Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

ƆKƆNDƆ WA LƆSƐNƆ

Awui w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ lami lo olimu wa Diolelo

Awui w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ lami lo olimu wa Diolelo

Lo 1947, Asasɛrdɔsɛ w’aseka Mupɛ wa lo Santa Ana la El Salvador wakatatɛ ndɔshana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Etena kakasalaka anangɛso wekelo wa Tshoto y’Etangelo lo luudu la waa misiɔnɛrɛ, ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi wakatatɛ mbaoka ave lo soko. Oma laasɔ, olui w’anto wakatomama oma le asasɛrdɔsɛ wakakome. Amɔtshi waki lo olui ɔsɔ wakakimɛ waa tɔrshɛ ndo akina esato. L’edja ka wenya ehende wa ntango, vɔ wakokaka abanga lo luudu ndo wakembaka ɔnɛ: “Mariya w’emuma ayale la lɔsɛnɔ” ndo ɔnɛ “Jehowa adiakeme.” Oyango awɔ aki wa ntondja waa misiɔnɛrɛ oma l’osomba. Dimi mbeyaka dui sɔ nɛ dia ndo dimi mbaki lawɔ ndo ambeta oko 67 wakiso lo losanganya lɔsɔ. *

ƐNƆNYI ehende la ntondo k’akambo wele la diko ango salema, ko dimi la Evelyn Trabert osekami misiɔnɛrɛ tele oma la nongola apɔlɔmɛ lo Kalasa ka nɛi ka Ngiliyadɛ ka Bible k’Ɛmɛnyi wa Jehowa, sukana la Ithaca la New York. Wakatotome dia tokamba la Santa Ana. La ntondo ka dimi ntetemala l’ɔkɔndɔ ami w’ɛnɔnyi suke la 29 wakamakambe olimu wa misiɔnɛrɛ, layanganyotɛ lande na kakamɔshi yɛdikɔ ya nkamba olimu ɔsɔ.

OKITƆ AMI WA LO NYUMA

Lo 1923, ambutshi ami John nde la Eva Olson wakadjasɛka la Spokane lo Washington, l’États-Unis ndo l’ɔnɔnyi ɔsɔ mbakamotɔ. Vɔ waki lo ɔtɛmwɛlɔ waki Luther koko vɔ kombetawɔka wetshelo wa ifɛrnɔ nɛ dia vɔ kokokaka mbɔtɔnganyiya wetshelo ɔsɔ la dietawɔ diaki lawɔ le Nzambi ka ngandji. (1 Jni. 4:8) Papa akakambaka lo dihole diakawasalaka mapa ndo l’otsho ɔmɔtshi, osekande la l’olimu akoshikikɛ dia Bible hetsha wetshelo wa ifɛrnɔ. Komb’eta edja, ambutshi ami wakatatɛ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo wakeke kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ lo woho wonga lɔsɛnɔ l’ɔkɔngɔ wa nyɔi.

Laasɔ ko lele la ɛnɔnyi divwa eto, ndo dimi mbohɔka wasaso waki l’ambutshi ami etena kakawatɛkɛtaka lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ wakaweke oma lo Bible. Ohetoheto awɔ wakaleke mfula etena kakaweke dia lokombo laki Nzambi ka mɛtɛ ekɔ Jehowa ndo takatshungɔ oma lo wetshelo waheyama ɔtɛ l’ekolo wa Losato l’osanto. Lo mbeka ‘akambo wa mɛtɛ watshungola,’ lakatatɛ nkimɛ wetshelo wa diambo w’oma lo Bible ɔsɔ oko watokutolaka matela ashi. (Jni. 8:32) Dimi kɔmbɔsa wekelo wa Bible oko dui di’anyanya koko lakangɛnangɛnaka nsɛdingola Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Kaanga mbakimi ɔsɔnyi, lakatshindɛka ambutshi ami l’esambishelo. Vɔ wakabatizama lo 1934 ndo lo 1939, etena kakimi la ɛnɔnyi 16, dimi lawɔ lakabatizama.

