1, 2. Ngande w’ewoya Jehowa ekambi ande ɛlɔmbwɛlɔ kande?

L’EDJA k’ɔkɔndɔ wa Bible, anto wakalongolaka ɛlɔmbwɛlɔ oma le Jehowa lo toho totshikitanyi. Nzambi akatɛkɛta l’amɔtshi lo tshimbo y’andjelo, waɛnɛlɔ kana alɔ dia mbaewoya awui wakahombe salema otsha la ntondo. Jehowa akawasha nto ɛkɛndɛ ɛmɔtshi shikaa. (Wal. 7:89; Ezek. 1:1; Dan. 2:19) Akina wakalongola ɛlɔmbwɛlɔ lo tshimbo ya enyimpala waki Jehowa wakakambaka lo etenyi ka la nkɛtɛ k’okongamelo ande. Oyadi lo yoho yakɔna tshɛ yakawalongola ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa, wanɛ wakakiyele wakatshɔkwama.

² Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa ekɔ lo nɔmbɔla wodja ande lo tshimbo ya Bible, ya nyuma kande k’ekila ndo y’etshumanelo. (Ets. 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17) Ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le Jehowa kekɔ hwe, nɛ dia ekɔ oko ‘atui aso wekɔ lo mboka dui oma l’ɔkɔngɔ aso diatotɛ ɔnɛ: Mboka tɔ kɛnɛ nyɔkɛndɛkɛndɛ lɔkɔ.’ (Is. 30:21) Oko wende ɔnɔmbɔdi w’etshumanelo, Yeso tokiyaka dui dia Jehowa lo tshimbo ya “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.” (Mat. 24:45) Sho pombaka mbɔsa ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ la nɛmɔ nɛ dia lɔsɛnɔ laso la pondjo nemanɛka la okitanyiya aso.—Hɛb. 5:9.

3. Awui akɔna wakoka todjɛ wekamu diaha sho nongola ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

³ Satana diabolo ekɔ lo mbidja welo dia mfukutanya ɛlɔmbwɛlɔ kasha lɔsɛnɔ kalongolaso oma le Jehowa. Laadiko dia laaso,  ‘otema aso wa lokeso’ koka todjɛ wekamu diaha sho nongola ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa. (Jer. 17:9) Diakɔ diele, tayanga nsɛdingola woho wakokaso mbewɔ awui wakoka todjɛ wekamu di’aha sho mpokamɛ dui dia Nzambi. Tayanga nsɛdingola nto woho wakoka sawo dia mbala la mbala la Jehowa tokimanyiya dia sho nama diɔtɔnganelo diasaso la nde oyadi oseka dui diakɔna tshɛ diakoka tokomɛ.

4. Ngande wasɛngiya Satana ekanelo ka yimba k’anto?

⁴ Satana sɛngiyaka ekanelo ka yimba k’anto lo nkamba la nsango ndo l’awui wa kashi. (Adia 1 Joani 5:19.) Laadiko di’ekanda, andja ɔnɛ wambololanɛ la waa emisiɔ wa lo aradiyo, televiziɔ ndo Ɛtɛrnɛtɛ oyadi lo ahole wa tale efula. Kaanga mbakoka diangɔ sɔ monga l’awui w’ohomba, mbala efula diɔ sukɛka nkɛwɔ ndo atɔndɔ wahɔtɔnɛ la atɔndɔ waki Jehowa. (Jer. 2:13) Ɛnyɛlɔ, nsango ndo weho ɛmɔtshi wa tɔkɛnyɔ keketshaka diwala dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto ndo anto efula ndjokomaka lo mbuta ɔnɛ Bible ambotamba elelo lo woho washimbatɔ dui sɔ.—1 Kɔr. 6:9, 10.

