawalɔmbaka. Otto Kuglitsch de la Ingrid ka wadɛnde wekɔ lo nkamba lo Bɛtɛlɛ ka l’Allemagne ndo nde mbakalɔmbɔlaka elimu ɛsɔ.

L’Autriche, lakasambishaka lo toho efula mbidja ndo esambishelo ka lo toshinga

Anangɛso wa lo Erɔpɛ wa lo ɛstɛ wakakambaka la mashinyi welɛwɔ polycopier dia fudiaka ekanda lo wedja awɔ hita ndo wakafudiaka awui w’oma lo waa filmɛ yaso. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, vɔ waki l’ohomba w’ekimanyielo k’oma l’andja wa wodja. Jehowa akatshɔkɔla olimu ɔsɔ ndo etena kakiso lo Bɛtɛlɛ kɛsɔ, takayolangaka anangɛso wakakambaka olimu la kɔlamelo kaanga mbakasekɛma olimu aso l’edja k’ɛnɔnyi efula.

WEMBWELO WA LAANDE LA ROUMANIE

Lo 1989, laki la diɛsɛ dia ntshindɛ ɔnangɛso Theodore Jaracz laki ose Olui-walɔmbɔla otsha la  Roumanie. Oyango wa lɔkɛndɔ lɔsɔ, aki dia tokimanyiya olui ɔmɔtshi w’anangɛso dia vɔ nyomonga la losambi l’okongamelo. Ntatɛ oma lo 1949, vɔ wakahembola losambi l’okongamelo ko ntatɛ mbata tshumanelo diawɔ vɔamɛ, koko wakatetemalaka nsambisha ndo batiza anto. Vɔ wakɔtɔka nkanu l’ɔtɛ wa lomangemange lawɔ l’Okristo, oko wakɔtɔka anangɛso waki watatakɔ okongamelo. Lam’ele polo l’etena kɛsɔ k’olimu aso wakashimbami lɛkɔ, takasanganaka lo woshɛshɛ laka ɔnangɛso Pamfil Albu kaamɛ la dikumanyi nɛi di’oma l’atei wa wanɛ wakayaatola ndo la kɔmite ka la Roumanie kaketawɔmaka. Takatshu l’ɔnangɛso Rolf Kellner oma l’Autriche dia nde tonga oko okadimudi.

L’otsho wa hende w’ɔkɛtshanyelo aso, ɔnangɛso Albu aketawoya dikumanyi nɛi di’asekande sɔ dia vɔ nkawoya losambi la wɔ la okongamelo etena kakandate ɔnɛ: “Naka hatosadi dui sɔ wonya ɔnɛ, kete ondo hatotoyokondja diɛsɛ dia nsala dui sɔ nto pondjo.” Oma laasɔ, suke l’anangɛso 5000 wakakawola oya l’okongamelo. Jehowa mɛtɛ akadje otshumba ndo Satana akakite tatala.

Oya l’ekomelo ka 1989, la ntondo k’awui wa waa Kɔministɛ ya lo Erɔpɛ wa lo ɛstɛ nkita tatala, Olui-walɔmbɔla akatɔlɔmbɛ dia dimi la wadɛmi ntshɔ otsha lo mbalasa ka la New York kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo. Ɔsɔ aki dui dia diambo efula le so. Takatatɛ nkamba lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn lo Ngɔndɔ k’esambele 1990. Lo 1992, lakasɔnama oko okimanyedi lo kɔmite k’olimu ka l’Olui-walɔmbɔla ndo lo Ngɔndɔ k’esambele 1994, lakakondja diɛsɛ dia nkamba oko ose Olui-walɔmbɔla.

LEKƆ LO NKANYIYA KƐNƐ KAKETE NDO LEKƆ LO MENDƐ NSHI YAYAYE

Dimi la wadɛmi la Brooklyn, New York

Nshi yakamakambaka oko onto lashana diangɔ la mɛsa lo ɔtɛlɛ ambetaka. Ɛlɔ kɛnɛ, laya l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho washami lonya lo nɔngɔsɔla ndo lo mbisha nkumbo kaso k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo mbo ya ndɛ ya lo nyuma. (Mat. 24:45-47) Etena kakawoyami washo l’ɔkɔngɔ lo ɛnɔnyi ndekana 50 wambotetsha l’olimu wa lo tena tshɛ, lekɔ la lowando l’efula ndo lo menda woho wambɔtshɔkɔla Jehowa nkumbo kaso ka l’andja w’otondo k’onto l’ɔnango. Dimi nangaka mbɔtɔ lo nsanganya yaso ya wedja efula lɛnɛ atotekaka awui wendana la Jehowa, Shɛso lele l’olongo ndo akambo wa mɛtɛ watanema lo Bible.

Dimi nɔmbaka dia miliyɔ y’anto mbeka Bible, mbetawɔ akambo wa mɛtɛ ndo kambɛ Jehowa kaamɛ lo nkumbo kaso k’Akristo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo. (1 Pet. 2:17) Lekɔ lo nongamɛ nto dia mɛna oma l’olongo woho wayolɔ anto la nkɛtɛ ndo woho wayolɔ papa kami. Lekɔ lo nongamɛ dia papa, mama ndo ewotɔ ami ekina wayoyetawɔ ntɛmɔla Jehowa lo Paradiso ka la nkɛtɛ.

Lekɔ lo nongamɛ nto dia mɛna oma l’olongo woho wayolɔ anto la nkɛtɛ ndo woho wayolɔ papa kami

^ od. 15 Enda ɛkɔndɔ wa nsɛnɔ yawɔ lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka hende 1, 1980 lo Falase.

^ od. 27 Shi nyɛ, lo dihole dia monga la okambi w’etshumanelo ndo la okimanyedi w’okambi w’etshumanelo, olui wa dikumanyi tshɛ waya la ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikukmanyi la sekeletɛlɛ.