Dimi la Ima ndo la Ipa lo 1941, lo losanganya la woke la Saint Louis la Missouri

Lo nshi y’ɔwɔ ya lo 1940, ambutshi ami wakasondja luudu laso ko takatshu dia tokamba olimu wa lo tena tshɛ la Coeur d’Alene la Idaho. Takadjasɛka lo luudu la lofutɛ laki la diko ka dihole dia lɔngɔsɔlawɔ mituka. Lo luudu laso mbakatasalaka nsanganya. Lo nshi shɔ, paka tshumanelo dingana to mbaki la Mbalasa ya Diolelo ndo tshumanelo diakasanganaka lo mvudu ya lofutɛ kana y’anangɛso.

Lo 1941, dimi l’ambutshi ami takɔtɔ lo losanganya lakasalema la Saint Louis la Missouri. Lushi la lumingu aki lushi l’ana ndo ana waki l’ɛnɔnyi oma lo 5 polo 18 wakadjasɛ la ntondo mbɛlɛnganɛ la lɔyɛnga. Otsha l’ekomelo ka sawo diande, ɔnangɛso Joseph Rutherford akatotɛ sho ana ate: “Nyu tshɛ . . . ana . . . waketawe nkitanyiya Nzambi ndo Nkumekanga kande, nyemale lam’alanganyu.” Sho tshɛ takemala. Oma laasɔ, ɔnangɛso Rutherford akate ate: “Ohonyenda, ndekana apandjudi wa Diolelo w’eyoyo 15000.” Kɛsɔ akakankimanyiya dia dimi nkeketsha yɛdikɔ yami ya nkamba olimu w’ombatshi mboka lɔsɛnɔ lami l’otondo.

WAƐSƐ WAKATAKONDJA LO NKUMBO KASO

Ngɔndɔ ngana l’ɔkɔngɔ wa losanganya lakatɔtɔ lo Saint Louis, nkumbo kaso kakonɔ lo sidɛ ka Californie. Etena kakatakome la Oxnard, oyango aso aki wa mbata etshumalelo. Takadjasɛka lo luudu la tshitshɛ l’etshimbi ndo mbeto ɔtɔi keto mbaki l’etei. La dikɔlɔ tshɛ, lakahombaka nɔngɔsɔla dihole dia ndala l’ɔtɛ wa mɛsa w’olelo ndo dui sɔ diakatshikitana la lakaso nɛ dia lakaso laki la mbeto kami dimɛ.

Ntondo ka sho nkoma la Californie, ase Japon wakalɔsha ase Pearl Harbor la Hawaii, lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 7, 1941. Lushi lakayelana, États-Unis akɔtɔ lo Ta dia hende di’andja w’otondo. Ewandji wakadjanga di’anto dimaka atala l’otsho ndo kɛsɔ mbakatasalaka. Asalayi w’ase Japon waketetaka la masuwa wa la tshina di’ashi wakalamaka dibongo dia la Californie l’otsho ndo wodjima akaakimanyiyaka diaha vɔ mbaɛna.

Ngɔndɔ ngana l’ɔkɔngɔ, lo Ngɔndɔ ka divwa 1942, takɔtɔ lo losanganya la woke la teokrasi l’andja w’oyoyo (Assemblée théocratique du monde nouveau) lakasalema la Cleveland, Ohio. Takatohokamɛ sawo di’ɔnangɛso Nathan Knorr diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Onde wɔladi wa lo nshi yayaye wayoviya?” Nde akɔmbɔla Ɛnyɛlɔ tshapita 17, yatɛkɛta dia “nyama ka ngala” “Kakikɔ, ko kaya bu, koko tɔ kekɔ suke la ntomba oma lo difuku diaha l’ekomelo.” (Ɛny. 17:8, 11) Ɔnangɛso Knorr akalembetshiya dia “nyama ka ngala” aki Société des Nations kakayotshikaka awui atɔ lo 1939. Bible akatewoyisha dia Société des Nations ayoyɔhɛnama ndo dui sɔ diayela wɔladi lo tshanda mɔtshi. Kɛsɔ mbakasalema, nɛ dia lo 1945 Ta dia hende di’andja w’otondo diakahembɔ ndo l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Nations unies akayɛnama nto oko “nyama ka ngala.” Oma laasɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa wakafudia olimu awɔ w’esambishelo ndo ehamelo w’efula wakasalema.