5. Ngande wakokaso mbewɔ dia kesama l’awui wa kashi waki Satana?

⁵ Ngande wakoka wanɛ walanga atɔndɔ w’osembwe waki Nzambi mbewɔ dia kesama la awui wa kashi waki Satana ɛlɔ kɛnɛ? Ngande wakokawɔ ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ? Vɔ koka nsala dui sɔ ‘lo salaka akambo w’ɔtɔnganɛ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.’ (Osam. 119:9) Bible kekɔ la ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika kakoka tokimanyi dia sho mbeya nsango ya mɛtɛ etena katama awui wa kashi. (Tuk. 23:23) Yeso akashile avɛsa amɔtshi w’oma lo Bible lo mbuta ɔnɛ: “Onto . . . ndjalaka la [lɔsɛnɔ] oma lo ɔtɛkɛta tshɛ watomba oma l’onyɔ wa Jehowa.” (Mat. 4:4) Sho pombaka kambaka l’atɔndɔ wa lo Bible lo nsɛnɔ yaso. Ɛnyɛlɔ, la ntondo ka Mɔsɛ mfunda ɔlɛmbɛ wa Jehowa washimba loseka, Yɔsɛfu akashile mbeya la ntondo dia dui sɔ diekɔ pɛkato. Nde kombetawɔ pondjo mɔnyɔla Jehowa etena kakawotɛ wadi Pɔtifara dia vɔ nsala kɔlɔ kɛsɔ. (Adia Etatelu 39:7-9.) Kaanga mbakootshutshuyaka wadi aki Pɔtifara lo etena k’otale, Yɔsɛfu kombetawɔ dia kɛnɛ kakandawotɛka kɛsɔ mbokonya diaha nde mpokamɛ dui Nzambi. Dia sho mbeya ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ, sho pombaka pokamɛka dui dia Jehowa ndo ntona mbidja yimba lo awui wa kashi waki Satana.

6, 7. Ahombaso nsala diaha sho ndjohokamɛ alako wa kɔlɔ waki Satana?

⁶ Andja ɔnɛ ambolola la wetshelo wahɔtɔnɛ w’ase ɛtɛmwɛlɔ ndo dui sɔ diambokonya anto efula lo mfɔnya ɔnɛ bu ohomba nyanga ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Koko ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa mɛnamaka hwe le wanɛ walanga nkondja waahɔ oma lɔkɔ. Kɛnɛ kahombaso nsala ele, ndjaashikikɛ onto lahombaso mpokamɛ. Lam’ele hatokoke mpokamɛ awui ahende mbala kakɔ ɔtɔi, sho pombaka ‘mbeya dui’ diaki Yeso ndo mbohokamɛ. Nde mbele ɔnɛ lakasɔnama oma le Jehowa dia nama ɛkɔkɔ ande.—Adia Joani 10:3-5.

 ⁷ Yeso akate ate: “Nyodje yimba lo kɛnɛ kahokamɛnyu.” (Makɔ 4:24) Alako waki Jehowa mbokamaka hwe ndo wekɔ amɛna, koko sho pombaka mbidja yimba dia mbahokamɛ lo nɔngɔsɔla etema aso dia mbaalongola. Naka hatongi la yambalo, kete sho mbeyaka ndjohokamɛ alako wa kɔlɔ waki Satana lo dihole dia sho mpokamɛ alako wa la ngandji watosha Nzambi. Hatohombe pondjo mbetawɔ dia mishiki wa l’andja ɔnɛ, tovidɛo, awui wɛnyawɔ lo waa televiziɔ, abuku, angɛnyi, embetsha kana wanɛ wayaɔsa oko tomanyi nɔmbɔla nsɛnɔ yaso.—Kɔl. 2:8.

8. a) Ngande wakoka etema aso ndjondama lo tolonga taki Satana? b) Kakɔna kakoka ndjotokomɛ naka hatodjisha yimba lo ɛhɛmwɛlɔ walongolaso?

⁸ Satana mbeyaka dia sho tekɔ la wɛɔdu w’anto wele keema kokele ndo nde totshutshuyaka dia sho ndeka ndjasha lo wɛɔdu ɛsɔ. Etena katambande tolonga lo yoho shɔ, mongaka tshondo y’okakatanu dia sho nama kɔlamelo yaso. (Jni. 8:44-47) Ko ngande wakokaso ntondoya okakatanu ɔsɔ? Tɔshi ɛnyɛlɔ k’onto lambotatɛ ndjasha lo ɔngɛnɔngɛnɔ wa dui dimɔtshi dia kɔlɔ diakandɔshi yɛdikɔ yaha disala. (Rɔmɔ 7:15) Kakɔna kamboyokonya dia nde ndjasha lo dui dia kɔlɔ sɔ? Mbeyaka monga ko onto ɔsɔ akatashishaka mpokamɛ dui dia Jehowa yema yema. Ondo nde konanga mbetawɔ kana akɔnyɔlaka ɛhɛmwɛlɔ wakawoshaka kum’otema kande. Mbeyaka monga ko onto ɔsɔ akayotatɛ ntshika nsala alɔmbɛlɔ, nshisha ohetoheto l’esambishelo kana ntatɛ mbetsha nsanganya. L’edjedja ka wonya, onto ɔsɔ akayokomaka lo nsala dui dia kɔlɔ diakandɔshi yɛdikɔ yaha disala. Sho koka mbewɔ woho wa munga ka ngasɔ naka sho mbidjaka yimba l’oseka ɔhɛmwɛlɔ tshɛ diaha sho ndjohɔ okanga wa kɔngɔlɔ wanyu amboshila. Ndo naka tayohokamɛka dui dia Jehowa kete hatotokesama la wetshelo wa waa apɔsta.—Tuk. 11:9.