Dipɔlɔmɛ diami di’oma lo Ngiliyadɛ

Prɔfɛsiya kɛsɔ akankimanyiya dia mbeya akambo wakakoke salema otsha la ntondo. Etena kakawewoya dia Kalasa ka Ngiliyadɛ kayotatɛ ɔnɔnyi wayaye, nsaki kami ka nkoma misiɔnɛrɛ kakaleke mfula. Lo 1943, lakatomama oko ombatshi mboka la Portland la Oregon. Lo nshi shɔ, takakambaka la fɔnɔ dia pokamiya anto asawo lawakawɔ oma laasɔ ko ndjowasha ekanda walembetshiya Bible wendana la Diolelo diaki Nzambi. Ɔnɔnyi ɔsɔ tshɛ lakakanyiyaka lo kɛnɛ kenda l’olimu wa misiɔnɛrɛ.

Lo 1944, lakangɛnangɛna efula etena kakamalongola mukanda wa leeta dia tɔɔtɔ Kalasa ka Ngiliyadɛ dimi l’ɔngɛnyi ami Evelyn Trabert. L’edja ka ngɔndɔ tshanu, embetsha aso wakatɛnya woho wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oma lo wekelo wa Bible. Ndjakitshakitsha kawɔ akatambiya. Etena kakatalɛka, anangɛso asɔ mbakatelaka diangɔ dia ndɛ laa mɛsa. Takalongola apɔlɔmɛ lo Ngɔndɔ ka ntondo 22, 1945.

OLIMU AMI WA MISIƆNƐRƐ

Dimi la Evelyn kaamɛ la Leo ndo Esther Mahan, takakome lo dihole diakatatomama la El Salvador lo Ngɔndɔ ka samalo 1946. Takatane dia “dikambɔ diambɛla.” (Jni. 4:35) Awui wele lo mbɔtwɛlɔ k’ɔkɔndɔ ɔnɛ mɛnyaka nkɛlɛ kaki la asasɛrdɔsɛ. Lomingu la ntondo lakatakome, takasale losanganya l’otshimbedi la ntondo la Santa Ana. Takelɛ anto efula oya lo sawo dia lo sɛkɛ ndo taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakaye anto suke la 500 lo losanganya lɔsɔ. Lo dihole dia sho ntomba oma l’osomba, takɔshi yɛdikɔ ya ntshikala dia nkimanyiya akanga w’etema ɛlɔlɔ. Kaanga mbele ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakatɛ anto diaha vɔ mbadia Bible ndo mbaki paka anto yema tshitshɛ tsho mbakakokaka mbidja welo wa nkondja Bible, anto efula waki la ndjala k’akambo wa mɛtɛ. Vɔ wakangɛnangɛna welo wakatadje dia mbeka Espagnol l’oyango wa sho ndjowaetsha akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa Nzambi ndo daka diande dia diambo dia nkadimula nkɛtɛ paradiso.

Anto atanu wa l’atei aso w’oma lo Kalasa ka Ngiliyadɛ wakatomama la El Salvador. Oma lo lɔmɔsɔ otsha lo l’omi: Evelyn Trabert, Millie Brashier, Esther Mahan, dimi ndo Leo Mahan

Rosa Ascencio aki l’atei w’ambeki ami wa Bible wa ntondo. L’ɔkɔngɔ wa nde ntatɛ mbeka Bible, nde akakakitɔna la pami kakadjasɛka la nde. Oma laasɔ, pami kɛsɔ akatatɛ mbeka Bible. Vɔ wakayotshukanaka ndo wakayobatizamaka ko wakakome Ɛmɛnyi wa Jehowa wele l’ohetoheto. Rosa aki ombatshi mboka wa ntondo lo Santa Ana. *

Rosa aki la butikɛ wa tshitshɛ. Etena kakandatombaka l’esambishelo, nde akadihaka butikɛ ande ele l’eshikikelo dia Jehowa ayowokotshiyɛ ehomba ande. Etena tshɛ kakandayaka dia ndjodihola butikɛ l’ɔkɔngɔ wa nde nsambisha wenya engana, waa kidiya wakasusanaka dia ndjosomba diangɔ. Nde akɛnyi mɛtɛ k’ɛtɛkɛta watanema lo Mateo 6:33 ndo akatshikala la kɔlamelo polo lo nyɔi kande.

Mbala kɛmɔtshi, osasɛrdɔsɛ wa lo ngelo akaye le kanga luudu lakatafutɛka sho akɔ asamalo ndo nde akawotɛ ate naka wɛ ntetemala mbidjashiya waa misiɔnɛrɛ lakayɛ, kete wɛ la wadɛyɛ nyayotshanyema oma lo ɔtɛmwɛlɔ. Kanga luudu lakatafutɛka aki omundji w’okanda ndo akahetshaka lɔkɛwɔ l’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ndo nde kombidja yimba lo woho wakawawanɛ. Nde akatɛ osasɛrdɔsɛ ate halokoke pondjo ndjakiyanya lo kɛnɛ kendana la mbitshanyema oma lo ɔtɛmwɛlɔ. Nde akatoshikikɛ ate nyayotshikala lanɛ edja tshɛ kayonyolanga.

ONTO ƆMƆTSHI LAKALƐMIYAMAKA LO NGELO AKAKOME ƆMƐNYI WA JEHOWA

Bɛtɛlɛ kakakama lo 1955

Misiɔnɛrɛ ɔmɔtshi akekaka Bible la wadi aki Baltasar Perla, ɛjɛniɛrɛ ɔmɔtshi waki la San Salvador. Pami k’otema ɔlɔlɔ kɛsɔ, akashisha mbetawɔ le Nzambi l’ɔkɔngɔ wa nde mbishola dia ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ waki la lɔsɛnɔ la dungi pende. Etena kakawatatɛ mbika Bɛtɛlɛ, Baltasar akayakimɔ la lolango lo wokelo lo ntshika elimu ande, kaanga mbele l’etena kɛsɔ ko nde atakome Ɔmɛnyi wa Jehowa.

L’ɔkɔngɔ wa nde nkamba l’Ɛmɛnyi wa Jehowa kaamɛ, Baltasar akayoyashikikɛ dia nde ambotana ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nde akabatizama lo Ngɔndɔ k’esambele 22, 1955, ndo Paulina ka wadɛnde akayobatizamaka yema l’ɔkɔngɔ. Anawɔ ahende wekɔ lo kambɛ Jehowa la kɔlamelo. Baltasar y’ɔnande akakambe ɛnɔnyi oko 49 lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn lɛnɛ akandasukɛ olimu w’esambishelo ka l’andja w’otondo ndo ɛlɔ kɛnɛ, nde okamba lo kɔmite ka filialɛ ka l’États-Unis. *

Etena kakatatatɛ nsala nsanganya ya weke la San Salvador, ɔnangɛso Perla akatokimanyiya dia nkondja luudu l’otale. L’etatelo, takasanganaka paka anto yema tshitshɛ tsho, koko diɛsɛ la ɛtshɔkɔ waki Jehowa ndo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛmɔtshi takatatɛ nsangana anto efula lo luudu lɔsɔ ndo anto amɔtshi wakakomaka lo mbidjasɛ l’andja. Lo nshi y’ɔngɛnɔngɛnɔ shɔ, lakangɛnangɛnaka mɛnana la wanɛ wakametshaka Bible. Lakangɛnangɛna efula etena kakamɛnyanya ambeki ami la wanɛ wambowokimanyiya dia nkoma Ɛmɛnyi wa Jehowa.

Ɔnangɛso Frederick Wiliam Franz asawola la waa misiɔnɛrɛ lo losanganya la woke

Lo losanganya lɔmɔtshi la woke, ɔnangɛso ɔmɔtshi akaye ko akambutɛ ate lekɔ lo nanga mbishola munga kakamasale. Dimi kombeeyaka ndo lakakombola efula mbeya dui sɔ. Nde akambutɛ ate: “Dimi laki l’atei wa wanɛ wakanyokaka abanga la Santa Ana.” L’etena kɛsɔ ko nde aya Okristo. Otema ami wakalole l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Sawo sɔ diakankimanyiya dia mbeya ɔnɛ olimu wa lo tena tshɛ mbele olimu waleka monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ oleki elimu ekina tshɛ wakoka onto nsɔna.

Losanganya la ntondo l’otshimbedi lakatasale la El Salvador

ƐSƆNWƐLƆ WAMBISHA ƆNGƐNƆNGƐNƆ

Lakakambe oko misiɔnɛrɛ suke l’ɛnɔnyi oko 29 la El Salvador. Lakatatɛ la Santa Ana, ko la Sonsonate oma laasɔ ko la Santa Tecla ndo l’ekomelo la San Salvador. Lo 1975, l’ɔkɔngɔ wa dimi nsala alɔmbɛlɔ wa wolo, lakɔshi yɛdikɔ ya ntshika olimu ami wa misiɔnɛrɛ ko nkalola otsha la Spokane. L’etena kɛsɔ ko ambutshi ami waki la kɔlamelo waya esombe ndo vɔ waki l’ohomba w’ekimanyiyelo kami.