9. Lande na kele ekɔ ohomba mbishola mbekelo yaso ya kɔlɔ esadi?

⁹ Naka onto ekɔ la hemɔ ka wolo, nde koka mbika naka nde mbishola hemɔ kakɔ esadi. Woho akɔ waamɛ mbele, sho koka mbewɔ nsala kɔlɔ, naka sho mbishola esadi eto mbekelo yakoka ndjotokonya lo nsala kɔlɔ. Kam’asholaso mbekelo ya ngasɔ, ayonga dui dia lomba sho mbɔsa tɛdikɔ tahombama la ntondo ka sho ‘ndjondama ɛsɛnyu oma le Satana dia nsala lolango lande.’ (2 Tim. 2:26) Ko ahombaso nsala naka tamboshola dia tokanyi ndo nsaki yaso yakashile takɔ mboka ka Jehowa? Aha la tshimbatshimba, l’okitshakitsha tshɛ sho pombaka kalolɛ Jehowa, ndjihola atui aso dia mpokamɛ alako ande l’otema aso tshɛ. (Is. 44:22) Sho pombaka mbeya ɔnɛ naka sho mbɔsa yɛdikɔ ya kɔlɔ, kete  tayoyɛna diakɛnyi mfɔ la wotsha lo dikongɛ nɛ di’akambo. Ayonga dui dia lomba dia sho mbɔsaka tɛdikɔ aha la ntshimbatshimba la ntondo ka tshoke ndjolola okelengo.

10, 11. a) Ngande wakokaso mbeya ɔnɛ onto aya la otako? b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kɛnɛ kakasale Kɔra, Datana ndo Abirama?

¹⁰ Sho pombaka mbeya ɔnɛ kaanga etema aso koka totakoya mboka. Mbekelo yaso y’anto wele keema kokele yekɔ mɛtɛ la nshɛngiya ya wolo leso, ɛnyɛlɔ otako ndo ɔkɔmiya. Tɔsɛdingole woho wakoka otako ndo ɔkɔmiya todjɛ wekamu dia sho mpokamɛ dui dia Jehowa ndo tɛtɔya lo mboka ka kɔlɔ. Kanga otako ndjaɔsaka oko onto la laande. Nde fɔnyaka dia nde ekɔ la lotshungɔ la nsala kɛnɛ tshɛ kalangande ndo ndooko onto l’ofundɛ. Ndo nde mbeyaka ndjaɔsa dia nde ekɔ laadiko dia ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso, k’alako w’asekande Akristo, ka dikumanyi ndo kaanga k’okongamelo waki Nzambi. Le onto la ngasɔ, wondjo wa dui diaki Jehowa mbokɛmaka paka yema tshitshɛ tsho.

¹¹ Etena kakatekekɔka ase Isariyɛlɛ l’oswe, Kɔra, Datana ndo Abirama wakatɔmbɔkwɛ lowandji laki Mɔsɛ nde la Arɔna. L’ɔtɛ w’etako awɔ, atɔmbɔki asɔ wakɔsɛ yɛdikɔ ya ntatɛ ntɛmɔla Jehowa lo yoho yalangawɔ. Kakɔna kakasale Jehowa? Nde akaadiake. (Wal. 26:8-10) Ɔkɔndɔ ɔsɔ mɛtɛ toshaka wetshelo w’oshika, nɛ dia tɔmbɔkwɛ Jehowa konyaka l’elanyelo. Tohɔ nto ɔnɛ “utaku katetaka la ntundu k’elanyelu.”—Tuk. 16:18; Is. 13:11.

12, 13. a) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakoka ɔkɔmiya nkonya l’elanyelo. b) Lembetshiya woho wakoka ɔkɔmiya ndjaahemɛ onto.