L’ɔkɔngɔ wa papa mvɔ lo 1979, dimi mbakakokɛka mama nɛ dia l’etena kɛsɔ ko nde aya bu la wolo wa demba. Nde akayɔsɛnaka ɛnɔnyi enanɛi oma laasɔ, ndo akayovɔka ele l’ɛnɔnyi 94. L’etena ka paa kɛsɔ, lakayɔkɔmɔka lo demba ndo lo yimba. Lɔkɔnyɔ lakayongaka lami aki oko onto lambowahɛ wotsho ladiko dia tshuka. Koko diɛsɛ la alɔmbɛlɔ ndo la ekimanyielo kaki Jehowa, laki l’akoka wa mbikikɛ ohemba ɔsɔ. Ekɔ oko Jehowa akataka ate: “Edja ndu esumbi anyu, . . . Dimi layunyusukela, layunyushimbela.”—Is. 46:4.

Lo 1990, lakonɔ otsha la Omak la Washington. Lɛkɔ nto, lakatoshaka lonya lo ɛtshi ka nkɛtɛ katɛkɛtawɔ Espagnol ndo ambeki ami wa Bible efula wakabatizama. Lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 2007, lakɛnyi dia handjokoka ntshikala lo luudu lami laki la Omak diakɔ diakamonɔ otsha lo luudu lɔmɔtshi nsukana la osomba wa Chelan la Washington. Ase etshumanelo ka lɛkɔ ka lo ɔtɛkɛta w’Espagnol, kokɛkami ndo lekɔ la lowando l’efula lo kɛnɛ tshɛ kasalɛwɔ. Lam’ele dimɛ mbele Ɔmɛnyi wa Jehowa waya opalanga lɛkɔ, anangɛso l’akadiyɛso mbɔsakami oko tshɛwɔ.

Kaanga mbakamasɔnɛ diaha ntshukama ndo diaha mbota ana l’oyango wa ndeka ndjasha l’esambishelo “aha la wɛɛwɛwɔ,” lekɔ l’ana efula wa lo nyuma. (1 Kɔr. 7:34, 35) Lakate dimite lo dikongɛ diakambo nɛ, halokoke monga l’oseka ɛngɔ tshɛ. Diakɔ diele, laketsha akambo woleki ohomba lo dihole dia ntondo, mbuta ate ndjakimɔ dia kambɛ Jehowa la tshondo. L’andja w’oyoyo, tayotonga la waaso wa ngɛnangɛnaka lo elimu wotshikitanyi. Divɛsa dialekami ngɛnangɛna ele Osambu 145:16, diatoshikikɛ ɔnɛ Jehowa ‘ayokotsha nsaki ka ɛngɔ tshɛ kele la lomu.’

Olimu w’ombatshi mboka kawoyakami osekaseka

Kaanga mbayami l’ɛnɔnyi 91, lekekɔ la demba dia wolo ndo lekɔ lo ntetemala nkamba olimu w’ombatshi mboka. Olimu w’ombatshi mboka kawoyakami osekaseka ndo vɔ mbishakami lɔsɛnɔ lele l’oyango. Etena kakamakome mbala ka ntondo la El Salvador, ko olimu w’esambishelo weke koditatɛka lɛkɔ. Kaanga mbatatetemala Satana ndɔsha, apandjudi ndekana 39000 wekɔ la El Salvador. Dui sɔ mɛtɛ keketshaka mbetawɔ kami. Mbokɛmaka dia aha la taamu, nyuma k’ekila kaki Jehowa tshɔkɔlaka welo wadja ekambi ande.

^ od. 4 Enda Annuaire des Témoins de Jéhovah 1981, lɛkɛ 44-45, lo Falase.

^ od. 19 Enda Annuaire 1981, lɛkɛ 41-42, lo Falase.

^ od. 24 Enda Annuaire 1981, lɛkɛ 66-67, 74-75, lo Falase.