¹² Tɔsɛdingole nto kɛnɛ kendana la ɔkɔmiya. Kanga ɔkɔmiya ekɔ onto lele bu l’elelo ndo nde nangaka nshi tshɛ nsɛna l’edia ka kɛnɛ kele la nde. L’ɔkɔngɔ wa Namana laki owandji w’asɔlayi w’ase Asuriya nkɔnɔ oma lo sudi kande, nde akasha ɔprɔfɛta Elisha weshasha koko Elisha akatone weshasha akɔ. Koko Ngehazi laki okambi waki Elisha akakɔmiya weshasha akɔ. Ngehazi akate ate: ‘Oko ele Jehowa la lomu, dimi layanga ndjela Namana la lowango, kele katɔsɛ ɛngɔ kɛmɔtshi.’ Aha la Elisha mbeya, Ngehazi akayolawɛ Namana ko tookesa dia nde mbosha “talata otoi ka fesa, la ahondo ahendi wa ndota.” Kakɔna kakakomɛ Ngehazi lo kɛnɛ kakandasale ndo woho wakandayokesa Elisha? Sudi kaki Namana kakaye le nde.—2 Khum. 5:20-27.

¹³ Ɔkɔmiya mbeyaka ntatɛ yema tshitshɛ l’otema aso, koko naka hatowonyisha, kete vɔ mbeyaka fulanɛ esadi esadi ndo ndjotahemɛ. Ɔkɔndɔ wa lo Bible waki Akana mɛnyaka dia ɔkɔmiya ekɔ la wolo w’efula. Tɔsɛdingole woho wakahame ɔkɔmiya esadi eto le Akana. Nde akate ate: “Lam’akamenyi koti dia dimena l’atei a diango dia dimbu di’uma la Shinare, shekele kama hyendi ya fesa, la etenyi ka paunyi keli la wutshu wa shekele akumi atanu, ku dimi lakadikomiya, lakadiose.” Lo dihole dia nde ntona nsaki ka kɔlɔ kɛsɔ, Akana akave l’ɔkɔmiya tshɛ diangɔ sɔ ndo akatodishɛ lo luudu lande la dipɛma. Etena kakayeyamaka kɔlɔ kakasale Akana, Jashua akawotɛ ate Jehowa ayokolanya, ndo ko lushi lakɔ, wakoke Akana nde l’ase nkumbo kande ave ko vɔ wakavu. (Jas. 7:11, 21, 24, 25) Ɔkɔmiya ekɔ waale woki laso ngelo. Diakɔ diele, sho pombaka mbewɔ “weho tshɛ w’ɔkɔmiya.” (Luka 12:15) Naka tambotatɛ monga la tokanyi ta kɔlɔ kana tambotatɛ nkanyiya awui wa mindo, ayonga ohomba sho nama timba taso diaha sho ndjokoma lo nsala pɛkato.—Adia Jakɔba 1:14, 15.

14. Ahombaso nsala naka tambɛna dia tambotatɛ monga l’otako ndo l’ɔkɔmiya?

¹⁴ Otako la ɔkɔmiya koka nkonya lo elanyelo. Naka sho nkana yimba lo etombelo wa kɔlɔ waya lo ndjela mboka ka kɔlɔ, kete dui so diayotokimanyiya diaha sho mbetawɔ mbekelo mɔtshi todjɛ wekamu dia sho mpokamɛ dui dia Jehowa. (Euh. 32:29) Lo Bible, Nzambi ka mɛtɛ hatolembetshiya tsho mboka  k’oshika, koko nde tolembetshiyaka ɛlɔlɔ waya lo kiyela ndo etombelo wa kɔlɔ waya lo ndjela mboka ka kɔlɔ. Naka otem’aso wototshutshuya dia nsala dui dimɔtshi l’otako ndo l’ɔkɔmiya, kete ekɔ ohomba sho nkanyiya etombelo wayonga la dui sɔ. Sho pombaka nkanyiya etombelo wayonga la etsha wa kɔlɔ le so, le anto wokaso ngandji, ndjekoleko lo diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa.

15. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo sawo dia mbala la mbala diaki lam’asa Yeso nde la she?

¹⁵ Jehowa tokombolɛka nshi tshɛ kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ. (Osam. 1:1-3) Nde toshaka ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika lo wonya weso latɔ ohomba. (Adia Hɛbɛru 4:16.) Kaanga mbakinde onto la kokele, Yeso akendɛka lo sawo dia mbala la mbala dia lam’asande la Jehowa ndo nde akawɔlɔmbaka aha la mpekɔ. Jehowa akasukɛ ndo akalɔmbɔla Yeso lo toho ta diambo. Nde akootomɛ andjelo dia ndjookimanyiya, akawosha nyuma kande k’ekila dia mbokimanyiya ndo akɔɔlɔmbɔla etena kakandasɔnaka apɔstɔlɔ ande 12. Dui diaki Jehowa diakokɛma oma l’olongo diakɛnya ɔnɛ nde ekɔ lo nsukɛ Yeso ndo ekɔ lo mbeetawɔ. (Mat. 3:17; 17:5; Makɔ 1:12, 13; Luka 6:12, 13; Jni. 12:28) L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho pombaka mbɛkɛ etem’aso le Nzambi lo dɔmbɛlɔ. (Osam. 62:7, 8; Hɛb. 5:7) Diɛsɛ la dɔmbɛlɔ, sho koka sawolaka la Jehowa mbala la mbala ndo monga la yoho ya lɔsɛnɔ y’otombola.

16. Ngande wakokaso nongola ekimanyielo k’oma le Jehowa kakoka tokimanyiya dia sho mpokamɛ dui diande?

¹⁶ Kaanga mbatosha Jehowa alako mbala la mbala nde hatshutshuya ndooko onto dia mbakitanyiya. Sho pombaka mbɔlɔmbaka nyuma kande k’ekila ndo nde ayotosha tɔ aha l’okakatanu. (Adia Luka 11:10-13.) Ekɔ ohomba sho ‘mbidja yimba lo woho wahokamɛso.’ (Luka 8:18) Ɛnyɛlɔ, ayonga dui dienginya naka sho nɔmbaka Jehowa dia nde tokimanyi dia sho mbahemɛ nsaki y’awui wa mindo etena kele tekɔ lo ntetemala menda esato wɛnyawɔ anto etakataka kana tekɔ lo menda waa filmɛ y’awui wa mindo. Ekɔ ohomba sho mongaka lo ahole kana lo waaso wakokatokimanyiya dia sho nkondja nyuma k’ekila. Sho mbeyaka dia nyuma k’ekila tanemaka lo nsanganya ya l’etshumanelo. Ekambi waki Jehowa efula ndjaahandolaka lo waale lo pokamɛka Jehowa etena kasalema nsanganya. Etombelo wele la dui sɔ ele, vɔ mbeyaka nsaki ya kɔlɔ yakoka ndjonga l’etemawɔ ndo vɔ mbeyaka woho wa ndjaahemɛ.—Esam. 73:12-17; 143:10.

17. Lande na kele ekɔ tshondo ya waale ndjaɛkɛ le so shoamɛ?

¹⁷ Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Davidɛ, laki nkumekanga l’Isariyɛlɛ w’edjedja. Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, nde akalɛndja Ngɔliyatɛ laki dihangamende di’ose Filistiya. Davidɛ akayokoma ɔsɔlayi, nkumekanga, okokedi, ndo onto lakɔsɛka wodja tɛdikɔ. Koko etena kakandayotatɛ ndjaɛkɛ le nde ndaamɛ, otema ande wakookese ko nde akasale loseka nde la Batɛ-shɛba ndo akakome polo lo nkongɛ dia ndjakisha Uriya w’omɛnde. Etena kakandalongola ohokwelo, Davidɛ aketawɔ l’okitshakitsha tshɛ munga kakandasale ndo akayɔlɔngɔsɔlaka nto diɔtɔnganelo diasande la Jehowa.—Osam. 51:4, 6, 10, 11.

18. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho pokamɛka dui dia Jehowa?

¹⁸ Ekɔ ohomba sho kambaka la dako diatanema lo 1 Kɔrɛtɔ 10:12 ndo hatohombe ndjaɛkɛ le so shoamɛ. Lam’ele sho bu l’akokaka wa ‘nɔmbɔla ekolo aso shoamɛ,’ tayoyokoma lo mpokamɛ dui dia Jehowa kana mpokamɛ dui diaki Satana. (Jer. 10:23) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ totetemalake nɔmbaka l’etete, toyelake ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila ndo tohokamɛke dui dia Jehowa la yambalo tshɛ.